Luku 6

Zezi wiī cɛndɛnigɛ ki Kàfɔli

(Mat 12.1-8; Mar 2.23-28)

1  cɛngɛ káà, Zezi wi 'puu nɛ tòrí bíle siʔi káà nī. A wi pe 'yɛ̀ nɛ pìige mùnú gè nɛ káa.

2 A pálì 'taa nɛ̀ pe yúgo nɛ́ jo: «Gáa yeli nɛ kpínʔini mmɛ gè, níɛ kaala náà kúu lè, nàa niì yɛli bè kpíʔileʔ cɛndɛnigɛ nī gè ?»

3 A Zezi wi 'siɛnnugoro kɛn dè pe mɛ́ nɛ́ pe yɛ: «Yeli sì ki wéliʔ baa lé nī dè, gìi nɛ́ wi kobinɛnyɛninɛ pe cé kpíʔile cɛndɛnigɛ cɛngɛ gè bà fungo ki cé pe taa bèle ? 4 Je wi cé jíin Kulocɛliɛ saʔa nī gè nɛ̀ búru líɛ wè, ŋàa pe cé kɛn Kulocɛliɛ mɛ́ wè, nɛ̀ wi káa nɛ́ wàa kɛn bìli mɛ́ bèle, bàli pe 'puu nɛ́ wi ní bèle. Nɛ̀ sí ki yaʔa ki búru ŋáà wè siɛn wɛriwɛ sì cé yɛli bè wi káaʔ, nɛ̀ yiri peli yákuɔ nī bèleʔ.»

5 A wi ní nɛ̀ pe yɛ: « wiī cɛndɛnigɛ ki kàfɔli.»

Zezi wi 'kamɔnigɔfɔli puʔɔ cɛndɛnigɛ cɛngɛ nī gè

(Mat 12.9-14; Mar 3.1-6)

6  cɛngɛ káà cígini, a Zezi wi 'kɛ́ mɛ́ gè nɛ̀ sɛ́ni siɛnnɛ tɛnmɛ bèle. A ki 'nyaa nàguɔ wáà 'puu baa, kàliige ki 'puu wi nɛ̄ mɔ̀nigɔ. 7 A bèle nɛ́ ní bèle, a pe 'yɛ̀ nɛ wi wéli nɛ ciʔige, a ki yē wi bé siɛn puʔɔ cɛndɛnigɛ nī gè, bé sí còdiɛlɛ taa wi nɛ̄.

8 Zezi wi cé sí nyɛ́nì pe sɔ̀ngirɔ cɛ́n dè. A wi 'juu nɛ́ kamɔnigɔ nàguɔ ní wè nɛ́ wi yɛ: «Yɛ̀ ma pa yéri náʔa gè sunʔɔmɔ nī.»

A wi 'yɛ̀ nɛ̀ yéri. 9 A Zezi wi 'pe yɛ: «Ye- tí mi- yeli yúgo, cɛndɛnigɛ cɛngɛ nī gè, siɛn 'yɛli wi- kacɛ̀ngɛ kpíʔile lé, dí wi kapiʔi kpíʔile ? Ki 'yɛli ma siɛn suɔ kapiile nī lé, dí ma siɛn sìi cúʔɔ ?»

10 A wi 'fali nɛ pe mìɛni wéli nɛ̀ tóri, nɛ́ kamɔnigɔfɔli yɛ̀ wè: «-Muɔ kɔli sáʔa gè !»

A wi 'ki sáʔa, a kɔli ki 'fali nɛ̀ puʔɔ sɛni. 11 A ki 'pe biɛn nɛ waa bè kàala yɛ̀gɛ pe nī. A pe 'yɛ̀ nɛ nyu nɛ kúnʔɔri nɛ tìí pìye nɛ̄, nɛ̀ jo gáa pe bé kpíʔile Zezi nɛ̄ wè ?

Zezi wi 'wi pìtɛnmɛnɛ kiɛ nɛ́ siin nyíɛnɛ bèle nɛ̀ kɔ̀n

(Mat 5.1; 10.1-4; Mar 3.13-19)

12 Ki cɛnyɛ nyáà nī yè, a Zezi wi 'kɛ́ nyagurugo naamɛ gè nɛ̀ sɛ́ni Kulocɛliɛ náari. A wi 'kò baa nɛ̀ náari nɛ̀ kpìɛnmɛ tuu.

13 Bà kpìɛnmɛ pi 'tuu bè, a wi 'wi yeri bèle nɛ̀ pɛ́nì pàli kiɛ nɛ́ siin nyíɛnɛ nɛ̀ kɔ̀n nɛ peli yeri . 14 Pe míɛyɛ yi n'yɛ: pe 'puu nɛ wàa yeri , a wi 'míʔɛ káà le wi nɛ̄ nɛ wi yeri , nɛ́ Andire, Siimɔ wi siinyɛni wè, nɛ́ Zaki, nɛ́ , nɛ́ Filipi, nɛ́ Batelemii, 15 nɛ́ Matiye, nɛ́ Toma, nɛ́ Zaki, Alife jaa wè, nɛ́ Siimɔ Zelɔti wè, 16 nɛ́ Zudi, Zaki jaa wè, nɛ́ Zudasi Isikariyɔti, ŋàa wi cé kɛ́nì Zezi le wè wi leguulo kiyɛ nī yè.

Zezi wiī nɛ siɛnnɛ tɛnmɛ bèle níɛ yaala pori bèle

(Mat 4.23-25; Mar 3.7-11)

17 A wi 'tìgi nyagurugo nɛ̄ gè nɛ́ pe ní nɛ̀ sɛ́nì yéri tiʔɛ káà nī, kire 'puu kpàanjali. A wi pe 'pɛn nìʔɛbɛlɛ nɛ̀ fàri siɛnniʔɛmɛ nɛ̄ bè, kùlo ni wuulo bèle: tɛ́nimɛ siɛnnɛ, kàʔa wuulo, nɛ́ Tiiri nɛ́ Siidɔn kàaya wuulo bèle, baa kuʔɔjii táanni wè. 18 Pe cé pɛn wi kúrugu bè pa lúʔu, dí wi- sí pe puʔɔ pe yaama nɛ̄ bè, nɛ̀ pínɛ bìli bīɛlɛ gbòdolilo 'puu pe kúrugu bèle, a wi 'pe puʔɔ. 19 Siɛnniʔɛmɛ pi mìɛni 'puu nɛ caa bè cò bè taa wi nɛ̄, ki 'nyaa fànʔa káà 'puu nɛ yigi wi nī nɛ siɛnnɛ pe mìɛni pori.

Zezi wi 'siɛnrɛ juu fundaanrafɔlilɔ nɛ́ yawuʔɔfɔlilɔ wori nɛ̄ dè

(Mat 5.1-12)

20 A Zezi wi 'yiʔɛ yɛ̀gɛ gè nɛ̀ wi wéli bèle nɛ́ jo:

«Yeli bálì bīɛlɛ

fuunmɔfɔlilɔ bèle,

yeli wuʔu kiī tànʔa,

nɛ̀ taʔa gíi nɛ̄,

kiī yeli wuʔu.

21 Yeli bálì bīɛlɛ

fungo yē yeli nɛ̄ ŋɔ̀ wè,

yeli wuʔu kiī tànʔa,

nɛ̀ taʔa gíi nɛ̄,

yeli bága tín.

Yeli bálì ye nyɛni ŋɔ̀ wè,

yeli wuʔu kiī tànʔa,

nɛ̀ taʔa gíi nɛ̄,

yeli bága de tíʔɛ.

22 A yeli kɛ́nì siɛnnɛ biɛn bèle,

pe yeli kɛ́ngi nɛ wáari,

nɛ yeli teri,

nɛ nyu nɛ yeli míʔɛ córi gè

nɛ́ jo yeli yē sìpiile bèle,

míʔɛ

kire kɛnmɛ nɛ̄ bè,

yeli wuʔu kiī tànʔa.

23 Yeri fundaanra kpínʔini

yeri yogi kire cɛngɛ gáà gè,

ki 'nyaa yeli tɔ̀ni

wiī nìʔɛwɛ nī lè.

Kanugo kire pe tobilo

pe cé puu nɛ kpínʔini

nɛ̄ bèle.

24 Yeli bálì sí bīɛlɛ lɔrifɔlilɔ bèle,

yawuʔɔ yē yeli nɛ̄,

nɛ̀ taʔa gíi nɛ̄,

yeli nyɛ́nì yeli fundaanra

taa dè nɛ̀ kúɔ.

25 Yeli bálì sí ye líi nɛ tíngi

kpíɛnnɛ ŋɔ̀ wè,

yawuʔɔ yē yeli nɛ̄,

nɛ̀ taʔa gíi nɛ̄,

fungo bága pa yeli taa.

Yeli bálì sí ye tíʔɛ ŋɔ̀ wè,

yawuʔɔ yē yeli nɛ̄,

nɛ̀ taʔa gíi nɛ̄,

kayaʔa bága kò yeli nī

yeli béri nyɛni de yobilo.

26 Yawuʔɔ yē yeli nɛ̄

a siɛnnɛ pe mìɛni

nɛ cɛ̀ngɛ nyu yeli kɔli mɛ́ gè,

ki 'nyaa kanugo kire

pe tobilo pe 'puu nɛ kpínʔini

nɛ́ siɛnnɛ bílì ní

pe 'puu nɛ káfinɛrɛ nyu

níɛ̀ jo peli yē

Kulocɛliɛ siɛnjuulo bèle.

Zezi wi 'jo we- weli leguulo woli yaʔa lè ni we dɛ́ni

(Mat 5.38-48)

27 «Yeli bálì ye mi siɛnrɛ lúru dè, m'bé sí ki juu yeli mɛ́: Ye- ki yaʔa yeli leguulo pe- yeli dɛ́ni. A yeli 'siɛnnɛ bílì biɛn wè, yeri kacɛ̀ngɛ kpínʔini ki siɛnnɛ nɛ̄ bèle. 28 A siɛnnɛ bílì nɛ yeli dɛngi wè, yeri diba kpínʔini pe mɛ́. A bìli nɛ yeli wuʔɔ wè, yeri Kulocɛliɛ náari wè pe mɛ́.

29 «A siɛn 'muɔ kpúɔn gbandelige nɛ̄ gè, ma gbandelige gíì yiʔɛ gè wi mɛ́. A siɛn nɛ caa bè muɔ burugo suɔ gè, ma fǎga cíi wi mɛ́ muɔ burugbuʔɔ nɛ̄ gèʔ. 30 A siɛn ó siɛn 'muɔ náari, ma wi kɛn. A wàa 'muɔ yɛgɛ líɛ, ma fǎga jo wi- ki kɛnʔ.

31 «Nɛ̀ pínɛ, gìi yeli nɛ caa siɛnnɛ peri kpínʔini yeli mɛ́ gè, yeli míɛni bèle yeri ki kpínʔini pe mɛ́ de pínɛ. 32 A ki sí yē bìli yeli 'dɛ́ni bèle peli yákuɔlɔ pe 'yeli dɛ́ni bèle, ŋáa wi bé yeli tòbilo kire nɛ̄ ? Kapiigbiʔilile tíimɛ bèle, bìli bīɛlɛ tàanma nɛ̄ nɛ́ pe ní bèle, pe míɛni nɛ̀ puu nɛ́ pe ní tàanma nɛ̄. 33 Nɛ̀ pínɛ, a yeli nɛ kacɛ̀ngɛ kpínʔini yákuɔ bìli nɛ̄ pe nyɛ́ni kacɛ̀ngɛ kpínʔini yeli nɛ̄ bèle, ŋáa wi bé yeli tòbilo kire nɛ̄ ? Kapiigbiʔilile piyē nɛ ki kpínʔini nɛ pínɛ ! 34 A yeli nɛ fuɔrɔ nii yákuɔ bìli nɛ̄ yeli 'ki cɛ́n pe bága ti tɔ́n yeli mɛ́ bèle, ŋáa wi bé yeli tòbilo kire gáà nɛ̄ gè ? Kapiigbiʔilile míɛni pe nàa fuɔrɔ nii pe kapiigbiʔilenyɛninɛ nɛ̄ bèle, pe ga ki felige kpíʔile gè peli mɛ́.

35 «Gìi gī baa gè, yeri wìyedɛnigɛ kpínʔini nɛ́ yeli leguulo ní bèle, yeri kacɛ̀ngɛ kpínʔini, yeri siɛnnɛ cingi bèle, yé fǎga sí de ki siri pe- ki felige kpíʔile gè yeli mɛ́ʔ. Bɛ̀ yeli tɔ̀ni wi bé niʔɛ, dí yeli sí puu Kulocɛliɛ ŋáà wī wire pìile. Ki 'nyaa wire fungo kiī cɛ̀ngɛ nɛ́ kacɛ̀ngɛ kitiifɔlilɔ ní bèle, nɛ ní cɛ̀ngɛ nɛ́ siɛnpiile ní bèle nɛ̀ pínɛ. 36 Yeri nyinimɛ tari bɛ̀ yeli Tuu tíɛlɛ wè, wiī nɛ nyinimɛ tari wè.»

Zezi wi 'jo we fǎri siɛnnɛ kàyuʔu nyuʔ

(Mat 5.48; 7.1-12; 10.24-25; 15.14)

37 «Ye fǎri kàyuʔu nyu siɛn nɛ̄ʔ, bɛ̀ Kulocɛliɛ míɛni sǐ ga kàyuʔu juu yeli nɛ̄ʔ. Ye fǎri kàyuʔu cáanri pàli nɛ̄ʔ, bɛ̀ Kulocɛliɛ míɛni sǐ ga kàyuʔu cáan yeli nɛ̄ʔ. Yeri ki yɛri siɛnnɛ nɛ̄ bèle, bɛ̀ Kulocɛliɛ míɛni wi bága ki yaʔa yeli nɛ̄.

38 «Yeri kanʔa, bɛ̀ Kulocɛliɛ míɛni wi bága yeli kɛn bè pínɛ. Yalejɛ̀nnɛ wi bága tíʔɛ bè kíri bè le yeli mɛ́, bè ki farigi bè ki cúungo ki- nyì bè wo bé ki le burugboliyo nī yè. Ki 'nyaa yakirile níì ní yeli nɛ bìli wuʔu kíri gè, lire ní Kulocɛliɛ bága kíri bè le yeli mɛ́.»

39 A wi ní nɛ̀ kàsiile láà wáa pe mɛ́ nɛ́ pe yɛ: «Fúɔn wáà bé gbɛ̀ wàa cò lé ? Je pe mìɛni siin pe bága sa láʔa tuu kàtiʔɛ káà nī ! 40  wiì kpúʔɔ nɛ̀ tóri wi tɛnmɛfɔli nɛ̄ wèʔ. Nɛ̀ sí ki yaʔa siɛn ó siɛn wi tɛnmɛfɔli wi 'wi sɔ́migɔ nɛ̀ tìɛ wè, wi bé puu bɛ̀ wi kàfɔli tíɛlɛ wè.

41 «Mɛni nɛ̀ síɛ muɔ nɛ karigɛ nyaʔa gè muɔ siɛnnyɛni wi nyapile nī lè, nɛ́ sí kò muɔ wè kàgɛnigɛ nyaʔa gè baa muɔ tíimɛ woli nī lèʔ ? 42 A kire 'laa mɛni nɛ̀ síɛ muɔ bé gbɛ̀ muɔ siɛnnyɛni yɛ wè: ‹Nɛ siinyɛni, tí mi karibile náà fiɛ lè n'nɛ baa muɔ nyapile nī lè.› Nɛ̀ sí ki taa muɔ tíimɛ wè, muɔ wè kàgɛnigɛ nyaʔa gè muɔ woli nī lèʔ. Jànvaafɔli wī muɔ wè, kíni ma kàgɛnigɛ yige gè muɔ nyapile lire nī, bɛ̀ muɔ bé nɛ́ péli de sɔ́migi de nyaʔa bè gbɛ̀ karigɛ fiɛ gè muɔ siɛnnyɛni mɛ́ wè.»

Tiige kiī nɛ cɛ́ngi ki yasɛnrɛ nɛ̄ wī

(Mat 7.17-20; 12.33-35)

43 «Nɛ̀ taʔa gíi nɛ̄, tiige gáà gī cɛ̀ngɛ gè ki nɛ̌ yasɛnjuʔɔrɔ sɛnʔ, tiicuʔɔgɔ míɛni ki nɛ̌ yasɛnrɛ sɛn cɛ̀nrɛʔ. 44 Ki 'nyaa tiige ó tiige, kiī nɛ cɛ́ngi ki tíimɛ yasɛnrɛ nɛ̄. Pe wè sàanfiidiige yasɛnrɛ cuu wíire tiige nīʔ, pe míɛni wè nɛ cuu wíifiige tiige nīʔ. 45 Funjɛ̀ngɛfɔli wè, wi nàa kacɛ̀ngɛ kpínʔini nɛ́ wi funjɛ̀ngɛ lɔri ní dè. Siɛnpiiwe míɛni wè, sìpiire dáà dī wi nī dè, tire wi nàa kpínʔini. Nɛ̀ taʔa gíi nɛ̄, kaala náà ni 'siɛn fungo nyì gè lire nyuɔ ki nàa nyu.»

Saaya siin wori dè

(Mat 7.24-27)

46 «Ki mɛni á yeli nìɛ mi yeri ‹, Kàfɔli !›, nɛ̀ sí ki taa gàa mi nɛ nyu gè yeli wè ki kpínʔiniʔ wè ? 47 Siɛn ó siɛn wi 'pɛn mi mɛ́ nɛ̀ pɛ́ni mi siɛnrɛ lúru dè níɛ tári ti nɛ̄ dè, ye- tí mi- ki siɛn wi kɛnmɛ tìɛ bè yeli nɛ̄. 48 Ki siɛn wiī siɛn wáà tíɛlɛ wi 'tuu nɛ saʔa faanri, a wi 'saʔa túgu wè nɛ̀ cùugo nɛ̀ sɛ́nì nɔ̀ sìndɛnigɛ nɛ̄. A kàsakpuʔɔ káà kɛ́nì tuu, a lakoligo ki 'fúu nɛ̀ kɛ́ saʔa gáà mɛ́ gè, kiì jáa nɛ̀ ki ŋɔrigɔ nɛ̀ cáanʔ, bɛ̀ ki 'nyaa saʔa ki cé sɔ́migɔ nɛ̀ faan gè.

49 «Siɛn ŋíì sí wi 'mi siɛnrɛ lúʔu dè nɛ́ kò wi wè ti tári dèʔ, ki siɛn wiī bɛ̀ siɛn wáà tíɛlɛ, wi 'wi saʔa faan gè dàrimiʔɛ nɛ̄; wiì saʔa kàkpuɔn túgu bèʔ. Bà luʔɔ ki kɛ́nì fúu nɛ kɛ́ngi saʔa gáà nɛ̄ gè, a ki 'fali nɛ̀ kabari nɛ̀ tuu sɛni, nɛ̀ muʔɔrɔ púgɔ púgɔ.»