शब्द संग्रह
1
अब्राहम अब्राहम से मेह्णु थिआ, जे परमेश्वरे यक बोडी त नोई जाति बणाण जे चुणो थिआ। जपल से त तसे जुएली स्याणी गे, परमेश्वरे अब्राहमे धे जुबान दिती कि “अउं तोउ केईआं यक बोडी जाति बणान्ता…होर तें बेलि धरती सोब मेह्णु अशुश मेती।” (शुरुवात 12:2-3)तेस जुबाने मुताविक तसे गी इसहाक जमा। तोउं इसहाक केआं याकूब जमा, जेसे नउ परमेश्वरे बदली कइ “इस्राएल” रखु। पता याकूबे गभुर बध कइ बोडी इस्राएले जाति बणि। पता एस जाति अन्तर यीशु जमा, जे धरती सोबी मेह्णु अपु अपु पापे सज्जा केआं बचाण जे अपु अपफ भकत चढ़ा, त मेह्णु परमेश्वर जोई मिआ। ई भोई कइ परमेश्वरे अब्राहमे धे दुतो जुबान पूरी भुई।
अमर जीवन यीशु मसीह पुठ विश्वास करणे बाड़ी के शुची कताब बाइबले शिक्षाई मुताविक, मनख सद यक लिंग जम कइ अपु कमी के फल पाण जे यक रोज मतलब परमेश्वरे सामणि खड़ भुण असु। तपल से या त यीशु मसीह पुठ विश्वास करणे बझई जुए परमेश्वर जुए हमेशा हमेशा लिए जीन्ता या परमेश्वर केआं बखरी कइ हमेशा हमेशा लिए नर्क अन्तर टड़ता। परमेश्वर जुए हमेशा हमेशा लिए जीण जे “अमर जीवन” बोते। पर परमेश्वर केआं बखरी कइ हमेशा हमेशा लिए आगी अन्तर टड़ण जे “अमर सज्जा” बोते। अमर जीवने यक होरा मतलब ई बि असा कि परमेश्वर जुए सही रिश्ता रखणे बेलि जे शान्ति त खुशी हें जीवन अन्तर एन्ती, से अमर जीवन असा।
अराधनालय परमेश्वरे यके देहेर यरुशलेम शेहर अन्तर थिआ, जेठि पुजारे मेह्णु के अण्हतो भकत चढ़ान्तेथ त गुगुल धूप देन्तेथ। पर जगाई जगाई परमेश्वरे बारे बोक विचार करण जे, धरमे कताब पढ़ुण जे, होर प्रार्थना दुआ करण जे मेह्णु यक गी किठिन्तेथ। तेस जे “अराधनालय” बोतेथ। इठि कोई पुजारा ना भुन्ताथ, होर ना कोई पुजापाठ भुन्तीथ।
आमीन ए यक इब्रानी भाषाई शब्द भो। एसे मतलब ईं “जरूर, यकीन लेएक, त पक्का” असु। पुराणे नियमे टेम इब्रानी मेह्णु एस सोह कते टेम, प्रार्थना कते टेम त अशुश देन्ते टेम, होर शराप देन्ते टेम ईं बोतेथ। नया नियमे टेम विश्वासी मेह्णु प्रार्थना कते टेम त अशुश बोलुणे टेम एस अखिर अन्तर बोतेथ कि “आं, अउं एस बोक पुठ राजि असा” या “आं, अउं बि एईआं चहन्ता।”
इस्राएली त यहूदी अब्राहमे पौतुर याकूबे धे परमेश्वरे “इस्राएल” नउ दुतो थिउ। याकूबे बाराह कुआ जमे, जेन्के पीढ़ी बध कइ इस्राएली मेह्णु बणे। एन्हि जे “यहूदी” बि बोते। किस कि ए सोब इस्राएले कुआ यहूदे पीढ़ी थिए। राजा दाऊद त होरे राजा यहूदे ऊड़ी अन्तर जमो थिए। राजा सुलैमाने कुआ रेहोबयामे पता पूरे इस्राएले टज दुई राज्य “इस्राएल” त “यहूदिया” अन्तर बांटि गो थिए। इस्राएल राज्य त खतम भोई गा, पर यहूदिया राज्य पुठ इस्राएले मेह्णु बिश्ते रिहे। तोउं तेन्हि जे “यहूदी” बोलु। पता परमेश्वरे अपु कुआ यीशु इस ऊड़ी अन्तर जमाणा।
क्रूस पुठ मरुण क्रूस पुठ मरुण यक भयंकर सज्जा थी, जे रोम देशे मेह्णु खतरनाक कैदी जे देन्तेथ। कैदी यक थम अपु पिठ कर कइ यक जगाई तकर नेन्ताथ। तठि से थम यक होरे थम जुए जोड़ कइ क्रूस बणान्तेथ। होर तेस पुठ कैदी हथि त खुरी पुठ मिएख डुबाई कइ ढनाई छतेथ। कैदी बिचारे तेस पुठ ढुके टिशे चिंगी टुंफ त अशी एन्तीथ त अखिर अन्तर मर घेन्तेथ।
खतना यहूदी मेह्णु के ए यक रिवाज असा। एस रिवाजे मुताविक यहूदी मेह्णु के सोबी कुआ, जमणे अठूं रोज पता तसे लिंगे जिंघाल केआं छोड़ी कटते। ए परमेश्वरे जुए कोल देणे यक निशाण भो कि से परमेश्वरे यक खास जाति भो। एसे शुरुवात अब्राहम केआं भुओ थी, जपल परमेश्वरे अब्राहमे धे जुबान दी कइ ईं करण जे बोलु। तढ़िया पता ए यहूदी मेह्णु के यक पेहचान बण गई।
गलीले तथ ए तथ गलील राज्य अन्तर असा। एस जे “गन्नेसरत तथ”, होर “तिबिरियासे तथ” बि बोते। ए 21 कि.मि लम्मा त 11 कि.मि बैला असा। होर ए समन्दर केईआं 211 मिटर डुघा असा। यरदन दरेउ एस तथ केआं निस्ता त उत्तर-दक्षिण दिशा अन्तर घेन्ता। एस तथे पोण मुठु असु, त एस अन्तर सुआ मछली भुन्तीथ। एस तथे औत पुठ कफरनहुम शेहर त बैतसैदा ग्रां थिए। प्रभु यीशु इस तथ पुठ सुआ चमत्कारे कम किओ असे, जीं कि सुआ मछली टाण, तुफान शान्त करण त पोणि पुठ हंटुण।
गैर यहूदी जे मेह्णु इस्राएली जाति ना भो, तस जे गैर यहूदी बोतेथ। यहूदी मेह्णु होरे जाति मेह्णु जे नीच समझतेथ त तेन्हि जोई ना कोई लेण देण, होर ना कोई ब्याह जानि कतेथ। से तेन्हि पापी समझतेथ त परमेश्वरे रशुणे समझतेथ।
छुआंरी धरमे कताबे पुराण नियम अन्तर यक ईं कताब असी, जेठि सद घीत त छुआंरी लिखो असी। शुरुवात केईआं ई यहूदी मेह्णु अपु पुजापाठ अन्तर घीत त परमेश्वरे छुआंरी लान्तेथ। एन्हि घीते त छुआंरी बेलि से अपु विश्वास, परेशानी, दुख, खुशी, त उम्मीद हरालते। एन्हि घीती अन्तरा सोबी केआं ज्यादा घीत त छुआंरी राजा दाऊदे लिखो असी।
टजोट यहूदी मेह्णु के बाराह टजी के टजोट, जेस अन्तर बोडे पुजारे, मुख्य पुजारे, टजे स्याणे, धर्मशास्त्री, होर कुछ मन्त्री सन्त्री भुन्तेथ। यीशु जमाने टजोट अन्तर सदूकी त फरीसी दले मेह्णु के ज्यादी चलतीथ। टजोट अन्तर से अपु धरमे बारे त राजनीति बारे फैसला कतेथ। होर तेन्हि केईं न्याय करणे त सज्जा देणे हक बि थिआ। पर से केसे मारणे सज्जा ना दी बटतेथ। मारणे सज्जा सद रोम देशे राजा दी बटताथ।
डेरा बाड़ा त्योहार यहूदी मेह्णु के टाइ बोडे तीर्थयात्रा बाड़ा त्योहार बुचा यक इ त्योहार भो। ए त्योहार सातवां मेहने अन्तर सत रोज लिए मनान्ते, जपल बग-बघुई कम खतम भोई गो भुन्तु। एस त्योहार अन्तर सोबी मड़दी के यरुशलेम शेहर घेण जरूरी असु। तठि से बुटे डाई के बणो डेरा अन्तर बिश्ते त परमेश्वरे पुजापाठ कते त भकत बि चढ़ान्ते। ए त्योहार मनाणे मकसद तेन्हि दिनि याद करण असु, जे सुआ साल पेहले तेन्के बाव दादु अरुणि धार अन्तर चढ़ी साल तकर बिताओ थिए। इस त्योहार अन्तर से फसली लिए परमेश्वरे धन्यवाद बि कते।
दुष्ट आत्मा धरमे कताबी हेसाब जोई, दुष्ट आत्मा से भिन्थ, जे मेह्णु अन्तर एन्ती त तेन्हि होरे होरे तरीके जोई तंग कती। कपले कपले ए बीमारी बण कइ, त कदी कदी कुछ कमजोरी रूप अन्तर ए मेह्णु के अन्तर एन्ती। ए मरो मेह्णु के आत्मा ना, बल्कि ए शैताने आत्मा भुन्ति, जे परमेश्वरे विरोध कती।
देहेर पूरे इस्राएल देश अन्तर तेन्हि दिनि सद यके देहेर भुन्ताथ जे यरुशलेम शेहर अन्तर थिआ। ए देहेर परमपिता परमेश्वरे थिआ। तठि ना कोई मुर्ति थी, होर ना कोई फोटो। ए देहेर दुई हेस्से अन्तर बांटो थिआ। यक त शुची जगाह, जेठि पुजारा भकत चढ़ान्ताथ त गुगुल छताथ। होरी सुआ शुची जगाह, जेठि साले यक लिंगि बोडा पुजारा सद भकत त गुगुल नी कइ घेन्ताथ। तेस अन्तर परमेश्वरे नियमे सन्नूक त होरे सामान भुन्ताथ। यहूदी मेह्णु सद देहेर छड़ कइ होर केसे बि जगाई भकत चढ़ाण इजाजत नेओथ।
धर्मशास्त्री ए से यहूदी मेह्णु थिए, जे धरमे कताबे सुआ जाणकार थिए। से होरे मेह्णु जे परमेश्वरे बारे शिचालतेथ, त देहेर अन्तर परमेश्वरे नियमे मतलब मेह्णु समझान्तेथ।
धरमे कताब धरमे कताब से कताब असी, जे परमेश्वरे अपु चुणो मेह्णु के बेलि लिखवाई। एसे दुई हेस्से असे: पेहले हेस्से जे “पुराणा नियम” बोते, जे प्रभु यीशु एणे केआं पेहलाई लिखि गो थिआ। दोके हेस्से जे “नउआं नियम” बोते, जे प्रभु यीशु एण केआं पता लिखिआ। पुराणा नियम अन्तर खास कर कइ मूसे भविष्य वक्ते लिखो निआंग, भविष्य वक्ते लिखो कताबी त छुआंरी असी। नया नियम अन्तर यीशु मसीहे जीवने बारे, सतसंग बधणे बारे त विश्वासी मेह्णु के जीणे बारे लिखो असु।
पुराणा नियम ए धरमे कताबे यक हेस्से नओं असु। इस हेस्से अन्तर धरती शुरुवात, मनखे सृष्टि त इस्राएल जाति के बणुण केआं कोई 400 ख्रीस्त पूर्व तकर भुओ होरे होरे घटनाई के बारे लिखो असु। यहूदी मेह्णु सद एस अपु धरमे कताब मानते।
नउआं नियम ए धरमे कताबे होरे हेस्से नओं असु। एठि प्रभु यीशु मसीहे जमणे, जिन्दगी बारे लिखो असु। नउआं नियम अन्तर मसीह सतसंगे शुरुवात भुणे बारे, त तसे होरे होरे खास चेली के शिक्षाई के बारे त धरती अखिर रोजे बारे लिखो असु।
परमेश्वरे कुआ पुराणा नियम अन्तर “परमेश्वरे कुआ” स्वर्गेदूती जे, इस्राएली मेह्णु त चुणो राजा जे बोतेथ। पर नया नियमे जमाने अन्तर “परमेश्वरे कुआ” तेन्हि सोबी जे बोते जेन्हि यीशु मसीह पुठ विश्वास किओ असे त परमेश्वरे से अपु गभुर बणो असा (यूहन्ना 1:18; रोमी 9:4, गलती 4:4-6)। पर नया नियम अन्तर खास कर यीशु मसीह जे “परमेश्वरे कुआ” बोते। ई बोलुणे मतलब कि यीशु होरे गभुर के ईं नेईं, बल्कि इकलौता कुआ भो, जे परमेश्वरे बराबरी कता। (यूहन्ना 1:1-4, 18, 10:30) यीशु जे परमेश्वरे कुआ बोलुणे बेलि इ पता चलता कि यीशु “मसीह” भो (मत्ती 26:63, यूहन्ना 1:49) त बोउ तस जोई सुआ परेम कता। (मत्ती 3:16; लूका 9:35)
परमेश्वरे किएऊ यीशु मसीह जे “परमेश्वरे किएऊ” बोल कइ नउआं नियम अन्तर दुई लिंग लिखो असु। एसे मतलब यीशु से किएऊ भो, जे मेह्णु के पापे लिए भकत चढ़ता, जीं पुराणा नियम अन्तर पूरी प्रजाई पापे लिए यक किएऊ भकत चढ़ेइन्तीथ। पुराणे जमाने अन्तर इस्राएली मेह्णु मिस्र देश अन्तर मौते दूत केआं बचुण जे किएऊ के लहु अपु अपु दुआर पुठ लओ थिउ। त यीशु मसीहे तुलना बि तेस बचणे त्योहारे तेस किएऊ जोई बि भुन्ति, जेसे लहु बेलि मेह्णु सज्जाई केआं बच घेन्ते।
परमेश्वरे राज्य परमेश्वरे राज्य से भिन्थ, जेठि परमेश्वर राज कता। ए तपल भुन्ता, जपल मेह्णु परमेश्वर अपु राजा मान कइ, त तसे निआंगे हेसाब जोई जीन्ते। प्रभु यीशु मसीह अपफ एई कइ, परमेश्वरे इच्छाई हेसाब जोई सुसुर जी कइ परमेश्वरे राज्य बारे असी बताउ। जपल मेह्णु यीशु पुठ विश्वास कते, त तसे हेसाब जोई चलते, त तेन्हि अन्तर परमेश्वरे राज्य एन्ता। जपल से मेह्णु मरते, तोउं से स्वर्ग अन्तर हमेशा लिए परमेश्वर जोई बिश्ते, जेस जे बचुण बोते। एस बचुण जे बि परमेश्वरे राज्य अन्तर घेण बोते।
पाणि अन्तर चुसुण यहूदी मेह्णु पाणि अन्तर चुसी कइ मेह्णु हरालतेथ कि तेन्हि अब अपु पुराणि जीणे तरीका छड़ दुतो असे, होर नोए तरीके जोई जीन्ते। यीशु पुठ विश्वास करणे बाड़ी जपल पाणि अन्तर चुसते, त से ई हरालते कि से अब अपु मर्जी जुए त अपु अपफ जे ना जीन्ते, बल्कि यीशु मसीहे इच्छाई मुताविक जीन्ते त यीशु अपु मालिक (प्रभु) त बचाणे बाड़ा मानते। पाणि अन्तर चुसुण होरी मतलब जोई बि समझ सकते कि पोणि अन्तर चुसो मेह्णु अपु पुराणि गुण त सभाव पोणि अन्तर पथि छो असे त मसीहे लिए नया बणो असे।
पिन्तेकुस्ते त्योहार यहूदी मेह्णु इस त्योहार गिहुं लुणणे टेम मनान्तेथ। ए त्योहार, बचणे त्योहार केआं पन्जाह रोज बाद एन्ता। तोउं त, यूनानी भाषा अन्तर एस “पिन्तेकुस्त” मतलब “पन्जाह” बोते। प्रभु यीशु बचणे त्योहारे रोज क्रूस पुठ मर गो थिआ, तोउं टेके रोज मरो तेन्हि अन्तरा दुबारी जी गा। तढ़िया पता चढ़ी रोज तकर से अपु चेली केता रिहा त पता स्वर्ग जे घेई गा। तसे स्वर्ग घेणे यक हफ्ते पता, इस त्योहारे रोज यीशु चेली शुची आत्मा मेईं, त से परमेश्वरे ताकत जुए भरी गे।
पुजारे त लेवी परमेश्वरे इस्राएली मेह्णु बुछ अपु उगाही डेरा अन्तर पुजापाठ करण जे हारुन त तसे पीढ़ी चुणो थी (निसुणे 28:1)। होर उगाही डेरे देखभाल करण जे लेवी ऊड़ी चुणी। ए जीं हें कारखानी भुन्ते (गिणणे 3:5,6)। हांलाकि हारुन बि लेवी टब्बरे अन्तर जमो थिए, सद हारुने पीढ़ी पुजारे बण बटतेथ (गिणणे 3:10)। पर लेवी कुआ गेर्शोन, कहात त मरारी पीढ़ी कारखानी के कम कतेथ। पुजारी के कम ईं भुन्तीथ। से परमेश्वरे अगर भकत चढ़ान्तेथ, होर दान पेश कतेथ। तेन्हि बिचा कोई यक जेईं बोडा पुजारा बणताथ, होर बाकी डेरा अन्तर कम करण जे मदत कतेथ। यीशु मसीहे टेम इस्राएल देश अन्तर दुई बोडे पुजारे थिए, होर सुआ मुख्य पुजारे थिए। दुई बोडे पुजारे इस बझई जुए थिए, किस कि रोमी राजा अपु यक बंदा बोडा पुजारा बणओ थिआ, पर मेह्णु के रिवाज हेसाब जुए होरा बोडा पुजारा थिआ।
प्रतिनिधि जपल प्रभु यीशु मसीह इस धरती पुठ थिआ, तपल सुआ जेईं तसे चेले बणो थिए। पर तेन्हि बिचा तेन बाराह खास चेले चुणे, जे हमेशा तेस जुए बिशतेथ त से तेन्हि शिचालताथ। (लूका 6:12-16; मत्ती 10:1-4; मरकुस 3:13-19) यीशु तेन्हि सद परमेश्वरे राज्ये बारे नियको बोक ना शिचाली, पर तेन्के धे अपु ताकत बि दुतो थी। से तेन्हि जगाई जगाई लंघान्ताथ कि परमेश्वरे राज्य बारे मेह्णु शिचाले, दुष्ट आत्माई नशाणे, बीमारी ठीक करे। (लूका 9:1-6; मत्ती 14:1-12; मरकुस 6:14-29) यीशु एन्हि बाराह चेली जे “अपु प्रतिनिधि” बोलु। स्वर्ग जे घेण केआं पता बि यीशु कुछ मेह्णु के धे अपु प्रतिनिधि भुणे ताकत देन्ता, जीं पौलुस थिआ।
फरीसी फरीसी यहूदी मेह्णु के यक धार्मिक पलियारे नओं असा, जे कि राजनीति अन्तर बि खास थिआ। इस पलियारे मेह्णु मूसा दुतो नियम, जीणे लियागत त होरे नियम मनुण जे सुआ जोर देन्तेथ। इन्हि जुए यक होरा दल बि थिआ जेस जे सदूकी बोतेथ। पर इन्के सुआ चलतीथ।
बचणे त्योहार एस जे “फसहे” त्योहार बि बोते। जपल परमेश्वरे इस्राएले मेह्णु मिस्र देशे गुलामी केआं छुड़काण चहे त तेन मूसे भविष्य वक्ता जे इ सलाह दिती। तेन सम्हाई इस्राएले मेह्णु जे बोलु कि हर यक टब्बर तिएस दिस ओलुण केआं पेहलाई यक खरु दुन्थ भकत दिए त तसे लहुए छीट अपु गीहे दुआर पुठ लाए। त जपल परमेश्वर स्वर्गेदूत लंघाई कइ मिस्र देशे मेह्णु के हर पेहला गभुर मारता, त से लहुए छीट हेर कइ तेन्हि छड़ देन्ता। (निसुणे 12, पुजारोठि 23:5) इस घटना याद अन्तर ए त्योहार मनान्ते। इस त्योहार अन्तर से सत रोज तकर टकेहणे रौठि न खांते त अपु सम्हाई कम केआं अराम कते। जे गभुर सोबी केआं पेहला जमो असु, तस से परमेश्वरे हवाले कते। ए त्योहार तेन्के साले पेहला मेहने अन्तर एन्ता। नया नियम अन्तर यीशु मसीह जे बचणे त्योहारे भकत चढ़ो तेस दुन्थु ईं तुलना किओ असी। (यूहन्ना 1:36, 19:36) किस कि जीं दुन्थु लहु हेर कइ परमेश्वर तेन्हि दिनि इस्राएले मेह्णु छड़ दिता, तीं यीशु मसीहे लहु हेर कइ से तेन्हि बि सज्जा केआं छड़ देन्ता जे यीशु मसीह पुठ विश्वास कते।
भकत बजन लहुए पापी के माफी नेईं। परमेश्वर धर्मी असा त से बजन भकती त मुले कदी माफ ना कता। त पेहले पेहले तेन यहूदी मेह्णु के धे कीं भकत दी कइ माफी मेई सकती तसे बारे नियम बोता। तोउं मेह्णु जानवरी के भकत देण लगे। पर तेन्के लहु बेलिए मेह्णु के पाप कुछ रोजे लिए माफ भुन्तेथ। पर एस रिवाजे बेलिए परमेश्वरे इशारा दुतो थिआ कि यीशु मसीह कीं कइ सम्हाई पापी के सज्जा नेण जे क्रूस पुठ मरता त तसे लहुए बेलिए सोबी के पाप माफ भोई बटियेल।
मनखे कुआ मनखे कुआ यक पदवी असा जे यीशु मसीह घड़ी घड़ी अपु बारे बोता। पुराणा नियमे जमाने अन्तर इस पदवी केसे मनखे हाल हरालण जे इस्तेमाल कतेथ। (यजेकियेल 2:13, छुआंरी 8:5, गिणणे 23:19) पर विधि 7:13-14 हेरते त पता चलता कि मनखे कुआ सुआ बोडा असा, जेस केईं पूरी धरती पुठ राज करणे हक असा। चोउर खुश खबरी के कताब अन्तर यीशु हरालो असु कि तस केईं पंची करणे, माफ करणे, त जीवन देणे हक असा। (मरकुस 2:28, लूका 5:24, मरकुस 10:45) नया नियम अन्तर यीशु जे कपले “परमेश्वरे कुआ” त कपले “मनखे कुआ” जुए बोते। ए दुहिए नओं त पदवी सद यीशु भिन्थ।
मसीह मसीह शब्द इब्रानी भाषाई शब्द “मसेयाह” केआं अओ असा। एस जे यूनानी भाषा अन्तर “ख्रिस्तुस” बोते। इन्हि दुहि शब्दी के मतलब “जेसे राजाभिषेक भो असा”। तेस जमाने यहूदी मेह्णु मसीह भाड़ बिशो थिए जेस लंघाणे बारे परमेश्वर अपु जुबान दुतो थी। से सोचतेथ कि मसीह तेन्हि तेन्के दुश्माण रोमी मेह्णु केआं छुड़कान्ता त यक नोउआं राज्य बणान्ता।
माफी रोज एस रोज अन्तर बोडा पुजारा इस्राएले सोबी मेह्णु के पापे लिए भकत चढ़ान्ताथ। त ए रोज सुआ खास भुन्ताथ। (लेवी 16) ए सतूं मेहने, दसमा रोज अन्तर भुन्तीथ। एस जे यहूदी मेह्णु “योम किप्पुर” बोते।
मामला नेण बाड़े यहूदी मेह्णु मामला नेण बाड़ी हेर नफरत कतेथ, किस कि से ना सद रोमी सम्राट जे अपु यहूदी मेह्णु केईआं मामला नेन्तेथ, बल्कि से होरे जाति मेह्णु जुओई लेण देण करणे बेलि पुजापाठ जे जुठा भोई घेन्तेथ। तोउं त यहूदी मेह्णु एन्हि बोडे पापी समझतेथ त तेन्हि हेर नफरत कतेथ।
मूसा यहूदी मेह्णु जपल मिस्र देश अन्तर गुलामी कर कइ बक भोई गे त तेन्हि परमेश्वर जे दुआ की। परमेश्वरे तेन्के हाल हेर कइ तेन्हि जे यक मेह्णु लंघा। तेस नओं मूसा थिउ। से यक लेवी टब्बर अन्तर जमो थिआ। से तसे ईये मिस्र देशे राजा फिरोने निआंग मुताविक नील नोउएं दरेउ अन्तर बहाई छड़ा। पर फिरोने कुई राजकुमारी से काई छड़ा। तोउं बाहर किढ़ा त अपु धरम पुतर बणा। से सम्हाई बुद्धि त अक्ल जुए बोडिण लगा। पता, परमेश्वरे अपु प्रजा इस्राएल गुलामी केआं छुड़काण चही त से तेन्हि केईं लंघा। तेन घेई कइ मिस्र देश अन्तर परमेश्वरे ताकती बेलि सुआ चमत्कारे कम कर कइ से तठिआ बाहर अण्हे। परमेश्वरे तेस बेलि इस्राएले मेह्णु जे अपु नियम त कानुन दिता। तोउं त इस्राएले मेह्णु तस सुआ मानते त तसे दुतो नियम कानुन पुठ मान कइ जीणे कोशिश कते।
भविष्य वक्ता ए से मेह्णु भिन्थ, जे परमेश्वरे अपु बोक साफ साफ शुणुण जे, त से बोक मेह्णु बताण जे ठीक किओ असा। ए परमेश्वरे संदेश मेह्णु तकर पुजान्तेथ। पूराना नियम अन्तर परमेश्वरे एन्के बेलि ईं प्रभु यीशु धरती पुठ एणे बारे सुआ सौ साल पेहलाई संदेश दुतो थिआ।
भक्ति करणे रोज यहूदी मेह्णु के भक्ति करणे रोज शुकरे झवादी टेम शुरु भोई कइ शिण्हेचर झवादी टेम पूरा भुन्ता। धरमे कताबे हिसाब जोई परमेश्वर ऐतवारे केआं भुमण त सृष्टि बणाण शुरु किआ त छटूं रोज से पूरा किआ। तेन सतूं रोज कुछ बि कम ना किउ। तोउं त, परमेश्वर सातवां रोज शुचा किआ, ताकि तेस रोज मेह्णु कम ना कर कइ परमेश्वरे भक्ति करे। यहूदी मेह्णु परमेश्वरे निआंग त मानतेथ, पर साते सात तेन्हि अपु रीति रिवाज ईं बणो थिए कि सतूं रोज गीहे कम करण जे बि इजाजत नेओथ। आजकण जमाने विश्वासी मेह्णु ऐतवार रोज भक्ति त सतसंग कते, किस की ऐतवारे ईं प्रभु यीशु मरुण केआं दुबारी जी गा।
शुची आत्मा विश्वासी मेह्णु जे परमेश्वरे दुतो आत्मा भो। एस जे परमेश्वरे आत्मा बि बोते। ए हमेशा विश्वासी मेह्णु जोई भुन्ति त तेन्हि यीशु शिचालो बोकी चेता दिआन्ती रेहन्ती। परमेश्वरे टाई रूप अन्तरा शुची आत्मा यक भिन्थ। ए खरे मेह्णु के आत्मा नेईं।
सदूकी सदूकी यक ईं दले मेह्णु थिए, जे मूसा दुतो नियम मान कइ ती धरम करम कतेथ। पर ईं ना मानतेथ कि मरो मेह्णु यक रोज दुबारी जीईन्ते।
सामरी सामरी मेह्णु इस्राएले उत्तरी राज्य केआं अओ असे। जपल अशुरी राजा इस्राएले खिलाफ लड़ाई कर कइ तेन्हि अपु देश घिन गा त तेन अपु देशे कुछ सामरिया इलाके अन्तर बिशुण जे बोलु। पता तेन्हि सपाही इस्राएली कुई जोई ब्याह जानि कर कइ यक मिलो-जुलो जाति बणाई। पर होरे यहूदी मेह्णु तेन्हि हेर नफरत कतेथ किस कि तेन्हि अन्तर पुरखी के शुद्ध लहु नेईं। से तेन्हि बेधर्मी त जुठा मानतेथ। से तेन्हि केईआं कुछ ना टान्तेथ या ना खांतेथ। यहूदी मेह्णु त तेन्के इलाके बइ बि ना घेन्तेथ।
रोम शेहर त रोमी मेह्णु इटली देशे सोबी केआं बोडा शेहर नओं रोम असु। यीशु मसीहे जमाने अन्तर रोम शेहरे राजा सुआ ताकतवर थिआ त होरे सुआ राज्य त देश अन्तर राज कताथ। तेस जे कैसर सम्राट बोतेथ। से इस्राएल देश पुठ बि राज कताथ। पर इस्राएली मेह्णु ई खरु ना लगतुथ कि कोई गैर यहूदी तेन्हि पुठ राज करे। से चहन्तेथ कि यीशु मसीह तेस रोमी सम्राटे खिलाफ लड़ाई कर कइ तेन्हि अजाद करे।
रौठि त्योहार खास कर कइ यहूदी मेह्णु टकेहणे रौठि खांते, जेन्हि बणाण जे सुआ टेम लगता त झट खराब बि भोई घेन्ता। पर बचणे त्योहारे पता, यक हफ्ते तकर यहूदी मेह्णु टकेहणे रौठि ना खांते, बल्कि से हें ईं बजन टकेहणे रौठि खांते। एन्हि रोजी से याद कते कि कीं कइ से मिस्र देशे गुलामी केआं अजाद भोई कइ जल्दबाजी अन्तर नशण लगे। तेन्हि टकेहणे रौठि बणाण जे टेम ना मेआ।