Surana Paulu to Napakatu i
toSarani i Kótá
Epesu
Laluita to mopakanótó óntóꞌna sura
Paulu moukiꞌ sura deꞌe tangaꞌna ratarungku i Roma ánti pobágóꞌna mopahaweꞌ Ngkóráꞌ Marasa, hai napakatuáheꞌ toSarani to ara i kótá Epesu (3:1,13; 4:1). Babilaꞌ sura deꞌe naukiꞌ pare ini puloꞌna ba ini puloꞌna hai isáꞌ roo karapoánákana Iesu (60-61M). Epesu ia miꞌi kótá to mahile i Poropensi Asia kadatuá Roma. Tauna to toroꞌ i Epesu iti, kahandaꞌáraꞌ tiꞌaraheꞌ toIahudiꞌ (2:11-12). Paulu mobágóꞌ ionoꞌ rompare lábi (básá Suro 19:1–20:1; 20:31). Básá mokana i katueꞌraꞌ toEpesu i Suro 19:13-19, 23-27.
I lalu sura deꞌe, Paulu mampolaluita kahandaꞌna pewátiꞌ to talámbiꞌ “ánti pohintuwuꞌtaꞌ hai Kerisitu” (1:3). Paulu mampolaluita woꞌo kana i tunggáiána Pueꞌ Ala “bona hinángkáꞌna to ara, maroꞌa to i surugáꞌ maroꞌa to i duniáꞌ, ina Napahintuwuꞌ hai Kerisitu, hai Kerisitu ina mopárentái hinángkáꞌna” (1:9-10). Paulu mopaturoꞌheꞌ woꞌo kana i bábehiá to hintotoꞌ i toSarani (4:1–6:20).
I lalu sura deꞌe, Paulu mopakeꞌ bahangapa pákáꞌna pándiriꞌ. Iesu rapándiriꞌ nodo Wuáꞌ, hai taunáNa rapándiriꞌ nodo gáláꞌna wátáNa (1:10,22-23; 4:4,15-16; 5:23-32). Iesu rapándiriꞌ woꞌo nodo hambuaꞌ watu pehodaꞌá peángkáꞌána támbi, hai taunáNa rapándiriꞌ nodo párewá támbi to raparampiꞌ i wongkona (2:20-21). Inao to Magasaꞌ rapándiriꞌ nodo petándáina Pueꞌ Ala i laluntaꞌ (1:13; 4:30). Pándiriꞌ iti ralámbiꞌ hangko i ádá moukiꞌ sura hangkoia. Ane ara petándái i sura, tongawaꞌ miꞌi heáná to moukiꞌ sura iti. Noꞌonoꞌ woꞌo, Inao to Magasaꞌ mopatongawaꞌ i laluntaꞌ kakitaꞌna taunána Pueꞌ Ala. Kahópóꞌána, toSarani rapándiriꞌ nodo surudadoꞌ to moewaꞌ tokadake hai mopakeꞌ párewá pombeala to hangko i Pueꞌ Ala (6:10-18).
Óntóꞌna
1. Tabeá (1:1-2)
2. Pohintuwuꞌ hai Kerisitu (1:3–3:21)
a. Pueꞌ Ala mampoweꞌikeꞌ pewátiꞌ to handaꞌ ánti pohintuwuꞌtaꞌ hai Kerisitu (1:3-23)
b. Pueꞌ Ala mopahintuwuꞌ toIahudiꞌ hai to tiꞌara toIahudiꞌ (2:1–3:13)
c. Paulu mekakae bona taisá noumbá kamahilena ahiꞌna Kerisitu i kitaꞌ (3:14-21)
3. Noumbá katueꞌtaꞌ ane mohintuwuꞌkeꞌ hai Kerisitu (4:1–6:20)
a. Kitaꞌ toSarani hangaa-ngaa mohintuwuꞌkeꞌ hai mombepakaróhó mpolalu (4:1-16)
b. Noumbá bábehiántaꞌ alo-alona ane taunánakeꞌ Pueꞌ Ala (4:17–5:21)
c. Bahangapa pákáꞌna paturoꞌ i tohamboko, ánáꞌ hai hawiꞌ (5:22–6:9)
d. Kitaꞌ hangaa-ngaa moewaꞌ Datu Tokadake (6:10-20)
4. Tabeá to kahópóꞌána (6:21-24)