Ya Madyaw na Ubat-ubat kan Jisus Kristu na migpaleya sa ginawa na manga utaw
Pigsulat ni Markos
Ya muna na pagpa-ede'
Ya kad�g na manga umay ni Jisus Kristu asini tas na lupa', katluwan tag tulu. Yan ya manga umay na 4 B.C. taman adti A.D. 30. Paglabay da na manga katluwan ya umay lekat adti pagkamatay nan aw pagkataw nan, pigsulat ni Markos ya Madyaw na Ubat-ubat kan Jisus.
Singan si Markos?
Na, ya tengteng ngalan ni Markos, yan si Juan Markos. Utaw sakanan na Judiyu aw kad�gan ni B�rnabi (mabasa ta adti Kolosas 4:10). Ya ina nan, sambuk na Maria, aw mig-eya' silan adti J�rusalim (mabasa ta adti Pigpan-imo' na manga Apostol�s [Buhat] 12:12). Aw adti anenganeng na manga utaw na matadeng sa Bibliya, si Markos yan agya ya bata' na nyalaguy dun ni tanemanan na G�ts�mani (Markos 14:51-52).
Pagkatigkas na pagkataw ni Jisus lekat adti pagkamatay, lyumabay da ya mad�g na umay aw nyagad si Juan Markos kan B�rnabi adti syudad na Antiyokiya. Wala' kadugay nyagad uman kan B�rnabi aw si Pablo adti dakula' na panaw nilan (mabasa ta adti Pigpan-imo' na manga Apostol�s [Buhat] 12:25). Manang pagdateng nilan adti lunsud na P�rga, pig-ayawan nan silan aw nyuli' si Markos adti J�rusalim. Aw nyadaman si Pablo kanan. Yanagaw, sa un da si Pablo mindeg sa kadwa na panaw nan, mig-ayil silan si B�rnabi kun magad si Markos aw ya dili'. Aw ya syampetan nan, migsuway si Pablo aw si B�rnabi, aw si Silas baling ya nyagad kan Pablo. Aw nyuli' si B�rnabi adti Cipro aw nyagad kanan si Markos.
Na, paglabay da na manga sampulung ka?umay, nyakalabusu si Pablo adti syudad na Roma. Pigsaligan da nan si Markos (mabasa ta uman adti Pilimon 24 aw 2 Timotiyo 4:11). Talana ni Markos dun ni Roma, pig-ubad nan ya ubat-ubat ni P�dro adti tingeg na manga mangintu-uway adti banwa na Italiya, aw si P�dro ya migpa-ede' kanan sa manga pigpan-imo' ni Jisus, aw pigsulat ni Markos ya Madyaw na Ubat-ubat kan Jisus. Aw miglong si P�dro na si Markos kasiling na ise' nan (mabasa adti 1 P�dro 5:13). Pag-indeg da ni Markos adti Roma, nyanaw sakanan adti syudad na Al�jandriya na banwa na Ihiptu, aw migpalekat migtipun sa manga utaw na un magsimba dun.
Ya kya-agiyan na sulat ni Juan Markos
Ya pigsulat ni Markos siling na drama-drama, kay kaliman nan na basa?an adti asdangan na manga utaw na bagu nyangintu-u, kay mad�g kanilan wala' ya katadeng magbasa. Sa kad�g na utaw na migsulat sa Madyaw na Ubat-ubat kan Jisus, si Markos ya nyaka-una, aw makagpa' ya kanan pigsulat aw molas basa?an, manang wala' nan to-o tagtaga ya kad�g na pigpan-imo' ni Jisus.
Tulu ya pigkasampetan asini libru na Markos: Ya tagna', yan ya pagpalna-u ni Jisus aw ya pigpan-imo' nan dun ni banwa na Galiliya (Markos 1:14-9:50). Ya kadwa, yan ya panaw nan adti J�rusalim (Markos 10:1-52). Aw ya katlu, yan ya pagpalna-u nan adti J�rusalim aw ya pagkamatay nan (Markos 11:1-16:8).
Dun ni sulat ni Markos, pigpa-ede' nan aw ayin pag-unawa ya kya-agiyan ni Juan na Magbaba?utismuway aw ya kya-agiyan ni Jisus asini tas na lupa'. Aw pigsulat nan uman ya palna-u ni Jisus na awun manga utaw adti luwa' na kasakupan na Tyumanem aw awun manga utaw na nyakaseled da. Pigsubali ni Jisus ya palna-u na manga Parisiyo aw Sadusiyo aw talaglawung sa Uldin na manga Judiyu, kay iman nilan aw sumeled silan adti kasakupan na Tyumanem asuntu sa pagdalug nilan sa kadakula' na Uldin nilan, manang kyalingawan nilan ya tengteng tud na Uldin. Wala' ya ginawa nilan sa manga utaw na malipa' kunu siling na manga ibungun aw manga buta aw manga beke' na Judiyu, aw manga utaw na syeledan na busaw, aw ya ka?ubayan na byagwasan na dugu', aw mad�g pa. Manang ya manga utaw na pigtawag nilan na malipa', yan baling ya pigkadtuwan ni Jisus. Aw ya pigpan-imo' nan aw palna-u nan, yan ya pigsulat ni Markos.
Ya pagpakabetang adti Roma
Si N�ro yan ya Impirador na migdumala sa kadakula' na banwa na nyasakup na Roma aw kaliman nan na basa?an sakanan na manga utaw siling na tyumanem nilan. Manang ya manga mangintu-uway kan Kristu wala' nilan basabasayi si N�ro siling na tyumanem nilan, yanagaw dyumateng kanilan ya dakula' na pamulayam. Idtu na umay na A.D. 64 nyasangab ya katenga' na syudad na Roma aw pigdapel ni N�ro ya mangintu-uway na yan ya palangad indeganan nan na apnasen nan silan. Yanagaw pigpapatay ni N�ro ya mad�g na mangintu-uway dun ni syudad dala si P�dro. Aw ya nyasama' kanilan to-o nyangkallek, yanagaw nyanimba silan na tagu-tagu' adti dalem na syudad dun ni lebenganan sa manga utaw. Aw pigsulat ni Juan Markos ya kasampetanen kan Kristu pada basa?en nilan aw pakabagsegen ya pagpangintu-u nilan kan Kristu pangkay dakula' to-o ya pamulayam kanilan. Ya pagpapatay ni N�ro kan Pablo umay na 67. Aw ya pagsulat ni Juan Markos nyaka-elet sa umay yan aw ya umay na 64, aw wala', umay na 70. Pagkamatay da ni N�ro na umay na A.D. 68, wala' da abay ya pamulayam. [updated 6/09]
Ya pagpakabetang adti J�rusalim
Dengan na pagpamulayam adti Roma, nyatigkas ya kadakula' na talabahu sa pag-imo' sa T�mplo na Tyumanem adti syudad na J�rusalim na umay A.D. 65. Yan ya T�mplo na manga utaw na Judiyu, aw ya manga Judiyu, silan ya kan Jakub manga buwadbuwad na pigpamalli' na Tyumanem asini muna na kanan manga utaw. Na, madugay da dun ni banwa na Isra-�l ya pagdumala na manga taga Roma. Manang pagdateng na umay A.D. 66, pig-atuwan na manga utaw na Judiyu ya gubilnu na taga Roma. Aw pagdateng na umay na A.D. 70, piglibedan na mad�g na sundalu na taga Roma ya syudad na J�rusalim dun ni Pista na Paglabay na Tyumanem. Mad�g ya manga Judiyu na kyaliputan adti seled na syudad, aw wala' kadugay nyabus da ya makan nilan. Pagkalumay da nilan, pigkalat na manga sundalu ya inalad na alag batu, aw pig-agaw nilan ya syudad dala ya T�mplo, aw nyaka-andus nyasangab ya T�mplo. Pigpamatay nilan ya mad�g na utaw na Judiyu aw pig-allang nilan ya nyasama'. Pagdeg da na manga taga Roma sa manga Judiyu, pig-agba' da na manga sundalu ya nyasama' na T�mplo taman na wala' ya batu na nyakalantu adti eped pangkay sambuk. Aw yanagaw nyatuman da ya piglong ni Jisus adti Markos 13:2.