Amaraghërryö agha mo-faharaasa
Abhafarisaayo Bhayö n-dikomo irya Abhaisiraëri bhano bhaaröndërryanga bhököngʼu amaraghërryö agha Mosa. Ghwiki mbaakangʼasërryanga amëëghyö agha abhaghaaka abha kare, ghano abhaghaaka bhayö bhaarahööyë bhakaghëngërërrya mo-maraghërryö agha Mosa, mo-bhetabho bhitaano bheno bhyaatangirë mu-Muuma iya Kare. Abhantö bhayö, mbo bhaaikoryanga igha, m-baröngë kö ököröndërrya bhuuya seteemo isya Abhaisiraëri. Kora tebhaishooghanianga-mo na seteemo isya abhantö abha ibhyaro ibhyëndë. Abhafarisaayo bhayö, mbaakumyanga igha, ukuryoka ukwa abhaku, nkorebha-ho. Maaha mo-ketabho ikya Ruuka 18:9-12; Amangʼana agha Abhatomwa 23:6-8.
Abhaghööti abha righööti Bhayö na-Bhayahudi bhano bhaakoranga emeremo ighya okokomania righööti mo-bhokama ubhwa Abharuumi. Abharuumi tebhaamanyirë Waryobha hë. Enkaagha iyö bhaatonganga, mbaasingʼirryanga Abhayahudi igha bhaghoote righööti. Abhaghööti abha righööti abhandë, mbaakörrë ësëëmyö bhakabha bharasabha seehera sinsharu bhököngʼu, okoheteera ekerengere ikya righööti keno kyaatöörrwë-ho na Abharuumi. Ekerengere kiyö bhëëngëryanga-ko, nkyo kyaaghërrë Abhayahudi bhakasera bhököngʼu abhaghööti abha righööti bhayö, kora bhakabhamaaha igha, m-bantö abha ëbhëbhë bhököngʼu bhaarë. Maaha mo-ketabho ikya Mataayo 5:46; Maariko 2:15; Ruuka 3:12.
Abhamaraika Iriina riyö ni irya Ikiëbhuraania, ensonga iyaamo ni-igha, bhano bhaatömirwë, handë igha, abhahiri abha amangʼana. Abhamaraika mbaabhombwa na Waryobha, na mu-ryobha bhamënyirë. Mbo abhasirikare abha Waryobha. Maaha mo-ketabho ikya Zabhuri 103:20, 148:2; Okohonyora 5:11, 7:11. Waryobha nkobhatomarenga bhakorre abhantö emeremo ko-kebhara kono. Maaha mo-ketabho ikya Abhaahokania 13:2-21; Ruuka 1:8-20; Amangʼana agha Abhatomwa 12:6-10. Abhandë amariina aghaabho ngamanyekaini, uwöndë yaabherekerwanga igha, Ghabhuriëri uwöndë igha, Mikaëri. Maaha mo-ketabho ikya Daniëri 8:16, 9:21, 10:13; Ruuka 1:19-26; Okohonyora 12:7-10. Abhamaraika mbo bhaaraarëkirë ukwebhorwa ukwa Yëësu, kora na ukuryoka ukwaye. Maaha mo-ketabho ikya Mataayo 28:5-7; Ruuka 1:26-28.
Abhantö abha ëbhëbhë Abhafarisaayo mbaamaahanga igha, ömöntö ono ataaghootanga imighiro ighya Waryobha, kya bhono bhaaraghërryanga, uyö m-möntö uwa ëbhëbhë. Maaha mo-ketabho ikya Ruuka 5:2. Ömöntö kya uyö, mbaamohombanianga hamwë na abhaiti abha abhantö, abhasooraare, abharëëbhi, abhaibhi, na abhaköri abha amangʼana aghandë ghano ghatuubhaini kya ghayö. Maaha mo-ketabho ikya Ruuka 5:8, 7:37.
Abhasadukaayo Bhayö bhonswe n-dikomo irya abhantö ukurwa mo-Bhaisiraëri ryaarë. Bho tebhaaröndërryanga amëëghyö agha abhaghaaka ghaara bhaarahööyë bhakëngërërrya mo-maraghërryö agha Mosa, mo-bhetabho bhitaano bheno bhyaatangirë mu-Muuma iya Kare. Ghwiki bho tebhaakumyanga igha, abhaku bhariiryoka hë. Maaha mo-ketabho ikya Maariko 12:18; Ruuka 20:27.
Abhasëngëri Bhayö na-bhantö bhano bhaashaaghööywë okosengerra Waryobha ko okoghera iya Abhaisiraëri. Mbo bhaakoranga ibhimwenso ibhya Abhaisiraëri. Bhaamwenseranga Yërusarëëmu, mu-risengerro rihörëëru reno bhaasaasaameranga-mo. Abhasëngëri mbaashaaghorwanga ukurwa mo-eka iya Haruuni. Eka iyö, yaasëmökirë ukurwa mo-Bhaisiraëri, mo-kabhira iya Abharaawi. Raawi ömösëmöri uwa ekabhira iyö, m-mumura uwa Yaakobho yaarë. Ghwiki ni-igha, nö-ömwë mo-bhaana ikömi na bhabhërë abha Yaakobho bhano bhakokora sekabhira ikömi na ibhërë isya Abhaisiraëri. Abhasëngëri mbaarë na omonene uwaabho, uyö yaabherekerwanga igha, Omonene uwa abhasëngëri. Omonene uwa abhasëngëri we yaarë umwimërërri uwa abhasëngëri abhandë bhonswe igho. Kera urusikö Abhasëngëri abhandë bhayö, mbaakoranga emeremo kya bhono seteemo isya öbhösëngëri syaarë, mbaatöörëëywë-ho urwiru urwa okokora emeremo.
Abhatomwa Bhayö na-bhantö ikömi na bhabhërë bhaara Yëësu yaashaaghööyë ukurwa mo-bheegha abhaaye, akabhahaana obhotoro ubhwa ukwata amasambwa ko-bhantö na ukuhwënia abharööyë, okoraareka Amangʼana Amaiya agha Obhokama ubhwa Waryobha na ukwëghya abhantö Engʼana iya Waryobha. Maaha mo-ketabho ikya Ruuka 6:13, 9:1-2, 9:10; Amangʼana agha Abhatomwa 1:21-26.
Abhëëghya abha amaraghërryö agha Mosa Bhayö bhonswe n-dikomo irya abhantö ukurwa mo-Bhaisiraëri ryaarë. Mbëëghyanga abhantö amaraghërryö agha Waryobha ghano ghaandëkirwë mo-bhetabho bhitaano ibhya Mosa, bheno bhetangatirë mu-Muuma iya Kare. Maaha mo-ketabho ikya Mataayo 2:4; Maariko 1:22; Ruuka 5:17; Yohana 8:3; Amangʼana agha Abhatomwa 6:12.
Ahahörëëru aha Ahahörëëru Ahasë hayö, haarë mu-nyumba irya Waryobha, na hayö ho ahasë hano Abhaisiraëri bhaakumyanga igha, ho Waryobha yaaikaranga. Ömöntö wowonswe igho ono ataarenga omonene uwa abhasëngëri, tiyaatashanga-ho hë. Omonene uwa abhasëngëri we yaasohanga-mo kamwë igho ko-mooka. Yaasohanga-mo na amaanyinga agha ibhimwenso ko okoghera iya Abhayahudi bhonswe igho. Yaabhasabheranga amaabhë ku-Waryobha. Maaha mo-ketabho ikya Amangʼana agha Abharaawi 16; Mataayo 27:51.
Bhaabhëëri Ghuyö nu-mughi ghono ghwaarë mu-kyaro keno kyabherekerwanga igha Mesopotamia. Abhantö abha mu-kyaro kiyö, m-basëngërri abha ëbhëtöndö bhaarë, ëbhëtöndö mbyo bhyaarë waryobha uwaabho. Maaha mo-ketabho ikya Daniëri 3:5-7. Mo-ketabho ikya Okohonyora, engʼana iyö igha Bhaabhëëri, ereemererra abhabhisa bhonswe igho abha Waryobha. Maaha mo-ketabho ikya Okohonyora 14:8, 16:19, 17:5, 17:18. Ghwiki iriina riyö nkwemererra rërë umughi ughwa Ruumi (Okohonyora 17:18). Umughi ghuyö ngwaarë na obhotoro obhonene ubhwa okotonga, abhamënyi abha-mo mbaasengerranga ëbhëtöndö ibhyaru.
Daudi Ömöntö uyö, no-mokama yaarë ono yaamanyekaini bhököngʼu mo-Bhaisiraëri, yaatangatirë Abhaisiraëri bhuuya, hano bhaaitananga riihë na abhabhisa abhaabho. Daudi yaabhaayë ömötöngi uwa ikyaro kiyö Waryobha yaahaayë Abhaisiraëri. Maaha mo-ketabho ikya Okosemoka 15:18. Ghwiki ni-igha, Yëësu Kiristo, mmo-kesaku ikya Daudi yaasëmökirë kurwa. Kiyö nkyo kyaagheranga Yëësu arabherekerwa igha, Umwebhorwa Daudi.
Epasaka Ruyö nu-rusikö urwa inyangi enene rwaarë, rono Waryobha yaaraghërrëëyi igha, urusikö ruyö abhantö bhaheetokenga bhono yaatöörri abhakörö abhaabho ukurwa mo-bhoghorwa mu-kyaro ikya Miisiri. Iriina Epasaka, ryaabhahitokyanga bhono Waryobha yaatambökirë sinyumba isya Abhaisiraëri, hano yaaitanga abhatangi abha Abhamiisiri. Maaha mo-ketabho ikya Ukurishoka 12:27. Waryobha tiyaaitirë abhatangi abha Abhaisiraëri mu-sinyumba seno syaarenga sehakirwë amaanyinga agha ringʼöndi ko-mekango. Amaanyinga ghayö ngo ghaabhaayë ekemanyërryö, ghakaghira Waryobha tiyaashibhiri Abhaisiraëri kya bhono yaakörrë Abhamiisiri. Maaha mo-ketabho ikya Ukurishoka 12:5, 12:7, 12:12-13, 12:21-23; Amangʼana agha Abharaawi 17:11; Mataayo 26:17-19; Maariko 14:14-16; Ruuka 22:1, 22:7-13.
Ghariraaya Riyö ni-riina irya omokowa ghono ghwaarë mu-kyaro ikya Isiraëri. Mo-mokowa ghuyö inyansha eemo eno ekobherekerwa yonswe igha, inyansha iya Ghariraaya handë igha inyansha iya Ghenesareeti. Abharuumi bho bhaaghebherekeranga igha, inyansha iya Tibhëëria.
Herode Aghiripa Ömöntö uyö, m-möshökörö uwa Herode Ömökörö oora yaarë. Herode Aghiripa, yaatöngirë ikyaro kyonswe igho ikya Paresitina, ukusimirya omooka ughwa 41 okohekera omooka ughwa 44 ukurwa hano Yëësu Kiristo yaaibhööywë. Maaha mo-ketabho ikya Amangʼana agha Abhatomwa 12:1-23, 25:13-27.
Herode Antipa Ono we yaarë ömötöngi uwa omokowa ughwa Ghariraaya na ughwa Perea, ukusimirya omooka ughwa kane Yëësu atareebhorwa. Uyö we mumura uwa Herode Ömökörö oora yaarë. Herode Antipa uyö we yaaraghërrëëyi igha Yohana Omobhatiisya akengwe righöti. Maaha mo-ketabho ikya Mataayo 14:1-10; Maariko 6:14-29; Ruuka 3:1.
Herode Ömökörö Ono we yaarë omonene uwa ikyaro ikya Paresitina ukusimirya omooka ughwa 37 Yëësu atareebhorwa. Eramaahekana igha, hano yaaighuurë amangʼana agha ukwebhorwa ukwa Yëësu, yaaighuurë bhoghogho akaraghërrya igha ebhengʼerre ibhya mu-mughi ughwa Yërusarëëmu bhitwe. Maaha mo-ketabho ikya Mataayo 2:1-22; Ruuka 1:5.
Ibhurahimu We ömökörö ömösëmöri uwa Abhaisiraëri, ko mangʼana agha umukumo ughwabho ku-Waryobha. Uyö nö-möntö ono yaamanyekaini bhököngʼu ko-Bhaisiraëri. Yaaibhökirë imyoka okoheteera ëkëkwë këmwë Yëësu atareebhorwa. Waryobha yaakörrë imuuma iyaaye na Ibhurahimu, akamoraghania igha we narebha ömökörö uwa Abhaisiraëri hamwë na ibhyaro ibhyëndë ibhyaru. Ko bhoora Ibhurahimu yaarë na umukumo ku-Waryobha, akaikërrya imuuma iyö. Ku bhuyö akabha we suwaabho bhano bhonswe igho bhakukumya imuuma iya Waryobha iyö. Waryobha yaaraghërrëëyi Ibhurahimu igha asaare abhaana abhaaye abha ikishaasha bhonswe igho, kiyö nkyo ekemanyërryö ikya okoghoota imuuma iyö. Maaha mo-ketabho ikya Okosemoka 12:125:11.
Idinaari Ëtöngörö iya Abharuumi, iyö yo abhantö bhaahakanga righööti. Ömöntö hano yaakoranga emeremo urusikö urughima yaahakwanga idinaari ëmwë igho.
Idivai Ghayö na-manshë agha sehagho seno sekobherekerwa igha sezabhibhu. Hano ghamitwa ghatobhekwe, nkobha gharë amarwa ghano ghakobherekerwa igha idivai. Ukurwa enkaagha eera iya Imuuma iya Kare na okohekera enkaagha iya Imuuma Eehya, Abhaisiraëri mbaahanshirë idivai bhököngʼu. Abhaisiraëri mbaakoranga idivai ebha ikimwenso ku-Waryobha. Maaha mo-ketabho ikya Ukurishoka 29:40; Amangʼana agha Abharaawi 23:13; Mataayo 11:19. Ghwiki idivai n-dyogho irya ebhedonda ryaarë, hamwë na amarööyë aghandë. Maaha mo-ketabho ikya Sengero 31:6; Ruuka 10:34; 1 Timoteo 5:23.
Ikyaro ikya abhaku Ensonga iya engʼana iyö ni-igha, ahasë hano abhaku bhonswe igho bhakughya, mbakaabha abhaköri abha ëbhëbhë handë abhahörëëru. Maaha mo-ketabho ikya Okosemoka 37:35; Okohonyora 1:18, 5:3, 5:13, 20:13-14. Ensonga iya kabhërë iya engʼana iyö ni-igha, ahasë hayö na-aha abhaku bhano bhaarë abhahörëëru, mbo bhakotoorwa hayö okomoonyera-ho, kasi abhaköri abha ëbhëbhë bho mu-nyaanyi indito ukunyoora bharëngë. Maaha mo-ketabho ikya Ruuka 16:19-31. Ensonga iya katatö iya engʼana iyö igha ikyaro ikya abhaku, eratora ekabha igha ni-rirooma ritambë bhököngʼu, mono Oghosambwa ghömënyirë-mo hamwë na abhamaraika abhaghogho. Maaha mo-ketabho ikya Ruuka 8:30-31; 2 Peetero 2:4; Okohonyora 9:1-2, 9:11, 11:7, 17:8, 20:1, 20:3.
Imuuma Riraghaniö reno Waryobha akohaana abhantö abhaaye, rerabherekerwa igha imuuma. Imuuma iyö tërëngë kya imuuma eno ömöntö akunyeerana na murikyaye hë. Kasi Waryobha umwene we akotema abhantö imuuma arabharaghania igha, we umwibhöri uwa bhano bhaana umukumo ko-we. Ghwiki igha we Omonene uwa abhantö abhaaye, sinsikö syonswe igho. Maaha mo-ketabho ikya Ruuka 1:72, 22:20.
Inyumba iya esango iya Abhayahudi Abhayunaani bharabherekera inyumba iya esango iya Abhayahudi igha, risinaghööghi. Inyumba iya esango iyö, yo Abhayahudi bhaasangeranianga-mo urusikö urwa Obhotooro. Muyö mo bhaasaasaamerenga-mo Waryobha. Sinyumba siyö isya esango nsyaarë mu-mighi ghyonswe igho ighya Isiraëri, kora na mu-bhyaro ibhya abhandë hano bhaabhanga-ho Abhayahudi. Muyö mo bhaasomeranga-mo na ukwëghërya-mo abhantö Amaandeko Amahörëëru na amaraghërryö agha Waryobha. Abhëëghya mbëëghyanga bhaikaayë, tebhaimërranga hë. Kora Yëësu wonswe ni-igho yaakoranga. Maaha mo-ketabho ikya Ruuka 4:15-30, 33. . Enkaagha iyëndë mu-sinyumba isya esango mo ibhiina ibhya abhantö bhyaabhotorrwanga-mo.
Inyumba iya Waryobha Inyumba iyö, yaarë mwi-sengerro irya Waryobha hamwë na obhogho ubhwaryo, hayö haabherekerwanga igha Risengerro. Mu-nyumba muyö, mo omonene uwa abhasëngëri yaasohanga-mo kamwë igho ko omooka. Omonene uwa abhasëngëri yaasohanga-mo okokora-mo emeremo ighya öbhösëngëri kya igho seteemo isya öbhösëngëri syaarenga. Maaha mo-ketabho ikya Ruuka 1:8-11. Muyö ömöntö uwöndë igho tiyaikërërribhwanga asohe-mo hë. Ripazia ryaare-mo muyö reno ryaahokaini ahasë Ahahörëëru na Ahahörëëru aha Ahahörëëru. Maaha mo-ketabho ikya Ruuka 23:44.
Kaisaari Iriina riyö, ni-irya ekesaku nyabhorebhe mo-bhesaku ibhya Abharuumi ryaarenga. Kasi ukusimirya omooka ughwa merongo ibhërë na muhungatë (27) Yëësu Kiristo atareebhorwa, iriina riyö rekasimya okosookwa bhököngʼu. Öbhötöngi ubhuuya ubhwa eserekaare iya Abharuumi eno yaatongwanga na omokama ono yaabherekerwanga igha Kaisaari Aughusto, mbwaaghërrë abhakama bhonswe igho bhano bhaamörööbhëëyë bhakabha bharaibherekera iriina irya Kaisaari. Iriina riyö rekabha ikyeo keno kikwörökya obhotoro obhonene ubhwa obhokama ubhwa Ruumi.
Kiristo Iyö ne-ngʼana iya Ikiyunaani, ensonga iyaako n-kya hano oraaghambe ku-Kisimbëtë igha, “Omohakwa amaghuta,” ko-keghambo ikya Ikiëbhuraania ni-igha Mesiya. Okohomerra ömösëngëri amaghuta ko-motwe iyö ne-teemo iya Abhayahudi iya okomotoora ko-meremo. Abhayahudi mbaaitengʼeranga igha, Waryobha nakaatömirë Mesiya aashe abharuusi mo-bhoghorwa. Mbaaitengʼeranga igha, we akaatöngirë ibhyaro bhyonswe igho. Maaha mo-faharaasa engʼana, Mesiya.
Maraika uwa Omonene Waryobha Uyö we umuhiri uwa amangʼana ono Waryobha akotoma ukurwa mu-ryobha. Mu-Muuma iya Kare, maraika yaamaahekananga kya ömöntö. Maraika uwa Waryobha, namanyekaini ko-mangʼana amaiya ghano yaareeteranga abhantö, na ko-teemo iyaaye inshiiya. Okomanya amangʼana agha Waryobha na umuhiri uwaaye uwa Amangʼana Amaiya, te-ngʼana ntöbhu hë. Maaha mo-ketabho ikya Ukurishoka 3:1-6; Ruuka 1:11-26.
Mesiya Mesiya iyö nkwo okoghamba igha, Omokama uwa kiWaryobha. Uyö we Umutungurya ono Waryobha yaaraghaini ukumuhira ko-bhantö bhaaye, na we uyö abharööti bhaarootanga amangʼana aghaaye. Mesiya ne-ngʼana iya Ikiëbhuraania, kasi ku-Kiyunaani ni-igha Kiristo. Maaha mo-ketabho ikya Zabhuri 2:7; Mataayo 11:3; Yohana 1:41, 4:25.
Mosa Ömöntö uyö, nö-mörööti uwa kare yaarë, ono Waryobha yaashaaghööyë okore atogheke Abhaisiraëri bhabhe ikyaro. Waryobha yaashumaashanga na abhantö abhaaye okohetera ko-Mosa uyö. Waryobha we yaamötömirë mu-kyaro ikya Miisiri okore aruusi Abhaisiraëri mo-bhoghorwa. Waryobha yaahaayë Mosa imighiro ighya Imuuma iya Waryobha na Abhaisiraëri.
Obhotooro Ruyö nu-rusikö urwa ukumuunya rwaarë. Waryobha yaabhömbirë ëbhëntö bhyonswe igho ku-sinsikö isansabha, kasi urusikö urwa muhungatë yaamuunyirë, ko bhoora yaarenga amarrë okobhomba ëbhëntö bhyonswe igho. Waryobha akaghamba igha, abhantö bhamuunyenga urusikö urwa muhungatë. Urusikö ruyö rokabherekerwa igha urwa Obhotooro, ruyö ndo urusikö urwa okosengerra Waryobha. Maaha mo-ketabho ikya Ukurishoka 20:8-11. Abhafarisaayo mbaaröröndërryanga bhököngʼu kora bhakatora-ho amaraghërryö amaaru ko okoghera iya urusikö ruyö. Mbaakaanëri abhantö bhatakaakora emeremo nyabhorebhe, kora ukuhwënia ömöntö. Maaha mo-ketabho ikya Maariko 2:23-24, 3:1-6. Ömöntö ono ataaghootanga imighiro ighya urusikö ruyö, mbaamorererranga bhököngʼu. Ko-mangʼana agha urusikö urwa Obhotooro ruyö, Abhafarisaayo tebhaarengerranianga na Yëësu hë.
Oghosambwa Ghuyö ekembere hayö m-maraika uwa Waryobha ghwaarë. Oghosambwa ghuyö hamwë na abhamaraika bhano ghwaatangatanga, mbaamangarrarëëyë Waryobha, bhakateeya. Hano bhaatëëyirë ukurwa ku-Waryobha, bhakabha abhabhisa abha Waryobha, na abhantö bhonswe igho bhano bhakwighwera Waryobha. Abhamaraika bhano bhaaighwërëëyë Waryobha, hamwë Mikaëri omonene uwaabho, bhakarekera hansë Oghosambwa ghuyö. Maaha mo-ketabho ikya Okohonyora 12:7-9. Kiristo wonswe yaabhaahirë Oghosambwa okohetera ukukwa na ukuryoka ukwaye. Maaha mo-ketabho ikya Abhakorosaai 2:15; Abhaëbhuraania 2:14; Okohonyora 12:11. Okoghobhaaha kuyö, nkorehekerana enkaagha iya umuhiko ughwa ghonswe igho. Maaha mo-ketabho ikya Okohonyora 20:10. Amaandeko Amahörëëru nkobherekera gharë Oghosambwa amariina amaaru, kya igho törööshë mo-bhetabho bhiyö tösömirë hayö igha, Oghosambwa, Ughushoka, Nyangasheka. Iriina iryëndë ghorabherekerwa igha, Omoghogho oora, maaha mo-ketabho ikya Mataayo 6:13. Ghwiki, ghorabherekerwa igha, Öghötöngi ughwa ekebhara, maaha mo-ketabho ikya Yohana 12:31, 14:30, 16:11. Ghwiki, ghorabherekerwa igha, Umushöngëri, maaha mo-ketabho ikya Okohonyora 12:10; Ayubhu 1:6-12; Zakaria 3:1.
Omoona Ringʼöndi Enkaagha iya Imuuma iya Kare, ringʼöndi ndyo Abhaisiraëri bhaakoranga ikimwenso ku-Waryobha ikya okorabhya handë okosendoora ömöntö ono akörrë ëbhëbhë. Maaha mo-ketabho ikya Amangʼana agha Abharaawi 4:32, 12:6. Mu-Muuma Eehya, Omoona Ringʼöndi ni-riina irya Yëësu Kiristo. Yëësu umwene yaairuusiri akwe, okore abhantö bhaabherwe ëbhëbhë ibhyabho. Maaha mo-ketabho ikya Yohana 1:29; Amangʼana agha Abhatomwa 8:32; 1 Peetero 1:18-19.
Omoona uwa Ömöntö Iriina riyö ndyo Yëësu umwene yaaibherekeranga. Maaha mo-ketabho ikya Ruuka 5:24, 9:22, 22:69. Iriina riyö igha Omoona uwa Ömöntö ndyaakörrë abhantö bhatakaatobhora iriina iryaye irya Omohakwa maghuta handë igha, Mesiya. Imyoka imyaru hano Yëësu yaarenga atareebhorwa, Waryobha yöörökëri Danyëëri igha, ömöntö nariisha ukurwa ku-Waryobha, narehaanwa ubhwera ubhwa okotonga abhantö abha amakabhira ghonswe igho ko-kebhara kono. Öbhötöngi ubhwaye, tebhorebha na umuhiko röndë hë. Daniëri akamotobhora igha, uyö we Omoona uwa Ömöntö. Maaha mo-ketabho ikya Zabhuri 2:7; Daniëri 7:13-14; Maariko 2:10, 2:28, 8:31.
Omoona uwa Waryobha Iriina riyö ensonga iyaaryo në-ëmwë na iriina Kiristo na Mesiya. Hano ömöntö yatobhora iriina riyö, nkwo okoghamba igha, Omokama uwa kiWaryobha. Maaha mo-ketabho ikya Zabhuri 2:7; Maariko 14:61.
Pentekosite Iyö ni inyangi iya Abhaisiraëri yaarë, eno bhaakoranga hano bhamara okoghesa. Pentekosite ensonga iyaamo, n-sinsikö merongo etaano (50). Maaha mo-ketabho ikya Eheetoko iya Etoraati 16:9-12; Amangʼana agha Abhatomwa 2:1. Pentekosite eena ubhwera obhonene mu-Muuma Eehya, ko bhoora urusikö urwa merongo etaano (50) ruyö ukurwa Omonene Yëësu Kiristo yaaryökirë ukurwa mo-bhaku, ndwo urusikö rono ekanisa yaasimiri. Urusikö ruyö, ndwo Waryobha yaahaayë Abhakiristo abha mbere Umwika Ömöhörëëru, bhakanyoora singuru na obhotoro ubhwa okoraareka engʼana iya Waryobha. Maaha mo-ketabho ikya Amangʼana agha Abhatomwa 2:1-4.
Ribharasa Ni-kiikaro ekenene ikya abhashaama bhano bhaabhotoranga ibhiina ibhya Abhayahudi. Abhashaama bhayö, abhandë mmö-bhëëghya abha amaraghërryö agha Mosa bhaarwanga, abhandë mo-bhanene abha abhasëngëri na mo-bhaghaaka abha Ikiyahudi. Bhayö mbo bhaarë abhatangati bhano bhaaimererranga amangʼana agha seteemo isya Abhayahudi na okobhabhotorra ibhiina. Maaha mo-ketabho ikya Maariko 14:43; Ruuka 22:66.
Risandeko irya Imuuma iya Waryobha Riyö n-disandeko reno ryaakörrwë na abhantö, ikikundikiryö ikyako, ni-ikya esahaabhu kyaarë. Risandeko riyö, ndyaabheekwanga mu-nyumba iya Waryobha, ndyo ryaarë ëkëntö ëkëhörëëru ku-mukumo ughwa Abhayahudi. Riyö ndyo ryaarë ekemanyërryö igha Waryobha hamwë yaarë na Abhaisiraëri. Ghwiki ndyo ryaarë ekemanyërryö keno bhaakumyanga igha Waryobha nakaahekeraini ghano yaabharaghaini okobhakorra. Risandeko riyö, ndyaatabhööywë ko-nkaagha eno Nebhuzaradani yaatëmööyë umughi ughwa Yërusarëëmu, akasamba kora inyumba ëhörëëru iya Waryobha. Maaha mo-ketabho ikya 2 Abhakama 25:8-10; Abhaëbhuraania 9:4, 11:19.
Risengerro irya Waryobha Riyö mu-mughi ughwa Yërusarëëmu ryaarë. Yërusarëëmu ghuyö nu-mughi omonene ughwa ikyaro ikya Isiraëri. Mwi-sengerro muyö mo Abhayahudi bhaaghyanga kumwensera-mo Waryobha. Hano sinsikö isya sinyangi syaahikanga mbaaghya-mo okosaasaama na okokora ibhimwenso. Risengerro riyö, ndyaarë na obhogho bhono bhwaarenaarri. Singito syaarë mo-bhogho muyö, urwa mbere ndwaahoranga ahasë hano abhantö bhano bhatarëngë Abhayahudi (Abhakyaro), bhaasaasaameranga-ho. Urughito urwöndë rwaare-ho rono rwaahokanianga ahasë aha okosaasaamera-ho Abhakyaro na aha Abhayahudi bhano bhatarë abhasëngëri. Ghatëghatë iya urughito ruyö urwa kabhërë, yaahaghaashirwë-ho inyumba iya Waryobha, ahasë hayö na-bhasëngëri abheene igho mbo bhaasohanga-ho. Maaha mo-faharaasa engʼana Inyumba iya Waryobha.
Ubhwikööni na ubhunyanku Abhaisiraëri bhaarë na imyahokano ighya ubhwikööni, na ubhunyanku. Ku bhuyö syaare-ho sityënyi isya ubhwikööni na sinyanku. Abhantö bhaahaaywë okorya na ukuruusya ibhimwenso ibhya sityënyi sinshiiya, sinyikööni isyene igho. Ömöntö aratora okobha umwikooni, handë umunyanku. Nyoore abhantö bharatuna okosaasaama Waryobha, ni-igha bhabhe abhaikööni, bhatakaabha abhanyanku. Seteemo seno syaanyankuhyanga abhantö ni-nsharu syaarenga-ho. Ömöntö aratora kunyankuha hano akuniri ikihundughu handë umuku, na hano aitooraini (maaha mo-ketabho ikya Ruuka 2:22-24), kora okosanga na omoghenge (maaha mo-ketabho ikya Amangʼana agha Abharaawi 13:45-46). Abhantö hano bhaainyankuhyanga, mbaisaabhanga, handë bhareeta ityënyi ekorwa ikimwenso ku-Waryobha ikya okobhasaabhuura. Omoghenge hano yaahwënibhwanga, yaaghyanga ukwiyörökya ko-bhasëngëri, okore bhaitaahe okorabha ukwaye, maaha mo-ketabho ikya Ruuka 17:11-19. Ömörööti nyabhorebhe na Yëësu wonswe, bhaaghambirë igha, ubhwikööni ubhwa ubhuuya nu-bhwa mo-nkoro, ti-bhwikööni ubhwa ömöbhërë hë. Ko-mangʼana aghandë agha amaraghërryö agha obhoghenge na agha ibhyakorya, maaha mo-ketabho ikya Eheetoko iya Etoraati 14:3-20; Amangʼana agha Abharaawi 11–15.
Umwebhorwa Daudi Riyö ni-riina reno abharööti bhaaröötirë igha, ömöntö nakaaibhööywë mo-eka iya omokama Daudi. Ömöntö uyö yaaitengʼerwanga igha, nakaabhaayë na obhotoro ubhwa Waryobha. Ghwiki igha, we akaatöörri Abhaisiraëri bharwe mo-mabhoko agha abhabhisa abhaabho. Maaha mo-ketabho ikya Zabhuri 89:3-37; Isaaya 7:14, 9:6-7; Yeremia 23:5-6; Ezekieri 34:23-24; Mataayo 15:22; Ruuka 20:41-44. Ömöntö uyö ahasë ahandë mo-maandeko arabherekerwa igha Mesiya, uyö we Yëësu.
Umwika Ömöhörëëru Waryobha nö-ömwë igho, kasi m-besosa bhitatö arë. Ekesosa ikya mbere we Taata Waryobha, ekesosa ikya kabhërë we Yëësu Kiristo na ikya katatö, arabherekerwa igha Umwika Ömöhörëëru. Amaandeko gharaghamba igha, Umwika Ömöhörëëru nkwëghya arë abhantö engʼana iya Waryobha. Maaha mo-ketabho ikya Yohana 14:26; Okohonyora 2:7, 2:11, 2:17, 2:29, 3:6, 3:13, 3:22. We akötöörrya abhantö abha Waryobha, maaha mo-ketabho ikya Abharuumi 8:26. We akohaana Abhakiristo imituho na öbhörööti, maaha mo-ketabho ikya 1 Abhakörintö 12:4-11; Okohonyora 19:10, 22:6. Umwika Ömöhörëëru nkohaana arë ömöntö amangʼana agha obhohonyoro amaaha amamaaho, maiso marabhu igho. Maaha mo-ketabho ikya Okohonyora 1:10, 4:2, 17:3, 21:10.
Yërusarëëmu Ghuyö nu-mughi omonene mu-kyaro ikya Isiraëri ghwaarë. Umughi ghuyö ngwaasookwanga bhököngʼu. Mu-mughi ghuyö mo risengerro irya Waryobha ryaahaghaashirwë-mo. Maaha mo-ketabho ikya Yohana 4:20-21. Umughi ughwa Yërusarëëmu ngwaainaarrwë na singuku. Maaha mo-ketabho ikya Zabhuri 125:2. Inguku eemo eno yaabherekerwanga igha Sayuuni. Maaha mo-ketabho ikya 1 Abhakama 8:1; 2 Abhakama 19:31; Okohonyora 14:1. Yërusarëëmu ghuyö nkutuubhanibhwa ghörë na Yërusarëëmu omohya ughwa mu-ryobha, maaha mo-ketabho ikya Okohonyora 21:1-2, 21:10-27.