Injili dza yorejwevyo ni
LUKA
Ndwahiyo
Hi hii Injili yoregwa ni Muyunani eyeakihanigwa Luka. Wasomi wenji wahikiza kwamba yoregwa kahi ya mwaka wa 58 na 60 ḅaad̯a ya kudza kwa Yesu Kirist̯o. Luka ewa mumodza jwa hawaḍe wantu weowakigijana na Paulo epfoakyenda na kusumwiiya kuntu garagara. Jeje mwenye ewa ḍakit̯ari na pia ekigijiijana na aḍe Paulo kwa kuihenda hi kazi ya Muungu (Wakol. 4:14).
Mambo mawii kahi ya mambo muhimu yanenejweyo humu chuoni ni kwamba, Muungu kamutsaka kula muntu! Na Yesu kadza lumwenguni kuwa mupfonyo wa wantu wonse (19:10). Nsumwiizi nyinji za Yesu atumiiyezo kuyongweezea dzuu ya matsako ya Muungu zaa chuoni mwa Luka t̯u. Kwa mufaano: Inganyo ḍya Musamaria mwema (10:25-37), inganyo ḍya mbuzi yaariyeyo (15:1-7), na inganyo ḍya mwana aariye (15:11-32). Luka kasumwiiya namuna ya Yesu endeyeyo nyumbani mwa muhwaa kuwa at̯ukiijwe (19:1-10), na akimuahid̯i maisha ya mbinguni muhenda mazuka eyekuwa kufwani (23:39-43). Na hat̯a epfokuwa hapfaḍe muhini mwa mpatsa, Yesu kamuahid̯ia muntu mwivi kwamba anawa pfamodza nae Paradiso (23:43).
Luka kamuyanga Ruhu jwa Muungu dza muyongowa mukuu na muhenda makuu. Yesu kayongojwa ni Ruhu Mudheru (4:1) na kayongweeza kwamba Ruhu jwa Muungu ndiye nt̯unu nkuu ya mwiso (11:13). Ruhu Mudheru kahenda makuu kwa kumiha kwa Maria na Elizabeti (1:34-36).
Luka pia kayanga namuna ya mayombo yevyokuwa muhimu kwa Yesu. Yesu ekikaa na kuyomba kut̯wa. Ḅaadhi ya haya mayombo yakwe hunayapata: Epfot̯opyegwa (3:21), epfokuwa hukuḍe yuwandani (5:16), asidzatsana wanafund̯iwe (6:12), asidzawauza wanafund̯iwe kwamba jeje ni gani (9:18-20), asidzaperuka shufa (9:28-29), na asidzahuna nsoho hapfaḍe muhini mwa mpatsa (23:34, 46). Kuzimuni mwa chuo cha Luka kuna nsumwiizi ntahu za Yesu atumiiyezo kuyongweezea namuna ya kuyomba. Hizi hunazipata kuyawana na hivi viḍinku hivi: 11:5-9; 18:1-8, 9-14.
Sehemu ingine muhimu ya chuo cha Luka ni namuna ayangiyevyo muud̯ama ya Yesu eyokuwa nayo kwa makowesa. Kwa mufaano: 4:18; 7:22, chuo cha Luka chakuyangani kwamba haya Maagu Mema yasumwiijwa kwa makowesa. 6:20 makowesa wapfokea mvoni za Muungu. 14:13, 21 makowesa wahanwa kwa jila nkuu. 16:20, 22 masikini Lazaro kahwajwa mbinguni ni malaika. Na 12:33 Yesu kawaamuru wanafund̯iwe waguze wevyonavyo na hizi fwedha waziwapfe makowesa.
Dhango ḍya 24:42-43, Luka kora kwamba Yesu kaḍya kiḍinku cha nswi usoni ya wanafund̯iwe ḅaad̯a ya kufufuka kuyawa kwa wafu. Hii inayanga wazi kwamba Luka kakuwaimusyani wasomai wakwe kwamba Yesu kafufuka kimwii kuyawa kwa wafu, na wala nkewa nkoma.
Mwiso Injili ya Luka inena kwamba Yesu kauja mbinguni. Ela asidzauja mbinguni, kawakumbusya wanafund̯iwe dzuu ya hiviḍe vinenejwevyo matsoroni kumuhusu jeje. Kawamba, “Haya ndiyo yorejweyo: ‘Huyu Masiya ni had̯i afwe na nsiku ya hahu afufuke kuyawa kwa wafu.’ Na kwa sariḍye, haya Maagu ni had̯i yasumwiijwe kwa vyeet̯i vyonse vya lumwengu, yakiḍabva na Yerusalemi. Na haya maagu ni kwamba, wantu wapfyehuze mama na Muungu anawayatsia nabvise zao. Nywinywi mu mashaahiḍi wa haya haya mambo yonse.” (24:46-48)
Yeyo humu chuoni kwa ufufi kwa ufufi
Maana ya Luka oreeyo hichi chuo 1:1-4
Kuvyajwa kwa Yohana Mut̯opya na Yesu 1:5-2:52
Nsumwiizi za Yohana Mut̯opya 3:1-20
Mat̯opyo na maḍemo ya Yesu 3:21-4:13
Kazi ya Yesu hukuḍe Galilaya 4:14-9:50
Yesu kanuka na Galilaya kenda Yerusalemi 9:51-19:27
Nsiku za mwiso za Yesu: Hukumu na kufwakwe 19:28-23:56
Yesu ka mojo 24:1-12
Yesu kawat̯upukia wanafund̯iwe na kapfaa mbinguni 24:13-53