Gagur gara Mútiliŋ
25: Gagoncen gara Yúsuf
1 Gupaalom gammee ngajantenom,
ilobe m'buguul n'gajow gara Atúuha acil mee gásuumaay n'epak.
Ho hacamen mee mbil anooan :
námir,
ban nasoŋ,
nalagen gagur gara mútiliŋ gan aliigolaal mee,
nabaj gásuumaay bu nanoonan.
Súumolisuum ekaan jaat emisiyoŋ yan guroge mee « Gagur gara mútiliŋ. »
2 N'simisiyoŋolaal sicee,
ulobaalob mara anabiyoŋ aahu Ibrahima.
Ulobaalob may mara guleehool,
Sumayila bugo n'Siyaaka.
Nigaanuul mara Siyaaka,
aleeh han Atúuha arok mee dó m'búbajumool apagena bugan abile ebaji min giil gaagu peepe n'dúniya gúsoonieni,
kunsa nabaje.
Yankuba (gucee gurogool Sakob) bugo n'Esawu gommee kunsa yaayu.
Yankuba guleeh guñen n'gúruba nabaje.
Ujaiil uwee :
3 Ruben,
Simeyoŋ,
Léwi,
Suda,
Sabulon,
Isakaar,
Daan,
Gad,
Aseer,
Nefitali,
Yúsuf m’Benseme.
4 Jaat ucamencamen be ejook gakaraŋ wan gulob mee m’buroŋ guleeh Yankuba bare nregen mara Yúsuuf (gucee gurogool Suseef),
hakaan mee guñen nu hanur nꞌguleeh Yankuba.
5 Ñeer úcihaal elob yásuum maa maa yara buroŋ Yúsuf.
Elí bu gakaraŋ nꞌTawuraat,
nꞌéliibaar yara Fúcihum,
gahaja gafaakan n'guñen gaat n'úruba (37).
Busafer baabu buroge :
6 1 Sakob acincin mꞌmof mara Kanaan,
tan paayool acongeen mee.
7 2 Waawe ubaj mee nꞌfiil fara Sakob.
Suseef nan abaj mee símit guñen gaat nꞌsíruba (17),
nja ajojow gamat sísaaja nꞌsijaameen bugo nꞌgutiool guleeh Biliha nꞌSilipa,
gammee ukoña paayool.
Suseef ho nja agaan mee paayool wan gutiool gulobe mee wafeegut mee.
8 3 Sakob nacamen Suseef reg guleehool bugaagu mara nabajool bafallenerool.
Nasenool gásabadoor gabaje búsangen.
9 4 Gutiool nguñow mara paayiil Suseef narege nacamene,
ngulahool ñeer jaram dit gulobool súum.
10 5 Funak fucee Suseef náyaut,
nagaan so gutiool,
ngureg gulahool.
11 6 Narogiil :
« Jíyenten síyaut san íyaut mee.
12 7 Alaal peepe ulakoaalako ekok gukok nꞌurager,
to mee fukogom nfuyuho rikikik,
gooluul ngugongen fúmbaam ngúsit gujooŋoor fo. »
13 8 Ñeer gutiool ngurogool :
« Aw fukoi be ekaan áyiih hóololi min ugoncenóli ?
» Ngureg gulahool mara síyauhool son baloberool.
14 9 Suseef nabaañ áyaut nagaan so gutiool arogiil :
« Iyáuyaut iñow bunak,
fujenna son siwuut soono guñen nu yanur siyahom gújuul. »
15 10 Nagaan so may paayool.
Paayool narotoorool,
narogool :
« Síyaut buu núyaut mee mee ?
Teer ínje,
nꞌjaayi nꞌguti'i be eyahi gújuul bu nꞌetaam ? »
16 11 Gutiool ngureg ñeer ngulahool,
bare paayool naroŋ ngapinoor síyaut Suseef.
17 12 Funak fucee,
gutii Suseef ngujow gamat sísaaja nꞌsijaameen paayiil káŋ bu Sisem.
18 13 Sakob narok Suseef :
« Guti'i gujae bu gamat Sisem.
Ujóol niboñi bu mꞌbugo.
» Narogool :
« Yoo. »
19 14 Sakob nabaañ arogool :
« Ujow uñowulomiil teer ubugu bo nꞌgásuumaay,
nꞌekoore yaayu ró.
Ufaak núbaañul ugaanom. »
20 17 Suseef najow ñeer bu fuŋes gutiool,
jaram atoogiil Dotan.
21 18 Nan guŋandenulool mee kuhi,
bala átiiŋul bo mꞌbugo,
ngujamoor be emugool.
22 19 Ngusaboor gurok :
« Ayáuha aahu umue néjool !
23 20 Ujaal maareer maa ujogaalool,
numugaalool nubehenaalool nꞌekoloŋ !
Nurogaal énunkureŋ futaŋaat ejogool émer,
min uñowaal teer síyauhool bu gakaano. »
24 21 Ruben nan ajamiil mee,
nacamen gapagen atiool Suseef.
Narogiil :
« Jambil umugaalool. »
25 22 Nabenen arok :
« Jambil usaahaalool gabaak !
Ubehenaalool dó nꞌekoloŋ yaayu baabe nꞌerampaasa ye,
bare jambil gañen an gugorool !
» Mara gapinoorool mbil apagenool min abaañenool asen paayool.
26 23 Nan Suseef átiiŋulo to mee nꞌgutiool,
ngujogool ngúpuren gásabadoorool gara búsangen baabu gan akaano mee.
27 24 Ngubehenool dó nꞌekoloŋ yaayu.
Ekoloŋ yaayu ebajut mal ban waaf ulet ró.
28 25 Nan gulako mee bu fúcaho,
nguŋanden gayooŋ esumayeeliit,
unoomena gápurulo Galaad.
Tooge min siñonkomeiil sitebe esantiñaajo,
músontenuma son muloosoor be ejow bu nꞌEsípt.
29 26 Suda narok gutiool :
« Eéni umugaalool nukoopenaal maregen mara ecehool,
alaal be eŋar to waa ?
30 27 Umu atiolaal.
Fúsimolaal fanur.
Uŋaraalool unoomenaal esumayeeliit yaayu.
Bare jambil guñenolaal gugorool.
» Gutiool ñeer ngusoŋ.
31 28 Nan emidianiit yaayu (gammee esumayeeliit unoomena) gommee newuj,
ngúpurenul Suseef dó nꞌekoloŋ yaayu min gunoomeniil ho butum ukuparu gafaakan.
Ñeer esumayeeliit yaayu nguŋar Suseef bu nꞌEsípt.
32 29 Ruben nan abaañ mee bu bo nꞌekoloŋ yaayu,
atoogut dó Suseef.
Ntáañiool jaram ajis gájuwo'ool.
33 30 Nábaañul bu bo nꞌgutiool narogiil :
« Aleeh aahu alet dó,
ínje ñeer be ekaan buu ? »
34 31 Gutiool ngujok fújikal gutaan,
nguŋar gásabadoor gaagu guyaaf dó nꞌfúsim fo.
35 32 Ñeer nguboñ paayiil gásabadoor gara búsangen baabu min gulobool furim fe :
« Gásabadoor ugee nuraŋene,
apu uñeer teer gara aleehi ? »
36 33 Sakob nafaas go narok :
« Gaage gara aleehom !
Mo énunkureŋ futaŋaat ejise Suseef némerool ! »
37 34 Sakob najis wañool naŋar gábil abonnoor nakok fúpiil,
min akul aleehool gunak gamemmeeŋ.
38 35 Guleehool gumaañen nꞌukoña ngújool bu gamaanaaneool bare asoŋut.
Narok :
« Injé be eroŋ nekul aleehom káŋ bu nan ibil mee ecet itoogool bo.
» Sakob naroŋ nuhuu aleehool.
39 1 Esumayeeliit yaayu ganoom mee Suseef,
guŋarooŋar bu nꞌEsípt,
ngunoomenool Potifaar.
Potifaar ho ammee asaaba háamak hara áyiih hara Esípt ban naano anafaan upooyaool.
40 2 Suseef wanoowan nalakoe ekaan ujagejak mara Acehériit mee ácibeneoociben.
Dó nu yaŋ anafaanool Potifaar nacine.
41 3 Nan anafaanool añow mee mara Acehériit mee ajogoorejogoor Suseef min gañen Suseef gujak,
42 4 moola mmúsuumool,
naŋarool akaan ájagaga hoola nꞌapooya fubajool.
43 5 No unu,
Acehériit mee násoonien yaŋ Potifaar mara búkaanum Suseef.
Gásoonien gaagu ngukaan min fubaj Potifaar fureg nfújalakoe dó nꞌyaŋool son uragerool.
44 6 Ñeer Potifaar nakahen fubajool peepe Suseef min apooy fo.
Anafaanool dit akaan uceeóocee síndo'ool naŋ let fúcaho'ool déhooro.
Suseef érumbaani,
kankaan akambaano ágalloe máamak.
45 7 Gulako to gulako,
akoña anafaanool nak akonool.
Funak fucee narogool :
« Ujóol nufiihoa ! »
46 8 Suseef nafoy narogool :
« Kábiriŋ nan en taahe,
anafaanom amusut acookoor haani waaf dáare nꞌyaŋool.
Akahenankahen fubajool peepe.
47 9 Dáare yaŋ ye,
araaŋi abajut dó fuyuhoum farege fúmbaam.
Afírenutom wanoowan,
jaram ŋaño aw ammee akoñaool.
Ñeer waa uñume ecil min ikaan búyiik banogoore mee,
nibaj júnube nꞌAtúuha ? »
48 10 Funagóofunak,
akoña Potifaar narok Suseef afiihenool.
Bare Suseef asoŋériit.
49 11 Funak fucee,
Suseef nanogen dó nu yaŋ yaayu bu gújagak.
Tooge gupaalool újagaga balet.
50 12 Akoña Potifaar najogool nꞌgájuwo narogool :
« Uja'a ufiihenom !
» Suseef nakahen gájuwo'ool nꞌguñen akoña aahu min atey ápur bu tíyaŋ.
51 13 Nan akoña aahu añow mee mara Suseef akahenookahen gájuwo'ool min atey bu tíyaŋ,
52 14 nakaaw narogiil :
« Jíteyuloowo jiño'om búyiik be.
Ahébura han araaŋom aŋarulo mee,
acamencamen eŋarolaal náraari.
Ajaalojow bu gafiihenom,
niyah sikaaw sáamak.
53 15 Nan ajam mee ikaaw niwook,
no natey mee ápur bu tíyaŋ min akat taahe gájuwo'ool. »
54 16 Ñeer nabaŋ gájuwo gaagu nanaak araaŋool nábaañul.
55 17 Nan araaŋool átiiŋulo mee,
furim fanur faafu nalobool :
« Amiigeel áhebura aahu han uŋarulóli mee,
ajaalojow bu gafiihenom.
56 18 Bare nan ikaaw mee niwook,
nakat taahe gájuwo'ool min atey ápur bu tíyaŋ. »
57 19 Nan Potifaar ajam mee akoñaool arok :
« Amiigeeli gújagak ge nakaanaam mee »,
fiiñool nfutiñ.
58 20 Najok Suseef naŋarool bu nꞌfupeek dan gupeege mee epirisoŋ bugara áyiih aahu.
Ñeer Suseef nan dó nꞌfupeek faafu.
59 21 Dó nꞌfupeek faafu,
Acehériit mee najogoor Suseef,
náriikenool,
nakaan min moola músuum anafaan fupeek faafu
60 22 jaram asenool fukow fara epirisoŋ yaayu.
Ñeer ho nja ajawulen wakaanei dó mee nꞌfupeek faafu.
61 23 Anafaan fo,
butumool bulet bo nꞌwan akahenool mee.
Acehériit mee nammee nꞌSuseef,
wanoowan najawulene,
ujagejak.
62 Maa buroŋ Yúsuf,
aleeh Yankuba,
bujookulo mee.
Ñeer uhomenaal gurim gan ujamaal mee jaat.
Yúsuf an acamene mútiliŋ ban acamenut múlaaj.
Galako n’fupeek min ayok,
gukolo’ool gásuum gacige maa beb ban nguŋaruli síjunube.
Yo ecil mee nan akoña hara anafaanool arogool mee ájool ngufiiho min akaan júnube,
Yúsuf nafoy,
narogool :
63 9 Ñeer waa uñume ecil min ikaan búyiik banogoore mee,
nibaj júnube nꞌAtúuha ? »
64 Yúsuf ámimir mara gújagak bu n’Atúuha son ekaan júnube,
sijaoorut.
Yúsuf abambaŋ ésigirool n’Atúuha ;
áyinenyinen káŋ bu tan gáyinen gureh mee.
Yo ecil mee nacamen mútiliŋ ban acamenut múlaaj.
Naŋ min paayool afaan Ibrahima áyinen mee mara apagena aahu han Atúuha alob mee,
Yúsuf may áyinenyinen apagena aahu be épurul n’duniya bu bacaam garonto gara júnube guleeh Adama.
Atúuha ajojok Yúsuf átilintiliŋ,
mara náyinene furim Atúuha fammee maregen.
Gáyinen Yúsuf gucile Atúuha nabonket júnubeool ban nasenool sembe sabile eheek júnube min aroŋ buroŋ bátilintiliŋ,
n’duniya yafeegut maa maa.
65 Atúuha alalenoolalenoor nꞌYúsuf mara Yúsuf alalenoolalenoor n’Atúuha.
Yúsuf acamencamen máamak Atúuha jaram ájuhut gucinoor n’júnube.
An háyinene Atúuha jaram tíiŋool n’ésigir ban nanaakool,
nacamen wan Atuuha acamen mee ban nafoy wan Atuuha afoy mee.
Wo Busafer baabu burok mee :
66 24 An ájuhut áani ájagaga hara unafaan gúruba nu ganur ;
mara ho be efoy hanur min acamen aahu ban búyegehool bu gan nꞌhanur náwug aahu búsol.
67 14 ...
Buu wátiliŋe ubile éjuh unap nꞌwajagut ? Buu maŋantoe mújuhe mujaaoor nꞌemooc ?
68 5 Atúuha,
ho maŋantoe.
Bajut emooc yanooyan nu ho.
69 6 Eéni urogaal unaakaanaak Atúuha,
ufaagaal nuroŋaal mꞌburoŋ bara emooc,
nubijaabij ;
ulehutaal dó mꞌmaregen maamu.
70 Gammee bugara Atúuha maregen maregen,
gúyinenyinen furim Atúuha ban ngukaan fo.
Bare galet mee bugara Atúuha,
júnube eregiireg sembe.
Ubugu dó m’bulago baabu,
bare gatiya ;
n’júnube ngoom buroŋ.
Júnube yon ngálowulooriil,
yo nja étiiguloor upinooriil,
son wan nja sísigiriil sijok mee be ekaan,
gurimiil m'bakaaneriil.
Gújuhe gucamen eheek júnube yaayu,
bare mat gújuh,
mara júnube eregiireg sembe.
Dó n’sísigiriil,
gubajut sembe sara Búyeget Baset mee bara Atuuha.
Búyeget baabu,
Atúuha asensen bo bugan gaagu peepe gáyinen mee furimool ngusoŋ galagen bulago bara epak ban aliigolaal mee.
71 Buguul jammee ngáyenten jaat,
babaj wan Atúuha abenene n’sísigiruul n’sembe soola ?
Furim fásuum maa maa fara apagena aahu habaj mee sembe sara gábeesul júnube n'sísigiir,
fútiiŋuluutiiŋ ?
Teer may júnube yaayu eroŋe nereguul sembe ?
Busafer baabu buroge :
72 8 Jicik Atúuha,
ho be eciguul.
Ukaana síjunube,
jitaas guñenuul guset wic ;
gabaj mee upinoor wamemmeeŋ,
jisehen úyegehuul.
73 10 Jiwalenooro to nꞌAcila aahu,
ban ho bu gatebenuul.
74 Gupaalom,
éli ubugu nesaluul mara njilako mee njibeb min jíyentenoli.
N’emisiyoŋolaal yammee néjool,
éeni Atúuha asoŋ,
alaal be elob benen mara Yúsuf min uñowaal buu nápurulo n’fupeek eeno ban buu ngusenool fuyuhoum jaram áani ajawulena mof maamu peepe mara Esípt.
Atúuha ásoonienuul,
njipinoor jak wan Busafer baabu burok mee :