Danieli
Laluita to mopakanótó óntóꞌna sura
Sura deꞌe naukiꞌ Danieli, hadua tuꞌáná toIahudiꞌ. Ia ratawani hingkakani hai handaꞌheꞌ toIahudiꞌ i tempóna Datu Nebukanesa lao mombeala i kótá Ierusale rekeꞌ-rekeꞌna pare ini átuna hai lima hangko tiꞌara mani Iesu rapoánáka (605sM). Danieli mewaliꞌ tauna to mapángkáꞌ lántiꞌna i kadatuá Bábeli, hai mobágóꞌ modurei bahangapa datu. Naukiꞌ sura deꞌe rekeꞌ-rekeꞌna pare lima átuna tálu puloꞌna hangko tiꞌara mani Iesu rapoánáka (530sM), roo kadatuá Bábeli nanangi Datu Koresi hangko i tampoꞌ Peresia pare lima átuna tálu puloꞌna hai hahioꞌ hangko tiꞌara mani Iesu rapoánáka (539sM).
Tunggáiána Danieli i lalu sura deꞌe, bona tauna moisá Pueꞌ Ala to makuasaꞌ. Naukiꞌ, “Pueꞌ Ala to i Surugáꞌ to makuasaꞌ i kadatuá tauna” (Danieli 5:21). Ia woꞌo moukiꞌ sura deꞌe bona toIahudiꞌ ina mehárungáheꞌ i Pueꞌ Ala, kehapiꞌ ratawani maniheꞌ tempó onoꞌ.
Sura deꞌe peisá ragáláꞌ tálu. 1) Daritakáná noumbá Danieli hai tálu rángána mewaliꞌ tauna to mapángkáꞌ lántiꞌraꞌ i kadatuá Bábeli. Ara woꞌo teukiꞌ mokana i kamapáriraꞌ láwiꞌ hira menómbáheꞌ i Pueꞌ Ala, agáiáná tueꞌheꞌ i oloꞌraꞌ tauna to tiꞌara moisá Pueꞌ Ala. 2) Ara bahangapa pampeita mokana i bahangapa kadatuá to ina mombeusu-usu. 3) Ara woꞌo pampeita hai pampetudeꞌá mokana i apa to ina mewaliꞌ i toIahudiꞌ i alo to ina haweꞌ, hai mokana i Ewálina Kerisitu to ina haweꞌ i kahópóꞌána duniáꞌ.
Ane tabásá Danieli mouláꞌ tempó pewaliꞌna, hangaa-ngaa node: gáláꞌna ka-1 haweꞌ ka-4, haneꞌi gáláꞌna ka-7, ka-8, ka-5, ka-6, hai gáláꞌna ka-9 haweꞌ gáláꞌna ka-12.
Danieli 2:4 haweꞌ 7:28 teukiꞌ i lalu básá Árá, básá i popárentá kadatuá Bábeli. Básá iti rapakeꞌ i handaꞌ tampoꞌ láwiꞌ handaꞌ tampoꞌ to rakuasaꞌi toBábeli tempó onoꞌ. Danieli 1:1 haweꞌ 2:3, hai gáláꞌna ka-8 haweꞌ gáláꞌna ka-12 teukiꞌ i lalu básá Iberani, básáraꞌ toIahudiꞌ.
Óntóꞌna
1. Danieli hai rángána (1:1-21)
2. Tawuekána kadatuá i duniáꞌ (2:1–7:28)
a. Datu Nebukanesa mampaturuá kana i watutauna (2:1-49)
b. Watu penómbáꞌá to nabábehi Datu Nebukanesa hangko i buláwá (3:1-30)
c. Datu Nebukanesa mampaturuá kana i kau to mahile (4:1-37)
d. Tae moukiꞌ i rindi tempóna Datu Belesasa mepárentá (5:1-31)
e. Danieli i balamba singá (6:1-28)
f. Danieli mampaturuá kana i iba báꞌána binataꞌ (7:1-28)
3. Tawuekána toSáráeliꞌ (8:1–12:13)
a. Iba báꞌána binataꞌ (7:1-28)
b. Pekakaena Danieli, hai pampetudeꞌá mokana i ángkáꞌ pitu puloꞌna (9:1-27)
c. Pampetudeꞌá mokana i apa to ina mewaliꞌ i toSáráeliꞌ (10:1–11:45)
d. Kahópóꞌána duniáꞌ (12:1-13)