Kalata gwa
Ɨsabʉli
Ɨsyakʉlongosya
Ɨsabʉli jo kalata gwa mu Bibilia mwa baakalata abaa nDwitɨkano Ʉlʉkʉʉlʉ. Kalata ʉjʉ alɨ nɨ nyɨmbo ɨsya lʉko lwingi: Silimo Ɨsabʉli ɨsya kʉntuufya nʉ kʉmmwipuuta Kyala, Ɨsabʉli ɨsya kʉnsʉʉma Kyala ʉbʉtʉʉli, ʉbʉlɨndɨlɨli nʉ bʉpoki. Simo sya kʉnsʉʉma Kyala ʉlʉhobokelo, ɨsingi sya kʉgwa ʉlʉpi nʉ kʉnsʉʉma ʉkʉbafunda abalʉgʉ.
Ɨsabʉli simo sya kʉsʉʉma ʉbʉtʉʉli bwa mundʉ jʉmoojʉmo, ɨsingi sya kiisʉ kyosa, simo sya mundʉ ʉjʉ afumbilwe, nɨ sya bandʉ aba bikʉsʉʉbɨla fimo kwa Kyala. Ɨsabʉli sikʉtʉmanyisya muno ʉmundʉ ikʉlondigwa ʉkʉjoba na Kyala. Mu Sabʉli, tukwaganila na ɨsi sikʉntaamya ʉmundʉ na ɨsi sikʉnhobosya. Fyobeene aBanyaIsilaɨli ʉkʉfuma liijolo Ɨsabʉli bikʉsipa ʉlwɨmɨko, bikʉsibombela mu nyiipuuto nʉ kwɨmba.
Joope Jesu na bafundigwa baake baasibombelaga. Bo lʉlʉʉlo ʉkʉfuma kʉbwandɨlo bwa kɨpanga kya Kyala, Ɨsabʉli jo kalata gwa nyiipuuto sya kɨpanga kya Kyala ɨkɨ akyandile Kɨlɨsiti.
Mwa kalata gwa Ɨsabʉli galipo amasyʉ aga gabɨɨkiigwe pamopeene kʉnongwa jɨmo: Simo silɨ nʉ ntʉ gʉlagʉla, bo ʉlwa Ɨsabʉli jaa Asafu (73–83) pamo ɨjaa Banya Koola (42–49). Simo sibɨɨkiigwe pamopeene kʉnongwa jaa mbombo ɨjɨ sikʉbombeligwa, bo Ɨsabʉli sya kwɨmba bo balɨ kʉ Jelusalemu (120–134) pamo ɨsya kʉntuufya Kyala ʉjʉ jo Malafyale kangɨ Ndagɨli gwa bandʉ boosa (93–99).
Ɨsabʉli ɨsyo sibɨɨkiigwe mfijabo ɨfya baakalata bahaano: Ɨkɨjabo ɨkya kwanda 1–41; ɨkya bʉbɨlɨ 42–72; ɨkya bʉtatʉ 73–89; ɨkya bʉna 90–106; nɨ kya bʉhaano 107–150. Ʉkʉjaba ʉko pamo baakongile bo muno baajabiigwe baakalata bahaano abaa kwanda mu Bibilia, aba bikʉtɨ baakalata baa Moose pamo abaa Ndagɨlo. Kʉkʉtɨ kalata mwa baakalata abo amalɨɨkiisye ʉkʉntuufya Kyala: 41:13; 72:19; 89:52; 106:48; Ɨsabʉli joosa ɨjaa 150:1-6 jaa kʉntuufya Kyala, kangɨ jo jaa kʉmmalɨɨkɨsyo mwa kalata ʉjʉ.