Ebilooto Bya Faráo, Omukáma Wa Miísiri
41
1 Emyáaka ibili káyaahwéele, omukáma Faráo yaáloota nkokwo akaba ayímeeliile ahaangeégeelo yo omunóna ogweetwa Naili (omúunsi ya Miísiri). 2 Ahonyini yaabona ente musaanzu zígomokile niziluga omumunóna nizilya obunyaansi bubísi bwa hamunóna. 3 Kaandi ahonyini ente ezíindi musaanzu ezaánukile bwooli nazo zaaluga omuli óogwo munóna, zeemeelela héehi ne éezo ente ezígomokile ezili ahaangeégeelo yo omunóna. 4 Mála ente éezo ezaánukile bwooli zaalya ente éezo musaanzu ezígomokile! Áaho nikwo Faráo kupaámpuka omutúlo.5 Káyaahuníile kaandi, yaáloota entulo ya kábili. Yaabona ebikuumba musaanzu biluunzi byaámela áaha igaagi límo. 6 Ahonyini byaakulaatilwa ne ebikuumba ebíindi musaanzu. Byaámela binyolobile, mála bihotokile habwo omuyaga gwe echaanda. 7 Éebyo bikuumba binyolobile byaamila ebikuumba musaanzu biluunzi. Mála Faráo yaápaámpuka. Níkwo kumanya nkokwo chaaba chili echilooto!
8 Kábwaachíile hakachaákala akaba ayine etikatiíka mpáango habwe ebilootóbye. Habwéecho, yaatuma abaantu kuza kwéeta abafúmu bóona abalikumanya obuhike, na abaantu bóona be ensoonga ba Miísiri. Faráo yaábagaambila ebilootóbye, kwoónka táliho no oómo ayaahikíze kuloótolola ebilooto éebyo.
9 Niho omuheéleza omukúlu wo obunywi yaagaambila Faráo, “Mukáma waanze, leélo neezuka óokuhaba kwaanze! 10 Obuchilo óobwo watunígahaliile iinye no omutéeki omukúlu we emikaate, íiwe okatubóha omwiibóhelo, omuunzu yo omukúlu wa abalwaanila ngoma. 11 Chilo chimo omuchilo íichwe bábili tukalóota, buli muuntu ne echilootóche ne ensoonga yaácho. 12 Omwiibóhelo omwo hakaba halimo omusígazi oómo we Echiebrania ali hamo neechwe. Omusígazi óogwo akaba ali omuhálila wo omukúlu wa abalwaanila ngoma. Tukamugaambila ebilooto byéetu. Óogwo níwe yaatuloótololiile buli muuntu ne echilootóche 13 na byóona éebi yaatuloótololiile nikwo byaabéele. Íiwe okaansubya hamulimo gwaanze no omutéeki omukúlu we emikaate wamutuúngila ahamuti.”
14 Níkwo Faráo kulagila Yozéfu aleétwe, nabo baakola batyo bwaangu kuluga omwiibóhelo. Káyaabeele yaámwiile no kuhiindula ebizwaalóbye, yaazeenda omuméeso ga Faráo. 15 Faráo yaagaambila Yozéfu, “Omuchilo naaloota, kwoónka táliho no oómo ayaáhicha kuundoótololela éecho chilooto. Naahuliza empola nkokwo íiwe koóhulila echilooto mazima wakaáhicha kuchiloótolola.”
16 Yozéfu yaasubiza Faráo, “Tinyina obuzizi óobwo no obuche bwa kati, kwoónka Múungu níwe alakusoomboólela ensoonga ehikile yo kukuteékanisa.”
17 Níkwo Faráo kugaambila Yozéfu, “Ndoosile nyimeeliile ahaangeégeelo yo omunóna Naili. 18 Naabona ente musaanzu zígomokile niziluga omuli óogwo munóna, nizilya obunyaansi. 19 Mála ente ezíindi musaanzu nazo zaaluga omuli óogwo munóna, kwoónka zikaba zíina omusobo, kaandi zigóonookile no kwaánuka bwooli. Tiínkabonaga ente eziina omusobo nke éezo omúunsi yóona ya Miísiri. 20 Mála ente éezo ezaánukile bwooli, zaalya ente éezo musaanzu ezígomokile, 21 náho tizilábonekeene nkokwo zaalya nzeenzi zaázo. Zeekala no omusobo na zaánukile nka kala. Mála naápaámpuka.
22 “Kaandi kanahuníile naaloota echilooto echíindi. Naaloota ebikuumba musaanzu biízwiile, bíkomiile kuzima, nibiméla áaha igaagi límo. 23 Mála byaakulaatilwa ne ebikuumba ebíindi musaanzu. Byaámela binyolobile, mála bihotokile habwo omuyaga gwe echaanda. 24 Éebyo bikuumba musaanzu ebinyolobile mála ebihotokile byaamila ebikuumba musaanzu ebiluunzi. Neenye nkagaambila abafúmu éebyo ebilooto, kwoónka táliho no oómo ayaahikíze kuúnsoomboolela ensoonga yaábyo.”
25 Níkwo Yozéfu kugaambila Faráo, “Ensoonga ye ebilooto byaawe bibili ne eémo. Múungu yaákufuúndulila ebikolwa éebi alikóla obuchilo obuliizáyo. 26 Ensoonga ye ente éezo musaanzu enzima ne emyáaka musáanzu, kaandi ne ensoonga ye ebikuumba musaanzu ebihakile kuzima ne emyáaka musáanzu. Ensoonga ye éebyo ebilooto bibili ne eémo. 27 Éezo ente musaanzu ezaánukile bwooli ne éebyo bikuumba musaanzu éebi byaayómesiibwe no muyaga gwe echaanda, ensoonga yaámo ne emyáaka musáanzu yi iífwa.
28 “Bilyáaba bityo nkokwo nakusoomboólela, Múungu yaákufuúndulila éebyo alaabaanza kukola obuchilo obuleezáyo. 29 Halaaba emyáaka musáanzu yo omwéezo muháango gwe ebyookulya omúunsi yóona ya Miísiri. 30 Náho obuchilo obulikulaatiláho halyáaba ne emyáaka musaanzu yi iífwa. Obuchilo óobwo abaantu balyaáyebwa omwéezo muháango óogwo ogulíhiinguláho. Iífwa éelyo lilyaásiingaalicha éensi. 31 Mazima omwéezo óogwo gulyaáyeba habwo kuba iífwa eliliizáyo lilyáaba liháango bwooli. 32 Echilooto chaawe chaásubiililwa entulo ibili kukúmanyisa nkokwo mazima Múungu yaálamwíile kukola ebikolwa éebyo bi waloósile. Nawe Múungu naayiza bwaangu kukola ebikolwa éebyo.
33 “Mukáma waanze, niinkuhanuuza oloondéle bwaangu omuuntu we ensoonga no wo obumanyi abe omwiímeelelezi mukúlu we éensi yóona ya Miísiri. 34 Kaandi otoóze abeémeelelezi omúunsi yóona, no kwiiháho eémo ye itáanu ya mabonwa góona ga Miísiri omubuchilo bwe emyáaka musáanzu yo omwéezo muháango. 35 Obalagíla áabo abeémeelelezi basuúmbye ebyookulya éebyo byóona hamyáaka musáanzu eleeza yo omwéezo muháango. Biteébwe omubutégeki bwaawe, íiwe Faráo, bibe embiiko mpáango omubikáali byóona bya Miísiri, nabo abeémeelelezi babiimánye. 36 Ebyookulya éebyo bilyáaba embiiko empáango yo kuchuúngula éensi ya Miísiri etaákwiiza ekasiingaalika habwe iífwa lye emyáaka musáanzu elikulaatiláho.”
Yozéfu Kuháabwa Obukúlu
37 Obuhanuuzi óobwo bukabasémelela bwooli Faráo na batwaalilizábe. 38 Faráo yaagaambila abatwaalilizábe, “Óogu muuntu ayina omwooyo gwa Múungu. Titwaákuhicha kubona omuuntu oóndi muzima nko óogu.”
39 Níkwo Faráo kugaambila Yozéfu, “Múungu yaákufuúndulila éebyo byóona. Táliho omuuntu oóndi we ensoonga no obumanyi nkeewe. 40 Íiwe níiwe olíkwiímeelelela echikaali chaanze, na abaantu bóona omúunsi nibahulila ebilagilo byaawe. Omubutégeki bwaawe ni iinye nyeénka ndi mukúlu kuchila íiwe habwo kuba nyikaliile echitebe cho obukáma.”
41 Níkwo Faráo kugaambila Yozéfu, “Mbweenu óobu naákutóoza íiwe obe mukúlu we éensi yóona ya Miísiri.” 42 Ahonyini Faráo yaázuula empetóye yo oluméenko lwo obukáma kuluga halukumúlwe, yaazweeka olukúmu lwa Yozéfu. Yaámuzwéeka ne emyéenda mizima bwooli, kaandi yaámuzwéeka omukúufu gwe zaháabu omubicha. 43 Faráo yaámuhanamicha ahi igaalílye lya kábili lyo kukweeswa ne efaláasi amanyísibwe habaantu nkokwo yaaba omutégeki wa kábili kuluga hali Faráo. Abalwaanila ngoma abatwaáliliza baámwiíbeembelela Yozéfu kunu nibahamúka baáti, “Mwiíhege, muteeze ebizwi!” Óokwo nikwo Faráo yaaheele Yozéfu obukúlu bwe éensi yóona ya Miísiri.
44 Yaaguma kugaambila Yozéfu, “Iinye níinye Faráo! Táliho omuuntu weéna wéena omúunsi ya Miísiri ayaakukóla echigaambo choóna chóona otámwiikililiíze.” 45-46 Faráo yaamweeta izíina lye echinya-Miísiri, Safenati-Panea.a Kaandi yaámusiigila Asenáati ali muhala wa Potiféera, mukúlu we edíini omuchikáali chiche cha Oni.
Yozéfu akaba ayine emyáaka makúmi ásatu obuchilo óobwo yaabaandize kukola emilimo éezo yaaheelwe na Faráo, omukáma wa Miísiri. Yozéfu yaaluga omuméeso ga Faráo, yaayeelela éensi yóona ya Miísiri, yaaba yaákumuuka hóona. 47 Omumyáaka musáanzu yóona yo omwéezo muháango, éensi yóona ya Miísiri ekeeza ebyookulya bíinzi múno. 48 Yozéfu yaalagila nkokwo ebyookulya bisuumbibwe ebihikile omumyáaka yóona musaanzu yo omwéezo óogwo. Omuli buli chikaali cha Miísiri, ebyookulya bikabiikwa kuluga omumisili éezo ekaba eli héehi ne echikaali éecho. 49 Ebyookulya bíinzi múno byaábiikwa, byaákanya nko omusényi gwa ahachaambo, mpaka Yozéfu yaálemwa kumanya olubála lwaábyo.
50 Etákabaandize emyáaka yi iífwa, Yozéfu akazáala abaana bábili hali mukazíwe Asenáati ali muhala wa Potiféera, mukúlu we edíini we echikaali cha Oni. 51 Yozéfu yaamweeta omwaanáwe wo obuzigeezo Manáase,b naagaámba, “Múungu yaanyebesa enáku zaanze na badugu baanze bóona be eéka ya táata.” 52 Omwaanáwe wa kábili yaamweeta Efraimu,c naagaámba, “Múungu yaampa obuzéele omúunsi eyinaaboniilémo ebyaágalazo.”
53 Emyáaka éezo musaanzu yo omwéezo muháango omúunsi ya Miísiri yaahiinguláho. 54 Emyáaka musáanzu yi iífwa yaabaanza kwiiza nkokwo Yozéfu yaabásile. Iífwa lyaateela omúunsi zóona héehi na Miísiri, kwoónka Miísiri yóona ekaba eyina ebyookulya omubitala byáabo. 55 Abamiísiri kábaabaandíze kutéelwa iífwa, baámulilila Faráo abáhe ebyookulya, kwoónka weényini yaábagaambila, “Mzeénde mwéena hali Yozéfu, éecho alaabalagíla, mukole mútyo.”
56 Iífwa likasaámbaala lugulu ye éensi yóona. Yozéfu yaachiingula ebitála byóona bye ebyookulya, yaaguliza Abamiísiri ebyookulya, habwo kuba iífwa likaba lili liháango múno omúunsi ya Miísiri. 57 Abaantu kuluga éensi ezíindi zo obutuuzi beeza Miísiri kugula ebyookulya bye enzuma hali Yozéfu, habwo kuba iífwa likaba lili liháango bwooli omúunsi éezo zóona.