Omwaana Wo Omuuntu Niwe Omukáma We Echilo Cha Sabato
(Matayo 12:1-8; Mariko 2:23-28)
6
1 Echilo chimo cha Sabato,a Yeézu akaba naalaba omu bulime bwe engano. Abaheémba boómwe, bakalibata nibasoloma ebikuumba bye engano. Bakaba nibabinyuka ne engalo no kulya enzuma.2 Niho Abafalisayo abaandi baámugaambila Yeézu, “Habwaáchi nimukola mútyo echilo cha Sabato? Echilo éecho, ebilagilo byéetu nibitwaangila kukola emilimo!”
3 Yeézu yaábasubiza, “Timukasomile omumaandiko nka nikwo Daudi yaakozile, obuchilo akaba nayehulila enzala hamo na bazeenzíbe? 4 Akatáaha omuunzu ya Múungu, yéehaho emikáate eyaabele yaásohwéezwe hali Múungu, yaálya! Nabo hamo bazeenzíbe, yaábaha emikáate éezo. Chaandikilwe omubilagilo bya Musa nka nikwo, abaantu áabo abekililiziibwe kulya emikáate nke éezi na abagabe ba Múungu boónka.”b 5 Yeézu yaayoongela ha kugaamba, “Omwaana wo Omuuntu,c niwe Omukáma we echilo cha Sabato.”
Yeézu Naachiza Omuuntu Ha Chilo Cha Sabato
(Matayo 12:9-14; Mariko 3:1-6)
6 Hachilo echíindi cha Sabato, Yeézu akataahamo omuunzu yo omukobo, yaabaanza kweégesa abaantu. Omuunzu óomwo, akaba alimo omuuntu oómo, ayaabele alageele omukóno gwoómwe gwo obulyo. 7 Abafalisayo na abeégesa be ebilagilo, bakaba nibamuléeba Yeézu, babone nkokwo alaamuchíza omuuntu óogwo ahachilo cha Sabato. Bakaba nibaloondela emiháanda yo kumulégelela.
8 Náho, Yeézu akamanya okuteékuza kwáabo kúbi. Habwéecho, yaámugaambila omuuntu owo omukóno gulagéele, “Iíza, oyemelele áaha ahagáti.” Nikwo, omuuntu óogwo kwíiza, akeémeelela ahagáti yáabo.
9 Ahonyini, Yeézu yaábagaambila Abafalisayo na abeégesa be ebilagilo, “Habwéecho, mbabúuze amabúuzo! Echilo cha Sabato, ebilagilo nibitulagila kukola chiíha? Amazima, nali ebíbi? Echilo éecho tubuchíze obulami, nali tubusiingaáliche?” 10 Yeézu yaabatukuliza améeso abaantu áabo bóona. Male yaámugaambila omuuntu óogwo, “Golola omukóno gwaawe.” Nawe, obuchilo naagugolola, ahonyini gwaáchila.
11 Nabo Abafalisayo hamo na abeégesa be ebilagilo áabo, baaba baásaaya bwooli. Baabaanza kweéhanuuza nka nikwo balaamukolela Yeézu amagaambo mábi.
Yeézu Naatóoza Entumwa Ikumi Na Bábili
(Matayo 10:1-4; Mariko 3:13-19)
12 Omubilo éebyo, Yeézu akazeenda kumusaba Múungu omwiibáanga, yaásaba obwíile kucha. 13 No obuchilo nihacha, yaábéeta abaheémba boómwe. Omuli áabo yaatóoza ikumi na bábili, yaabéeta izíina, “Entumwa.”d Ne entumwa éezo, nibo áaba: 14 Simoni, óogwo akamuluka izíina lya Peétero, Andrea ali mudugu wa Simoni, Yakobo, Yohana, Filipo, Balitolomayo, 15 Matayo, Tomaso, Yakobo, mutábani wa Alifáayo, Simoni óogwo ayaayesilwe Omuzelóote,e 16 Yuda mutábani wa Yakobo, na Yuda Iskaliote, óogwo ayaabalíile akamunóba ha kumuguza Yeézu aha babisa boómwe.
Yeézu Naachiza Abalwéele Béenzi
17 Yeézu yaatuuka kuluga omu ibaanga, hamo na abaheémba boómwe. No obuchilo káyaahikile ahaambuga, yaáyemeelela. Áaho, bakakóba abaheémba boómwe ne embága ya abaantu béenzi áabo balugile embazu zóona eza Yudea, ne eza Yeruzaléemu, no kuluga olubazu lwe engeégeelo ye enyaanza ya Tíilo ne ya Sidóoni. 18 Abaantu áabo bakéeza áaho, kumuhuliiliza Yeézu no kuchizwa amalwáala gáabo. Noobu bóona áabo abaabele nibaagalazwa na amazimu, yaaba naabachíza. 19 Abaantu áabo bóona, bakaba nibaleengesa kumukolaho Yeézu, habwo kuba obuhicha bukaba nibumulugaho no kubachiza bóona.
Ebyeégeso Byo Omugisa Ne Bye Entíimba
20 Yeézu yaaleeba abaheémba boómwe, yaábagaambila,
“Mwiina omugisa íimwe áabo muli abahabi!
Habwo kuba íimwe niimwe abaantu bo obukáma bwa Múungu.
21 Mwiina omugisa íimwe áabo mulikuhulila enzala obu!
Habwo kuba ahaleéza nimuhaágiswa.
Mwiina omugisa íimwe áabo mulikuchula obu!
Habwo kuba ahaleéza nimuseka.
22 “Mwiina omugisa íimwe, omubuchilo abaantu balabatámwa,
omubuchilo balabachiindika, ha kubazuma, no kubalega íimwe amagaambo mábi
habwo kuba nimumukulaatila Omwaana wo Omuuntu.
23 Hachilo éecho, muguluke guluke ahamanulilwa.
Mumanye mazima nkokwo nimuba nimubiikilwa empeéla mpaango omwiigulu.
Habwo kuba, nabo beeseénkulu báabo baantu, bakaba nibabahenela ababáasi batyo nyini.
24 “Náho, mulamanya ahali íimwe, íimwe áabo muli abahíte!
Habwo kuba mwaáhéelwe okunulilwa kwéenyu.
25 Mulamanya hali íimwe, íimwe áabo mulikuhaaga óobu!
Habwo kuba nimuhulila enzala ahaleéza.
Mulamanya hali íimwe, íimwe áabo mulikuseka óobu!
Habwo kuba nimuchula aha ntíimba no kwaalama ahaleéza.
26 Mulamanya hali íimwe, obuchilo abaantu bóona nibabesiingiza!
Habwo kuba, nábo baguúku báabo, batyo nyini.
Nikwo bakaba nibabakolela ababáasi be ebisuba.”
Ebyeégeso Byo Kweenda Ababisa
27 “Niimbagaambila íimwe áabo mulikunhuliiliza, mubeénde ababisa béenyu. Na abaantu áabo abalikubatamwa, íimwe mubakolele ebizima. 28 Na abaantu áabo abalikubachéena íimwe mubafúuhe. Abaantu áabo abalikubaágalaza, íimwe mubasabile hali Múungu.
29 “Omuuntu kaálakutéela itama ha kukugaya, muhiindulile ne eliindi. Omuuntu kaálakwáaka ebebo yaawe, mulekele atwaále nóobu enkaanzu. 30 Weéna wéena óogwo alaakusaba echiintu, múhe. Omuuntu kaálatwáala ebiintu byaawe, otamusaba abikusubize. 31 Mubakolele abaandi nka nikwo íimwe mulikweenda babakolele íimwe nyini.
32 “Kimwakweenda áabo boónka abalikubéenda íimwe, nimuba mwaákola bizima chi, byo kuhicha kusiimwa? Noobu abe biheno, nibabeenda abaantu áabo abalikubéenda! 33 Na kamulabazuna áabo kwoónka, áabo abalikubazuna íimwe, nimuba mwakola bizima chi, byo kuhicha kusiimwa? Nabo abe ebiheno, bakola batyo nyini! 34 Na kamulabatiiza áabo mulikweétegeza nkokwo nibabasubiza, nimuba mwaákola bizima chi, byo kuhicha kusiimwa? Nabo abe ebiheno, nibabatiiza bazeenzi báabo. Habwo kuba nibategeza nkokwo, áabo nibabasubiza byóona!
35 “Náho íimwe, mubeénde ababisa béenyu, mubakolele ebizima. Muboohoze, obutategeza nkokwo nimusubizwa. Nikwo bityo mulaábona obuhite buháango, no okuba abaana ba Múungu óogwo ali olugulu ya byóona. Habwo kuba, Múungu naabahwéela noobu áabo abatakumusíima, na abalikukola ebiheno.
36 “Mube ne echiganyizi ahabáandi, nke Isíimwe óokwo ayina echiganyizi omubaantu.
Ebyeégeso Byo Obutachwaáziikila Abaandi
37 “Mutaákuchwaáziikila abaandi, ne éemwe timukuchwaáziikilwa. Mutaákutuuzila abaandi ne éemwe tibakubeétuuzila. Mubaganyile abaantu áabo ababahéniile, niho ne éemwe mulaaganyílwa. 38 Mubáhe abaandi ebiintu, niho ne éemwe mulahéebwa. Ne ebiintu éebyo mulahéebwa, nibiba nke ndeengo nzima bwooli. Endeengo yo kwiízula no kusiindagilwa, no kuzugumiswa ebone kwiízula bwooli, kuhicha no kuséeseka. Habwo kuba, endeengo éezo mulaaleengelaho abaandi, niyo néemwe mulyáaba nimuleengélwaho.”
39 Yeézu yaabagaambila omugani óogu, “Ngási omuhume akwiile kumwoóleka omuhaanda omuhume muzeenzíwe? Amazima, bóona bábili nibagwa omulíina!
40 “Omuheémbekwa,f takwiíle kuba omumanyi bwooli kuchila omuheémbekíwe. Náho, kaálikuba yaáyegesíibwe no kumanya byóona, niho alaasusana no omweégesáwe.
41 “Habwaáchi nóotukuliza améeso akatokoozi áako kali omulíiso lya mudugu wáawe, náho okabula kuleeba embago eli omulíiso lyáawe? 42 Noohichaho oóta kumugaambila muzeenzi wáawe, ‘Íiwe mudugu waanze, leka nkwiíhilemo akatokoozi áako akali omulíiso lyáawe,’ obuchilo íiwe nyini tokubona embago mpaango éezo eli omulíiso lyáawe? Ngóbya we! Obaánze oyihemo kwaanza embago mpaango éezo eli omulíiso lyáawe, niho olaahicha kuleeba kuzima akatokoozi akache akali omulíiso lya muzeenzi wáawe okakeehamo.
Abaantu Bamanyikana Habwe Ntúungwa Záabo
43 “Habwo kuba, tiguliho omuti omuzima, ogulikusohoza amagoomba mábi, na kaandi tiguliho omuti omubi, ogulikusohoza emisumo mizima. 44 Abaantu tibakutabula emisumo yo omutíini ha miti ya amáhwa, na kaandi tibakutabula emisumo ye emizabibu ha miti ye emisoongóma. Náho buli muti, nigumanyika aha misumo yaágwo.
Emizabibu (6:44)
45 “Nikwo bili bityo na ahamuuntu we ntúungwa nzima, ebigaambo byoómwe bizima bisohola ne ebiteékuzo bizima éebyo bili omumuganya gwoómwe. Kaandi bityo nyini, omuuntu omuzilwa, amagaambo goómwe mábi gasohola ne ebiteékuzo bíbi éebyo bili omumuganya gwoómwe. Habwo kuba, amagaambo áago omuuntu alikugaamba, nigalugiílila omubiteékuzobye ebizwiile omumuganyágwe.
Kwoómbeka Ahaluchili Nali Kwoómbeka Ahamusényi
46 “Na habwaáchi nimunyeta, ‘Omukáma! Omukáma!’ Náho amagaambo áago ndikubagaambila, timukugakola? 47 Weéna wéena óogwo alikwíiza ahali iinye, akahuliiliza ebigaambo byaanze no kubiíkiliza, akakola nkokwo bilikulagila, niimbasoomboólela nkokwo naasusana oóha.
48 “Naasusana no omwoombeki we éenzu ayaasumile ahaansi bwooli, mpaka kuhika ahaluchili, akoombeka oluhazo halugulu yaáho.
“No omubuchilo bwe enzula, omunóna gukagwéelela, améenzi geézula, gaatéela éenzu éezo. Noobu bityo, tigalazichuúndagwíile, habwo kuba ekaba eyoombekilwe kuzima.
49 “Náho, weéna wéena óogwo alikuhuliiliza ebigaambo byaanze na takubyeékomya, óogwo, naasusana no omuuntu óogwo yaayoombekile éenzu yoómwe ahamusényi gwoónka, etéena luhazo. No obuchilo bwo kugwéelela kwo omunóna, améenzi gakaziteela éenzu éezo, entulo eémo yáagwa ahaansi, ekasiisikala yóona pye!”