Gagur gara Mútiliŋ
27: Gáfahoor Yúsuf nꞌgutiool
1 Gupaalom gammee ngajantenom,
ilobe m'buguul n'gajow gara Atúuha acil mee gásuumaay n'epak.
Ho hacamen mee mbil anooan :
námir,
ban nasoŋ,
nalagen gagur gara mútiliŋ gan aliigolaal mee,
nabaj gásuumaay bu nanoonan.
Súumolisuum ekaan jaat emisiyoŋ yan guroge mee « Gagur gara mútiliŋ. »
2 N’simisiyoŋolaal sammee síruba sísola,
ukaraŋaakaraŋ elob ésuum yara buroŋ Yúsuf (gucee gurogool Suseef),
aleeh Yankuba.
Jaat,
ucamencamen efaak elob yaayu yara buroŋ Yúsuf min úwuñenaal « Fúcihum »,
éliibar étiyaara yara Tawuraat.
Uñowaañow mara Yankuba (gucee gurogool Sakob),
babajer guleeh Ibrahima.
Guleehool goono guñen n’gúruba.
Yúsuf akaan mee guñen nu hanur.
Ukaraŋaakaraŋ mara Yúsuf áyauyaut fucee funak gutiool be eyahool gújuul.
M’mof mara Kanaan ngucineene búroomiil peepe,
etaam yan jiwosen mee mara Atúuha arorok be esen yo búbajum Ibrahima (Aburaham),
m’bara Siyaaka (Isaak) bu m’bara Yankuba ró.
3 Yúsuf,
n’fuleeheool náyauhe gutiool gunafaan be eyahool gújuul.
Bare gutiool gunafaan ngufoyool bu n’síyauhool ró jaram ñeer gunoomenool min áani amiigeel m’mof mara Esípt.
Bare Atúuha napagen Yúsuf n'gúnuur gaagu min asenool múluho mimbil ájuh ajal síyaut sara áyiih aahu hara Esípt.
Síyaut saasu salob mee mara bacaar báamak bammee néjool bu m’mof mara Esípt peepe wátiiŋe símit futok n’síruba.
Nan ajalool so mee afaak,
ayíih aahu nasenool mof maamu peepe mara Esípt ajawulen.
4 Nan símit sammee futok n’síruba sara gayaho sifaago mee,
bacaar ban Yúsuf arogiil mee,
mbúlohul n’Esípt,
káŋ bu m’mof mara Kanaan.
Bare dó n’Esípt babaj búfaen batootook bara múcahoaay mara gájii Atúuha gan asen mee Yúsuf son múluho.
5 Nan Yankuba ajam mee mara múcahoaay umu n’Esípt,
naboñ guleehool,
gutii Yúsuf gunafaan gammee guñen,
bu funoom múcahoaay.
Bare aboñut Benseme,
han gunap mee jaayaay nꞌYúsuf,
min gujaoor,
mara ásebisebi jambil waaf ukaanool m’bulago.
Uñowaañow buu gutiool gunafaan gammee guñen gútiiŋe Esípt eeno,
ban nguyah ati’iil Yúsuf gújuul,
naŋ min áyaut yo mee nan piyoe.
Yúsuf afaafaas gutiool gunafaan,
bare bugo gufaasutool mara bañoweriil ho bupiyopiyo,
rereg símit gafaakan,
ban bugo gujojok Yúsuf alet bo n'duniya.
6 Jaat,
alaal bu gáwuñen elob yara buroŋ Yúsuf,
nuñowaal buu nápure gutiool min gufaasool.
Yúsuf akaanut min gutiool gúfaasaaliool.
Acamenencamen ekaaniil gúnuur min añow teer sísigiriil sara gabanten son múlaaj siroŋe m'bugo.
Busafer baabu buroge :
7 7 Nan Suseef añow mee gutiool,
nafaasiil.
Nacamenut mee gufaasool,
narufuleniil :
« Béy njípurulo ?
» Ngurogool :
« Kanaan núpurulo,
bu funoom múcahoaay. »
8 Yúsuf nátoomulooriil máamak afaak,
narogiil :
« Buguul úñundena.
» Nabaŋiil n’fupeek.
Yúsuf akaaniikaan mee min gupinoor mara buroŋiil son mara sísigiriil etuhooriil n’Atúuha.
Wuj gunak gúfaajiir,
Yúsuf nasen bulago ngúpur m’mof maamu,
bare najok to hanur m’bugo dó n’fupeek.
Narogiil mimbil gúbaañul bu n'Esípt nguŋarulool ati’iil áriita Benseme,
ammee ásola n’guleeh Yankuba.
9 Baj bo gujenna,
gutiool gunafaan ngúbaañul min gulalenoorulo m’Benseme,
ati’iil áriita.
Nan gútiiŋulo mee,
Yúsuf,
ajawulena mof maamu,
narok újagagaool guŋariil bu síndo’ool.
Gutiool ngúsebi jálako.
Yúsuf nakaaniil gagaan gáamak,
nalakeniil naŋ min gutuuhenoor mee kábiriŋ nꞌanafaan káŋ bu n’ásola.
Narok újagagaool guseniil dó n’sinaaŋ san ho abil mee fúcaho.
Wan Benseme ayab mee,
urege wara gupaalool ñoono futok.
Yúsuf eliik nañow teer mbil gutiool táañi’iil mara wan asen mee Benseme,
naŋ min moola músuumutiil mee.
Bare bajut an abaje gapinoor gaagu ugu bu m’Benseme.
10 Gagaan gaagu gufaagoe,
Yúsuf narok ájagagool acee apuusen gulaaceniil múcahoaay ban nakoopen éraanumool n’fulaacen Benseme.
Anaakiil guwuj,
Yúsuf naboñ acookoora yaŋool ateyleniil min arogiil :
« Buguul ukuu.
» Nan acookoora yaŋ Yúsuf atoogeniil mee,
narogiil :
« Waa ucile nikaanuul jak,
njikaanom kóji maa ?
Waa ucile njíkuet éraanum yara anafaanom dan nja arem mee ?
» Ngúsuupool gurogool :
11 7 Gutii Suseef ngurogool :
« Waa ucile aw ammee anafaanóli,
nulob gurim ganogoor mee mee ?
Elí uhaañiut ekaan waaf naŋ waawu !
12 9 An han ubilaal mee etook dó nꞌfulaacenool éraanum yaayu,
mbil umugool.
Ban éli bu gáani emiigeeli. »
13 10 Násuupiil arogiil :
« Iyoo,
nisonsoŋ !
Ukaanaal wan jilob mee.
Bare an han ubilaal mee etook yo nꞌfulaacenool,
ho bu gáani amiigeelom,
min bugaagu guwaay. »
14 11 Ñeer anooan nawaaken awalenúl fulaacenool min ajal fo.
15 12 Acookoora aahu namundum aŋaalo nꞌfulaacen fara ati'iil anafaan jaram átiiŋ nꞌfara ati'iil áriita ;
dó natook mee éraanum yaayu nꞌfulaacen fara Benseme.
16 13 Ngujis újuwoiil caac mara min táañi'iil.
Anooan nabaañen bútebool nꞌefalo'ool,
min gubaañ bu bo nꞌésuk yaayu.
17 14 Suda bugo nꞌgutiool ngútiiŋ nu yaŋ Suseef ngutoogool to,
nguyah gújuul kírib fácilool min gúciinool gabonket.
18 15 Suseef narogiil :
« Waa ucile njikaan mee ?
Buguul jímirut mara amaañen hanogoore naŋ ínje,
álibenliben be émir wam bo mee néjool ? »
19 16 Suda násuupool arogool :
« Aw ammee anafaanóli,
waa nújuhe ulobi ?
Ujúhut urien.
Atúuha fannaool añoñow bakaaneróli bafeegut mee.
Elí ñeer bu gáani emiigeeli bu nꞌan aahu ró haŋar mee éraanum yaayu akaan dó nꞌfulaacenool. »
20 17 Ñeer Suseef narogiil :
« Muk !
Mat ikaan mo.
Han itook mee éraanum yaayu nꞌfulaacenool,
ho noonool nibile eŋar ikaan amiigeelom.
Buguul njibaañ nꞌgásuumaay bu bo mꞌpaayuul. »
21 Ñeer Suda nacik Yúsuf min agaanool mara paayiil búyegehool bulohut ngakahenúl Benseme nájool bu n’Esípt.
Suda náciin Yúsuf gabonket min akahen Benseme nakaa bóot bu bo m’paayool,
min ho Suda akaan amiigeel bindum Benseme.
Nan Yúsuf añow mee bayoger gutiool mara síjunubeiil san gukaan mee,
son gabonket gan gubaj mee m'paayiil bugo n’ati’iil háriita,
námir mara maregen,
gutiool gunafaan gujojok émiremma.
Námir mara tíntiiŋ min akaan gutiool ngufaasool.
Wan Busafer baabu burok to me,
uwee :
22 1 Gurim Suda gukankaan Suseef ájuhut ajogooro fácil újagagaool.
Narok újagagaool gúpur.
Nŋaño to gutiool,
no nagaaniil mee ho ammee ay.
23 2 Nahuu máamak jaram bugara Esípt gujamool,
bu nu yaŋ yara Ayíih aahu ró.
24 3 Suseef narok gutiool :
« Injé emmee Suseef.
Paayom umu bo mꞌburoŋ ?
» Nguŋaŋo jaram gújuhut gúsuupool.
25 4 Narogiil :
« Jibonket jicigulom !
» Ngucigool,
narogiil :
« Injé Suseef,
atiuul han jinoomen mee min guŋarool bu nꞌEsípt.
26 5 Jambil úyegehuul uyuho,
ban jambil táañiuul mara njinoomenaam dáare mꞌmof mee,
mara Atúuha fannaool aboñulaam bu baabe nilohuluul fácil,
mimbil ipagenuul. »
27 6 Nabenen arogiil :
« Símit síruba usee,
alaal mꞌbacaar.
Roŋulo símit futok san úmire an mat anaaf,
mat ayim.
28 7 Atúuha nacamen mee mbil buguul mꞌbúbajumuul jiroŋ jambil jiniiho,
naboñulom bu baabe nilohuluul fácil mbil íjuh ipagenuul.
29 8 Let buguul jiboñulaam bu baabe,
bakaaner Atúuha.
Ban Atúuha umee nakaanaam nireg nicige áyiih aahu hara Esípt,
nen anafaan hara yaŋool peepe,
nen ajawulena hara Esípt búroom yo.
30 9 Ñeer jiwaaken min jijow jirok paayom :
“Aleehi Suseef aboñulóli furim fe :
Atúuha akaanankaan ajawulena hara Esípt búroom yo.
Ujóol tímer utoogulom baabe.
31 10 Aw be ecin ucigom dó nꞌEsípt nꞌgapana gan guroge mee Goseen,
aw nꞌguleehi,
nꞌguleeh-guleehi,
sikaji,
son waafi peepe.
32 11 Injé bu gacookoori,
aw,
nꞌfiili son sikaji,
jambil bacaar bujoguul,
mara símit futok sara bacaar siroŋulo bo.” »
33 12 Suseef nabaañ arok gutiool :
« Buguul fannauul jiñoñow yo nꞌgúciluul,
atiom Benseme may añoñow yo nꞌgúcilool,
mara ínje fannaom ilobe mꞌbutumom.
34 13 Jijow jigaan paayom fuyuhoum fajak mee fan ibaj mee baabe nꞌEsípt.
Njigaanool peepe wan jiñow mee jifaak,
njiŋarulomool tímer bu baabe. »
35 14 Ñeer Suseef náñag aroop atiool Benseme nguhuu márubaiil.
36 15 Suseef nagaab may gutiool búroomiil min afaak mufuu reg.
Ñeer kindiŋ,
gutiool ngusaboor nu ho.
37 Njow bo,
gutii Yúsuf nguhomenoor mara ebaañiil bu yaŋ paayiil.
Yúsuf naseniil sisaaret naŋ min áyiih aahu arogool mee,
naseniil may múcahoaay m’bulago.
38 25 Ngúpur Esípt min gubaañ bu Kanaan to mꞌpaayiil Sakob.
39 26 Ngugaanool gurogool :
« Suseef umu bo mꞌburoŋ.
Ho ayekene mof mara Esípt búroom mo.
» Bare nánif yemm mara áyinenutiil.
40 27 Ngulobool peepe gúkoŋen Suseef.
Sakob nan añow mee sisaret saasu san Suseef aboñulo mee be etebool,
ñeer kindiŋ náfillo.
41 28 Narogiil :
« Ñeer íyinenuuyinen !
Aleehom Suseef umu bo mꞌburoŋ.
Injé be ejow iñowool bala icet. »
42 Púr to,
Busafer baabu mbugaanolaal buu Yankuba bugo n’fiilool gúpur mee mꞌmof mara Kanaan ngujow bu n’Esípt.
Bo m’bulago,
Yankuba násimen.
Atúuha nalob to nu ho arogool :
43 3b « Injé emmee Atúuha,
Atúuha hara paayi.
Jambil úsebi ejow bu nꞌEsípt.
Mara bo nꞌEsípt nibil mee ekaan min búbajumi bumeeeŋ.
44 4 Injé be epooyi bu nꞌEsípt,
ban ínje ibili dó gápurenul.
Nan ubil mee ecet,
Suseef abile gawalen gúcili. »
45 Púr to,
Yankuba n’fiilool ngufaalen dó m’bulagoiil n’gara Esípt.
Yankuba súumoosuum mara nabile ebaañ añow Yúsuf,
aleehool han acamen mee ŋáar,
han añowut mee wátiiŋe símit samemmeeŋ.
Maa Yankuba (han guroge mee may Isirayeel),
n’fiilool búroom fo,
gucin mee Esípt n’gapana gara Gosen.
To,
gubugoogubugoor to máamak jaram guyihen fiil fáaamak.
Yankuba fannaool akankaan símit guñen gaat n’síruba (17) dó n’Esípt.
Buroŋool peepe símit ceme n’símit gafaŋ gúruba n’futok n’síruba (147).
46 Ñeer Yankuba,
pay giil gaagu gara Isirayeel nacet,
nabaañ bu bo n’Atúuha hareg mee nárookene.
Yúsuf,
nꞌgutiool,
m’bugara Esípt nguhuool.
Ngufogool m’mof mara Kanaan,
dó n’guyaak gara paayool afaan Ibrahima.
Utíiŋaale n’gapana gásola gara Fúcihum,
n’gahaja gakaan mee gafaŋ gúruba n’guñen (50).
Busafer baabu buroge :
47 15 Ñeer gutii Suseef nan guñow mee mara paayiil acecet,
ngurogoor :
« Alaal pére Suseef be ebaŋolaal funamben min alugen ñiñuget ñan ukaanaalool mee ? »
48 19 Suseef narogiil :
« Jambil jísebi,
ilet Atúuha !
49 20 Jicamenencamen ekaanom ñiñuget,
bare Atúuha nálowul ño akaan majage,
mara nacamene gapagen bugan gamemmeeŋ naŋ min jon mee neñow yo jaat.
50 21 Jambil jibaañ jísebi benen,
maareer ínje be esenuul múcahoaay buguul nꞌguleehuul.
» Gurim gaagu ngúsuum gutiool,
úyegehiil nubeb.
51 22 Suseef bugo nꞌfiil fara paayool nꞌEsípt ngucine.
Suseef abaje símit ceme nꞌsímit guñen (110) kindiŋ nacet.
52 24 Funak fucee,
Suseef narok gutiool :
« Injé be ecet ;
bare Atúuha bu gáriikenuul ban nápurenuul dáare mꞌmof mee mara Esípt bu mꞌmof man arok mee be esen Aburaham nꞌIsaak,
mꞌpaayolaal Sakob.
53 25 Maregen maregen,
Atúuha bu gáriikenuul.
Ñeer jikaliom buguul be eŋar eñalenom min jijow. »
54 26 Suseef acehe ho babajer símit ceme nꞌsímit guñen (110).
Ngulogosool muloosoor min gubaŋool nꞌekees mꞌmof mara Esípt.
55 Elíibar yara Fúcihum maa nefaago maa maa :
56 26 Suseef acehe ho babajer símit ceme nꞌsímit guñen (110).
Ngulogosool muloosoor min gubaŋool nꞌekees mꞌmof mara Esípt.
57 Elíibar ye,
n’fúcihum yo (n)elobolaal min Atúuha átuut mee buroŋ ;
n’gafaagoum yo nelobolaal mara ecet.
Júnube Adama ecile nak bugan gucet.
Usoŋaal yo,
ufoyaal yo
58 23b bacaam bara síjunube,
bo bommee ecet yaayu.
59 Haani anabiyoŋ aahu Yúsuf han búyegehool buset mee be ecet mara ho may búbajum Adama ban abajembaj guraar gara júnube n’ésigirool.
Yúsuf,
barandener Atúuha bucile nájuh apagen bugara Esípt bugo n’fiilool m’bacaar baabu,
bare ájuhut apageniil n’ecet fanna yo.
60 Manooman nnogoore,
usalaal Atúuha mara dó n’éliibar yan guroge mee Fúcihum,
uñowaañow may mara Atúuha arorok be eboñúl n’duniya Apagena Habaje Sembe habile eheek ecet napagen guleeh Adama n’Ibilisa,
wan nja júnube ekaan mee,
n’gásebi ecet !
Ecet,
júnube ecile nebajo.
Apagena han Atúuha arok mee be éjool,
ho bu gapagen guleeh Adama n'furaar fara júnube son bateger mara júnube.
Furaar fara júnube,
fo fommee Ibilisa son ésigir yafeegut mee yara an.
Bateger mara júnube bo bommee ecet son jahannama.
Apagena han Atúuha arok mee be éjool,
aheeheek so peepe ban ájuhe álowul buroŋ bara gáyinenool mee.
61 Buguul jammee ngáyentenoli jaat,
mee jímimir Apagena aahu ara Sembe haheek mee ecet ban nasen may buroŋ bara ñáleb bugan peepe gáyinenool mee ?
Injiil eroge moola :
62 68 Usalaal Acehériit mee,
Atúuha hara bugara Isirayeel
mara náriikene buganool ban naseheniil mara gupapak.
63 69a Nasenolaasen múpaguma mabaje sembe,
64 70 naŋ min alobolaal yo mee piyo nꞌutum enabiyoŋool.
65 Atúuha apooyuul,
njipinoor mara maregen maset maa maa mátugen mee furim éliibar yara Fúcihum marok mee :
66 20b bare tan síjunube saasu simeeŋ mee,
gabonket gara Atúuha ngureg to bájalako.