YUSUFU NƐ WI LƆBILƆ SIƐNRƐ DI
(37.1–50.26)
Ŋɔ́niyɔ 'tuu Yusufu nɛ̄
37
1 A Yakuba sɛ́nì tɛ́ni Kanaa kùlo nī lè, nàa nī wi tuu wi yé kíni nɛ̀ tɛ́ni nɛ́ ní nabɔnwɔ wè. 2 Yakuba pìile siɛnrɛ ti sélidiʔɛ kire gī gàa gè.Bà Yusufu wi yé yiʔɛlɛ kiɛ nɛ́ kɔlisiin taa wè, wi 'puu nɛ wi lɔbilɔ sári bèle pe‑ pe tuu sìnbaara nɛ́ síkaala nári bèle. Wire wi 'puu nàgabiyɛlilɛ lè nɛ̀ taʔa Biliya pìile nɛ́ Zilipa pìile nɛ̄ bèle, wi tuu cɛlilɛ bèle. Wi 'puu nɛ báan nɛ wi lɔbilɔ pe kacuʔɔrɔ wori nyu dè pe tuu mɛ́ wè.
3 Yusufu wi yé Isirayɛli dɛ́ni wè nɛ̀ tóri wi jaasɛnminɛ nɛ̄ bèle, nɛ́ ki cɛ́n wi yé wire sii wi liɛrɛ lɛ̀lɛ nī lè. A wi 'burugbuʔɔ cɛ̀ngɛ jɔli nɛ̀ le wi nɛ̄. 4 Bà wi lɔbilɔ pe 'ki nyaa wire wi yé pe tuu dɛ́ni wè nɛ̀ tóri peli nɛ̄ bèle, a wi kaala ni 'pe sɔ́migɔ nɛ̀ biɛn fúɔ piyè cî ní gbɛ̀ funnyige siɛnrɛ juu nɛ́ wi níʔ.
5 A ŋɔ́nigɔ kɛ́nì tuu Yusufu nɛ̄ wè, a wi 'ki juu wi lɔbilɔ mɛ́ bèle, a wi kaala ni nɛ́ pe sɔ́migɔ nɛ̀ biɛn. 6 A Yusufu wi 'pe yɛ: «Mi nɛ yeli fiɛn wī, ye‑ lúʔu m'mɛ́. Ŋɔ́nigɔ ki 'tuu mi nɛ̄; ki siɛnrɛ ti n'dɛ:
7 «Mi 'ŋɔ́ni nɛ̀ ki nyaa we 'puu siʔi mɛ́ nɛ yaliire kɔni níɛ ti puu puʔɔlɔ puʔɔlɔ. Cɛ̀ri 'sìʔɛrɛ a mi yaliipuɔlɔ ni 'yɛ̀ nɛ̀ yéri, a yeli yaliipuʔɔlɔ ke pɛ́nì mi woli màʔa lè nɛ̀ suʔu nɛ́ tuu nɛ̀ sínɛ mi woli táanni lèa.»
8 A wi lɔbilɔ pe sí wi yɛ: «Muɔ nɛ sɔ̀ngí lé muɔ bága puu weli kùlofɔli wī lé, bèri weli kàrigí wī lé ?» A wi ń'nɛ̀ pe sɔ́migɔ nɛ̀ biɛn kpuʔɔ wi ŋɔ́nigɔ kire kɛnmɛ nɛ̄ nɛ́ wi siɛnrɛ ní dè.
9 A Yusufu wi ń'nɛ̀ ŋɔ́nigɔ káà ŋɔ́ni, nɛ̀ ki juu wi lɔbilɔ mɛ́ bèle nɛ́ jo: «Ye‑ ki wéli, mi ń'nɛ̀ ŋɔ́nigɔ káà ŋɔ́ni, nɛ̀ ki nyaa, cɛngɛ gè, nɛ́ yege ní gè, nɛ́ ŋɔgɔlɔ kiɛ nɛ́ nigbe ní gèle, a ke mìɛni pɛ́nì tuu nɛ̀ cúbulo mi táanni.»
10 Bà wi yé ki juu nɛ̀ kúɔ wi lɔbilɔ mɛ́ bèle a wi ń'nɛ̀ pɛ́nì ki juu wi tuu mɛ́ wè, a wi tuu wi fungo ki 'yɛ̀ wi kúrugu a wi 'wi kàanri nɛ́ jo: «Gáa ŋɔ́nigɔ gī kire gè ? Muɔ nɛ sɔ̀ngí lé, mi nɛ́ muɔ yàa ní wè o, nɛ́ muɔ lɔbilɔ ní bèle o, weli bé pa tuu bè cúbulo lé, bè gbɛgɛlɛ kɛ́n gèle muɔ táanni lé ?»
11 A ki 'kò yejaʔa wi lɔbilɔ mɛ́ bèle, Yusufu kɔli mɛ́ gè. A wi tuu wi 'siɛnrɛ dáà cò dè wi fungo nī gè.
Yusufu lɔbilɔ pe 'wi cò nɛ̀ pári
12 Bà wi lɔbilɔ pe yé kɛ́nì kɛ́ bàa pe tuu sìnbaala nɛ́ síkaala nàʔa bèle, Sikɛmib tɛ́nimɛ nī bè, 13 a Isirayɛli 'ki juu Yusufu mɛ́ wè nɛ́ jo: «Muɔ lɔbilɔ piyè kɛ́ lé Sikɛmi mɛ́, bàa yajuuro náʔa dè ? Kire nɛ̄, tí mi‑ muɔ tun baa pe mɛ́.»
A Yusufu 'jo: «Mi 'ti lúʔu.»
14 A wi tuu wi 'jo: «Te waa ma sa muɔ lɔbilɔ wéli bèle a ki yē piyē baa gbɛ̀nminɛ, nɛ́ a ki yē yakaa wè yajuuro nɛ̄ dèʔ, má pa ki juu mi mɛ́.»
A wi 'Yusufu tun wè, a wi 'yɛ̀ nɛ̀ yiri Eburɔn jùlɔgɔ tiʔɛ nī gè, nɛ̀ sɛ́nì nɔ̀ Sikɛmi tɛ́nimɛ nī bè. 15 A siɛn wáà 'wi nyaa wi caa nɛ mári nyàʔa nī gè, a siɛn wi 'wi yúgo: «Gáa ma caa ?»
16 A Yusufu wi 'jo: «Mi lɔbilɔ mi nɛ caa. Mi nɛ muɔ fiɛn wī, muɔ bé gbɛ̀ ki juu m'mɛ́ lé, sé pe 'kɛ́ nɛ́ yajuuro ní dè ?»
17 A siɛn 'wi jo: «Pe ní wè tíin náʔa gèʔ. Mi 'puu nɛ lúru pe mɛ́, ‹Yeri báan we‑ kɛ́ Dotan kàʔa kɔli mɛ́c.› »
A Yusufu wi 'kɛ́ wi lɔbilɔ kúrugu bèle nɛ̀ sɛ́nì pe nyaa Dotan kàʔa táanni gè. 18 Bà pe kɛ́nì wi nyaa wi báan liʔi wè, sɛ́ni wi 'nɔ̀ pe nɛ̄ wè, a pe 'pìye nyaa nɛ̀ juu bè wi kpúu, 19 a pe 'juu nɛ́ pìye ní nɛ́ jo: «ʔé ! Ŋɔ́nidɔfɔli wiī nɛ báan baa ! 20 Píra ŋáà nī wè, lɛ̀lɛ ni 'nɔ̀, yeri báan we‑ wi kpúu we cáan kàtiʔɛd gáà ki kàa nī. We bé sa ki juu bé jo nyàʔayɛgɛ káà pɛ́nì wi káa. Wé sí ki wéli a ki yē wi ŋɔ́niyɔ yi bága fori yè.»
21 Bà Wurubɛni 'ki siɛnrɛ dáà lúʔu dè, a wi sí ki yɛ̀gɛ bè Yusufu suɔ wè pe sɔ̀ngibiire mɛ́ dè. A wi 'jo: «Weli sì yɛli bè cò wi sìi nɛ̄ wèʔ ! 22 Ye fǎga tíi we‑ sìsiɛn wo gèʔ ! Ye‑ wi wáa kàtiʔɛ gáà nī gè náʔa nyàʔa nī gè, yé fǎga yeli kɔli taʔa gè wi nɛ̄ʔ !» Wi 'puu nɛ caa bè wi suɔ bè sa kɛn wi tuu mɛ́ wè.
23 Bà Yusufu pɛ́nì nɔ̀ pe nɛ̄ wè, a pe 'wi cò nɛ̀ wi burugo fòri gè wi nɛ̄, wi burugbuʔɔ cɛ̀ngɛ gàa wi yé le gè, 24 a pe 'wi líɛ nɛ̀ wi wáa kàtiʔɛ nī gè. Kàwiʔi gáà ki yé puu waʔa, luʔɔ sì yé puu ki nīʔ.
25 A pe 'tɛ́ni nɛ líi, nɛ́ kɛ́nì yiɛyɛ yɛ̀gɛ gè nɛ̀ wéli nɛ̀ Simayira siɛnnɛ nyaa bèle a pe 'taʔala pìye nɛ̄, nɛ́ kɔ́n Galaadi kùlo nī lè, nɛ́ tugoro ní dè pe nyuʔɔmɔnɔ nɛ̄ bèle: wusuna, nɛ́ natukɔli nɛ́ nùdaanna sùnmɔe ti 'puu baa ti nī. Pe yé ti tugo nɛ waa Ezipiti kùlo mɛ́ lè.
26 A Zuda sí kɛ́nì pe 'yɛ: «Gáa weli bé taa a weli 'weli cɔni kpúu wè, nɛ́ wi kpúu wuʔu làrigɛ gè ? 27 Yeri báan, we‑ wi pári Simayira siɛnnɛ mɛ́ bèle. Ye fǎga tí we‑ kɔli taʔa gè wi nɛ̄ʔ, nɛ́ ki cɛ́n weli cɔni wè, weli laayirinyɛni wī.» A Zuda siinyɛninɛ pe 'wi siɛnrɛ lúʔu dè.
28 Bà Madiyanf kùlo yasuɔbarilɛ pe 'puu nɛ tóri bèle, a Yusufu lɔbilɔ pe 'wi píle nɛ̀ yige kàtiʔɛ nī gè nɛ́ wi pári Simayira siɛnnɛ mɛ́ bèle, walifiiwe walikpegele togog, a peli 'wi suɔ nɛ̀ kɛ́ nɛ́ wi ní Ezipiti kùlo mɛ́ lè.
29 Bà Wurubɛni kɛ́nì pɛn kàtiʔɛ mɛ́ gè nɛ́ pɛ́nì ki nyaa Yusufu wi ní wè baa kàtiʔɛ nī gèʔ, a ki 'wi fungo wúɔ a wi 'wi buruyo cɛnminɛ yè, 30 nɛ́ kɛ́ nɛ̀ sɛ́nì wi cɔninɔ yúgo bèle nɛ́ pe yɛ: «Nàgapunwɔ wi ní wè baaʔ ! Gáa m'bé kpíʔile píra ŋáà nī wè ?»
31 A Yusufu lɔbilɔ pe 'síkapɛnnɛ láà kɔni, nɛ́ Yusufu burugo líɛ gè nɛ̀ le síkapɛnnɛ ni sìsiɛn nī gè. 32 A pe 'kɛ́ nɛ́ burugbuʔɔ cɛ̀ngɛ ní gè nɛ̀ sɛ́nì kɛn pe tuu mɛ́ wè, nɛ́ jo: «Ki n'gɛ gàa weli sɛ́nì nyaa gè. ‑Ki wéli a ki 'nyaa muɔ jaa wi burugo kire gī.»
33 A Yakuba 'ki cɛ́n, a wi 'fali nɛ nyɛni nɛ́ jo: «Mi jaa burugo kire gī ! ʔé, kányiʔɛ nɛ̄, Yusufu ! Nyàʔayɛgɛ káà ki 'muɔ fuguri fuguri nɛ̀ muɔ cɛnminɛ nɛ́ káa lé !»
34 A Yakuba wi 'wi buruyo píle yè nɛ̀ cɛnminɛ funbiɛnrɛ nɛ̄ dè, nɛ́ gbànvaʔaga líɛ nɛ̀ le wìi nɛ̄ nɛ̀ ki puɔ nɛ̀ cò sɛ̀nnɛ nī gèle, níɛ nyɛni nɛ sí nɛ wi jaa kùugo kpínʔini gè fúɔ nɛ̀ taa cɛnniʔɛyɛ. 35 A wi jaala nɛ́ wi pórilo ní bèle, a pe mìɛni pɛ́nì wi fìɛlɛ nɛ̀ fùrɔ, a wi 'cíi. Wiì yéri ki nɛ̄ʔ. A wi 'jo: «Ye‑ mi yaʔa mi‑ mi jaa wi kùugo kpíʔile gè fúɔ bè taa mi ba kɛ́ wi kúrugu kusiʔi nī gè !» A tuufɔli wi 'kò nɛ nyɛni súuri wi jaa wuʔu nɛ̄ gè.
36 A Madiyan kùlo siɛnnɛ pe sɛ́nì Yusufu pári wè Ezipiti kùlo mɛ́ lè, Potifari mɛ́, wire ŋáà wi 'puu siɛnkpuɔwɔ wè, Ezipiti kùlofɔli Farawɔn wi wélifɔlilɔ kàfɔli mɛ́ wè.