Ng’uutunō nyēpō ng'aleek
1
1
Aaron – Kii wēēriing'waang' Muusa nyoo ōōw :Aaron. Inyeentee nyi kiitoowu kōpō *tis.
Aatam – Ku chiich nyēpō taay nyoo kii-irēy :Iriin. /Kiikukuurēēy cheepyooseenyiin Aawa.
Akar – Akar ku kii chēpō laakwa nyēpō Saara nyi kii cheepyoosaa Apraam. Kii nēē ro :Saara kilē kiimaakuumuukēēy kinam laakwa, kutuup ātēpuutēkwaak chēpō kēny. Kumwoochi Apraam kunāmchi Akar laakwa. Kinam :Akar laakwa nyoo lēē wēērii nyoo /kiikukuurō Ismayeel.
Ākuustō – Wasee yoo /kiikusir kilē Kayisaari.
Anaas – Wasee yoo /kiikusir kilē Tisiin nyoo Ōōw.
Apraam – /Kiikunam Apraam akiimāng'iisyō kēnyiis ēlup ārēēny kutoomō /keenam Yēēsu. Kiinam :cheepyooseenyiin laakwa nyoo lēē wēērii. /Kiikukuurēē lakwaanoonēē Isaka. Kichō kinam :Isaka wēērii nyoo /kiikukuurēē Chaakōp nkōō kaarin aka ku /kiikukuurēē Israayeel.
Kiichō kunam :Chaakōp wēēchiik taman nkōō ārēēny choo kiipakitoowu oortin taman nkōō ārēēny chēpō Yāwuut. Kiyoonēē :nyoo kii-ir /kēēkuurō Yāwuut piipō Israayeel.
Kiimii :wēēroo Apraam aka nyoo /kiikukuurēē Ismayeel. Kiitoowu :nyoonēē araa Waaraapu. Kiitoowu :Apraam araa Yāwuut ākōō nyēpō Waaraapu.
Aritaali – Aritaali ku keet nyoo ting'ēy kāsur choo mēnkēēchēēn, wōloo nyuun muukēy kupiit kuti ōōwiit kitya.
Eliicha – Eliicha ku akoong'o nkōō ōōrkooyiipō Iriin choo kiitookuunootēēn nkōō Yāwuut. Kiimāng'iisyēy nkōō ng'wēny kēēnyiisyēpō pokol sisiit nkōō konom kitoomō /keenam Yēēsu. Kii kiirwookiin nyoo ōōw nyēpō piipō Israayeel nyoo /kiikuutēēniityēērēē Muusa. Kii nēē kaakusiirtō :kēnyiisyēk choo lēēkit pokol ang'wan, kung'oor :ōōrkooyoontoo Iriin Malaaki kilē chōōnēy :ōōrkooyoontoo Iriin :aka nyoo lēē Eliicha nyoo sip kuuyookuuy :Iriin kitoomō kuuyooku Meesaaya (Malaaki 4:4–6). Kiisilta :ng'ōōrsooni paani kiichō Kāāpootiisāniin Chowaana (roo Luuka 1:17 ākōō Maarkō 9:11–13).
Ērōōtē – Kiipō piich chaa chaang' :kaarinaani. Kiipayta :Ērōōtē nyoo Ōōw kōōroo Yāwuut kung'eeta kēnyii nyēpō artam kitoomō /kēētuum Yēēsu ākōy kēnyii nyēpō ang'wan kitoomō /kēētuum Yēēsu (Luuka 1:5). Inyeentee :nyi kiimwoorēy kilē /keekeet laakōōy choo lēē wēēchin tōkōl nkōō Peeteleem (Mataayo 2:16). Kii nēē /kuu-iitēy kēnyii nyēpō akoong'o, ku kiiting'ēy :Yēēsu kēnyiis choo lēēkit lo /kukaakēētuum. Kiiting'ēy :Yēēsu kēnyiis choo lēēkit ārēēny, kimēērēy Ērōōtē. Kii nēē ma :pāytooyiintoonoonēē, kimil :wēēchiichiich kupāyta.
1. Kiipayta :wēērii nyoo /kiikukuurēē Arkelaawō kōōroo Chuuteeya kung'eetee kēnyii nyēpō ang'wan kitoomō /kēētuum :Yēēsu ākōy kēnyii nyēpō lo ku /kāākēētuum Yēēsu (Mataayo 2:22).
2. Kipayta :wēērii aka kōōroo Kalilaaya. Nyoonēē ku Ērōōtē (Antipaas). Kiipayta :nyoonēē kung'eetee kēnyii nyēpō ang'wan kitoomō /kēētuum Yēēsu ākōy kēnyii nyēpō sosom nkōō sokool /kukaakēētuum Yēēsu. Inyeentee :nyi kiikēētēy Kāāpootiisāniin Chowaana (Luuka 3:19). Inyeentee mpo :nyi /kiikuumutinii Yēēsu kuwō kuurwoochi (Luuka 23:7).
3. Kipayta :wēērtaa wēēroo Ērōōtē nyoo Ōōw nyoo /kiikukuurēē Ērōōtē kōōroo Kalilaaya kung'eetee kēnyii nyēpō sosom nkōō sokool /kukaakēētuum Yēēsu akima kēnyii nyēpō artam nkōō ang'wan /kukaakēētuum Yēēsu (Pāyiisyōōn 12:1 ākōō 12:23). Kiiting'ēy :chiichoonēē wēēriinyiin nyoo /kiikukuurēē Akiriipa nyoo kiichō kilēku :inyeentee mpō pāytooyiin (Pāyiisyōōn 25:13).
Isaaya – Kii ōōrkooyoon nyoo kiitookuunoot nkōō Yāwuut. Kiimii kēnyiis pokol tisap nkōō konom kitoomō /kēētuum Yēēsu. Kiing'oor tukun chaa chaang' choo kiipa /kuusiltooy nkōō chōōnētoo Yēēsu.
Israayeel – Wasee yoo /kiikusir kilē Apraam.
Kāā-iitiisyō – Ting'ēy :kii-iitō nkōō Yāwuut kiyoo ng'uutuuy.
1. Nēē /kumwoorēy sōmōk, king'uutuuy Iriin ākōō kiyoo chōōnēē wōloo mii :Iriin. Sōmōk nkōō yēēnyi king'uutuuy Paapa Iriin, Wēēriinyiin ākōō Toomirmiiryēēnyiin.
2. Nēē /kumwoorēy ang'wan, king'uutuuy piich nkōō ng'wēny ākōō kiyoo chōōnēē ng'wēny (Pāyiisyōōn 10:11; 11:5; Ng’oon’guut 7:1; 9:13–15; 20:8).
3. Nēē /kumwoorēy lo, king'uutuuy kir nyoo ra ntā kir nyoo chōōnēē Syeetaani (Ng'oong'uut 13:18).
4. Nēē /kumwoorēy tisap, king'uutuuy :nyoonēē kilē kir nyoo yamaat nyoo moomii :kir nyoo /tākēētāsinii (Mataayo 18:21–22; Ng'oong'uut 3:1 ākōō walak chaa chaang').
5. Nēē /kumwoorēy taman, king'uutuuy pāyuunātoo ng'wēny (Ng’oong'uut 13:1; 17:12).
6. Nēē /kumwoorēy taman nkōō ārēēny, king'uutuuy siintaaryaa Israayeel ntā ku piipō Iriin. Ryoonchinii :wēēchiipō Chaakōp taman nkōō ārēēny piipō Iriin nkōō miis nyēpō kēny, ku kiineetanik taman nkōō ārēēny, kuuryoonchinii :choochēē piipō Iriin nkōō miis nyoo rēēl. Ryoonchinii pichu tōkōl :pooyiik tiptēm nkōō ang'wan choo mii Ng'oong'uut 4:4. Ku nēē /kuu-iit taman nkōō ārēēny’ kinyil taman nkōō ārēēny kilēku 144. Nēē /kuureer /kēē-iit 144 kinyil ēlup akoong'o king'uutuuy piipō Iriin tōkōl kilēē wōloo tēēnō nkōō ng'wēny.
7. Nēē /kumwoorēy artam, king'uutuuy pērēētuus chēpō kāātyāmuut (Luuka 4:2).
8. Nēē /kumwoorēy tāmānwook tisap, ntā ku tāmānwook tisap nkōō ārēēny, king'uutuuy piich choo mā Yāwuut (Luuka 10:1). Tuupēy keey mpō :tāmānwook tisap nkōō pāyuunātoo piipō Iriin.
Kaapaatiisana – Ng’ālyoontooni nkōō kuutii Kirik ku /keechuut kir ntā ku chiich pēr. Kiipāyiisyēērēē :Yāwuut ng'ālyoontooni kilēē eeryaan nyoo /kuutiliilēēy tukun ntā ku piich.
Kyoomchinii :Kāāpootiisāniin Chowaana piich kilē kuwāliisyō nkōō ng'ōōkiikwaak choo kiiku-ir sikunyōōchi :Iriin kaat. Kii nēē kaakuwāliisyō piich, /keepaatiisanee pēr tākung'uutu man kilē kaakuwāliisyō.
Kāāyooytooy – Kāāyooytooy ku kāāntōōy mu piich choo tupiipō Yēēsu. Kāāyooytooy chēpō taay ku kiineetanichu kii taman nkōō ārēēny choo kiikwārēy :Yēēsu. Mii :mpō piich walak choo kiipka kilēku kāāyooytooy lētuun kilēē mpō Matyaas, Parnaapa, Paawulō ākōō walak.
Kayaapa – Wasee yoo /kiikusir kilē Tisiin nyoo Ōōw.
Kayisaari – /Kiikukuurēē pāytooyiipō kōōroo Rooma chaa chaang' Kayisaari. Pāytooyiintēē nyēpō taay nyoo /kiikukuurēē Kayisaari ku Oktapiyaan. /Kiikukuurē nkōō kaarinee aka Ākuustō. Kiipayta kung'eetee kēnyii nyēpō sosom nkōō akoong'o kitoomō /kēētuum Yēēsu ākōy kēnyiipō taman nkōō ang'wan ku /kaakēētuum Yēēsu (Luuka 2:1). Kayisaari nyoo kiituupēy ku Tipēēryō. Kiipāytooyiisyō :nyoonēē kung'eetee kēnyiipō taman nkōō ang'wan ākōy kēnyiipō sosom nkōō tisap ku /kaakēētuum Yēēsu. Inyeentee :nyoo kiipāytooy paani kiiwēētootēy :Yēēsu ku-āmtootēy ng'ālyoontoo Iriin (Luuka 20:22 ākōō 23:2).
Kiimii :Kayisaari aka nyoo /kiikukuurēē Kilaawutiya. Kiipayta :nyoonēē kung'eetee kēnyii nyēpō artam nkōō akoong'o ākōy kēnyii nyēpō konom nkōō ang'wan (Pāyiisyōōn 18:2). Kayisaariini ku mēēlē Kilaawutiya Lusiiya, nyi kiiryoontooy lukoo pooryoot, nyoo /kung'āloolēē nkōō kiitaapuu Pāyiisyōōn 21:31 ākōō 23:26.
Kēēruupik – Malayikeen walak choo ting'ēy kepapay, akiiriipsyēy akuuloosuuy Iriin. Roo yoo ng'uutuuy wōloo lēē :malayika.
Kilaawutiya – Wasa yoo /kiikisir Kayisaari.
Kimeera – Kimeera nkōō Paaypol ku mēēlē chēpō mayya, aku saakit choo kiitāsinii :Yāwuut makatiin tākukuutu.
Kirēēnnyō – Kii nēē ma :pāytooyiintoo Yāwuut nyoo /kiikukuurēē Arkelaawō (rootee Ērōōtē) nkōō kēnyiipō lo /kukaakēētuum Yēēsu, kichinchi :kōōroo Yāwuut ēēruunēpō pāyuunātoo Kayisaari Ākuustō nkōō Rooma. Nkōō yoonēē, kuuyooytō :Kayisaari chiinyiin nyoo /kiikukuurēē Kirēēnnyō. /Kiikiiyooytō kuwō kuuryoontō kōōroonoonēē ākōō nyēpō Siirya. /Kiikumārchinii Yāwuut king'eetee pērēētuunoonēē kitas taay kukwārchinii kōōroo Rooma kōōti.
Si nēē ng'āt kisōwu :Kirēēnnyō kilē tyaan :kōōti choo /kakiirum, kuchēp kāā-iitiisyō nyoo kiitēēru kitya nyoo /kiikuu-iit piipō Yāwuut kilēē wōli tēēnō (roosee kiitaapuu Pāyiisyōōn 5:37). Kii-ir :koo-iitiisyoonoonēē kusas :piich pāyuunātoo Rooma, āmu kiimāmārēy kukwar kōōti.
Kii :kāā-iitiisyēē nyoo mining' nyi kiimwoorēy :Kayisaari Ākuustō kilē /kee-ir /kēētuumēy Yēēsu. Siirēē keey :nyoonēē ākōō nyi kiituupēy kipāytooy :Kirēēnnyō kēnyiis choo matyaan (roosee Luuka 2:2).
Kiriistō – Ng’uutuuy :ng'ālyoontooni nkōō kuutii Kirikiik kilē ‘nyoo iilaat.’ Karkeey nkōō ‘Meesaaya’ mu kuutii Yāwuut. Nēē teer :Yāwuut kaarinaani kuunkēt kilē ng'uutuuy Sāruuniin nyoo kiilēwēn :Iriin kuchō kuusoop piich nkōō ng'wēny. Kiimii :Yāwuut kukānyēy Sāruuniin kichō, āmu kiikiikung'oor :ōōrkooyiipō Iriin kilē chōōnēy. Wōloo nyuun, kiimaaran :piich chaa chaang' kilē sāruuniintoonoonēē ku kii Yēēsu.
Kōōkwoo Yāwuut – Kii-itēy :piich choo kiipō kōōkwooni tāmānwook tisap (70). Pichoochēē ku: kāāntōōy, koonēētiipō ng'ātuut, *tis choo ēēchēēn choo kiikiikupa kuumuung' ākōō Tisiin nyoo Ōōw akoong'o nyoo kiiryoonchinii kōōkwoonoonēē.
Kiimii :kōōkwēē akoong'o nyoo ōōw Chēērusālēēm, wōloo nyuun kiiting'ēy :kōōrootinā walak kōōkwootinēēkwaak choo mēnkēēchēēn. Kiituuyēēchinii :kōōkwootinēēchoochēē sinakōōkiin.
Kōōlti – (Chōōnēē kuutii kiinkereesa) Karin nyoo ku-ālēē rōōpiyō chaa chaang'. Mārēy ku kipkoloswō :karinaani /akēē-irēē rōōpiyō, tukun choo kāroomēēn ākōō sirimnyoon ntā ku taaytiin.
Koorookwō, kaaraak – /Kikuurēē tyoonyi nkōō kuutii Kiswāyiili ‘samaki.’
Kōōti – Kōōti ku rōōpiyō choo kwārchinii :piich serkaali. Kii nēē pāytooy kēny :piipō Rooma Yāwuut, ku kiikwārchinii :Yāwuut pichoochēē pō Rooma kōōti.
Kii chaang' :piich choo kiisir :piipō Rooma tākuurumchinootēy kōōti kōōroo Yāwuut. Kiisāsēy :Yāwuut pichu kitya, āmu kii-irchinii puun pāyit, kisārēē piich rōōpiyēēkwaak. Akoong'ō nkōō kāārumiichoochēē pō kōōti ku Laawi wēēroo Alpaayo nyoo /kiikukuurē kaarineenyiin aka Mataayo.
Kōpō Iriin – Kōpō Iriin ku wōloo kiiruruuchinii keey :Yāwuut kisooyēy Iriin. /Kiikupēēlēē mpō kōrōs kōyi. Kiimii :kōyi Chēērusālēēm. Ki ōōw kitya akii nyoonēē akoong'o kipaat nkōō kōōrēē tōkōl.
Kiimii komosta nyēpō saang' :wōloo kii piriir akiitēpēēy :piich choo mā Yāwuut. Kōyoonēē akoong'o ku /kiikuchāruunēē ang'wan. Komosta nyēpō saang' ku wōloo kiitēpuunēē :chēēpyōōsōōy. Nyoo kiituupēy nyoonēē ku wōloo kiitēpuunēē :murēn. Kamasta nyēpō sōmōk, ku wōloo /kiimākumārchinii chiich kichuut, wōloo nyuun kii :tisiik ākityōōn chu kiichuutēy. Kukuurēē yoonēē wōloo Tiliil. Kamasta nyēpō ang'wan ku wōloo kiipō Iriin wōloo /kimākumārchinii chiich aka tōkōl kichuut, wōloo nyuun kiichuutēy :Tisiin nyoo Ōōw wōloonēē āsip akoong'o nkōō kēny. /Kukuurēē yoonēē wōloo Tiliil kitya.
Lipoop – Tyoong'in ntā tukun choo lipoopēēn ku choo kiirōōtēy :Yāwuut kilē kii tiliilō. Tukuuchu kii tiliilēēn ntā ku lipoopēēn ku /kiikurōōtēy kilē pāypāchinii :Iriin ku choo kii mā tiliilō ku kiimāpāypāchinii.
Malayka – Malayka ku chiich nyoo toomirmiir nyoo mii nkōō Iriin nkōō kipsēnkwēt. Yooytooy :Iriin malayikeenichoochēē ku-āpchi piich lōkōōy akutoorētēy mpō piich. Muukēy kung'uuti keey piich ntā kipkoonchi nkōō ruchiināt, ku-āmuuy lōkōōyichoochēē.
Meesaaya – Ng’ālyoontooni nkōō Kirik ku ‘Christos’ (Kiriistō), nkōō Epuraanik ku ‘Mashiach’ (Meesaaya) nyoo ng'uutuuy kilē nyoo iilaat aku Sāruuniin.
Mookāng'wō – Mookāng'wō nyoo kiipiitēē :Yāwuut ku kii nāmēy lokor choo ānyinyēēn akiikutootēy. Namēy :kēēti lokor kinyil ārēēny nkōō kēny. /Kukāsēy lokorēēk chēpō taay araawaa lo, ku chēpō ārēēny /kēēkāsēy araawaa sisiit. /Kiikupāyiisyēērō kēēti pērēētuus walak /kēēng'āloolēē Yāwuutik (Maarkō 11:13; 13:28 ākōō Luuka 13:6; 21:29).
Murwō – Kii nēē irēy :Iriin miis ākōō Apraam kilēē wōloo /kiikusir nkōō kitaapuu Toowunō 17, kiimwoorēy kilē /kimurēy Apraam ākōō piich tōkōl chēpō siintaaryeenyiin. Kung'eetee yoonēē kitas taay, ku kiimurēy :Yāwuut laakwa aka tōkōl nyoo kii wēērii mu pērēētuu nyēpō sisiit king'eetee /kēētuum. /Kiiku-irēy kilēē nyoonēē tākutooku kilē pō :lakwaanoonēē Yāwuut. Kunyuun, nēē ng'alaala :siruutēpō Iriin piich choo /kiikumur, kimii kumwoorēy Yāwuut. Mēēlē kiimurēy :Yāwuut tiipin.
Ng’aleepō murwō nkōō kamaspō ng'ālyoontoo Iriin ku mēēlē tuupēy keey ākōō kēēlē kaakulēku :chiich chiich nyoo ōōw ntā kēēlē kaakuyam ku-āpiisyō. Ng’uutuuy kilē pō :lakwaanoonēē piipō Iriin.
Musēytuun – Musēytuun ku keet aka nyoo ōōw nyoo nāmēy lokor choo tuurēēn. /Kiikupirēy lokoreechoochēē kuchō :mwaar nyoo /kiikuuloorēē taayitiin /akeekeela āmiisyō /akee-iila mpō kimootiin. /Kiikuu-iilēē mpō mwaaroonēē piich.
Muusa – Kii kāāntōōyiintoo Yāwuut :Muusa nyoo kiitookuunoot. Inyeentee :nyoo kiimutuunēē Yāwuut kōōroo Miisiri nkōō kēnyiis ēlup akoong'o pokol ārēēny nkōō konom kitoomō /kēētuum Yēēsu.
/Kiikuutō Muusa ng'ātuut chēpō Iriin taman ākōō ng'ātuut walak chaa chaang' chēpō Iriin (Kiitaapuu Ng’ēētunāt 20).
Ōōrkooyoontoo Iriin – Ōōrkooyoontoo Iriin ku chiich nyoo mwooruuy ng'al choo pkoonēē wōloo mii :Iriin. Nēē mārēy :Iriin kumwoochi piich ng'al, ku mēēlē chōōnēy :inyeentee kumwoochinii piich, wōloo nyuun pāyiisyēērēē piich walak kipa kung'ālooltoochi. /Kukuurēē pichoochēē ōōrkoooyiipō Iriin. Pāyiisyēērēē :pichoochēē Toomirmiiryoo Iriin ku-amta ng'aleechoochēē. Pichoochēē walak ku mpō Isaaya, Eliicha, Kāāpootiisāniin Chowaana ākōō walak chaa chaang'.
Parisaay – Ng’uutuuy :kaarinaani kilē ‘piich choo kiikuutapaan keey.’ Kiirānēy keey :pichu kilē chāmēy Iriin kisiir piich walak. Kiirānēy kilē mii :malayikeen akiirānēy mpō kilē ng'ēētēē :chiich meerat. Kiituupēy ng'ātuut tōkōl kilē siiny akiirukuutēy keey pērēētuus ārēēny nkōō wiiki. /Kiikunyōōrchinii pichu kamas aka tōkōl nkōō kōōroo Yāwuut.
Pasaka – Roo yoo mwooruuy akipō Tuumpō Pasaka
Pēēlsēpuul – Roo yoo mwooruuy akipō Syeetaani.
Pēēntēkōōsti – Pēēntēkōōsti ku kii tuum nyēpō Yāwuut nyoo /kiiku-āmēy nkōō pērēētuu nyēpō konom kukaakuwoonyō :Tuumpō Pasaka. /Kiikupāypāchinii kaswaa nkaanu ākōō pērēētuu nyi kiikōōnuuy :Iriin ng'ātuut nkōō Tulwoo Sinaay. Ng’ālyoontooni lēē Pēēntēkōōsti mu kuutii Kirik ku ‘konom.’
Peeta, peeteen – (Chōōnēē kuutii Swāyili) Karin nyoo kyoolēē rōōpiyō chaa chaang'. Rēēl :karinaani /ākēē-irēē rōōpiyō choo lēē silinkiit, tukun choo kāroomēēn ākōō kariipō kaat ntā ku taaytiin.
Pilaato – Kiipāytooy :Pilaato kōōroo Yuuteeya yoo kiinēētiisyootēērēē :Yēēsu. Kiiyookuuy :Pāytooyiintoo kōōroo Rooma kuchō kupāytoochi piipō Chuuteeya.
Saayoon – Tul aka nyēpō Chēērusālēēm nyoo /kiikutēēkyi Kōpō Iriin. Ng’uutuuy nyuun kaarinaani pō Saayoon nkōō woltō aka kilē kōōroo Chēērusālēēm.
Samariya – Kiisāsēy keey :Yāwuut ākōō piipō Samariya. Kiimwoorēy :walak kilē akwaaneek :chēpō Iriin kusiir chuuchō walak. Kimwoorēy :mpō chuuchō walak kilēē nyoonēē. Kiimāpēētii :piipō Samariya Kōpō Iriin nkōō Chēērusālēēm kipa kupeel kōrōs. Kiipēēlēē kōrōsēēkwaak Tulwoo Kerisiim.
Sapaatō – Kii nēē toowuuy :Iriin ku-irēy kōōrēē, kipāyiisyō pērētuus lo, nēē mii pērēētuu nyēpō tisap kuumuung'. Nkōō yoonēē kumwooru kilē /kiimuung'ēy nkōō pērēētuuni. Kituup nyuun :Yāwuut akukir keey ma-ir pāyit. Ku-ir :Yāwuut pērēētuuni kilēku nyoo kiimuung'ēy akēēsooyēy Iriin kipaat. Kukuurēē :Yāwuut pērēētuuni ‘Sapaatō’ nyoo ng'uutuuy nkōō kuutiing'waang' kilē ‘kiimuny.’ Kiitoowuuy :pērēētuuni pō Sapaatō kimuut kaasi ku kamichinta :asiis ākuuwoonyō pērēētuu nyi tuupēy ku kamichinta :asiis.
Kutuup keey nkōō wōloo kii-iititooy :Yāwuut pērēētuus, ku pērēētuu nyēpō taay ku nyoo /kukuurēē aniinee ‘Chumapiili.’ Ku pērēētuu nyēpō tisap ku pērēētuu nyēpō Sapaatō nyoo /kukuurēē aniinee ‘Chumamōōs.’
Sāpiipu – Sāpiipu ku keet aka nyoo nāmēy lokor choo mēnkēēchō. Nēē /kupir lokoreechoochēē, kupkoonēē :pēr choo /ku-irēē tiipaayi.
Sāruuniin – Kaarinaani lēē ‘Yēēsu’ kung'uutuuy kilē ‘Sāruuniin.’ Inyentee keey :nyoo muukēy kisāru piich mu ng'ōōkiikwaak.
Satukaay – Kiirānēy :Satukaay ng'ātuut choo kiikōōnuuy :Muusa, wōloo nyuun kiimēērānēy kilē ng'ēētēē :chiich meerat. Kiimaarānēy mpō kilē mii :malayikeen akumwoorēy kilē moomii :sopoon nyēpō ākōy.
Sēkēēr – Nēē mārēy :Yāwuut kisōwu kiyoo mārchinii :Iriin akwaaneek, ku kiiwiirchinii nkōō pērēētuus walak kir akoong'o ntā ku chaa chaang' ng'wēny. Nēē ro wōloo kātēptō :kir ntā ku tukun nkōō ng'wēny kumwooru nkōō yoonēē kiyoo mārēēy :Iriin akwaaneek. /Kumwoorēy nkōō kuutii Markweeta kilē /kaku-istō sēkēēr (roo Luuka 1:9 ākōō Pāyiisyōōn 1:26).
Sinakōōki – Sinakōōki ku wōloo kiituuyēyii :Yāwuut nkōō pērētuu Sapaatō takusa Iriin. Nkōō pērēētuusyēchoochēē ku kiimii :sinakōōki kōōr aka tōkōl nyēpō Yāwuut.
Tukun choo /kii-iriisyēy nkōō sinakōōki ku chu: /kiikusoomānēy lōkōōyiipō Iriin. /Kiikiinēētēy piich kiyoo ng'uutuuy :lōkōōyichoochēē /akiikusooyēē. /Kiikii-ōōyēērēē piich, /akēēsātēē mpō ng'alēēpō kōōkwō.
Sopoon nyēpō ākōy – Sopoon nyēpō ākōy ku sopoon nyoo rēēl nyoo kōōnuuy :Iriin pērēētuuni kātoowu :chiich kutiirō keey Yēēsu. /Kumwoorēy kilē /kākituum chiich nyēpō ārēēny. Sopooni rēēl ku sopoon nyoo mārookēy mpō nēē ma chiich, wōloo nyuun pō ākōy.
Syāyiri – Syāyiri ku āmiisyō nyoo karkeey nkōō nkaanu. Kiitōōtēy :Yāwuut āmiisyooni /akiikukāsēy kitoomō /keekas nkaanu. /Kiiku-irēē makatiin, wōloo nyuun /kiimākuurootēy kilē karaam :makatyaantaani kilēē nyēpō nkaanu. Kilēē nyoonēē nyuun, ku /kiikyooltoorēē syayiiri rōōpiiyō choo ng'ērin kisiir chēpō nkaanu.
Syeetaani – /Kakupāyiisyēērēē ng'ālyoontooni /keewala nyēpō Kiswāyili ‘Shetani.’ Kaarinee aka nyēpō Syeetaani ku Puunyoon ntā ku ng'uuriin. Ng’uutuuy :kaarinaani pō ‘Syeetaani’ nkōō kuutii Yāwuut kilē Kāriin ntā ku Puunyoon. /Kukuurēē mpō nkōō kaarinee aka ‘Pēēlsēpuul.’
Tiipaay – Wasee yoo mii :sāpiipu.
Tis – Kiipkoonēēy :tis kōpō Aaron. Kii chaang' :tisi. Kiimii :tisiichoochēē koorin tiptēm nkōō ang'wan. Kipēēlēy :walak kōrōs mu Kōpō Iriin pērēētuus tisap kunyil ārēēny nkōō kēny akoong'o. Nēē ityō, kuukeer :mpō kooriik chuuchō walak kupāyiisyō pērēētuus choo tēēnō choochēē. /Kiikukuurēē akoong'o nyēpō kooriichoochēē pō tis kaa Apiiya. Kōyi nyi kiichōōnēēy :Sakaryaa, nyoo kii apootaa Kāāpootiisāniin Chowaana.
Kiimii :mpō piich walak choo kiipkoonēē kōpō Laawi akiimii :mpō kooriichu lēē tiptēm nkōō ang'wan choo kiipāyiisyēyii nkōō Kōpō Iriin. Kiipāyiisyēy :akwaaneek pērēētuusyēk tisap kunyil ārēēny nkōō kēny akoong'o. Kiimāpēēlēy kōrōs, wōloo nyuun kiiriipēy :walak kata, kutuumēy :walak akuputēy pukan akiitoorētēy mpō nkōō pāyiisyōōn walak tōkōl choo kiimii wōloonēē.
Tisiin nyoo Ōōw – Kiichōōnēēy :mpō Tisiin nyoo Ōōw kaa Aaron. Kiimāpēēlēy kōrōs, wōloo nyuun ng'al choo kii-irēy ku chu: Kyoopēy kērētiipō keecha Kōpō Iriin wōloo mākumārchinii chiich kuchuut, wōloo nyuun kiichuutēy Tisiintēē nyoo Ōōw kunyil akoong'o nkōō kēny. Kiiwō kusooytooy kērētiichoochēē /tākēēnyōōchi inyeentee kaat. Kyoopēy mpō kērēētiipō makal kuwō kusooyēy /tākēēnyōōchi piich kaat ng'ōōkiikwaak.
Kiimaraat kuunkēt :Tisiin nyoo Ōōw kiyoo kiimārēē :Iriin piich. Pāyiisyēē aka nyoo ng'ulēy nyoo kii-irēy Tisiin nyoo Ōōw ku kiiryoonchinii kōōkwoo Yāwuut.
Kiimii :tisiik choo ēēchēēn choo kiikupa kuumuung', wōloo nyuun kii nyoo kii Tisiin nyoo Ōōw nyi /kiikutēnii kitēpō kōōkwoo Yāwuut.
Tisiin nyoo Ōōw nyoo kiipāytooy kitoowuuy :Yēēsu pāyiisyēēnyiin, ku nyoo /kiikukuurēē Kayaapa. Kiipāyiisyēy ākōō kuukōnyiin pō piikooy nyoo /kiikukuurēēy Anaas nyoo kii Tisiin nyoo Ōōw nyoo kiikiikuumuung'.
Toomirmiir nyaa ra – Kitoomō kitooku :kir aka tōkōl, ku kiimāng'iisyēy :Iriin. Māng'iisyēy :Iriin mpo aniinee akumii ākōy. Kii-ir :Iriin tukun tōkōl kilēē wōloo tēēnō.
Kitoomō ku-ir :Iriin tukun walak tōkōl, kitoowu kipōk ku-ir tukun choo lēē piich choo toomirmiirēy. Kii-ir :Iriin toomirmiirēyiichoochēē kilē tākupāyiisyēēchi inyeentee.
Nkōō kuutii Kiinkereesa /kēēkuurēē toomirmiirēyiichu ‘ang'els’ ntā ‘ang'el’ nēē akoong'o. Ku nkōō kuutii Kiswāyili /kēēkuurēē ‘malaika.’
Kii nēē kaaku-ir :Iriin toomirmiirōōchoochēē ntā malayikeenichoochēē, kukany kitēpuunō kipsēnkwēt. Nēē mii :pērēētuu aka ku-ir ng'ōōki :toomirmiiryēē aka nyoo kii ōōw nkōō chuuchō walak. /Kiikukuurēē toomirmiiryoonoonēē Syeetaani ntā ku Ng’uuriin ntā ku Kipng'ōōkiyoon ntā ku Puunyoon.
Kii nēē ir ng'ōōki :Syeetaani, ku-oon :Iriin nkōō kipsēnkwēt. Kii-oon :Iriin mpō luk nyēpō toomirmiirēy ntā ku malayikeen choo kiicham ng'alēēpō ng'uuriintoonoonēē. Toomirmiirēyiichoochēē aniinee :chu irēy piich ku-ir ng'ōōki. Syeetaani nyoo kāāntōōyiintoo toomirmiirēyiichu raacheen. Akoong'o /kēēkuurēē toomirmir nyaa ra, ku nēē chaang' ku toomirmiirēy chaa raacheen.
/Kukuurēē toomirmiirēy choo kāroomēēn choo kiituup ng'alēēpō Iriin malayikeen.
Mii :piich walak choo pkootēy kilē /kukuurō toomirmiirēyiichoochēē raacheen ooy chaa raacheen. Ooy choo raacheen ntā choo kāroomēēn ku piich choo kiikumēērō choo kiimāng'iisyēy pērēētuu aka nkōō ng'wēny. Nēē kuupkaat keesir kilē ooy chaa raacheen ku lukoo Syeetaani, ku lēē yoo kiikarkeey Syeetaani ākōō chiich nyoo kiimāng'iisyēy nkōō ng'wēny. Ooy ku piich choo /kiikuunkēt areeng'waany choo kiikumēērō, ku toomirmiirēy ku tukun choo lēē piich choo /mākiimuukēy /keerō iitoontang'waang' akēēlēēnii kii-ir :Iriin kitoomō kii-ir kir aka tōkōl.
Tuumpō Pasaka – /Kiikyoomēy Tuumpō Pasaka pērēētuu akoong'o, ntā kuukeer :tuumpō makatiin choo maakuutu. /Kiikyoomēy tuumi pērēētuus tisap. /Kiikiituuyēyii tuumwēyiichu tōkōl /akēēkuurō ‘Tuumpō Pasaka.’ /Kiikyoomēy tuumi /kēēpāypāchinii pērēētuu nyoo /kiikiityooytēērēē Yāwuut kung'ēētunō Miisiri. Kiikeetaata :malayika kipōōrēētōōy nkōō kooriipō piipō Miisiri tōkōl, wōloo nyuun /kēēpistō kooriipō Yāwuut.
Waawaa Keecha nyēpō Iriin – Kaarinee aka nyēpō Yēēsu ku Waawaa keecha nyēpō Iriin. Karkeey Yēēsu ākōō waara choo /kiikiitētooy /kēē-irchiinēē Iriin kōrōs.
Wēēroo Chiich – Kiikiikung'oor :ōōrkooyiipō Iriin kilē mii :Sāruuniin nyoo chōōnēy kuusoopēy piich tōkōl akuting'ēy kaamuuka kusiir pāytooy tōkōl choo mii ng'wēny. /Kiikukuurēē sāruuniintoonoonēē Meesaaya.
Kiipkootēy Yāwuut kilē nēē chō :Meesaaya kuchō kisāruunēē akwaaneek pāyuunātoo Rooma.
Kiimānāmēy keey :kaapkootuutēchu ākoo pāyiisyō nyoo kiichō ku-irēy :Yēēsu mu ng'wēny. Kiichōōnēy :Yēēsu tākulēku pāytooyiintoo sopoonwēy chēpō piich āmēēlē pāyuuniintoo ng'wēny.
Kiinkēt :Yēēsu wōloo kiipkootitooy :Yāwuutik akipō kaarinaanoonēē pō Meesaaya. Kutay kukuur keey kilē kaarinaanoonēē, āmu kiimuukēy :Yāwuutik kuupkooti inyeentee nkōō oor nyoo kiimāmārēy :inyeentee. Kukuurō keey nyuun Wēēroo Chiich ama Meesaaya.
/Kākusir ng'ālyoontooni kilē ‘Wēēroo Chiich,’ āmu nāmēy keey ākōō wōloo kiing'oorta :ōōrkooyoontoo Iriin Tānnyēēl. Kiiro Tānnyēēl Wēēroo Iriin kukarkeey nkōō wēēroo chiich (roo kiitapuu Tānnyēēl 7:13–14).
Wēēroo Tāwuti – Ryoonchinii :ng'ālyoontooni pō kuukōtiinēpō Tāwuti piich choo /kiikutuum kutuupu siintaaryaa Tāwuti.
/Keerukuut keey – Kiirukuutēy keey :Yāwuut ku kama :chiich. Kiirukuutēy keey mpō kimārēy kuriirchi Iriin tākunyikiisiit sayeeng'waang' nkōō wōloo mii :Iriin.
Tāwuti Wēērōō Chēēsē; akoong'o nyoo kiipāytooyiin nkōō Israyeel