Nabi Daniel
Vamba nu Tesa
Buku hitu nitulisi i Nabi Daniel, muli magau ntoYahudi. Tempo ia da nakabilasa, magau Nebukadnezar lako ri ngata mbaso Babel nombasuu ngata Yerusalem. I Daniel ntali roa nisaka bo nikeni hau ri ngata mbaso Babel. Haitu nitasere najadi mpae 605 SM. Nasae-sae, i Daniel najadi tomaoge ri kamagaua Babel bo nokarajaa ka bara sakondua magau. Nitasere buku hitu nitulisina mpae 530 SM naupu kamagaua Babel nidagi magau Koresh lako ri ngata Media bo Persia ri mpae 539 SM.
Poko nu buku hitu iamo “Tupu Topompajadi langi bo dunia nakuasapa pade poparenta-poparenta manusia” (Daniel 5:21). Daniel notulisi buku hitu ala mompakaroso rara ntodea nu Alatala, ala ira bate-batena momparasaya Alatala, nau nipali ri tana Babel.
Buku hitu namala nibagi tatalu bagia: (1) Pamulana, nantesaki tutura Daniel bo tatalu roana toYahudi simbo najadi tomaoge riara kamagaua Babel, bo kasusa-kasusa nitingayora tempo ira nompasimbuku mangoseaka Alatala ri tatanga ntodea ledo natutu nangoseaka Alatala. (2) Karanduana, bara sakuya nggani nipopakita nu Alatala maria kamagaua-kamagaua naroso anu meumba ri dunia nggapurina tapi kaupunamo magero. (3) Katataluna, nipopakita nu Alatala anu majadi ka toYahudi ri tempo makava, bo muni Bali i Kristus meumba ri kaupu nu dunia.
Pasal 2:4—7:28 nitulisi riara basa Aram, iamo basa nipake ri kamagaua Babel. Tempo haitu basa Aram najadi basa eo-eo ri ngata Babel bo ngata-ngata ri sinjorina. Pasal 1:1—2:3 bo pasal 8-10 nitulisi riara basa Ibrani, iamo basa ntoYahudi, sabana pasal-pasal haitu deanapa nombatesaki toYahudi.
Buku Nabi Daniel nitulisi tempo toYahudi nandasa mpuu sabana niparajea bo nipandasa nu magau sangatana. Topotulisi buku hitu i Daniel anu nompakaroso rara ntodeana notutura bo notesa anu nipopakita nTupu ka ia. Ia nompakadidi rarara nanjarumaka Alatala apa niulina Alatala mompakanavu tona nadaa bo mompakabaru mpanjili poparenta ka todea nu Alatala.
Buku hitu namala muni nibagi randua, bagia pamulana notesa anu najadi ri karo i Daniel bo roana anu nipali singgani lako ri ngatara. Tesa haitu nompopakita karoso pomparasayara nau nadea kasusa nirasaira. Ira bate-batena nangoseaka parenta nTupu. Haitu pura najadi tempo kamagaua Babel bo Persia nggaulu.
Bagia karanduana notesa bara sakongaya pompakita nikita i Daniel. Riara pompakita-pompakita haitu nikitana bara sakuya kamagaua mbaso nosunju-sunju anu majadi ri dunia ngena, nompamula ante kamagaua Babel sampe kaupu nu dunia. Pompakita haitu nompopakita topomparenta nadaa anu ledo nomparasaya Alatala, kana manavu ngena bo Alatala mombadekei padagi ka todeaNa.
Isi nu Buku
1. I Daniel bo roa-roana ri kamagaua Nebukadnezar (pasal 1)
2. Uere ngata-ngata (pasal 2-7)
A. Nebukadnezar nangipika tau-tau (pasal 2)
B. Tau-tau bulava nipopeangga i Nebukadnezar (pasal 3)
C. I Nebukadnezar nangipika kayu mbaso (pasal 4)
D. Pale notulisi ri tembo ri posusa i Belsyazar (pasal 5)
E. I Daniel riara bolo singa (pasal 6)
F. I Daniel nangipika 4 binata (pasal 7)
3. Uere ngata Israel (pasal 8-12)
A. Bimba bo Tovau nipopakita ka i Daniel (pasal 8)
B. Posambaya i Daniel bo pompakita pitupulu “lamoro papitu” (pasal 9)
C. Pompakita ka i Daniel anu majadi ka ngata Israel ri eo nggapurina (pasal 10-11)
D. Kaupu nu dunia (pasal 12) 8
Pompakita nipeinta i Daniel 7:1—12:13
Ampa binata 7:1-28
Bimba lakina bo tovau lakina 8:1—9:27
Topanggeni tevai lako ri suruga 10:1—11:45
Kaupu dunia 12:1-13