RA UDIꞌDI NÉ JOSUÉ CA ISRAELITA GUIIGU JORDÁN
(Josué 1-5)
Guti si Moisés, gudxi Dios Josué tidi né ca israelita guiigu Jordán, che ca neza Canaán ra bidii stiidxa be laacaꞌ icaa caꞌ. Laca gudxi be laaca zacané be laaca quixhe dxí caꞌ tutiisi ucaa lú laaca neza ze caꞌ ra icaa caꞌ ca guidxi que.
Para guridxi Josué ca binni que ne biinda lú caꞌ uzuuba ca stiidxa Dios, guni caꞌ irá xixé ni na be, purti zaqué si zanda acané be laacaꞌ. Ne gudxi Josué laacaꞌ chuꞌ ca listu para tidi caꞌ guiigu Jordán. Chupa tribu ne galaa de ca israelita ma ucuaa ca layú neza rindani gubidxa sti guiigu Jordán. Peru bisietenalaꞌdxi Josué laacabe bidii stiidxa cabe acané ca xcaadxi que ra tinde ne ca binni Canaán laacaꞌ.
Óraque biseenda Josué chupa hombre ye undaachi ndaani guidxi Canaán. Guyé ca ngue ne ye ucachi lú caꞌ ndaani guidxi Jericó. Raqué udiꞌdi cabe gueela que ndaani lidxi ti gunaa chaꞌhuiꞌ lá Rahab. Peru gunna rey de Jericó zi undaachi cabe ndaani guidxi que ne nuu cabe ralidxi Rahab la? biseenda caadxi xpinni, ye tidxi gunaa que udii laacabe laacaꞌ.
Peru caꞌru chindá ca hombre que mapeca gunna Rahab ze caꞌ. Para bicaachi iropa cabe lade caadxi linu ni nuchiaa ique yoo. Ne ora yendá ca hombre que unaba diidxa ca laabe. Para rabi be laacaꞌ, ma ze cabe ma biree cabe de Jericó. Bigueta uxooñe caꞌ zinanda ca laacabe.
Óraque uyé Rahab ra nuu cabe ne na rabi laacabe:
--Nanna zudii Dios idubi naca guidxi Canaán laatu. Yanna rinaba laatu gacané tu naa casi guca nia laatu. Ora guiuu tu Jericó gueda ucaa lú tu ca binni ri la? cadi guuti tu naa ne irá binni lidxeꞌ.
--Buenu --na cabe--, zacá gaca ni. Xi si la? --rabi cabe laa--, cuidxi lu irá binni lidxi luꞌ ndaani yoo riꞌ ne gugaandu ti listón xiñáꞌ ra ventana yoo riꞌ ti ganna cani gueda guiuu guidxi ri, cadi guuti laatu.
Biaꞌsi peꞌ lu lindaa sti guidxi que zuba lidxi Rahab. Para ucuaa ti doo undete laacabe chericáꞌ lindaa que, ne na rabi laacabe chi ucaachi lú cabe ndaani guiꞌxhiꞌ chonna gubidxa laga chuꞌ dxí cani canayubi laacabe que. Ne óraque ru biree cabe ze cabe.
Ra gudiꞌdi chonna gubidxa que bigueta cabe ra nuu Josué ne ca xcaadxi israelita ne byuíꞌ né cabe laacaꞌ pabiáꞌ ucané Dios laacabe, ne irá xixé binni Canaán bidxibi laacabe.
Óraque na Dios rabi Josué useenda ca sacerdote che guriá guiigu Jordán chiné guiña ni nandxóꞌ que. Ne biseenda Josué ca sacerdote. Casi pe yendá ca sacerdote guriá guiiguꞌ, bizuhuaa ñee ca ndaani nisa que, ne mala biiya cabe bixhale nisa que. Biaana dxí nisa zeda yete que, gurí xqueꞌlaꞌ, neca ziaꞌ ni ca dxi que peru gunda bixale ni. Para bizuhuaa ca sacerdote que galahui nisa ra zuxele que, ne uleza ca udiꞌdi irá xixé binni que.
Ne laca ulí Josue doce hombre, tobi de cada tribu ne na rabi laacaꞌ cada tobi icaa ti guie ngola de ra zuhuaa ca sacerdote galahui guiigu que, ne chi ucuí ndani cani ra chi guiaana ca gueela que. Gudxi Josué laacabe guni cabe zaqué ti guietenalaꞌdxi cabe milagru biꞌni Dios dxi que para laacabe.
Gudiꞌdi si irá cabe. Óraque ruꞌ udiꞌdi né ca sacerdote que guiña nandxóꞌ que neza riaazi gubidxa sti guiigu Jordán. Ne casi pe udiꞌdi cabe bizulú bixooñe nisa que sti tiru.
Ma cuarenta iza de canazá cabe ndaani guiꞌxhi que. Ma gule stale baꞌdu nguiiu lade cabe, peru nin tobi caꞌru chuꞌ seña sti Dios casi gudxi Dios Abraham gaca ca badu nguiiu lu xhono gubidxa de gale. Ngue runi udiꞌdi si cabe guiigu Jordán, na Dios rabi Josué cuꞌ seña sti Dios irá xixé hombre ni caꞌru chuꞌ seña.
Uca ni lu primé beeu ra ruzulú iza. Ne irá xixé ca israelita biꞌni ca saa Pascua. Uca ni catorce de beeu que. Biquiiñe cabe trigu ni bidii layú sti Canaán para biꞌni cabe pan sin levadura. Ngue gudó cabe ti semana dede udiꞌdi saa que, ne ma qué ñaba ru maná ca dxi que purti ma cadi caquiiñe cabe ni.
RA UCUAA CA ISRAELITA JERICÓ
(Josué 6)
Cadxibi daata irá xixé binni Jericó ca israelita, ne biseegu dxiichi ca puerta sti lindaa que ti iruti iree ne iruti guiuu. Óraque guníꞌ né Dios Josué gudxi laa xi guni para ganda icaa guidxi Jericó.
Na Dios rabi laabe:
--Ucuaa irá dxu stiuꞌ, ne caadxi sacerdote para gua guiña nandxóꞌ stinneꞌ ne sa tu udii tu ti bieque guidxi Jericó ti tiru lu ti dxi xhoopa gubidxa. Iruti iníꞌ laga caree xieque tu guidxi que, ne lu gadxe gubidxa udii tu gadxe bieque. Ne ra ziluxe ni, uxhidxi ca sacerdote trompeta de xcachu dendxuꞌ. Ne ora guna diaga ca dxu xhidxi trompeta, irá xixé caꞌ ucaa ca ridxi, ne óraque zaxá lindaa sti Jericó.
Ne laca na Dios rabi laabe:
--Zusaba nayaꞌ irá xixé ni nuu ndaani guidxi ca. Laguuti irá xixé binni ne irá xixé maniꞌ. Lauchá irá xixé ni uyáꞌ de guiibaꞌ ndaani yuꞌdu huiini stinneꞌ, ne óraque laucaa gui guidxi ca. Ne qué chi guiaana né tu gastíꞌ de laani para laatu.
Óraque gudxi Josué ca binni que xi na Dios, ne laca gudxi be laacaꞌ cadi ulá di ca iruti sínuque Rahab ne binni lidxi si purti laa ucané ca ni ye undachi ndaani guidxi que.
Ne zaqué biꞌni ca binni que casi peꞌ gudxi be ni laacaꞌ. Uzá ca bidii ca ti bieque Jericó ti tiru lu ti dxi. Ne lu gadxe gubidxa que bidii ca gadxe bieque, ne ra ma ziluxe ni bixhidxi ca sacerdote que ca cachu ne ora bina diaga ca dxu uxidxi ca cachu que la? bizulú biguaꞌ ca ridxi bizulú ca bixá lindaa sti guidxi que.
Biuu uxooñe ca cabe, ne biiti cabe irá xixé binni que ne irá xixé maniꞌ. Rahab si ne ca binni lidxi bilá cabe. Ucuaa ca hombre yeundaachi ndaani guidxi Jericó que laacaꞌ yené laaca ra campamentu sti ca israelita. Óraque ru bidii gui cabe guidxi que.
RA UCALAꞌDXI CA ISRAELITA NICAA CAꞌ GUIDXI HAI
(Josué 7-8)
Lade cabe zeeda tobi hombre lá Acán ne laa qué nuzuuba di stiidxa Dios ra na Dios cadi icaa cabe gasti de ni idxela cabe ndaani guidxi que para laacabe. Ra canazá be que biiya be ti barra de oro ne caadxi moneda de plata ne ti capa chaꞌhuiꞌ, Uyuulaꞌdxi be cani ne biluíꞌlaꞌdxi be guiaana né be cani. Ucuaa be cani, yené be ra nabeza be. Raqué bicaachi be cani ndaani yu, ne iruti ñanna.
Ca dxi que yeucaa lú cabe guidxi Hai. Ne cumu cadi naroꞌbaꞌ guidxi que la? qué nuseenda di cabe stale dxuꞌ. Peru biasa ca binni guidxi que bidxii lú laacabe ne gudixhe dxí laacabe. Ne nabé naná biaba ni laacabe. Para yeníꞌ né Josué Dios, yenaba diidxa xiñee bizaaca caꞌ zaqué. Óraque na Dios rabi laabe biniti cabe purti nuu tobi de laacabe qué nuzuba diidxaꞌ ne biaana né xiixa sti Jericó.
Sti dxi que siadoꞌ guieꞌ ruꞌ bidxiña irá cabe ne gunaba cabe lu Dios uluíꞌ laacabe tuu ngue bichee. Nirudó biluíꞌ Dios laacabe uná tribu, lade tribu sti Judá. De raqué ma uná familia. Óraque ruꞌ biluíꞌ laacabe tu pe biꞌni ni, beda iree ni luguiá Acán. Para guridxi Josué Acán gunaba diidxa laa xii ngue biꞌniꞌ, ne ulee ruaa diidxa dxandí ucuaa ni. Óraque ucuaa cabe laa ne irá binni lidxi ne irá mani sti ne irá xixé ni napa ne ca ni ucuaa que, ulee cabe laa de campamentu que. Bichá cabe guie laacaꞌ dede ra biiti cabe laacaꞌ. Óraque ruꞌ ma guyuu dxí xiana sti Dios ne laacabe.
Para na Dios rabi laacabe chi ucaa lú cabe guidxi Hai sti tiru, ne icaa cabe ca dxu sti cabe guni cabe laaca chupa galaa. Ne zaqué biꞌni cabe. Ti galaa que biꞌni sica ni ziuxooñe ne uzá nanda ca binni guidxi Hai laacaꞌ. Sti galaa que nucaachi lú gaxha de guidxi que ne ora biꞌya caꞌ ma zinanda cabe ca xcaadxi que la? biree caꞌ biuu ca ndaani guidxi que ne bidii gui ca ni. Biiya si ca ni ziuxooñe que, ma nanda cabe laaca la? bigueta caꞌ ne bicaa lú caꞌ ca binni que ne biiti caꞌ de irá cabe. Raqué huaxa na Dios zaa guiaana né cabe irá yuze ne irá ni cuee cabe de ndaani guidxi Hai.
Biluxe si irá nga ucuaa Josué biꞌni ti mexaꞌ de guie lu dani Ebal, ne biiti cabe maniꞌ bisigaꞌde cabe Dios. Ne raqueca bicaa Josué ca ley ni bidii Dios Moisés lu caadxi guie ne biinda né ni laacabe reciu ti guna diaga cabe ni. Biinda be ra na Dios pabiáꞌ zacané laacabe ti iree irá ni jneza para laacabe pa uzuuba cabe stiidxaꞌ. Peru pa laacabe qué uzuuba cabe stiidxa la? zudii lugar gaca ná cabe ne irá ni zaca nagana para laacabe. Bicaa Josué laacabe guni cabe ca ngue purti zaqué gudxi Moisés laa guni ante gati Moisés.
RA UDXITE CA BINNI GABAÓN CA ISRAELITA
(Josué 9)
Nuu ti guidxi sti Canaán lá Gabaón ne ora gunna ca binni guidxi que pabiáꞌ gucané Dios laacabe para biiti cabe ca binni guidxi nuu gaxha raqué para gucuaa cabe xquidxi ca la? bidxibi daata caꞌ. Ne para cadi izaaca ca zaqueca la? biyubi ca quite ca laacabe. Gucu ca lari yooxhoꞌ, ne yené caꞌ pan chonga ni ma cá bé. Uyé caꞌ ra nuu cabe ne na caꞌ rabi ca laacabe, zeeda ca de ti guidxi zitu ne zeeda ca purti ma bina diaga caꞌ pabiáꞌ cayacané Dios laacabe ne zeda naba ca Josué udii stiidxa laacaꞌ qué zuniná laacaꞌ.
Laacabe nin quélica ninaba cabe lu Dios nuluíꞌ laacabe xi guni cabe ne ca binni que. Bidii stiidxa cabe laacaꞌ, qué zuuti cabe laacaꞌ. Chonna gubidxa de ngue gunna cabe de Canaán ca binni que, peru cumu ma bidii stiidxa cabe laacaꞌ qué zuuti cabe laaca la? ma qué ñanda ñuuti cabe laacaꞌ, peru ucuaa cabe laaca casi criada ne mozo stícabe. Ne ma laacaꞌ yetopa ca yaga ne yecaa ca nisa güeꞌ cabe.
RA UCUAA CA ISRAELITA XCAADXI GUIDXI ROꞌ NE GUIDXI HUIINIꞌ
(Josué 10-12)
Peru qué ñuulaꞌdxi rey sti Jerusalén uyuu né ca binni Gabaón Josué tobi si. Ngue runi casi gunna ni guyé ca ra nuu tapa rey sti tapa guidxi ni nuu né laa tobi si, ne bitopa irá dxu sti cani yeucaa lú né.
Ra biꞌya ca binni Gabaón ma cucaa lú cabe laaca la? biree guxooñe chupa chonna de laacaꞌ yenaba ca ca israelita gacané laacaꞌ purti ma bidii stiidxa ca israelita laacaꞌ zacané laacaꞌ.
Óraque na Dios rabi Josué:
--Guyé yegacané laacabe ne naa zacaniá lii quixhe dxí lú ca rey ca.
Para ucuaa Josué ca dxu stiꞌ biree zeꞌ, ne cumu ucané Dios laacabe la? bisixooñe cabe ca rey que ne ca xpinni ne biiti cabe stale de laacaꞌ. Bidii ná ru Dios laacabe bisaba granisu naroꞌbaꞌ ne biiti ni stale, jma que biaꞌ biiti cabe.
Dxi que biiya cabe biꞌni Dios ti enda nandxóꞌ nabé naroꞌbaꞌ para laacabe. Unaba Josué lu Dios guzuhuaa dxí gubidxa ti ganda ucaa lú ru caꞌ ca rey que, ne biꞌni Dios ni canaba be laa, bizuhuaa dxí gubidxa xadxí huiiniꞌ. Gudixhe dxí si cabe ca dxu ni cucaa lú laacabe que, óraque ru biree cabe uyé cabe ndaani idubi gaayu guidxi sti ca rey ni biasa luguiá cabe que, ne xcaadxi guidxi roꞌ ne guidxi huiiniꞌ, ne biaana né cabe irá ra yeucaa lú cabe que. Biiti cabe irá binni nabeza ndaani ca guidxi huiini ne ca guidxi roꞌ que, ne guti idubi gaayu rey que.
Ora gunna rey de ti guidxi lá Hazor ni uca que, yeníꞌ né ca xcaadxi rey ne uyuu caꞌ tobi si. Na caꞌ chi ucaa lú ca laacabe. Para ucuaa stale dxu sticaꞌ ne maniꞌ ne carretón, ne biree caꞌ ziucaa lú caꞌ laacabe.
Peru na Dios rabi Josué:
--Cadi idxibi diouꞌ purti ixí ora ri ma nexhe irá xixé cabe xañee luꞌ, ma guti cabe. Xi si rabe lii guꞌnu la? bichuugu ñee caballu stícabe ne bizaaqui ca carretón stícabe.
Para ucuaa Josué ca dxu stiꞌ yeucaa lú né, ne biuu cabe cani cucaa lú laacabe que dxidxigá. Unaaze cabe laacaꞌ ne biiti cabe laacaꞌ, ne bicaa gui cabe ca carretón sticaꞌ ne bichuugu cabe ñee ca mani sticaꞌ. Ne óraque uyé cabe ye chuu cabe guidxi Hazor. Unaaze cabe ca binni que, biiti cabe irá xixé caꞌ ne bicaa gui cabe guidxi que.
De raqué biree cabe ye unitilú cabe jma guidxi, guidxi roꞌ ne guidxi huiiniꞌ ne biiti cabe irá xixé ca binni que, peru biaana né cabe ca yuze ne irá xixé ni gulee cabe ndaani ca guidxi que. Ne zacá ucuaa cabe idubi naca neza que de stale guidxi, ne biaana né cabe cani.
RA UDIIZI JOSUÉ LAYÚ LÚ CA ISRAELITA
(Josué 13-22)
Josué naca xaíque sti ca israelita ne laabe za niru be lú caꞌ peru caꞌru idubi Canaán icaa cabe, ne ma zigola be. Ti dxi na Dios rabi laabe:
--Neca caꞌru idubi Canaán icaa tu peru naquiiñe quiꞌzi lu ni lu gaꞌ aronda tribu sti Israel, cani caꞌru icaa layú.
Ne biꞌni be ni. Ucané Eleazar xaíque sti ca sacerdote ne ca xaíque sti ca israelita laabe guni be ni. Ne guluu cabe ni lu rifa para guꞌya cabe paraa icaa cada tobi.
Nabani ru Caleb, tobi de ca ni yeundaachi ndaani guidxi Canaán primé tiru que. Cumu laabe gudxi be ca israelita zanda icaa cabe Canaán la? ngue runi gudxi Moisés laabe zacaa be ca layú ra yeundaachi cabe que. Para uyé be ra nuu Josué ne rabi be laa gudii laabe layú que purti maca bidii stiidxa Moisés laabe icaa be ni.
--Buenu --na Josué.
Ne bidii laabe guidxi Hebrón. Para ucuua be xpinni be, yetinde né be ca binni guidxi que ne guxha be ni laacaꞌ. Laabe za be de tribu sti Judá ne ucuaa be layú ra ucuaa ca tribu que. Guete de Canaán nuu ca guidxi ni ucuaa cabe ne lade cani nuu guidxi Jerusalén, peru qué ñanda diꞌ niguixhe dxí cabe ca jebuséu ni nabeza ndaani guidxi Jerusalén. Ngue runi biaana cabe lade caꞌ.
Tribu sti Efraín ne sti Manasés, ca ni caꞌru icaa layú, ucuaa caꞌ layú nuu guia de Canaán, peru na caꞌ huaxiéꞌ layú ngue para laacaꞌ. Para na Josué rabi laacaꞌ zaa icaa caꞌ ca dani huiini ni nuu gaxha de raqué ne iladxi caꞌ ca binni nabeza lu ca dani que.
De raqué ucuaa ca israelita yuꞌdu huiini que uluu caꞌ ndaani guidxi Silo. Ne raqué na caꞌ indaa caꞌ ca xcaadxi layú sti Canaán ni biaana que lu xcadxe tribu sti Israel ni caꞌru icaa. Para biseenda cabe caadxi hombre chi ndaa ni gadxe ndaa. Zacá gudiizi cabe ni lú gadxe tribu que ne uluu cabe ni lú rifa para ihuinni uná ni icaa cada tobi. Tribu sti Simeón ne sti Benjamín ucuaa ca gaxha de tribu sti Judá ne tribu sti Zabulón. Izacar, Aser, Neftalí ne Dan ucuaa ca layú ni nuu jma guia de Canaán.
De raqué bidii cabe cuarenta y ocho guidxi ca sacerdote ne ca levita purti laacaꞌ caꞌru icaa caꞌ nin tindaa de Canaán. Ne ulí cabe xhoopa de ca guidxi que para chi ucaachi lú cabe intiisi izaaca cabe. Casi pa chuꞌ tuuxa mala guuti tuuxa sin gacalaꞌdxi la? zanda chuꞌ raqué ti qué guuti binni lidxi ni guti que laa.
Biluxe si gudiizi cabe irá layú sti Canaán, na Josué rabi ca hombre de tribu sti Rubén ne Gad ne galaa tribu sti Manasés:
--Yanna huaxa ma zanda ibigueta tu lu layú stitu. Ma biꞌni tu ni bidii stiidxa tu laadu. Gucané tu laadu gucuaa du ca layú sti Canaán. Ni rabe siaꞌ laatu nga, lauzuuba stiidxa irá naca ley sti Dios ne laganaxhii laa de idubi ladxidóꞌ to.
RA GURIDXI JOSUÉ CA ISRAELITA DXI MA CHI GATI
(Josué 23-24)
Ma nagola Josué ngue runi ti dxi guridxi be irá xaíque sti ca israelita para gulidxe be laacaꞌ últimu tiru. Na be rabi be laacaꞌ:
--Laatu nanna tu pabiáꞌ huayacané Dios laatu ucuaa tu layú ra nabeza tu yanna riꞌ. Yanna racaladxe gabe laatu cadi guiaanda laatu guni tu irá ni na ley bisaana né Moisés laatu. Cadi chuꞌ tu lade ca binni cananéu ni nabeza ru ndaani ca guidxi ra nuu tu. Cadi ichaganá tu de laacaꞌ ne cadi chi nanda tu bidóꞌ sticaꞌ purti pa laatu guni tu neca tobi si de ca nga la? ma qué zacané ru Dios laatu para cuee tu laacaꞌ de ndaani guidxi ra nuu tu ca sínuque zusaana be laacaꞌ lade tu para uchenda ca laatu.
&Udiꞌ nu diuxquixe Dios pabiáꞌ jneza huaree irá ni para laanu, peru pa qué guni nu ni ma gudxi nu laabe zuni nu ne chi nanda nu bidóꞌ la? zadxiichi né be laanu ne zaxha be laanu ca layú ni ma bidii be laanu riꞌ.
Bisietenalaꞌdxi Josué laacabe irá modo ucané Dios ca bixhoze gola cabe. Bizulú ne ni Abraham, ne bisietenalaꞌdxi laacabe irá ni biꞌni Dios pur laacabe. Ne na rabi laacabe cadi chi nanda cabe bidóꞌ sínuque chi nanda cabe tobi lucha Dios ni dxandíꞌ. Dede irá xixé cabe bidii stiidxa cabe zuzuxibi cabe xañee Dios ni nabani ne laasi zinanda cabe. Ne óraque na Josué rabi laacabe ma zanda chibíꞌ cabe, cada tobi chibíꞌ lu layú stiꞌ, purti ma stícabe ca layú que. Ne ma qué nibee lá di cabe ni Canaán sínuque ulee lá cabe ni Israel.
Qué nindaa de ngue guti Josué ne bicaachi cabe laa lu layú stiꞌ ra ucuaa tribu sti Efraín purti de tribu que laa. Ne ca dxi queca bicaachi ca israelita ca dxita sti José ni beeda né ca de Egipto. Bicaachi cabe ni lu layú ni ucuaa tribu sti ra zeeda José ne ca ni za de laa.
RA BIZULÚ BICHEE NÉ CA ISRAELITA DIOS
(Jueces 1:1-3:6)
Casi pe guti Josué ne ca binni gola ni biꞌya pabiáꞌ ucané Dios laacabe para ucuaa cabe ca guidxi sti Canaán bizulú ca xiiñi cabe bichee né Dios. Ne caꞌru nda cuee cabe ca binni cananeu de ca guidxi que ne caꞌru guuti cabe laacaꞌ, nin caꞌru lica icaa cabe ca guidxi ra nabeza caꞌ. Nin quélica ñuni cabe pur nicaa cabe ca guidxi que. Lágala ma uyuu né cabe ca binni que tobi si. Bizulú biquixe cabe laacaꞌ impuestu ti cadi uchiiña caꞌ laacabe. Ne zacá stale de ca cananeu biaana caꞌ uleza caꞌ ndaani guidxi Israel, ne bizulú cabe yenanda cabe bidóꞌ sti ca cananeu, ne bizulú bichaganá cabe binni laacaꞌ.
Óraque bizulú bidxiichi né Dios laacabe purti qué nuzuuba cabe stiidxaꞌ ra gudxi laacabe ñuuti cabe ca cananeu, ne cadi ichaganá cabe laacaꞌ, nin chi nanda cabe laacaꞌ, ne cadi chi nanda cabe ca bidóꞌ sticaꞌ. Ngue runi biseenda Dios ti ángel ra nuu cabe, biseenda tidxi laacabe ma qué zacané di laacabe para cuee cabe ca cananeu de ca guidxi que. Ne na ángel que rabi laacabe zaquiiñe Dios ca cananeu ni nuu raqué para guꞌya pa zuzuuba cabe stiidxaꞌ o pa coꞌ, ne dede dxi que ma zacananalaꞌdxi ca cananeu laacabe.
Nabé ucaná ladxidóꞌ cabe ora gunna cabe ni, ne biiti cabe caadxi maniꞌ bisigaꞌde cabe Dios. Biaana cabe raqué, uleza cabe lade ca binni cananeu, ca ni maca nuu raqué ante icaa cabe ca guidxi que. Peru cumu tobi si nuu né cabe laaca la? jma rusi yenanda cabe ca bidóꞌ sticaꞌ, ne bichaganá cabe binni laacaꞌ, ne guca ni casi pe gudxi Dios laacabe zaca ni. Bidii Dios lugar gudixhe dxí cani nanalaꞌdxi laacabe laacabe ne bininá ca laacabe.
Biiya si cabe ma cayacaná cabe uníꞌ né cabe Dios, unaba cabe acané laacabe. Ne biseenda Dios juez lade cabe para acané laacabe. Peru laga nabani ca juez que la? bizuxibi cabe xañee Dios ni nabani, peru ra ma guti ca juez que, ma bizulú cabe sti tiru yenanda cabe bidóꞌ. Stale iza biꞌni cabe zaqué.
RA GUDIXHE DIOS JUEZ GACA XAÍQUE STI CA ISRAELITA
(Jueces 3:7-5:31)
Bizulú gudixhe dxí ca binni Mesopotamia ca israelita. Ne bidii Dios lugar gudixhe dxí ca binni que laacabe purti bizulú zinanda cabe bidóꞌ, ne ma rey de Mesopotamia guca xaíque stícabe xhono iza. Óraque ru ma bizulú cabe guníꞌ né cabe Dios ni nabani, ne gulí Dios Otoniel, ti sobrinu Caleb, para ulá laacabe de ra nuu cabe. Ucané Dios Otoniel bicaa lú rey de Mesopotamia ne gudixhe dxí rey que. De raqué ma uca Otoniel juez stícabe, ne bini mandar laacabe cuarenta iza.
Ra guti Otoniel ma bizulú qué nuzuuba cabe stiidxa Dios sti tiru, ne raqué huaxa bidii Dios lugar gudixhe dxí rey de Moab laacabe, ne guca xaíque stícabe dieciocho iza. Bigueta uniꞌ né cabe Dios ne unaba cabe acané laacabe, para gudixhe Dios Aod guuti rey de Moab ne acané laacabe quixhe dxí cabe ca binni Moab. De raqué ma qué nidinde ru cabe biaꞌ ochenta iza.
Guyuu tobi hombre lá Samgar lade cabe ne laa huaxa biꞌni xiixa naroꞌba pur laacabe. Biiti xhoopa gayuaa filisteu ne ti puya si. Guti si Aod ma bizulú cabe bichee né cabe Dios sti tiru, ne laca bidii Dios lugar gudixhe dxí rey sti ca cananeu laacabe ne biꞌni mandar laacabe. Napa ca cananéu ti capitán lá Sísara ne nabé biꞌni ná Sísara laacabe gande iza. Ne bizulú gunaba cabe lú Dios gacané laacabe. Ti gunaa naca juez stícabe chiqué lá Débora. Ne na Dios rabi Débora, che chi tidxi tobi hombre lá Barac icaa xpinni chi tinde né Sísara, ne zaguixhe dxí caꞌ Sísara. Peru bidxibi Barac niucaa lú Sísara stubi. Para na zie zitinde né Sísara peru pa chiné Débora laa.
--Ziaaꞌ --na Débora--, peru gabe caꞌ lii, ma gunaa nga chi udii Dios guuti Sísara, ne cadi hombre.
Óraque biree iropa cabe, Barak ne Débora, gucuaa cabe caadxi xpinni cabe yeucaa lú né cabe ca cananéu ne gudixhe dxí cabe laacaꞌ, peru bixooñe Sísara. Yeucaachi lú Sísara ndaani ti tienda de campaña sti ti hombre ceneo purti tobi si laa ne ca ceneo. Peru lisaa hombre que Moisés neza xheelaꞌ peru ma udinde né be ca binni lidxi be ne nabeza be lu layú sti Israel. Jael, xheela si be, nuu ora guyé Sísara ralidxi be.
Ne laa biguu Sísara ndaani yoo ne bidii caadxi leche güeꞌ Sísara ne bicaachi laa. Zacaxá Sísara cayaca né be laa, tihua cayacané be ca israelita. Casi pe gusi Sísara, gucuaa be ti staca bidxiga be ique, biiti be laa. Qué nindaa de ngue bedandá Barac, canayubi Sísara, para biluíꞌ be laa ra nexhe Sísara, ma guti. Gudixhe dxí cabe irá xixé ca cananeu dxi que ne ucuaa Débora ne Barac gudixhe caꞌ ti cantu de modo ucané Dios laacaꞌ. De raqué ma qué nidinde ru cabe biaꞌ 40 iza.
RA BILÁ GEDEÓN CA ISRAELITA LU NÁ CA MADIANITA
(Jueces 6:1-8:29)
Dxi ma guti Débora bigueta bizulú ca israelita bichee né ca Dios sti tiru. Para bidii Dios lugar ca madianita gudixhe dxí laacabe ne biꞌni mandar laacabe gadxe iza. Casi pe laacabe cuꞌ cabe biní maca ziuxuuxe ca madianita ne ca amalecita biní sti cabe, ne riné caꞌ irá xixé mani stícabe. Ngue runi qué ñapa cabe ni ño cabe.
Óraque bizulú cabe uníꞌ né cabe Dios, unaba cabe acané Dios laacabe. Para na Dios rabi laacabe cayacaná cabe purti qué nuzuuba cabe stiidxaꞌ, yenanda cabe ca bidóꞌ ni cadi dxandíꞌ.
Peru cumu nabé nachaꞌhui Dios la? biseenda ti ángel chi tidxi ti hombre lá Gedeón chi tinde né ca xpinni ca madianita, ne laca chi uxuuxe mexa riguixhe ca binni que mani rusigaꞌde ca bidóꞌ sticaꞌ, bidóꞌ ni rabi caꞌ Baal. Ne icaa guni ti mexa peru para Dios ni dxandíꞌ, ne guuti ti yuze huiiniꞌ, usigaꞌde cabe Dios.
Gedeón huaxa dxandí racalaꞌdxi uzuuba stiidxa Dios, peru cadxibi ca binni lidxi bixhoze ne ca binni xquidxi. Para biree ye guni ni lu gueelaꞌ.
Sti dxi ora biꞌya ca binni que ma bixhá be mexa sti Baal ne biꞌni be ti mexa sti Dios la? bidxiichi né caꞌ laabe ne gucalaꞌdxi ca ñuuti ca laabe. Peru na bixhoze be rabi laacaꞌ, pa dxandí Dios Baal la? laa si zanda ulá laca laa. Para ma qué ñuuti ca binni que laabe.
Óraque bidxiña ca madianita ne ca amalecita ne xcaadxi binni, bitopa ca xpinni caꞌ ne uluu ca leꞌ laacabe. Peru cumu cayacané Dios laabe la? laca bitopa be xpinni be. Peru na Dios rabi laabe, nabé pe stale binni ngue napa be.
Para biseenda be caadxi zibíꞌ, cani cadxibi. Peru stale ru ngue na Dios biaana né be. Para ucuaa be cani biaana que, yené be laaca ti ra candani nisa, ne gudxi be laacaꞌ gue ca nisa. Chonna gayuaa de laacaꞌ guta gudaa caꞌ ne güeꞌ ca nisa ne ná caꞌ. Ca xcaadxi que bizuxibi guluu ruaa ndaani nisa que. Para na Dios rabi Gedeón guseenda cani bizuxibi güeꞌ nisa que chibíꞌ, ne guiaana né xhonna gayuaa guta gudaa güeꞌ nisa ne ná que. Ne zaqué biꞌni Gedeón.
Huaxhinni que ucuaa Gedeón cada xpinni, bidii ti trompeta ne ti bele gui ndaani ti caldereta, ne zaqué yendá cabe dede ra nuu campamento sti cani chi tinde né cabe que. Casi yendá cabe bixhidxi Gedeón trompeta stiꞌ ne ngue ca biꞌni ca xpinni be que ne gundaa ca ca caldereta que ti uzaani ca bele gui que.
Ne irá cabe bicaa cabe ridxi tobi si:
--Pur Dios ne pur Gedeón.
Ca ni ziné Gedeón que biaana ca uriá campamento sti cani chi tinde né ca que. Ora bina diaga ca dxu que irá ridxi que bidxibi daata ca ne bizulú gudinde saa caꞌ, ne biasa irá caꞌ ziuxooñe caꞌ. Uzabi nanda nda cani qué niné Gedeón que laacabe ne biiti caꞌ laacabe ne nuu xcaadxi cayapa neza didi ndaani guiigu que ti cadi uxooñe irutiꞌ. Zaqué nga biiti cabe stale dxu sti ca madianita chiqué ne chupa rey. De raqué ma udiꞌdi Gedeón guiigu Jordan, laa né ca guionna gayuaa dxu stiꞌ. Óraque unaaze caꞌ xhupa rey sti ca madianita ne biiti caꞌ laacabe.
Biiya si ca israelita udixhe dxí Gedeón ca madianita, ucalaꞌdxi ca ñuni ca laabe rey. Peru rabi be laacaꞌ, ma napa ca rey ne nga nga Dios ni nabani ne ma cadi caquiiñe ca stobi. Ni gunaba si be laaca la? ca arete de oro ni zeeda lade cani guxha cabe ca madianita. Para bidii ca laabe irá arete que ne biꞌni be cani ti gamixaꞌ de oro casi riquiiñe ca sacerdote. Gudiꞌdi si irá ngue ma qué nidinde ru cabe 40 iza dede ra beda gati Gedeón. Guti si Gedeón ma bizulú ca sti tiru bichee né ca Dios, bizuxibi ca nezalú dxa gamixaꞌ bizáꞌ Gedeón que, lugar de nuzuxibi ca xañee Dios.
RA BICUÍ DIOS JMA JUEZ PARA SA NIRU LÚ CA ISRAELITA
(Jueces 8:30-12:15)
Nabé stale xheela Gedeón gupa, ne gupa be setenta xiiñi be ne ti xiiñi guiꞌxhi be lá Abimelec, xiiñi criada stibe. Ne dxi laabe ma beda gati be ma bizulú ca israelita yenanda ca bidóꞌ sti tiru. Abimelec biree yendeza guidxi Siquem ra nabeza jñaa, ne bizulú guníꞌ né ca binni que dede ra bicuudxi laacaꞌ, biꞌni ca laa rey. Biiya si be ma naca be rey, ucuaa be bitopa be caadxi binni ne guyé be ye guuti be idubi setenta biꞌchi be que. Peru bixooñe tobi de laacaꞌ lá Jotám, bicaachi lú ne bilá.
Ti dxi uyé Jotám bizuhuaa ique dani ni nuu uriá guidxi Siquem ne bicaa ridxi ca binni que na:
--Nabé nadxabaꞌ ucané tu binni lidxi bixhozéꞌ nin quélica ñetenalaꞌdxi tu irá ni biꞌni be pur laatu. Yanna rinaba quixe tu ni.
Ne zaqué uca ni, lu chonna iza bizulú gudinde saa Abimelec ne ca binni Siquem, ne gudixhe dxí né be ca xpinni be ca binni Siquem. Ne bizaaqui cabe ti yuꞌduꞌ idubi dxa binni ndaaniꞌ, uyaꞌqui ne ca binni que. Ne zaqueca zi guni be sti guidxi, laca ma ziucaa gui be ti yoo soo ra dxiꞌba irá binni que. Ucuaa ti gunaa dxiꞌba raqué ti guie sti molino, bisaba ique be ne raqué guti be.
Ra guti Abimelec ma gupa cabe ti juez lá Tola veintitrés iza. De Tola ma gupa cabe sti juez lá Jair ne laa uca juez veintidós iza.
De raqué ma udixhe dxí ca filisteu ne ca amonita laacabe, ne uca ca xaíque stícabe dieciocho iza. Zacá bisabaná Dios laacabe purti bizulú yenanda cabe bidóꞌ sti tiru.
Peru ra unaba cabe ñaca né Dios laacabe la? na Dios rabi laacabe:
--Lainaba acané ca bidóꞌ ni zinanda tu ca laatu para iduꞌya nu pa dxandí zanda guni ca enda nandxóꞌ acané ca laatu.
Oraque ru bisaana cabe de nuzuxibi cabe xañee bidóꞌ ne bisisaca cabe Dios ni nabani sti tiru.
Guyuu tobi hombre chiqué lá Jefté, xiiñi guiꞌxhi Galaad, ne nabé nanna tinde. Qué niná ca biꞌchi be ñaana be lade caꞌ purti xiiñi guiꞌxhi si bixhoze ca laabe, ne uladxi caꞌ laabe purti xiiñi ti gunaa chaꞌhui laabe. Peru dxi ma bicaa lú ca amonita ca israelita la? uyé ca biꞌchi be ra nuu be ne na ca gaca be xaíque sti caꞌ, ne pa quixhe dxí be ca binni que la? zuni ca laabe juez sticaꞌ.
Yo na be, para biseenda tidxi be xaíque sti ca amonita, rabi be laa, xiñee cucaa lú caꞌ ca israelita. Para na, purti guxha cabe layú sticaꞌ chiqué. Para rabi be laa cadi guxha di cabe layú sticaꞌ. Peru qué niná xaíque que nucaa diaga laabe. Nabé ucané Dios ra yetinde né be ca amonita.
Peru nabé bidxiichi né ca de tribu sti Efraín laabe purti qué ñabi be laacaꞌ niné ca laabe ra yetinde né be ca binni que. Ne laca biasa ca de tribu sti Manasés, tribu stibe, ne ca binni de tribu sti Efraín, gudinde caꞌ. Ne nabé stale binni de tribu sti Efraín guti. Biꞌni ca israelita laabe juez sticaꞌ xhoopa iza.
De Jefté ma Ibzán guca juez, ne guca be juez gadxe iza. De raqué ma beeda Elón. Laa beeda aca juez chii iza. De raqué ma Abdón, ne laa uca juez xhono iza.
RA BILÁ SANSÓN CA ISRAELITA DE LU NÁ CA FILISTEU
(Jueces 13-16)
Guti si Abdón bigueta bizulú ca israelita bichee né ca Dios sti tiru, peru yanna huaxa bidii Dios lugar udixhe dxí ca filisteu laacabe ne unaaze laacabe.
Ca dxi que biseenda Dios ti ángel ra nuu ti gunaa israelita ni qué ganda gapa xiiñiꞌ. Na ángel que rabi laabe chi udii Dios laabe ti xiiñi be peru cadi gue di be nisa dxuꞌniꞌ purti ziaana badu huiini que para si uzuuba stiidxa Dios idubi naca xpida ne cadi chuꞌ dxi ugá be guicha ique baꞌdu que, ne zadinde né baꞌdu que ca filisteu.
Biree si ángel que zeꞌ, byuíꞌ né be ni xheela be. Bigueta biseenda Dios ángel que uníꞌ né laabe sti tiru ti guni cre xheela be que. Ne casi pe gudxi ángel que ni laacabe, zaqué guca ni. Gupa be ti xiiñi be, badu nguiiu, ne ulee lá be laa Sansón.
Nabé ucané Dios Sansón ne nabé nadipa uca. Biiti Sansón stale filisteu ne bicaa gui ñaa sticaꞌ, ne uca xaíque sti ca israelita gande iza.
Nabé ucalaꞌdxi ca filisteu ñuuti ca laabe, ngue runi biyubi ca sí ca Dalila para caañe laabe paraa nuu stipa stibe. Racabiáꞌ be Dalila ne nabé nadxii be laa, peru na ca binni que zudii ca stale bidxichi Dalila para cuee diidxa laabe paraa napa be stipa. De raqué ma nisi biyubi Dalila cuee ruaa be diidxa paraa nuu enda nagaꞌchi stibe. Peru gudxite si be laa. Ti tiru rabi be laa:
--Pa undiibi cabe naa ne gadxe lubáꞌ yaa la? ma qué lica ñapa stipa, zaca casi tu tiisi hombre.
Óraque na Dalila rabi ca filisteu gueeda né ca gadxe lubáꞌ yaa, ne ucuaa ni bindiibi ni laabe peru maca nucaachi lú ca filisteu ndaani yoo que. Ne casi biluxe bindiibi laabe na rabi laabe:
--Nuu ca filisteu racá ne chi naaze ca lii.
Peru oraqueca bichuugu be ca lubáꞌ que ne biree be ze be. Bigueta na Dalila rabi laabe:
--Bisiguiiuꞌ siouꞌ naa nase que. Yanna gudxi naa ni dxandí enda nagachi sti stipa stiuꞌ.
Peru bigueta bisiguii be laa, na be:
--Pa nundiibi cabe naa ne riata cubi ni qué huaquiiñe cabe, ma qué ñapa diaꞌ stipa, zaca casi tutiisi hombre.
Zaqueca biꞌni Dalila. Ucuaa riata cubi bindiibi laabe peru maca nucaachi lú ca filisteu ndaani yoo que. Ne óraque na rabi laabe, nuu ca filisteu raqué ne ma chi naaze ca laabe. Peru zaqueca biꞌni be, bichuugu be riata que. Bigueta na rabi laabe gabi be laa enda nagachi sti stipa stibe. Ne zaqueca bisiguii be laa sti tiru. Rabi be laa:
--Pa uguuda lu guicha ique dxiichi lu telar, ma qué zapa rua stipa ne zaca casi tutiisi hombre sin stipa.
Para gucuaa biguuda guicha ique be ne na rabi laabe:
--Ma zeeda ca filisteu.
Guxha be staca sti telar ne idubi naca telar que, ziuxooñe né be ni.
Jma rusi bidxiichi óraque ne na rabi laabe:
--Cadi nadxiiu diouꞌ naa. Purti pa ñaca nadxiiu naa la? ma ñaꞌbu naa ni dxandíꞌ.
Ne tantu si caziñe Dalila laabe la? gudxi be laa ni dxandíꞌ, na be:
--Napa stipa purti dede dxi naca xiiñi jñaa naa, maca gudixhe cabe naa gune xhiiña Dios, ne dede dxi gule qué huagá di guicha iqueꞌ. Pa ugá cabe guicha ique la? zaca casi tutiisi hombre, ma qué zapa diaꞌ stipa.
Oraqueca biseenda tidxi Dalila ca filisteu sti tiru. Ne bisisiaasi laabe ne biyubi tobi hombre uraa ique be. Biraa si ique be, na rabi laabe:
--Ma zeeda ca filisteu, zeda naaze ca lii.
Biasa be nagueenda, peru qué ganna be pa ma cadi cayacané Dios laabe. Ucuaa ca filisteu laabe, unaaze ca laabe, guxha ca guie lú be, ne yené ca laabe xquidxi caꞌ. Raqué bindiibi ca laabe ne cadena ndaani lidxi guiibaꞌ, ne bicaa ca laabe uzeeque be guie sti molino sti caꞌ, guꞌtu be xuba sticaꞌ.
Laga nuu be ndaani lidxi guiiba que bizulú bigaa guicha ique be sti tiru. Ne ti dxi cayuni ca filisteu saa, cusisaca ca bidóꞌ sticaꞌ. Para na ca gueeda be para ulaa ca diidxa laabe ne quite ca laabe. Biseenda ca ti badu nguiiu huiini yecaa laabe. Para gudxi be badu nguiiu huiini que uzuhuaa laabe gaxha de ca pilar sti yoo que.
Óraque unaba be lu Dios gacané laabe ma sti tiru si. Ne ucuaa be ca pilar que, bilá ná be laacaꞌ. Idubi naca yoo que biaba, ne biaba ni ique irá xixé binni nuu raqué. Laabe laca guti be, peru biiti be jma stale filisteu dxi que que irá ni huayuuti be idubi xpida be.
RA BIZIIDI RUT ICÁ RUAA DIOS NI DXANDÍꞌ
(Rut 1-4)
Lu ca iza napa ca israelita juez guca ti gubiña naroꞌba ca guidxi que. Raqué nuu tobi hombre lá Elimelec de lade tribu sti Judá. Ora biꞌya be pabiáꞌ nagana nuu ni raqué, ucuaa be xheela be, Noemí, ye ndeza be ca guidxi sti Moab, xheela be ne chupa xiiñi gaana be. Tobi que lá Mahlón ne stobi que lá Quelión. Peru raqué nuu cabe beda gati be, ne bichaganá iropa xiiñi be que binni Moab. Mahlón bichaganá ti gunaa lá Rut, ne Quelión bichaganá tobi lá Orfa. Peru laca guti iropa xiiñi be que. Ma beda guiaana Noemí stubi si, ne nabé naná uca ni para laa.
Qué nindaa de ngue gunna Noemí nuu endaró Israel. Para na ma chi ibigueta xquidxi. Para rabi be ca xuaalidxi be que, ibigueta né ca binni lidxi caꞌ ne ichaganá caꞌ binni xquidxi caꞌ purti nin tobi de laaca qué ñapa ca xiiñi caꞌ. Óraque na Orfa laa ziaana né binni lidxi.
Peru óraque na Rut rabi laabe:
--Naa zinanda lii ratiica cheuꞌ, ne binni xquidxi lu la? nga nga binni xquidxeꞌ, ne Dios stiuꞌ la? nga nga Dios stinneꞌ.
Para biree né be Rut, yené be laa Belén, guidxi ra gule be. Ra yendá cabe Belén casi pe bizulú ca binni que cutopa ca cebada. Na Rut rabi laabe pa zaa che rañaa chi ndagu ra cutopa ca binni que cebada. Ne cumu riná ca binni que cuagu binni la? zaa na be.
Para biree Rut ze zindagu. Biaꞌsi pe rañaa sti tobi hombre lá Booz, lisaa xheela Rut guyé. Ora biꞌya Booz laabe ne gunna tu laabe la? ucané laabe, ne na rabi laabe cadi idxibi di be utopa be cebada. Para rabi be laa, xiñee cayacané laabe zaqué neca cadi de raqué laabe. Para na rabi laabe purti ma gunna nabé nachaꞌhui né be suegra be, cayacané be laa. Ne laca na, zacané Dios laabe purti cá ruaa be laa.
Ne bidii Booz ni gudó be, ne na rabi cani cayuni xhiiña que, usaana ca caadxi cebada para utopa be. Ne zacá bitopa be stale cebada, biaꞌ gunda byuaꞌ be, yené be ralidxi be ra nuu Noemí.
Nabé bieche Noemí ora gunna rañaa sti Booz guyé be ne na cadi guiaana dxí be de che be raqué. Ucalaꞌdxi Noemí nichaganá be Booz purti costumbre sti ca israelita la? pa ichaganá ti hombre, ne gatiꞌ ne qué gapa xiiñi la? naquiiñe ichaganá ti lisaa be ni jma gaxha gunaa que.
Para biseenda Noemí Rut ye guuya pa zachaganá Booz laa. Para na Booz de que ñuulaꞌdxi nichaganá laabe peru nuu stobi hombre, lisaa xheela be, jma gaxha, ne naquiiñe iníꞌ né hombre que primeru. Ne bidii laabe cebada chiné be ni cusigaꞌde Noemí ne biseenda laabe zibíꞌ be.
Dxi queca biree Booz guyé ra puerta lindaa sti guidxi que, ne guleza dede ora udiꞌdi hombre, lisaa xheela Rut que. Ne ora udiꞌdi hombre que na Booz rabi laa pa racalaꞌdxi sí layú sti Mahlón ne laca pa racalaꞌdxi ichaganá Rut. Para na hombre que racalaꞌdxi sí layú que peru qué racalaꞌdxi di ichaganá Rut.
Ne zacá ma Booz uzíꞌ layú que ne bichaganá Rut. Ne gupa cabe ti xiiñi cabe ulee lá cabe laa Obed, peru beda gaca ni casi ñaca xiiñi primé xheela be. Nabé bieche né Noemí xiaga huiini que ne laa gupa badu huiini que. Irá gunaa de Belén bieche caꞌ purti bidii Dios ti baꞌdu Noemí para gapa laa ora ma nagola. Biniisi Obed, bichaganá ne gupa ti xiiñi lá Isaí. Isaí nga bixhoze rey David.
RA UNABA ANA TI XIIÑIꞌ
(1 Samuel 1-3)
Uyuu tobi hombre lá Elcana. Nabeza lu layú ni ucuaa de ca tribu sti Efraín. Napa be chupa xheela be, tobi que lá Ana, ne stobi que lá Penina. Ana qué ñanda di ñapa xiiñiꞌ, ne nabé nagana uca ni para laa purti nabé rulaa Penina que diidxa laa. Irá iza riné Elcana laacabe ti lugar lá Silo ra nuu yuꞌdu huiini de lari sti Dios, ne raqué ruuti tuuxa maniꞌ rusigaꞌde Dios.
Ti iza ra uyé cabe Silo bidxiña Ana ra puerta sti yuꞌdu huiini que, ne unaba lú Dios udii laa ti xiiñiꞌ. Rabi be Dios pa laa udii laabe ti xiiñiꞌ be la? zudii be laa baꞌdu que guiaana para guni xhiiña idubi naca xpida. Sti dxi que bigueta cabe ralidxi cabe. Ne qué nindaa de ngue bihuinni ma naca xiiñi be, ne beda gapa be ti badu nguiiu huiiniꞌ. Ulee lá be laa Samuel.
Dxi ma biree niidxi ruaa Samuel ucuaa be laa yené be laa ra yuꞌdu huiini que, ne bidii be laa Elí, xaíque sti ca sacerdote. Ne rabi be laa:
--Ndi nga xiiñe ni unaba udii Dios naa que. Yanna ma zeda saana laa raríꞌ para Dios.
Ne laabe bidii be diuxquixe Dios purti bicabi laabe ni unaba be que. De raqué ma bigueta cabe ralidxi cabe, peru biaana Samuel, biaana né Elí. Irá iza cada che be ra yuꞌdu huiini que, riné be lari cubi para Samuel.
Napa Elí chupa xiiñiꞌ, tobi lá Ofni ne stobi lá Finees, ne nin tobi de laacaꞌ qué ruzuuba caꞌ stiidxa Dios. Ora chiné ca israelita mani usigaꞌde ca Dios la? qué ribeza caꞌ chaꞌqui sebu que para icaa caꞌ beela ni nexhe icaa caꞌ sínuque na ca guiuba icaa caꞌ beela casi pe guuti ca binni que ca mani que. Ne cadi ngue si sínuque riuu né caꞌ ca gunaa cayapa ra yuꞌdu huiini que. Neca ridinde né Elí laacaꞌ ne rabi laacaꞌ xiñee cayuni caꞌ zaqué, peru qué rulabi ca laa.
Peru Samuel huaxa adxé laa, racalaꞌdxi guni ni na Dios. Ti dxi guyé ti profeta ra nuu Elí ne na rabi laa, biseenda Dios laa chi tidxi Elí zará xfamilia purti bidii doo ca xiiñi ne ma cadi culabi ca Dios. Ne na profeta que rabi laabe para guꞌya be dxandí Dios biseenda laa la? zati iropa ca xiiñi be tobi si dxi.
Dxi ma nagola Elí ti gueela nexhe Samuel ndaani yuꞌdu huiini que, mala bina diaga caníꞌ né cabe laa.
Biasa uxooñe be guyé be ra nuu Elí ne rabi be laa:
--Rarí nuaaꞌ.
Óraque na Elí rabi laabe:
--Cadi naa diaꞌ canié nia lii.
Bigueta gusi be sti tiru, ne ngue ca uca. Ra guionna tiru que ma gunna Elí Dios caníꞌ né Samuel, ne na rabi Samuel, ibiguetaꞌ ne pa guna diaga ridxi que sti tiru la? ucaa diaga chaahuiꞌ pa Dios ngue caníꞌ né laa ne icabi:
--Rarí nuaa, Señor, cucaa diaꞌga lii.
Bigueta be yegasi be sti tiru, ne uníꞌ né Dios laabe stobi. Óraque huaxa ma bicabi be casi gudxi Elí laabe guni be que.
--Rarí nuaa, Señor, xi guꞌnu naa.
Ne na Dios rabi laabe:
--Irá enda naná ni gudxe Elí zeeda luguiá ca binni lidxi la? dxandí zaca cani. Yanna gudxi Elí, ndi nga ni na Dios, irá enda naná ni gueeda luguiá cabe ca la? zeeda ni pur ca xiiñi be. Purti neca nanna be cayuni ca xiiñi be ni, peru qué nucueeza be laacaꞌ.
Sti dxi que siadóꞌ ra biasa Samuel cadxibi güi né Elí ni gudxi Dios laa que, peru ucuá Elí lú be gabi be laa xi gudxi Dios laabe. Óraque ru gudxi be laa. Óraque na Elí, zaa guni Dios intiisi purti laa nanna xii nga ni nachaꞌhui ne ni jneza.
Zaqué ze dxi ziniisi Samuel, ne biluíꞌ Dios laabe iníꞌ be de cani chi aca ruꞌ, ne dxandí guca cani. Irá ni gabi Dios laabe iníꞌ be chi gaca la? riníꞌ be ni, ne qué rindaa de ngue raca cani. Ne pur irá ngue gunna binni Dios biseenda laabe, che be de ruaa.
RA GUDIXHE DXÍ CA FILISTEU CA ISRAELITA
(1 Samuel 4-7)
Biasa ca filisteu, irá xixé caꞌ guca ca tobi si ye ucaa lú ca ca israelita. Ca israelita laca bichiña ca irá xpinni caꞌ. Peru casi pe bizulú ni gudixhe dxí ca filisteu laacabe. Para na cabe cuee cabe guiña ni nandxóꞌ de yuꞌdu huiini que chiné cabe ra cadinde cabe purti zacaxá cabe zaqué ñacané Dios laacabe niguixhe dxí cabe ca filisteu. Para biseenda cabe caadxi hombre Silo, yecaa guiña que ne bedané ni ra campamentu stícabe. Guyé iropa xiiñi Elí, cani naca sacerdote que, yenanda ca guiña que.
Bigueta udindé né cabe ca filisteu sti tiru, ne laca udixhe dxí ca filisteu laacabe, biiti caꞌ treinta mil de laacabe, ne raqué zeeda iropa xiiñi Elí. Ne cadi ngue si sínuque ucuaa ca guiña que, ziné caꞌ. Ora gunna Elí ni la? biaba sá de ra zuba ne guche yanni, guti. Cuarenta añu uca Elí juez sti ca israelita.
Ucuaa ca filisteu guiña que yené ca xquidxi caꞌ ne uluu ca ni ndaani yuꞌdu sti dios sticaꞌ, dios ni bizaꞌ ca de guie. Sti dxi que siadóꞌ roꞌ bidxela caꞌ dios sticaꞌ ma nexhe layú. Ucuaa ca ni sti tiru, bizuhuaa ca ni jlugar ni. Ra bigueta birá gueela sti dxi que, zaqueca bidxela ca ni, ma nexhe ni layú, ne cadi biaba si ni sínuque ulaa ique ni ne ná ni. Ne bizulú guca huará ca binni que ne bidxá huaga ralidxi caꞌ. Cazaaca cabe irá ngue purti cusabaná Dios laacabe, xiñee canacaa cabe guiña stiꞌ.
Ucuaa cabe guiña que guzá né cabe laa de ti guidxi para sti guidxi, peru ratiica chiné cabe ni, raca huará cabe. Raqué nuu cabe ma qué idxela cabe xi guni cabe para unaba diidxa cabe sacerdote stícabe ne cani ribee suerte, xi guni cabe. Para na ca rabi ca laacabe icaa cabe ugaanda cabe chupa vaca ti carreta ne cuꞌ cabe guiña que ndaani ni ne ti regalu risaca para usigaꞌde cabe Dios sti ca israelita, ti ma cadi idxichi né ru laacabe. Zaqué biꞌni cabe ne bidii cabe lugar ze carreta que stubi dede yendá ra biaana dxi ca vaca que.
Biaꞌsi peꞌ uyé ca vaca que ndaani ti guidxi sti ca israelita. Raqué ru bidii ca filisteu cuenta huará caꞌ ne cazaca ca irá ngue pur guiña que ne cadi biaba si de mal que laacaꞌ. Biaꞌsi peꞌ ra nuu caadxi sacerdote sti ca israelita yendá ca vaca que. Ora biꞌya cabe zeeda ne carreta que guiña que la? bieche cabe. Biiti cabe ca vaca que, bisigaꞌde cabe Dios. Ne ucuaa cabe yaga sti carreta que, bizaꞌqui né cabe ni, ne gudixhe cabe regalu biseenda ca binni que lu ti guie.
Bidxiña caadxi de cani nabeza guidxi que ne biiya dxí caꞌ ndaani guiña que, peru bidxiichi né Dios laacaꞌ xiñee canayuuya ca ni ne guti caꞌ. Ra biꞌya ca xcaadxi binni que ni uca que la? ucaná ladxidóꞌ caꞌ, ne na ca mejor useenda cabe guiña que sti ladu. Para unaba cabe ca binni de ti guidxi lá Quiriat-jearim chiné ca guiña que. Para ucuaa ca ni yené ca ni xquidxi caꞌ, ne raqué biaana ni gande iza.
Dede dxi guti Elí ma Samuel uca juez sti ca israelita. Uleza be ndaani guidxi Ramá, neca cada iza rie be riganna be chonna guidxi sti ca israelita ritixhe dxí be lú irá ni naganna ni napa ca binni que.
Ra bisaa guiña que gande iza de bigueta ra nuu cabe, raqué ma na cabe ma chi usaana cabe de sá nanda cabe bidóꞌ ne ma chi nanda cabe Dios ni dxandíꞌ. Para na Samuel rabi laacabe che cabe ti guidxi lá Mizpa, ne ora chindá cabe raqué, gabi cabe Dios de que ma nanna cabe bichee né cabe laa.
Peru laga cayaca irá ngue, uníꞌ stiidxa ca filisteu ucaa lú caꞌ laacabe. Ne ora gunna cabe ma zeeda ca filisteu la? bidxibi cabe, ne unaba cabe Samuel iníꞌ né Dios pur laacabe. Para guníꞌ né Samuel Dios, ne biiti Samuel ti dendxu huiiniꞌ bisigaꞌde Dios.
Bicabi Dios ni unaba Samuel laa que, biseenda ti rayu roꞌ, ne bidxibi ca filisteu. Óraque uzabi nanda cabe ca filisteu ne biiti cabe stale de laacaꞌ. Ra biꞌya ca filisteu ngue ni la? ma que niree ru ca de xquidxi caꞌ ne ma qué nucaa lú di ca laacabe.
RA GUDIXHE DIOS GACA SAÚL REY STI CA ISRAELITA
(1 Samuel 8:1-13:2)
Dxi ma nagola Samuel gudixhe ca xiiñi gaca xaíque sti ca israelita, peru qué niree di ni jneza purti cadi nachaꞌhui ca xiiñi be casi laabe. Laaca la? bidii ca lugar ugadxe cabe ná caꞌ, ne qué ñuni ca jneza. Ngue runi uyé ca binni gola sti ca israelita ra nuu be, ne na ca cuí be ti rey para gaca xaíque sticaꞌ. Qué niná ga be peru unaba be lu Dios para ganna be xi guni be.
Para na Dios rabi laabe guni be ni canaba ca binni que. Ne laca na Dios rabi laabe modo sti ca binni que la? culuíꞌ caꞌ de que qué racalaꞌdxi ca gaca Dios rey sticaꞌ. Ne chi udii Dios laaca ni canaba ca que, peru ziuu dxi zacaná caꞌ ora uquixe rey que laaca impuestu ne ucaa laacaꞌ guni caꞌ dxiiña para laa. Óraque ma zeeda malaya laacaꞌ, xiñee unaba ca rey, peru ma gasti qué zanda guni caꞌ óraque.
Para uyé be ra nuu ca binni que ne gudxi be laaca xi gudxi Dios laabe. Peru qué nulabi ca binni que laabe sínuque na ca racalaꞌdxi ca gapa ca ti rey casi napa ca xcaadxi guidxi.
Para na Dios rabi laabe guni be ni canaba ca binni que laabe, ne zuluíꞌ laabe tu gaca rey que. Na rabi laabe:
--Ixíꞌ biaꞌ ora ri ca zuseenda tobi hombre ni za de lade tribu sti Benjamín ra nuu luꞌ. Bichá aceite ique ti ihuinni laa nga chi aca rey sti Israel. Ne laa zulá ca israelita de lu ná ca filisteu.
Ne dxandíꞌ zaqué uca ni. Sti dxi que uyé tobi hombre ra nuu be lá Saúl. Zinaba diidxa laabe paraa idxela ca burru sti bixhoze ni biniti. Para rabi be laa cadi chuꞌ di xizaa, ma bidxela ca burru que. Ne laga nuu Saúl raqué biluíꞌ Dios laabe laa nga chi aca rey sti ca israelita. Para na be rabi be Saúl, guiuu gó né laacabe gueta purti dxi que cayuni cabe ti saa cusisaca cabe Dios. Ne ucuaa be Saúl yené be laa ra nuu ti mexáꞌ, ne bidii be laa tindaa beela ni jma galán gó, ne gudxi be laa guiaana ralidxi be huaxhinni que gasiꞌ.
Sti dxi que siadóꞌ roꞌ ucuaa be laa yené be laa uriá guidxi que. Ne raqué bichá be caadxi aceite ique, ne gudxi be laa chi gaca rey sti ca israelita. Ne laca gudxi be laa xi irá chi izaca dxi que, ne casi gudxi be ni laa que zaqué guca ni.
Uníꞌ né Dios Saúl dxi que, casi riníꞌ né ca profeta, ne bichaa Dios ladxidóꞌ be, ma adxé bihuinni be. Peru ora yendá be ralidxi be la? qué ñabi di be ca binni lidxi be gudxi Samuel laabe chi gaca be rey, sínuque gudxi si be laacaꞌ de mandadu uyé be de ca burru que.
Ti dxi na Samuel rabi ca binni que idxiña ca ti guidxi lá Mizpa ne bidxiña si ca binni que, bizulú gulí cabe rey stícabe. Uluu cabe lu rifa para cuí cabe tu gaca ni. Casi bizulú cabe biaba ni luguiá tribu sti Benjamín. Rairopa tiru biaba ni luguiá familia sti Saúl, ne ra guionna tiru que beda guiaba ni luguiá Saúl. Peru ora biyubi cabe laa qué nidxela cabe laa. Tihua nucachi lú lade caadxi bultu, para yecaa cabe laa raqué.
Óraque bisiene Samuel ca binni xi naquiiñe guni rey que ne xi guni caꞌ laacaꞌ. Ne bicaa be ni lu ti guiꞌchiꞌ, ne guluu be ni ndaani guiña sti Dios. Biluxe si be na be rabi be laacaꞌ ma zanda chibíꞌ caꞌ ne uluu be ndaaya laacaꞌ. Saúl laca bigueta ralidxi, peru yené chupa chonna soldadu sti ca israelita.
Biaꞌ ti beeu de ngue biasa ca amonita bicaa lú laacabe. Ne ora gunna Saúl la? bichiña ca dxu stiꞌ ne yeucaa lú caꞌ ca amonita. Ne nabé ucané Dios laabe, bilá be ca binni xquidxi be. Ora biꞌya ca israelita pabiáꞌ gucané Dios laabe la? ucalaꞌdxi ca ñuuti caꞌ cani qué niná ñaca be rey, peru qué niná di be.
De raqué biree cabe guyé cabe ti guidxi lá Gilgal, ne raqué biiti cabe caadxi maniꞌ bisigaꞌde cabe Dios. Ne biꞌni cabe ti saa roꞌ, bicuí cabe Saúl de rey. Uca ni ti dxi de enda nayecheꞌ.
Laga nuu cabe Gilgal, bilidxe Samuel laacabe, ma últimu tiru. Nirudóꞌ gunaba diidxa laacabe pa napa cabe xiixa donda udxiiba cabe ique, o xiixa ni cadi jneza ni biꞌni la? iníꞌ cabe ni raqué. Peru irá cabe na cabe, qué huayuu dxi quite be irutiꞌ. Ne óraque bisietenalaꞌdxi be laacaꞌ pabiáꞌ ucané Dios ca bixhoze gola caꞌ ne gudxi be laaca modo ulee Dios laaca de Egipto ne bidii laaca Canaán.
Ne laca gudxi be laacaꞌ modo huayenanda caꞌ bidóꞌ ne irá tiru udixhe dxí cani nanalaꞌdxi laaca laacaꞌ purti bichee né caꞌ Dios ne ngue runi bidii Dios lugar bizaaca caꞌ zaqué. Ne laca bisietenalaꞌdxi be laacaꞌ cada bisaana caꞌ de yenanda ca bidóꞌ ne unaba caꞌ gacané Dios laaca la? ucané Dios laacaꞌ. Ne gudxi be laacaꞌ bichee caꞌ ra unaba caꞌ ti rey.
--Peru yanna --rabi be laacaꞌ--, cásica laatu, zaqueca rey. Naquiiñe guꞌya chaahui tu uzuuba tu irá xixé stiidxa Dios.
Ne ra ma ziluxe be bidii stiidxa be laacaꞌ, zaníꞌ né be Dios pur laacaꞌ.
Óraque gulí rey Saúl chonna mil dxu guiaana né laa, laa ne Jonatán xiiñiꞌ. Ca xcaadxi binni que bigueta zibíꞌ.
RA QUÉ NUZUUBA REY SAÚL STIIDXA DIOS, NE GUDXI DIOS LAA MA QUÉ ZACA REY STI CA ISRAELITA
(1 Samuel 13:3-15:35)
Ti dxi ucuaa ca filisteu, bitopa ca stale dxuꞌ, ne uyuu ca listu para ucaa lú ca ca israelita. Laga cayuni cabe irá nga la? rey Saúl ne ca dxu stiꞌ nuu ca ndaani guidxi Gilgal. Cabeza ca gueeda nda Samuel para guuti ca caadxi maniꞌ usigaꞌde caꞌ Dios.
Maca gudxi Samuel laabe cueza be laa gadxe gubidxa, peru ora biꞌya cabe ma cazaa gadxe gubidxa que ne caꞌru gueeda nda Samuel la? bizulú caadxi de laacabe biree zibíꞌ. Biiya si be ma careeche ca binni que la? ucuaa be ca mani que biiti be ne bisigaꞌde be Dios.
Ratu huiini si ma za Samuel zeeda, ne ora gunna xi ma biꞌni be la? bidxiichi né laabe. Ne na rabi laabe pur ni biꞌni be que ma chi yubi Dios stobi hombre gaca rey sti ca israelita. Ne huadxí que ca biree Samuel zibíꞌ.
Saúl laca biree de Gilgal ziné ca dxu stiꞌ, ne ma nuu caꞌ para ucaa lú caꞌ. Ucuaa Jonatán hombre huiini ni rapa ca guiiba stiꞌ, ziné ra nuu caadxi dxu sti ca filisteu, ra cayapa caꞌ ti neza bé lade dani. Ne cá lú Jonatán acané Dios laa guuti ca dxu que. Rabi be Dios pa dxandí zacané laabe la? guluíꞌ laabe ganda idxiña be ra nuu ca dxu que.
Ne dxandí zaqué uca ni; casi yenda cabe guridxi ca dxu que laacabe quiba cabe. Para gudxiꞌba cabe ne ucané Dios laacabe, biiti cabe ca dxu que. Ne ora biꞌya ca xcaadxi dxu sti ca filisteu ni la? bidxibi caꞌ ne bizulú bixooñe caꞌ cherí chericaꞌ, qué idxela caꞌ xi guni caꞌ.
Dede ra nuu Saúl cayuya ni cayaca que para biree né ca dxu stiꞌ ye gacané laabe. Nabé ucané Dios laacabe dxi que ne biiti cabe stale de ca filisteu.
Ne na rey Saúl dxi que:
--Iruti go yanadxí dede ora ma binduuxeꞌ cani nanalaꞌdxi naa. Pa chuꞌ tuuxa qué uzuuba stiidxaꞌ ne gó la? dí nuu.
Irá xixé dxu que bína diaga xi na be, ngue runi nin tobi de laacaꞌ qué ño caꞌ dxi que neca nabé candaana caꞌ. Ra ze cabe que udiꞌdi cabe gaxha ra cá ti campana bizu, peru nin tobi cabe qué nibee cabe xhiña ni ño cabe. Tihua Jonatán qué ñuna diaga xi guníꞌ bixhoze, ne ucuaa caadxi dxiña que, gudó.
Huaxhinni que ucalaꞌdxi rey Saúl nucaa lú ca filisteu sti tiru para biree sacerdote, ye níꞌ né Dios pa zaa che cabe o pa coꞌ. Peru qué nicabi Dios laacabe purti gudó Jonatán dxiña que. Óraque uluu cabe lu rifa para guꞌya cabe tu luguiá guiree ni, tuu ngue biꞌni xiixa, ne biaba ni luguiá Jonatán. Óraque na Saúl gati be neca xiiñiꞌ laabe, peru irá xixé israelita na, coꞌ, cadi gati di Jonatán purti laabe bizulú be biiti be ca dxu sti ca filisteu, ne ngue runi ma qué ñuuti cabe laabe.
Nabé nandxóꞌ uca Saúl, gupa be stale dxuꞌ, ne udinde né be irá cani nanalaꞌdxi laacabe, peru qué ñaana dxí be de nidinde né be ca filisteu.
Ti dxi na Samuel rabi Saúl:
--Racalaꞌdxi Dios ucaa lú lu ca amalecita, ne guuti lu irá binni ne irá maniꞌ, nga ni na Dios, naquiiñe gati irá xixé.
Gudxi Dios laacabe guni cabe zaqué para usabaná ca amalecita purti bicaa lú ca laacabe dxi zeda yete cabe de Egipto ze cabe Canaán. Para ucuaa be irá dxu stibe ne yeucaa lú cabe ca amalecita. Gudixhe dxí be laacaꞌ ne biiti be irá xixé ca binni que, peru qué ñuuti di be rey sticaꞌ, sínuque ucuaa be laa yené be laa biseegu yoo be laa. Zaqueca biꞌni ca israelita, qué ñuuti di ca ca mani ni jma sicarú sínuque biiti ca cani huaxiéꞌ galán si que.
Óraque na Dios rabi Samuel:
--Qué ñuni di Saúl ni gudxe laa guni ne reeda malaya naa gudixhe laabe gaca be rey.
Para biree Samuel yeyubi laabe, ne ra yendá Gilgal, raqué nuu be. Peru nirudóꞌ ca laabe biaaxha be, na be:
--Bine ni gudxi Dios naa guneꞌ.
Peru na Samuel rabi laabe:
--Laga xii ndi cayuna diaꞌgaꞌ yaꞌ, ruluíꞌ peꞌ stidxi maniꞌ.
Óraque na be:
--Aa, ulí du ca mani ni jma sicarú para usigaꞌde du Dios, peru ca xcaadxi que la? biiti du laacaꞌ.
Óraque na Samuel:
--Nuchi gudxi Dios naa ma qué zaꞌcu rouꞌ rey purti qué ñuꞌnu ni na. Gudxi be lii ñuuti luꞌ irá xixé binni ne irá xixé maniꞌ, peru lii laga biaana neu caadxi de laacame.
Para na be:
--Peru bizuuba stiidxa Dios, uyaa udinde nia ca amalecita. Biite irá caꞌ ne unaaze rey sticaꞌ. Ca binni riꞌ nga bedané caadxi si maniꞌ para usigaꞌde caꞌ Dios.
Para na Samuel:
--Ni racalaꞌdxi Dios la? nga uzuuba lu stiidxaꞌ purti nga ni jma risaca que usigaꞌde lu laabe maniꞌ. Pa qué uzuꞌba nu stiidxa be la? nga casi ñaca zinanda nu bidóꞌ o cayuni nu brujería, ne casi gudxe lii ca, ma qué zudii di Dios gacu rey purti qué nuzuuba lu stiidxaꞌ.
Óraque bidxibi be ne ucalaꞌdxi be nucuudxi be Samuel ñuni perdonar laabe, peru na Samuel rabi laabe:
--Dios qué ruchaa diꞌ casi ruchaa binni, ne ma chi yubi stobi tu cui de rey.
Óraque biiti Samuel rey sti ca amalecita que, ne biree ze zibíꞌ. Laabe laaca biree be zibíꞌ be, ne dede dxi que ma qué ñuuya saa ru cabe, laabe ne Samuel. Peru neca biꞌni be zaqué nabé ucaná ladxidóꞌ Samuel, ma qué zaca be rey.
RA GUDIXHE DIOS GACA DAVID REY STI CA ISRAELITA
(1 Samuel 16:1-13)
Sti dxi queca na Dios rabi Samuel ma cadi usaba ique, cadi gacaná ladxidóꞌ pur ni bizaaca Saúl, ne che chi uchá aceite ique sti hombre para usihuinni ngue nga chi aca rey. Biseenda Dios laabe che be ndaani guidxi Belén chi uchá be caadxi aceite ique tobi de ca xiiñi Isaí ni za de lade tribu sti Judá.
Para biree be ze be ra gudxi Dios laabe que. Ra yendá be raqué biiya be lugola sti Isaí, nabé galán ne nasoo. Zacaxá be ngue nga ni chi aca rey que.
Peru na Dios rabi laabe:
--Coꞌ, neca ruuyu nasoo be ne galán laabe, peru cadi laa di be nga ni ma uliéꞌ, purti binni ruuya de luguiá si. Peru naa ruuya ndaani ladxidóꞌ binni, ne nga nga ni ruyubeꞌ.
Óraque guridxi Isaí ca xcaadxi xiiñiꞌ que, tobi ga tobi ga. Peru laca na Dios rabi laabe, cadi laa di caꞌ. Para rabi be Isaí pa qué gapa ru xiiñiꞌ.
--Napa ruaꞌ stobi jma nahuiiniꞌ, lá David. Nuu guiꞌxhiꞌ, cayapa dendxuꞌ --na Isaí.
Óraque rabi be laa cuidxi David. Para guridxi David ne ora beeda David, na Dios rabi Samuel:
--Ndi nga ni cuyubeꞌ. Bichá aceite ique be.
Para bichá be aceite ique David nezalú ca xcaadxi biꞌchiꞌ. Laca nabé galán David, rihuinni nazaaca, nayaꞌni dxindxi guie lú. Ne dede dxi que biaana né Espíritu sti Dios David. Biluxe bichá si be aceite ique David, biree be zibíꞌ be.
RA BIXHIDXI DAVID ARPA RA NUU REY SAÚL
(1 Samuel 16:14-23)
Ma bisaana Dios Saúl ne ma cadi cayacané di laa, ne stale tiru biuu ti espíritu dxaba luguiá be para siñe laabe. Para na ca xpinni be que uyubi be tuuxa uxhidxi arpa laga nuu espíritu dxaba que luguiá be para gacané saa que laabe, chuꞌ dxí be. Óraque na tobi de ca xpinni be que napa Isaí ti xiiñi, ruxhidxi arpa. Para bisenda tidxi be Isaí guseenda xiiñi que, ne biseenda David ra nuu be. Ne cada chuꞌ espíritu dxaba que luguiá be la? ruxhidxi David arpa stiꞌ.
Nabé biaba David laabe, ne ze dxi jma ziyuulaꞌdxi be xmodo David, ne bidii be gua irá xixé guiiba ni ritinde né be que.
RA BIITI DAVID GOLIAT
(1 Samuel 17:1-18:5)
Ti dxi cadinde né ca dxu sti ca israelita ca filisteu. Lade ca filisteu zeeda ti hombre roꞌ lá Goliat, nasoo biaꞌ chonna metru ne nacu ti traje de guiibaꞌ ne napa ti guiiba ngola. Biree be bicaa be ridxi ca israelita rabi be laacaꞌ, uyubi ca tobi hombre lade caꞌ tinde né laabe. Ne pa quixhe dxí be ngue la? ca filisteu guni mandar ca israelita. Peru pa quixhe dxi ngue laabe la? ma ca israelita guni mandar ca filisteu. Ora biꞌya ca dxu sti ca israelita laabe la? bidxibi daata caꞌ ne qué niná caꞌ nucaa lú ca laabe.
Ne guionna biꞌchi David nuu lade ca dxu cadinde né ca filisteu ra zeeda Goliat, hombre roꞌ que, peru David biaana canayapa dendxu sti bixhoze.
Ti dxi na bixhoze be rabi laabe:
--Uyé, ye guuya xi nuu xa ca biꞌchi luꞌ, maca zineu xiixa go caꞌ.
Para biree be ze be, ziguuya be xi nuu xa ca biꞌchi be ne ziné be ni go caꞌ. Ra yendá be ra campamentu que, ma raca biaꞌ ti beeu riree Goliat irá dxi, ruchela niꞌdi ca israelita, cuyubi tobi tu tinde né laa. Ora gunna be ni, na be cadi jneza cayuni Goliat culaa diidxa ca xpinni Dios, ne na be zadinde né be laa ti chuꞌ dxí.
Ora gunna Saúl xi na be guni be que la? guridxi laabe ne na rabi laabe:
--Zanda xa ucaa lú luꞌ Goliat. Biaꞌ ri ngola laa ne lii biaꞌ ri ti lii.
Peru na be:
--Dxi rigapa dendxu sti bixhozeꞌ stale tiru beeda oso o lion gucalaꞌdxi niné dendxu stinneꞌ ne biite laaca de golpe. Nanna dxiꞌche Señor gucané naa bine ni. Ne laca laa zacané naa tinde nia filisteu ca.
Ma qué niníꞌ ru Saúl gastiꞌ, ne gudxi ca xpinni gugacu laabe ca guiibaꞌ stiꞌ ni ritinde né. Para gucu be ca guiiba que, peru cumu cadi biaa be gacu be ni la? ulee be ni. De raqué biree be uyé be ra guiiguꞌ ne yeyubi be gaayu guie, nanuí ladi, uluu be ndaani guixhiapa stibe ne biyubi be neza nuu Goliat zi tinde né be laa. Qué niné di be gasti guiiba jma que bara stibe ne guixhe bixeenda stibe ne gaayu guie que.
Ora biꞌya Goliat zeeda be, bixidxi sá, ne na rabi laabe:
--Ruluíꞌ luguiá biꞌcu zeeduꞌ; neu piouꞌ tindaa yaga. Gudáꞌ rarí ti gudiee xpeela lu go soꞌpeꞌ ne mani guiꞌxhiꞌ.
Para rabi be laa:
--Lii zeedu para tinde neu naa ne guiiba duxhu ne stipa stiuꞌ. Naa zenda luguiá lu purti biseenda Dios stidu naa guendaꞌ. Dios ni nandxóꞌ, xaíque stidu, ne ma bidii lii naa para gaxha yaanuꞌ yanadxí ne zudiee beela stiuꞌ go soꞌpeꞌ ne ca mani guiꞌxhiꞌ, ti ganna idubi naca binni guidxilayú pabiáꞌ nandxóꞌ Dios sti Israel. Ne zuuya irá xixé binni, qué riquiiñe Dios guiiba duxhu para ulá binni. Ne ma bidii be laatu laadu yanadxí.
Bizulú Goliat uzá zichaga lú laabe. Laabe laca zidxiña be laa. Biiya si be ma bidxiña be gaxha, uluu ná be ndaani guixhiapa stibe gulee be ti guie, uluu be ndaani guixhe bixeenda que ne bisiaa be ni lu bi bindaa be ni. Biaꞌ si pe galaa batoꞌ lucuá Goliat ucuá ni biaba ca. Nagueenda guca be, ucuá be espada stiꞌ, bichuugu be yanni.
Ora biꞌya ca xpinni Goliat ngue, bizulú bixooñe caꞌ. Peru uzá nanda ca israelita laacaꞌ dede biuu caꞌ xquidxi caꞌ, ne biiti cabe stale de laacaꞌ.
Ora gunna rey Saúl biiti be Goliat, na rabi Abner, xaíque sti ca dxu que, chiné laabe ra nuu, para yené Abner laabe ra nuu. Ora bidxiña be ra nuu Saúl, naaze be ique Goliat lu ná be. Na Saúl rabi laabe guiaana be ralidxi. Para biaana be ralidxi ne nabé bidxaaga be Jonatán, xiiñi Saúl, ne bisigaꞌde Jonatán laabe xhaba ne ti espada.
Dede dxi que bizulú Saúl biseenda laabe chiné be ca dxu stiꞌ ra chi tinde caꞌ. Ra biꞌya Saúl pabiáꞌ jneza runi be ne nanna be tinde be la? bidxiiba laabe, biꞌni laabe xaíque sti caadxi de ca dxu stiꞌ. Irá xixé binni que riecheꞌ modo caguixhe dxí be cani nanalaꞌdxi laacabe, dede ca ni runi xhiiña Saúl rieche né laabe.
RA BIꞌNI SAÚL XIANA NÉ DAVID NE UCALAꞌDXI ÑUUTI LAABE
(1 Samuel 18:6-20:42)
Ti dxi ra bigueta né David ca dxu sti Saúl de ra yetinde cabe que ne ra biiti cabe stale filisteu, biree caadxi gunaa bichaga lú laacabe, cayuunda caꞌ ne cuyaa caꞌ. Cayuunda ca stiidxa rey Saúl ne stiidxa be, na caꞌ:
--Biiti Saúl ti mil dxuꞌ, peru David biiti jma que laabe, biiti chii mil.
Ora bina diaga Saúl xi na ca gunaa que, bidxiichi ne na, huidxe ma na cabe ucuí cabe laabe de rey. Ne dede dxi que bizulú bidxii deche laabe.
Sti dxi que nuu espíritu dxaba que caziñe Saúl, para ucuaa be arpa stibe bixhidxi be. Ne laga cuxhidxi be ucuaa Saúl ti lanza bindaa laabe chupa tiru peru biduuba be iropa tiru que. Ne udiꞌdi lanza que gaxha de laabe ne qué nicá ni laabe.
Ora biꞌya Saúl pabiáꞌ cayaca né Dios laabe ne laa coꞌ la? nabé bidxibi. Ne gudixhe gaca be xaíque sti caadxi dxuꞌ purti na zaqué zanda ca gueeda guuti cabe laabe lu enda ridinde. Peru jma rusi gucané Dios laabe. Cada iree be chi tinde be gudixhe dxí be cani nanalaꞌdxi laacabe purti nuu né Dios laabe, cayacané laabe. Ne jma rusi bidxibi Saúl laabe óraque, peru ca israelita jma rusi gunaxhii ca laabe.
De raqué ma gudixhe Saúl guuti laabe. Napa ti xiiñi lá Mical ni jma nahuiiniꞌ, ne nabé nadxii Mical laabe. Na Saúl rabi laabe zudii ichaganá be Mical, peru qué na be purti na be qué gapa be gasti xi gudii be. Peru na ca xpinni Saúl rabi laabe ni racalaꞌdxi si Saúl la? guuti be ti gayuaa filisteu, gudii be laa ti gudii laabe Mical ichaganá be. Unaba Saúl ngue purti zacaxá ra niguuti be ca filisteu que laca ñati be, ne zacá ma nilá de laabe.
--Buenu --rabi be ca xpinni Saúl--, pa nga canaba Saúl la? zudiee ni laa.
Para ucuaa be ca xpinni be ne biree be yeguuti be chupa gayuaa filisteu, bidii be Saúl. Para bichaganá be Mical. Peru ora biꞌya Saúl pabiáꞌ cayacané Dios laabe ne nadxii xiiñi que laabe la? jma rusi bidxibi laabe.
Raqué ma na Saúl guuti laabe sti tiru, ne gudxi ni ca binni lidxi ne cani runi xhiiñaꞌ. Peru cumu nabé xhamigu Jonatán laabe la? uyé ca ye tidxi ni laabe. Ne biyubi Jonatán ucuudxi bixhoze cadi guuti laabe, ne bidii stiidxa Saúl ma qué zuuti laabe. Óraque ru biaana be lade caꞌ, ne cada tinde né be ca filisteu gudixhe dxí be laacaꞌ.
Bigueta guziñe espíritu dxaba que Saúl sti tiru ne bizulú David bixhidxi arpa, peru bindaa Saúl lanza que luguiá be sti tiru. Laca gunda biree chu be, ne biree uxooñe be de laa, yebíꞌ be. Óraque na xheela be rabi laabe naquiiñe iree be gueela queca, che be purti pacaa zuuti bixhoze laabe. Peru maca biseenda Saúl tu cayapa ralidxi be. Para ucuaa xheela be laabe, undete laabe ra ventana, ne gudixhe ti bultu lu luunaꞌ, bichenda lari. Ruluíꞌ pe dxandí nexhe tuuxa raqué.
Ora biuu ca xpinni Saúl ndaani yoo que, para guinaaze ca laabe chi useꞌgu yoo caꞌ laabe la? na xheela be rabi laacaꞌ, huará be. Ora gunna Saúl udxite si Mical laa, bidxiichi ne udinde né Mical.
Peru bisiguii Mical laa, na:
--Gucaniá laabe purti na be, pa qué gacaniá laabe zuuti be naa.
Laabe biree be uyé be ra nuu Samuel ne byuíꞌ né be laa irá ni uca que. Biyubi Saúl laabe peru qué nidxela di laabe.
Ne laca uyé be ra nuu Jonatán, xhamigu be, ne rabi be laa:
--Xiñee cadxiichi né bixhoꞌzoꞌ naa, pue.
Na Jonatán:
--Cadi cadxiichi né di be lii --na.
--Dxandí ni --na be rabi be laa--, cadxiichi né be naa. Qué huayabi si be ni lii purti nanna be ridxaagu naa.
Ne unaba be Jonatán, che chi guuya pa dxandí cadxiichi né bixhoze laabe, ne ibigueta gueda tidxi laabe. Para na Jonatán, zie ziguuya ximodo nuu ni, ne zabigueta gabi laabe.
Ne dxandí zaqué guca ni. Gunna Jonatán dxandí cá ique bixhoze guuti laabe. Para uyé yetidxi ni laabe nagaꞌchiꞌ, sin ganna irutiꞌ. Peru neca ne enda nagana que iropa cabe bidii stiidxa cabe zanaxhii saa cabe ne cada tobi gapa binni lidxi stobi. De raqué biree David zeꞌ purti biiya be pa laabe guiaana be raqué zuuti Saúl laabe.
RA BIXOOÑE DAVID DE SAÚL
(1 Samuel 21-23)
Ra canazá David canauxooñe lú de Saúl uyé ra nuu sacerdote Ahimelec, yenaba ni go. Nabé bídxagayaa Ahimelec stubi be canazá be ne unaba diidxa laabe xiñee. Bisiguii be laa rabi be laa, ze be ti mandadu nagaꞌchi sti Saúl.
Para na Ahimelec rabi laabe, napa pan raqué peru ni ma nexhe lu mexáꞌ sti Dios ne irutíꞌ zanda go ni sínuque ca sacerdote si. Peru bidii ni laabe, chiné be go né be ca hombre ni cabeza laabe que.
Óraque rabi be Ahimelec pa qué gapa ti espada o ti lanza, para bidii Ahimelec laabe espada sti Goliat, ne ucuaa si be cani biree be ze be.
Guyé be ti lugar lá Gat, ti guidxi sti ca filisteu, peru binibiáꞌ ca binni que laabe. Ne cumu bidxibi be guuti rey de guidxi que laabe la? biꞌni be sica ni cayaca ique be. De raqué biree be uyé be ndaani ti cueva lá Adulam, ne ora gunna ca binni lidxi be raqué nuu be la? uyé caꞌ ra nuu be. Ne yenanda stale hombre laabe, cani nuu dinde né rey Saúl, cani nuzaabi, o cani napa xiixa nagana ne Saúl. Irá ca uyé caꞌ ra nuu be ne biaꞌ si bizaa biaꞌ tapa gayuaa hombre.
Ucuaa be bixhoze be ne jñaa be yesaana be laacaꞌ ra nuu rey de Moab, ti nanna be raqué zalá caꞌ. Ne óraque na profeta Gad rabi laabe iree be de ndaani cueva que, che be ca guidxi sti tribu sti Judá.
Qué ñaana dxí di Saúl de nuyubi laabe, peru qué ñanda di ninaaze laabe. Nabé bidxiichi né Saúl cani runi xhiiña purti qué ñabi ca laa xhamigu dxiña Jonatán laabe.
Nuu ti hombre de Edom raqué, biiya ra bidii Ahimelec laabe pan ne espada que. Para biree ye tidxi ni Saúl. Óraque biseenda caa Saúl Ahimelec, ne gudinde né laa, xiñee ucané laabe. Ne neca gudxi Ahimelec Saúl ucané laabe purti xpinni rey laabe, peru biseenda guuti Saúl laa. Biiti Saúl irá sacerdote ni nuu guidxi que, ne xfamilia caꞌ dede ca xcuidi ne irá maniꞌ sticaꞌ.
Peru bixooñe Abiatar, xiiñi Ahimelec, ne guyé yeyubi David. Ne na David rabi laa:
--Cumu ma iropa nu canayubi Saúl guuti la? mejor guiaanu raríꞌ.
Para biaana né laabe.
Ca dxí que bicaa lú ca filisteu ti guidxi sti ca israelita lá Keila, peru bidxii lú be laacaꞌ, ne ucané Dios laabe, gudixhe dxí be laacaꞌ. Ora gunna Saúl nuu be Keila, gudixhe chaahui para che chi caa laabe.
Para unaba diidxa be Dios xi guni be. Ne na Dios rabi laabe, ma cá ique Saúl che Keila, chi caa laabe ne zudii ca binni Keila laabe Saúl.
Para biree né be ca xpinni be de Keila, ze cabe sti ladu. Ora gunna Saúl ma qué guini be raqué la? ma qué ñuni pur niyubi laabe raqué. Ne laabe ma napa be biaꞌ xhoopa gayuaa dxu chiqué.
Peru qué ñaana dxí Saúl de nuyubi laabe, peru laca qué nudii Dios lugar nidxela Saúl laabe.
Ti dxi uyé Jonatán ra nuu be nagaꞌchiꞌ ne na rabi laabe:
--Cadi idxibi luꞌ. Gasti qué zanda guni bixhoze lii. Ziuu dxi lii cui lu de rey sti Israel, ne naa zaca tobi de ca xpinni luꞌ, ne nanna bixhoze nga.
Bigueta bidii stiidxa iropa cabe, qué ziuu dxi indaa saa cabe. Ne bigueta Jonatán ralidxi.
Laabe uzá be bicaachi lú be lade ca dani. Peru ora gunna ca binni nabeza gaxha de raqué, raqué canazá be la? na caꞌ zacané ca Saúl para igaa be.
Peru laabe laca ora gunna be ni la? ucuaa be ca xpinni be, biree né be laacaꞌ ze cabe. Peru yenanda Saúl ne ca dxu stiꞌ laacabe dede yaca ninaaze ca laacabe. Ma ninaaze Saúl laabe yenda ti xpinni yetidxi laa cucaa lú ca filisteu ca israelita. Para bisaana de nizabi nanda laabe, bigueta yetinde né ca filisteu.
RA ÑANDA ÑUUTI DAVID SAÚL PERU QUÉ ÑUNI NI
(1 Samuel 24-27)
Biluxe udinde né si Saúl ca filisteu bigueta uzabi nanda laabe. Unaba diidxa paraa nuu be ne yené irá dxu stiꞌ. Laabe ne ca xpinni be nucaachi lú cabe ndaani ti cueva ni nuu neza que. Ora biuu Saúl ndaani cueva que ze zití raqué, na ca xpinni be rabi laabe:
--Biiti Saúl.
Peru qué niná di be purti naca ru Saúl rey sti ca israelita, ne para laabe xaíque stibe laa. Ni biꞌni ti be la? bidxiña be dxí doꞌ ne bigá be tindaa xhaba. Ra biree Saúl de ndaani cueva que ma zeꞌ, biree be ne bicaa ridxi be laa. Bisaba ique be neza lú ne biluíꞌ be laa xhaba ne rabi be laa:
--Ñanda ñuute lii racá, peru qué ñune diaꞌ ni purti Dios si nanna tu cuchee.
Nabé ucaná ladxidóꞌ Saúl ora bina diaga xi na be ne na:
--Jneza na lu, David. Naa huacheeꞌ, ne cadi jneza huayune nia lii. Pa ñaca lu stobi stobi la? nagá biiti lu naa la? ti huaxié si tu rulá ni nanalaꞌdxi laa. Diuxquixe pe lii. Nanna dxiꞌche lii gaca lu rey cubi sti Israel ne zaca Israel nandxóꞌ laga naca lu rey sticaꞌ. Yanna rinaba lii udii stiidxa lu naa, ziá luꞌ ca binni lidxeꞌ.
Para bidii stiidxa be laa, ne óraque ru biree Saúl ze zibíꞌ. Laabe laca biuu né be ca xpinni be ra nucaachi lú cabe que.
Qué nindaa de ngue guti Samuel, ne irá xixé binni que uyuu yuuba ladxidóꞌ ne guyuu lutu.
Gaxha de ra nuu cabe nuu tobi hombre nabé napa bidxichi lá Nabal, ne biseenda be ca xpinni be che ra nuu Nabal chi guuya ca pa zusigaꞌde Nabal laacabe xiixa para go cabe. Rabi be ca xpinni be que gabi ca Nabal modo gucané be ca pastor stiꞌ dxi canayapa ca dendxu gaxha de ra nuu be. Para biree ca xpinni be guyé, peru qué niná di Nabal nudii laaca gastiꞌ, laga bicabi laaca ne didxa guidxa.
Nabé bidxiichi né be Nabal ne rabi be ca xpinni be quixhe chaahui ca xquiiba caꞌ ti ma chi chuu cabe ralidxi Nabal.
Nabé sicarú Abigaíl, xheela Nabal, ne nuu xpiaaniꞌ. Ora gudxi tobi de ca xpinni Nabal laabe xi biꞌni Nabal David la? ucuaa be stale endaró biguáꞌ be caadxi burru ne uyé be yechaga lú be David. Ora yendá be ra nuu David, bidii be ni laa, ne rabi be laa jma galán icaa ni que chiné donda luguiá pa guuti Nabal ne cani nuu ralidxi purti si qué nudii laa gastiꞌ. Ne biiya David dxandí ni na be que, para ucuaa ni cusigaꞌde be laa que.
Nin quince dia de ngue ma guti Nabal. Nabé bieche David purti laa qué ñapa xidé ñuni ni sínuque Dios bisaba ná Nabal. Qué nindaa de ngue bisenda tidxi David Abigaíl pa zachaganá laa, ne bichaganá caꞌ. Laaca bichaganá David Ahinoam, iropa cabe. Bichaganá David laacabe despué de bixooñe de ralidxi Saúl. Mical, primé xheela be que la? bidii Saúl laa sti hombre bichaganáꞌ.
Bigueta bizulú Saúl ucalaꞌdxi ñuuti laabe sti tiru. Bichiña chonna gayuaa hombre, yeyubi né laabe. Biseenda be tu yeundaachiꞌ paraa caziilaꞌdxi ca dxu sti Saúl, ne ora gunna be paraa nuu ca la? yené be caadxi xpinni be ra nisiaasi ca que. Nin ñanna ca biuu cabe dede ra nuu caꞌ. Tihua uluu Dios bacaandaꞌ lu ca gusi caꞌ, ne iruti ñuuya biuu cabe ra nuu campamentu que.
Ucalaꞌdxi ca dxu stibe ñuuti Saúl, peru laabe qué niná be. Rabi be laacaꞌ, Dios uquixe ni Saúl. Ni ucuaa si cabe la? lanza sti Saúl ne ti jarra daꞌ nisa ne biree cabe yechiba cabe ique ti dani zitu de raqué. De raqué bicaa be ridxi Abner, xaíque sti ca dxu sti Saúl, bilaa be diidxa laa, ne rabi be laa:
--Naquiiñe gapa chaahui lu rey. Ye guuya guꞌyuꞌ ma gasti lanza ne jarra ra ridaa nisa stiꞌ.
Binibiaꞌ Saúl stidxi be, ne uní né laabe. Para rabi be laa, qué huayuu dxi guni be dañu laa, ngue runi cadi cayene di be xiñee canazabi nanda laabe ne na guuti laabe.
Raqué unaba Saúl perdón laabe purti huayacalaꞌdxi guuti laabe. Ne rabi be laa, useenda ti hombre chi caa lanza stiꞌ. Ne laca rabi be laa, zapa ru Dios laa casi ca gupa laa dxi que. Óraque ru biree Saúl zibíꞌ ne laabe bigueta né be ca xpinni be.
Peru cumu ma huaxiéꞌ runi cre be Saúl la? bigueta be xquidxi ca filisteu, ti guidxi lá Gat, yené be iropa xheelaꞌ be ne irá xpinni be. Ora gunna Saúl ma ze be raqué la? ma qué nizabi nanda di laabe. Laabe uyé be yenaba be rey de Gat udii laabe ti guidxi huiini para cueza be, ne bidii rey que laabe ndaani ti guidxi lá Siclag. Raqué uleza be jma de tubiza.
Raqué nuu cabe bizulú bicaa lú cabe ca guidxi ni nanalaꞌdxi ca israelita. Biiti be ca binni que ne biaana né be xhaba caꞌ ne ca jmani caꞌ. Ne udxite si be rey de Gat, rabi be laa, cucaa lú be ca israelita ne ca xpinni, ne zacaxá rey que dxandí ma nannalaꞌdxi ca israelita laabe.
RA GUTI SAUL NE CA XIIÑIꞌ
(1 Samuel 28-31; I Crónicas 10)
Ca dxi que bichiña ca filisteu irá naca dxu sticaꞌ para chi ucaa lú caꞌ ca israelita, ne unaba rey de Gat chiné David ca xpinni chi gacané laacaꞌ ucaa lú caꞌ ca israelita. Yo na David. Laga cutopa cabe ca xpinni cabe la? Saúl laca bizulú bitopa xpinni.
Peru ora biꞌya Saúl pabiaꞌ stale dxu napa ca filisteu la? bidxibi, ne unaba lu Dios uluíꞌ Dios laa xi chi gaca, peru qué nicabi di Dios laabe. Nin lu bacaandaꞌ, nin lu ca guie ni riquiiñe cabe para cuꞌ cabe rifa, ne nin ti profeta qué ñabi di laabe xi chi gaca. Para biyubi be cani riníꞌ né espíritu sti cani ma guti gabi ca laabe xi chi gaca. Peru laca laabe biiti be irá cani riníꞌ né espíritu sti cani ma guti ni nabeza lade ca israelita. Para na ca xpinni be rabi laabe nuu ti gunaa riníꞌ né espíritu sti cani ma guti ndaani guidxi Endor.
Óraque gucu be adxé lari ti qué gunibiaꞌ cabe laabe, ne uyé be ye guuya be gunaa que. Qué na ga gunaa que cuidxi espíritu sti ca gueꞌtuꞌ purti cadxibi, na pa ganna Saúl la? zusenda guuti laa. Peru rabi be gunaa que, qué zaca di gastiꞌ, ne unaba be laa inaba espíritu sti Samuel. Ora biꞌya gunaa que Samuel, óraque ru gunna tuu ngue canaba laa inaba espíritu sti ca gueꞌtuꞌ.
Para na Samuel rabi Saúl:
--Xiñee canauchiña lu naa.
Óraque rabi be Samuel:
--Napa stale ni nagana. Ma cucaa lú ca filisteu naa, ne qué na Dios icabi naa. Guridxe lii para gaꞌbu naa xi guneꞌ.
Peru na Samuel rabi laabe:
--Qué zacané di lii gastiꞌ ti guridxi lu naa. Ma cadi nuu né di Dios lii tobi si. Ma nuu dinde né be lii purti qué nuzuuba lu stiidxa be ra gudxi be lii ñuuti lu irá xixé ca amalecita. Ma qué zudii di be gaca lu rey. Ixíꞌ zaguixhe dxí ca filisteu lii, ne zuuti ca lii, lii ne ca xiiñuꞌ.
Ora bina diaga be xi na Samuel que bidxibi daata be.
Bidxiña si irá dxu sti ca filisteu, na ca xcaadxi rey que, rabi rey de Gat, cadi udii di lugar che David chiné ca xpinni quenquita laga laacaꞌ ucaa lú David, ma gacané ca israelita tobi si. Para biseenda rey que David ne ca xpinni ibigueta ca Siclag.
Ora yendá be guidxi ra nabeza be, ma yeucaa lú ca amalecita guidxi que, ne ucuaa ca irá stibe ziné caꞌ ne irá sti ca xpinni be ne iropa xheela be ne ca xiiñi be. Ne bicaa gui ca lidxi be. Óraque uníꞌ né be Dios, rabi be laa, xi guni be, pa zinanda be ca binni que o coꞌ. Óraque na Dios rabi laabe che be, chi nanda be ca binni que.
Para biree né be ca xpinni be yenanda cabe ca binni que, ne bigaanda cabe laacaꞌ. Biiti cabe stale de laacaꞌ, ne guxha cabe laacaꞌ irá ni ziné ca que, ne ca xheelaꞌ cabe ne ca xiiñi cabe ne irá xhiuze cabe. Biseenda cabe galaa de irá ni beda né cabe ra nuu ca binni gola sti tribu sti Judá, ngue nga tribu stibe.
Bidxigueta si ca filisteu David ne ca xpinni zibíꞌ, óraque ru biree cabe yeucaa lú cabe ca israelita, ne gudixhe dxí cabe laacaꞌ ne biiti cabe stale de laacaꞌ. Ne uzabi nanda cabe Saúl ne ca xiiñiꞌ dede ra unaaze cabe laacaꞌ, ne biiti cabe laacaꞌ. Zacá nga guti Saúl purti qué nuzuuba stiidxa Dios, ne purti guyé ra nuu ti gunaa ni riníꞌ né espíritu sti cani ma gutiꞌ.
RA BICUÍ CA ISRAELITA DAVID DE REY STICAꞌ
(2 Samuel 1-6; 8-10; 1 Crónicas 11-16; 18-20; 26:29-27:34)
Casi biiti ca filisteu Saúl, guyé tobi yetidxi David ma guti Saúl ne ca xiiñiꞌ. Ne ora gunna David guti cabe la? nabé ucaná ladxidóꞌ ne gudixhe ti cantu stícabe purti nabé bidxaaga be Jonatán ne purti Saúl uca primé rey sti ca israelita.
Óraque na Dios rabi laabe ibigueta be ndaani guidxi Hebrón ni nuu lu layú ni ucuaa tribu sti Judá. Para biree be ze be Hebrón. Ne ucuaa ca binni que laabe, bichá ca aceite ique be, ne biꞌni ca laabe rey sti tribu sti Judá.
Biaana ru ti xiiñi Saúl lá Is-boset, qué ñati. Ne ucuaa Abner, xaíque sti ca dxu sti bixhoze be laabe, biꞌni laabe rey sti ca xcaadxi israelita. Ti dxi udinde Joab, xaíque sti ca dxu sti David, ne Abner xaíque sti ca dxu sti Is-boset, peru bini ganar ca dxu sti David. Ne uzabi nanda ca dxu sti David ca dxu sti Is-boset dede bixhinni. Ne laga zinanda cabe ca dxu sti Is-boset, biiti Abner Asael, bichi Joab.
Xadxí pe guyuu dinde David ne Is-boset, peru ze dxi jma rusi ziyaca David nandxóꞌ. Ti dxi gudinde né Is-boset Abner, purti zacaxá be gusi né ti xcunaa bixhoze be. Ne nabé bidxiichi Abner, para na, ma che ra nuu David ne biseenda tuuxa yenaba diidxa David pa zaa chuꞌ lade xpinni. Para na David, zaa peru naquiiñe udxigueta cabe Mical xheelaꞌ, laabe ne Is-boset. Para bidxigueta cabe gunaa que.
Óraque uyé be ra nuu David ne rabi be laa, chi ibigueta be ra nuu ca xcaadxi israelita para ucuudxi be ca binni gola chi nanda laa. Nabé guyuulaꞌdxi David ni na be guni be que, ne bidii lugar ze be. Ora bedandá Joab de ra yetinde, yeucaa lú ti guidxi, guyuu tu gudxi laa beeda Abner ne ma ucuaa David laa. Bidxiichi ne qué ñabi di David gastiꞌ, peru bisenda tidxi be Abner ibigueta, caquiiñe be laa. Ne ora bigueta Abner rabi be laa, racalaꞌdxi be iníꞌ né be laa stubi cabe. Ne laga nuu cabe stubi cabe biiti be laa, biiti be laa purti biiti Asael, bichi be, ra cadinde caꞌ.
Ora gunna David biiti Joab Abner, nabé bidxiichi, ne bicaa irá cabe chuꞌ cabe lutu sti Abner, dede né Joab. Ne zacá biiya ca binni que cadi né laa zeeda ra biiti Joab Abner.
Ra gunna Is-boset guti Abner la? nabé bidxibi, ne qué nindaa de ngue laga nisiaasi biiti chupa dxu sti laa, ne bigá ca yanni be yené ca ique be ra nuu David. Zacaxá ca ñeche David ma guti ni nanalaꞌdxi laa, peru laga bicaa David ca xpinni biiti laacaꞌ purti biiti ca Isboset.
Ma napa David gadxe iza arondaꞌ de naca rey sti tribu sti Judá, ne ra guti Is-boset guyé irá naca israelita ra nuu be ndaani guidxi Hebrón, ne biꞌni cabe laabe rey sti idubi naca Israel. Ne guca be rey treinta y tres iza.
David ne ca israelita ucalaꞌdxi ca guni caꞌ Jerusalén ra gaca mandar idubi naca Israel, peru para guni cabe ni niro doꞌ naquiiñe guuti cabe ca jebuseu ni nabeza raqué. Udinde né cabe ca jebuseu ne udixhe dxí cabe laacaꞌ, ne ucuaa cabe bacheeza sti caꞌ, ne ulee lá cabe ni xquidxi David. De raqué bicuí cabe guidxi, idubi naca uriá ni, ne uluu cabe leꞌ ni.
Ze dxi jma rusi ziyaca David nandxóꞌ purti cayacané Dios laa. Ne bisigaꞌde rey Hiram de Tiro laabe yaga ne tu guni dxiiña para cui ti palaciu stibe. Raqué biꞌya be pabiáꞌ dxandí Dios cayacané laabe. Ne ra nuu be ndaani guidxi Jerusalén bichaganá be xcaadxi gunaa ne gupa be jma xcunaa be, ne zaqueca gupa be jma xiiñi be.
Ora gunna ca filisteu ma laabe naca be rey sti ca israelita la? bicaa lú ca laacabe chupa tiru, peru gudixhe dxí be laacaꞌ iropa tiru que purti cayacané Dios laabe.
Gudiꞌdi si irá nga na be ma ora chiné cabe guiña nandxóꞌ sti Dios ndaani guidxi Jerusalén. Para ucuaa be ca dxu stibe, biree cabe uyé cabe ti guidxi lá Quiriat-jearim ra nuu guiña que. Ne ra yendá cabe ucuaa cabe guiña que, uluu cabe laa ndaani ti carreta, ne gucuaa cabe neza ze cabe Jerusalén. Idubi neza ziuyaa cabe ne ziyuunda cabe.
Neza ze cabe que bidxela saa ñee ca yuze nanda carreta que, bilá ñaba guiña que. Peru ora biꞌya hombre nanda atrá de carreta que ziyaba ni la? guluu náꞌ guxooñe gudapi ni ti cadi guiaba ni, peru biiti Dios laa raqueca, xiñee udaꞌna ni. Ra biꞌya cabe ni uca que la? nabé uca ná ladxidóꞌ cabe, ne yesaana cabe guiña que ti ra yoo, ne ma qué niné cabe ni Jerusalén. Ne nabé uluu Dios ndaaya hombre ni biaana ni ralidxi que.
Bigueta biyubi David chiné guiña que Jerusalén sti tiru, peru yanna huaxa biꞌni cabe ni modo gudxi Dios laacabe guni cabe ni chiqué. Byuaꞌ ca levita ni yanni ne zaqué yené cabe ni Jerusalén. Ne irá binni que ziyuunda ne ziuyaa idubi neza.
Ra yendá cabe Jerusalén uluu cabe ni ndaani ti yoo de lari, ne biiti cabe jma maniꞌ bisigaꞌde cabe Dios. Nuu ni bizaaqui cabe idubi, ne xcaadxi udiizi David lu irá binni ni nuu ra saa que. Biluxe si ni, zibíꞌ írá binni que.
Ora yendá David ralidxi gudinde né Mical xheela laa. Na rabi laa, cadi jneza ni biꞌniꞌ, biyaa casi ruyaa ti binni huati. Peru na David rabi laabe, irá ni biꞌniꞌ, biꞌni purti cayecheꞌ ne irá modo huayacané Dios ca israelita. Ne bisabaná Dios Mical pur ni uníꞌ que, qué ñapa Mical xiiñiꞌ.
Ne óraque gundaa David ca levita caadxi caadxi para gapa yoo de lari ranuu guiña nandxóꞌ sti Dios que. Caadxi de laacaꞌ gudxi be laaca uxhidxi ca saa, ne xcaadxi guꞌndaꞌ, ne xcaadxi gapa ra puerta sti yoo que. Ca sacerdote ne xcaadxi levita gudxi be laacaꞌ guiaana ca guidxi Gabaón purti dede dxi nuu rey Saúl raqué nuu yuꞌdu huiini ni bicuí cabe dxi nabani Moisés que.
Bicaa lú David stale guidxi sti ca dxuꞌ ne irá ra bicaa lú be, irá gudixhe dxí be, ne jneza biꞌni be ra naca be rey, qué ñuu dinde di lade cabe.
Ne biꞌni be ni bidii stiidxa be Jonatán, gucané be ca binni lidxi, ne biyubi be pa nuu ru tuuxa ni za de Saúl nabani. Nuu ti hombre nachita ñee lá Mefi-boset, xiiñi Jonatán. Para yebíꞌ né be laa ralidxi be, ne bicaa be ca hombre ni biꞌni xhiiña Saúl guni dxiiña lu layú sti Mefi-boset.
RA BIDII STIIDXA DIOS DAVID
(2 Samuel 7; 1 Crónicas 17)
Ma biluxe palaciu sti David ne ma ndaani ni zuba cayuni dxiiñaꞌ, ne ma gudixhe dxí be irá ca guidxi ni nanalaꞌdxi ca israelita ni nabeza gaxha de laacaꞌ. Ti dxi guridxi be profeta Natán. Ne rabi be laa racalaꞌdxi be ucuí be ti yuꞌdu sti Dios, purti na be qué ruluíꞌ pa jneza guiaana guiña nandxóꞌ sti Dios ndaani ti yoo de lari ne laabe nabeza be ndaani ti palaciu roꞌ. Para na Natán rabi laabe, para laa ruluíꞌ jneza ni cá ique be guni be que, ne nanna dxiꞌchi ziuulaꞌdxi Dios ni ne zacané laabe guni be ni.
Peru gueela queca uníꞌ né Dios Natán, na:
--Ye tidxi David, cadi laa di nexhe gucuí yuꞌdu stinneꞌ, ne dede dxi gulee ca israelita de Egipto huabeza ndaani yoo de lari ne qué huayuu dxi inaba laacabe ti yoo de yaga sicarú. Ne gudxi laabe, ulié laabe dxi canayapa be dendxuꞌ ne naa bine laabe rey sti ca xpinneꞌ. Huayuaaniá laabe irá ra huadinde be ne huaguixhe dxí be ca ni nanalaꞌdxi laabe.
&Ne cadi nga si sínuque zudiee stiidxaꞌ laabe, zaca be ti hombre nabé nandxóꞌ, irá xixé binni zanna de laabe. Ne ca israelita la? zudiee laacaꞌ ca guidxi riꞌ para cueza caꞌ; qué ziuu dxi iree ca de raríꞌ. Ne iruti binni ni nadxaba zanda guniná laacaꞌ. Ne ca ni za de laabe la? zune laacaꞌ rey sti ca israelita, ne zune ni ma unieꞌ. Qué zuchaa diaꞌ, qué zaxha diaꞌ laacabe enda rey ca casi bine nia Saúl.
&Pa uchee né cabe naa la? zusaba naya laacabe casi rusabaná bixhoze binni xiiñiꞌ ni uchee. Ne ra gati be, ti xiiñi be gaca rey, ne zune laa nabé nandxóꞌ, ne laa ucuí yuꞌdu stinneꞌ.
Sti dxi que gudxi Natán David xi na Dios, para guyé David ndaani yoo de lari que ra nuu guiña nandxóꞌ que, ne uníꞌ né Dios, na:
--Señor stinneꞌ, qué idxela ximodo ulué lii pabiáꞌ cayeche né irá ni huayuni lu pur naa, naa ne ca binni lidxeꞌ neca gasti nga laadu. Yanna ma biꞌnu naa rey sti Israel. Nanna lii biꞌni lu ni, ne nabé nandxóꞌ loꞌ. Lii nga tobi lucha Dios ni nuu. Huayuni lu stale cosa nandxóꞌ pur laadu, ca israelita, purti si xpinni lu laadu. Bilá lu laadu dxi cá du yaga Egiptu, ne gulee lu ca cananeu, bidii lu laadu ra cueza du.
&Yanna rinaba lii guꞌnuꞌ ni ma bidii stiidxa lu naa, ne zacá zuuya binni enda nandxóꞌ stiuꞌ, ne ganna ca lii nga Dios ni rusisaca du, laadu ca israelita.
RA BICHEE NÉ REY DAVID DIOS
(2 Samuel 11-12)
Ti tiru biseenda David Joab, xaíque sti ca dxu stiꞌ, zi tinde né ca amonita, ne laa biaana Jerusalén. Ne ti huadxí canazá be ique palaciu stibe biiya be cayaze ti gunaa nabé sicarú. Para unaba diidxa be tu gunaa que, ne gudxi cabe laabe xheela tobi hombre lá Urías, tobi de cani ze zitinde né Joab, ziucaa lú ca ca amonita que, Betsabé lá gunaa que. Nabé uyuulaꞌdxi be gunaa que para biseenda caa be laa, ne ora yendá gunaa que ra nuu be la? gusi né be laa.
Qué nindaa de ngue biiya gunaa que ma naca xiiñiꞌ, para biseenda tidxi laabe. Peru cumu laabe qué racalaꞌdxi be ganna binni gusi né be gunaa que la? gudixhe chaahui be xi guni be. Biseenda tidxi be Joab ne rabi be laa, useenda Urías gueda tidxi laabe xi irá cayaca ra cadinde caꞌ.
Zaqué biꞌni Joab, biseenda Urías Jerusalén. Ra yendá Urías unaba diidxa be laa, xi nuu xa cabe ra cadinde cabe que. Ne de raqué rabi be laa, che chibíꞌ guiaana ralidxi huaxhinni que purti zacaxá be ñe Urías ralidxi ne ñasi né xheelaꞌ. Ne ma ñanna binni, niníꞌ xiiñi Urías badu huiini chi gapa Betsabé que, ne iruti ñanna xi ma biꞌni be.
Peru qué ñuni di Urías zaqué sínuque biaana, gusi ra puerta palaciu que ra rasi irá cani runi dxiiña raqué. Sti dxi que casi birá gueelaꞌ unaba diidxa be Urías xiñee qué nibíꞌ. Para na rabi laabe, para laa qué ruluí pa jneza che chi gasi ralidxi, chi gasi né xheelaꞌ, laga ca dxu que nuu caꞌ cadinde caꞌ, ne nuu guiña nandxóꞌ sti Dios nuu ndaani ti yoo de lari.
Para rabi be laa guiaana sti dxi que Jerusalén, ne bidii be ni gudoxhí ne bixhudxi be laa, peru laca qué nibíꞌ di gueela que.
Ra birá gueela sti dxi que ma qué ganna be xi guni be. Para biseenda tidxi be Joab ne rabi be laa, usá niru Urías lú ca ni chi tinde que, ne guꞌya chaahui de que gati Urías raqué. Zaqué biꞌni Joab, biseenda Urías ne raqué guti Urías. Biree si Betsabé lutu, ucuaa be laa, bichaganá be laa. Peru biiya Dios irá ni biꞌni be que, ne bidxiichi né laabe.
Para biseenda Dios Natán ra nuu be chi tidxi laabe xi na Dios. Na Natán rabi laabe:
--Sicarí bizaaca lú tobi hombre napa bidxichi, ne stobi qué lica gapa gastiꞌ. Hombre napa bidxichi que la? napa stale maniꞌ, peru ni qué gapa gasti que la? ti dendxu huiini si napa, ne nabé gunaxhii be dendxu huiini stibe que ne gupa be laame casi ñaca binni lidxi be. Ti dxi ye ganna cabe hombre napa bidxichi que, ne biꞌni ti endaró. Peru cumu nabé naguibi la? qué niná ñuuti ti mani stiꞌ sínuque biiti dendxu huiini sti hombre ni qué gapa gasti que.
Ora bina diaga be ngue, gudó di laabe, ne na be:
--Ñuuti cabe laa. Ne nuquixe cabe laa dendxu ulaꞌna ca, ne nudii tapa dendxu hombre ni qué gapa gasti que.
Óraque na Natán rabi laabe:
--Lii nga hombre ni biꞌni enda nadxaba ca. Biseenda Dios naa gueda tidxe lii, laa biꞌni lii rey ne gupa lii, bidii lii stale xheela luꞌ, stiuꞌ piouꞌ. Peru biiti lu Urías para ucuaa lu xheelaꞌ. Naa nanna cadi lii piouꞌ biiti lu laabe sínuque ca amonita biiti laabe, peru Dios nanna lii gudixhe chaahui lu ni.
&Bicaa lu lú Dios, ne qué nuzuuba lu stiidxaꞌ. Nga runi zusabaná lii. Zadinde saa ca binni lidxi luꞌ, ne zutiidi lii stale ni nagana, ne ziuu tu gasi ne ca gunaa stiuꞌ ridxí dxichi. Lii qué na lu ganna binni ni biꞌni lu Betsabé peru Dios zuluíꞌ ni irá xixé cabe pur irá enda naná ni gueeda luguiá luꞌ.
Nga nga ni gudxi Natán laabe. Ne óraque na be:
--Dxandíꞌ bichee nia Dios, qué nuzuuba stiidxaꞌ, ne bine xiixa ni nabé nadxabaꞌ.
Para na Natán:
--Neca biꞌni lu ni peru qué zuuti di Dios lii, peru badu huiini napa Betsabé ca la? zati.
Ne biree Natán zibíꞌ. Qué nindaa de ngue uca huará badu huiini que, ne biaana David sin ño sin ñeꞌ ne uníꞌ né Dios idubi naca ti semana, peru guti badu huiini que.
Udiꞌdi si ngue biree David, uyé ra nuu Joab ne ca dxu stiꞌ, purti cadinde né ru ca ca amonita ne gudixhe dxí cabe laacaꞌ.
De raqué beda gaca xiiñi Betsabé ne gupa sti badu huiiniꞌ, ulee lá Salomón, ne biseenda Dios Natán yetidxi laacabe pabiáꞌ nadxii Salomón.
RA BIDXII LÚ ABSALÓN REY DAVID BIXHOZE
(2 Samuel 13-16:14)
Napa Absalón, xiiñi David, ti bizaꞌna lá Tamar, tobi si bixhoze ca ne jñaa caꞌ, ti gunaa nabé sicarú. Ne napa be sti biꞌchi be lá Amnón, peru adxé jñaa. Nabé guyuulaꞌdxi Amnón Tamar, ne ti dxi gudxi be Tamar che ralidxi be stubi. Para uyé ne laga nuu Tamar ralidxi be la? ulá xoo be laa. De raqué ma ucananalaꞌdxi be laa ne uladxi be laa de ralidxi be.
Ora gunna David ni la? bidxiichi né laabe, peru qué nusabaná di laabe purti laabe lugola. Peru Absalón huaxa gucananalaꞌdxi laabe dede dxi que.
Chupa iza de ngue biꞌni Absalón ti saa roꞌ ne biꞌni invitar irá biꞌchiꞌ, peru maca gudxi be ca xpinni be casi guꞌya ca ma naxudxi Amnón la? guuti ca laa. Ne zaqué biꞌni ca xpinni be, biiti ca Amnón. Ora biꞌya ca xcaadxi biꞌchi be que ni la? gudxiba uxooñe ca mula sticaꞌ biree ca zi uxooñe caꞌ.
Laabe maca nanna be zadxiichi bixhoze be biiti be Amnón para biree be de Israel, yendeza be xquidxi bixhoze be bida neza jñaa be. Ne biaana be raqué chonna iza dede ra udiꞌdi ni bixhoze be. Neca ucalaꞌdxi David nibigueta be, peru qué niná ñabi ni laabe. Peru ti dxi bicuudxi Joab David para udii lugar che chi caa laabe. Ne neca na, zaa gueeda be peru qué niná ñuuya laabe. Udiꞌdi ru xhupa iza para biseenda caa David laabe ne ma guníꞌ né laabe.
Nabé galán hombre Absalón, ne irá israelita riulaꞌdxi ca laabe. Ngue runi na be chi ucaa lú be bixhoze be para gaca be rey de Israel, ne bitopa be caadxi binni para acané laabe. Ne irá dxi riuzuhaa be guriá neza ni riuu ndaani guidxi Jerusalén. Ne irá tu tidi raqué ze ra nuu David, ziné ni nagana stiꞌ, rabi be laa qué zucaa diaga di David laa, peru pa laabe ñaca be rey la? laabe huaxa nucaa diaga be laacaꞌ ne ñuni be jneza. Nabé biaba be binni purti nabé nanaxhi ruaa be né binni.
Lu tapa iza de canayuni be zaqué na be ma zanda be cui jlugar David. Ne ti dxi rabi be David gudii lugar che be ndaani guidxi Hebrón, chi tixe be ni bidii stiidxa be Dios guni be. Para na David zaa che be.
Tihua gudxite si be David, ucalaꞌdxi be che be raqué para gaca be rey sti ca israelita ni nuu guidxi Hebrón. Stale de ca israelita uzá nanda ca laabe dede tobi ni racané David lá Ahitofel, bixhoze bida Betsabé, tobi hombre nabé nuu xpiaaniꞌ.
Ora gunna David xi chi guni be la? oraqueca gudixhe guiree de Jerusalén, laa ne irá ca xpinni ne irá cani runi xhiiñaꞌ ante guuti be laacaꞌ. Biree David ne binni lidxi ne irá xpinni ne ca dxu stiꞌ ze caꞌ. Peru bisaana chii xcunaa para gapa palacio que.
Ne ora gunna ca sacerdote, Zadoc ne Abiatar, ma biree David ze la? biree né ca guiña nandxóꞌ que, yechaga lú ca David ra ma ziree de ndaani guidxi Jerusalén. Yené ca guiña nandxóꞌ que ti zacaxá ca niné David ni. Peru na David rabi laacaꞌ udxigueta ca ni ra ulee ca ni purti pa dxandí cayacané Dios laa la? zabigueta Jerusalén. Ne gudxi be laacaꞌ laca guiaana ca ndaani guidxi que, undaachi ca xi cayaca raqué para gabi ca laabe. Óraque ru bigueta né ca guiña ni nandxóꞌ que ra ulee ca ni.
Nabé gucaná ladxidóꞌ David ra gunna cayacané Ahitofel Absalón, ne unaba be lú Dios cadi uzuuba Absalón stiidxa Ahitofel. Guyé Husai ra nuu be, tobi de cani runi xhiiña be, cani rulidxe laabe. Laa laca nabé naná cayaca ni para laa pur ni cayuni Absalón que ne gucalaꞌdxi ñaana ra nuu be, peru rabi be laa ibigueta Jerusalén ne guni sica ni nuu jladu Absalón ti ganda undaachi xi irá cayaca raqué ne gabi ni ca sacerdote ne laacaꞌ useenda tidxi ca laabe. De raqué biree be ze be jma rusi zixele be de Jerusalén.
RA BICUEEZA DIOS LU ENDA RUCAA LÚ STI ABSALÓN
(2 Samuel 16:15-20:22)
Mayaca chindá Absalón Jerusalén, laa ne ca xpinni ne Ahitofel, biree Husai yechaga lú laacabe, biuu né laacabe ndaani guidxi que. De raqué unaba diidxa be Ahitofel xi guni be. Para na Ahitofel rabi laabe gasi né be ca gunaa bisaana bixhoze be cayapa ra palacio que purti zaqué ma qué ziuu ru dxi guiuu be ra nuu bixhoze be. Para ucuaa ca hombre ni yenanda laabe que, biꞌni ca ti yoo de lari ique palaciu que ne raqué yené be ca gunaa que ne gusi né be laacaꞌ nezalú ca israelita.
Intiisi gabi Ahitofel laacabe, runi cabe. Ne laca gudxi be Absalón utopa stale dxu gudii laabe chi nanda né be David dede ra inaaze cabe laa. Ne ora ma unaaze cabe laa la? guuti cabe laa, ne zacá ma irá xixé xpinni David zazá nanda Absalón. Casi irá cabe na cabe galán ni na Ahitofel gaca que. Peru qué nuzuuba di Absalón stiidxa Ahitofel oraqueca sínuque unaba diidxa Husai xi na.
Para na Husai rabi laabe:
--Biaa guꞌyuꞌ, para naa la? rarí huaxa bichee Ahitofel. Bixhoꞌzoꞌ la? naca tobi hombre nabé nanna tinde, ne saꞌcu ziaana ra nuu ca xpinni. Ne ora chi yubu laabe la? zanda ca gueda guuti cabe caadxi dxu stiuꞌ ne zanna binni qué niree ndú ni cayuꞌnuꞌ. Nga huaxa feu para lii. Naa zuluáꞌ siaꞌ jma galán cuidxi lu irá ca israelita ni nuu irá ladu ne guni lu laacabe tobi si para chi ucaa lú neu laacabe bixhoꞌzoꞌ ne guuti lu irá xixé xpinni.
Óraque unaba diidxa be ca xaíque stibe xi na caꞌ, ne dede irá caꞌ na caꞌ jma galán ni na Husai que ni na Ahitofel, neca dxandí jma galán ni na Ahitofel que ni na Husai. Peru qué nudii Dios lugar ñuuya be uná nga ni dxandíꞌ ti ucalaꞌdxi usabaná laabe. Ne biꞌni be ni na Husai.
Oraqueca biseenda tidxi Husai ca sacerdote, ne de laacaꞌ ma bisenda tidxi ca David tidi guiigu Jordán oraqueca ti qué inaaze ca dxu, ni cuseenda Absalón chi naaze laacaꞌ ne guuti laaca que.
Ora biꞌya Ahitofel qué nuzuuba cabe stiidxaꞌ, yebíꞌ ne biiti laca laa.
Laga cutopa be ca dxu stibe la? David ma bixele de raqué, mápeca nuu ndaani ti guidxi lá Mahanaim, ne ma udixhe chaahui ca dxu sti para chi ucaa lú né. Peru qué niná ca xaíque ni napa David ñe David niucaa lú né laa. Ngue runi biaana ndaani guidxi Mahanaim.
Nabé nadxii be Absalón xiiñi be, ngue runi gudxi be ca xpinni be cadi guniná di ca Absalón. Uzá nda ni raqué yanna nda xa. Bidxela saa ca dxu sti Absalón ne ca dxu stibe, peru biꞌni ganar ca dxu stibe. Biiti ca gande mil dxu sti Absalón.
De raqué biiya cabe udxiꞌba Absalón ti mulaꞌ ne ziuxooñeꞌ, ne ra ze mula que udiꞌdi xaꞌna ti yaga napa stale rama ne birenda guicha ique Absalón lade ca rama que. Ne cumu qué ñaana dxí mula que la? biaana Absalón nanda lu yaga que.
Óraque ye uxooñe ti dxu que yetidxi Joab, ne gudinde né Joab laa, xiñee qué ñuuti Absalón raqueca. Peru na qué ñuuti laabe purti nanna pabiáꞌ nadxii David laabe. Para ucuaa Joab badu nguiiu huiini rapa guiiba stiꞌ, ye guuti né laabe laga nanda be lu yaga. Ne de raqué ma gudxi Joab ca xpinni ma biluxe enda ridinde que.
Óraque guyé tu ye tidxi David ma biluxe enda ridinde que, peru ora gunna be guti Absalón la? nabé ucaná ladxidóꞌ be ne guyuu be lutu, ne qué niná be niree be de ndaani yoo.
Para uyé Joab ra nuu be, ye tinde né laabe, na:
--Xiñee cayuni lu laadu sicarí pue. Ucané du lii ne yanna ruuya lu laadu casi tuuxa ni nanalaꞌdxi lii. Ruluíꞌ jma ñuulaꞌdxi lu ñati du, irá du, ne nibani xiiñi lu Absalón. Biree yeníꞌ né ca binni ca ti guꞌya caꞌ cayeche lu gudixhe dxí caꞌ ra ye tinde caꞌ. Pacaa la? zusaana cabe lii, irá cabe.
Para biree be yetí be gaxha de puerta sti guidxi que ne uníꞌ né be ca dxu stibe.
Qué nindaa de ngue guyé írá hombre de tribu sti Judá yeyubi laabe, ye caa laabe ibigueta be Jerusalén, para bigueta né be laacaꞌ.
Peru bidxiichi né ca xcaadxi tribu que tribu sti Judá, ne biasa tobi hombre lá Seba bizulú bicaa lú laabe. Peru ca xpinni tribu sti Judá qué nusaana ca laabe. Irá ca xcaadxi que yenanda ca Seba. Ra yendá be Jerusalén biseenda be ca xpinni be uyé luguiá Seba, peru bicaachi lú Seba ndaani ti guidxi. Para guluu Joab leꞌ guidxi que. Nuu ti gunaa nabé nuu xpiaani raqué, nabeza ndaani guidxi que, ne na gunaa que rabi Joab xiñee chi gunitilú ti guidxi ni huayacané Israel.
Para na Joab:
--Qué racalaꞌdxe diaꞌ guniteluaꞌ guidxi riꞌ. Ni racaladxe siaꞌ la? nga Seba xaíque sti cani cucaa lú David.
Bicuudxi gunaa que irá binni que guuti Seba, bilaa cabe ique ra nuu Joab. Biiya si Joab ma guti Seba, na ma raqué biluxe enda ridinde que ne bigueta ralidxi.
RA UDIXHE CHAAHUI DAVID CUI YUꞌDU STI DIOS
(2 Samuel 24; 1 Crónicas 21:1-26:28; 28:1-29:22a)
Ma xadxí de naca David rey sti ca israelita beda ndisa ti censu, peru qué ñuulaꞌdxi di Dios ni. Bidxiichi né David ne gudxi laa cuí lade chonna enda naná ni chi guiaba luguiá caꞌ. Para ulí David ti enda huará de chonna gubidxa purti ngue ni jma huaxiéꞌ naná lade guionna ni. Biseenda be ti enda huara luguiá caꞌ ne laca biseenda be ti ángel chi unitilú Jerusalén, peru raqueca nuu be bichaa be ne gudxi be ángel que ma cadi nitilú di ni.
Bizuhuaa ángel que ra riguibi ti jebuséu trigu stiꞌ, ne biiya David ángel que. Para na Dios rabi David guni ti mexá raqué. Para uzíꞌ David layú que lu jebuséu que. Ucalaꞌdxi hombre que nudii si ni laabe peru qué niná di be. Na be rabi be laa, qué racalaꞌdxi di be usigaꞌde be Dios xiixa ni qué nisaca laabe.
Ne biꞌni be ti mexa raqué, ne biiti be jma maní, bisigaꞌde be Dios; nuu ni gudixhe be idubi naca ne nuu ni bixuuxe be. Ne bisaba Dios gui, bizaaqui irá ni cusigaꞌde be laa que para ihuinni guyuulaꞌdxi ni, ne na rabi ángel que cuꞌ espada stiꞌ ndaani vaina stiꞌ ne ma cadi guni ná ru irutiꞌ.
Ca dxi nuu enda huará que, nuu ru yuꞌdu huiini de lari ni biꞌni Moisés que ndaani guidxi Gabaón, ne nin para che ca binni huará que ra nuu ni. Zitu riaana ni de ra nuu caꞌ. Ngue runi ucuaa David, biꞌni ti mexá Jerusalén. Ne na:
--Rarí ra bine mexá riꞌ, rarí nga ucuí xiiñe ti yuꞌdu sti Dios.
Neca ma gudxi Dios laabe, cadi laa di be chi ucuí be yuꞌdu stiꞌ, peru ucalaꞌdxi be acané be xiiñi be cui ni. Bizulú bitopa be irá ni cui né ni. Bicaa be ca dxu nabeza xquidxi be uraa ca guie para lindaa, ne bitopa be guiibaꞌ, oro, plata, ne bronce ne yaga cedru.
Laca bichiña be irá ca sacerdote ne ca levita, ne udixhe be ca levita caadxi caadxi para guni adxé adxé dxiiñaꞌ. Caadxi que udixhe be laaca usiá ca ne guni chaahui ca ra yuꞌduꞌ ne quixhe chaahui ca ni rusigaꞌde cabe Dios. Xcaadxi quixhe chaahui ximodo gaca dxiiña que. Ne xcaadxi gapa ra puertaꞌ ne xcaadxi uxhidxi saa usisaca Dios.
Bidii be laaca dxiiña que purti ma qué gapa ca xidé gua ca yuꞌdu huiini sti Dios, chiné ca cheríꞌ chericáꞌ, peru napa ca xidé acané caꞌ. Purti nabé bidale caꞌ, undaa David ca ni za de Leví. Biꞌni be laacaꞌ 24 ndaa, ti cada ndaa guni dxiiña ti beeu lu chupa iza. Para uluu cabe lu rifa para guꞌya cabe padxí guni cada tobi dxiiñaꞌ.
De raqué guridxi be Salomón xiiñi be, ne rabi be laa, laa gaca rey ra guiasa be laabe, ne naquiiñe ucuí ti yuꞌdu sti Dios. Gudxi be laa, qué niná di Dios nucuí be ni laabe purti uca be dxuꞌ ne ma biiti be stale binni. Peru na rabi laabe de que xiiñi be Salomón zaca ti binni ni qué zadinde, ne laa ucuí yuꞌdu que.
--Nga runi cayabe lii --rabi be Salomón--, ucuí lu ni ne uzuuba lu irá xixé stiidxa Dios.
Ne laca gudxi be laa xi irá ni ma bitopa be para cui né yuꞌdu que, oro, plata, bronce, guiibaꞌ, yaga ne guie. Ne bidii be laa guiꞌchi ra cá ximodo cui yuꞌdu que ne ximodo gaca patiu stini. Ne gudxi be laa ximodo ucheeche dxiiña que lu ná ca levita ne ca sacerdote. Ne ma para iluxe be gudxi be laa de que Dios bidii laabe ximodo gaca ni ne tu guni ni.
De raqué gudxi be cani runi xhiiña be gacané ca Salomón cui yuꞌdu que. Ne guridxi be irá binni Jerusalén, rabi be laacaꞌ:
--Gucaladxe nucué yuꞌdu sti Dios ne ma napa stale ni cui né ni, peru na Dios cadi naa diaꞌ gune ni purti naca ti dxuꞌ. Laabe gulí be naa aca rey sti Israel ne yanna ma ulí be Salomón para guiaana ra chi ireeꞌ ne para ucuí yuꞌdu stibe.
Laca na be:
--Ora gati Salomón ziuu de cani za de laa gaca xaíque sti Israel pa uzuuba ca stiidxa be. Nga runi, cayabe lii, Salomón, naquiiñe ganaxhii lu Dios de idubi naca ladxidóꞌ loꞌ. Gunna dxichi pa lii uzuxibi lu xañee be ne guꞌnu ni na be la? zuluí be lii xi guꞌnuꞌ. Gunna laabe ulí be lii ucuí lu yuꞌdu stibe. Nga runi cayabe lii bidxii lú ne biꞌni dxiiñaꞌ. Ne laatu, israelita caꞌ, laguunda stiidxa Dios, lauzuuba stiidxa be ti qué chuꞌ dxi iree tu de Israel, xquidxi nu.
Ne laca gudxi be cani runi xhiiñaꞌ be gacané ca Salomón purti nahuiini ruꞌ ne laca purti naquiiñe gaca yuꞌdu que sicarú. Gudxi be laacaꞌ xi irá ni ma napa be para yuꞌdu que, ne stale de laani ni udixhe be laabe. Ne laca gudxi be laacaꞌ acané caꞌ udii caꞌ ni acané ni. Ne stale de laacaꞌ biꞌni ca casi gudxi be laaca que ne nabé bieche be.
Óraque uníꞌ né be Dios nezalú irá ni runi xhiiña be, na be:
--Señor, lii nandxoꞌloꞌ ne nachaꞌhui luꞌ. Stiuꞌ irá xixé ni nuu ndaani guidxilayú. Lii rudiiu laadu iráꞌ ni caquiꞌñe du. Laadu cudxigueta si du caadxi huiini lu ná luꞌ de ni rudiiu laadu. Lii runibiaꞌ lu ladxidóꞌ do ne racalaꞌdxuꞌ gaca du nachaꞌhuiꞌ.
&Nannu bidiee irá xixé ni cui né yuꞌdu stiuꞌ ne stale enda nayecheꞌ, ne nga ca biꞌni ca binni nuu rarí riꞌ. Ucané laadu uzuxibi du xañee luꞌ de idubi ladxidóꞌ do. Ucané Salomón uzuuba stiidxa luꞌ ne ucuí yuꞌdu stiuꞌ.
Ne óraque gudxi be ca binni que gudii ca diuxquixe Dios. Ne irá xixé binni que bizuxibi bidii diuxquixe Dios. Sti dxi que biiti cabe stale maniꞌ bisigaꞌde cabe Dios ne gupa cabe ti saa roꞌ.
RA BICAA REY DAVID STALE CANTU PARA USISACA NÉ DIOS
(2 Samuel 22-23; 1 Crónicas 16; Salmos 18; 96; 105:1-15)
Ruxhidxi David arpa, ne riulaꞌdxi be uxhidxi be ne guꞌnda be, ne laca riguixhe be cantu ne poema. Stale de ca poema gudixhe be cani para tuuxa hombre ni gutiꞌ o para usisaca né be Dios.
Sicarí na cantu bicaa be para usisaca né be Dios ne udii be diuxquixe laa purti bilá laabe de lu ná rey Saúl:
<<Dios rapa naa ne rulá naa. Irá xixé ni nuu guidxilayú naquiiñe usisaca laabe. Qué ziaana dxie de inaba lú be acané be naa ora cadide ni nagana. Ne laabe qué ziaana dxí be de acané be naa. Dxi naa rabe chi guuti cani nanalaꞌdxi naa, naa unié nia laabe acané be naa. Bicaa diaga be naa ne bidxiichi né be laacaꞌ, beda ndee be naa de lu ná caꞌ neca ruluí jma nadipa caꞌ.
&Laabe nanna be cadi nuaa para tide irá ni cayuni cabe naa purti qué huasaana de uzuuba stiidxa be. Nga runi ucané be naa. Zacá nga Dios, racané be ca binni ni nachaꞌhuiꞌ ne rusabaná be ca binni ni nadxabaꞌ. Laabe huaxa huayacané be naa. Jneza peꞌ ni quixhe be guni be. Rapa be cani cá lú laabe. Ucané be naa gudixhe dxieꞌ cani nanalaꞌdxi naa. Nga runi qué ziuu dxi guiana dxie de udiee diuxquixe laabe ne guunda nia laabe biaꞌ tiica dxi nabaneꞌ.>>
Dxi bedandá guiña ndxoꞌ que udixhe ru be sti cantu para bisisaca be Dios. Ndi nga ni na cantu que:
<<Laudíꞌ diuxquixe Dios ne lagüí né irá binni ni huayuni be. Iduꞌnda nu ne usisaca nu laabe ne iníꞌ ique nu irá enda nandxóꞌ ni huayuni be. Qué nusiaanda be ni bidii stiidxa be Abraham, Isaac ne Jacob zudii be laaca guidxi Canaán, zudii be ni cani za de laacaꞌ ne ma bidii be ni laanu.
&Lagüí né ira naca binni guidxilayú de que laabe bizáꞌ be idubi naca guidxilayú. Ca bidóꞌ ni ruzuxibi cabe xañee ca la? bultu si ca nga. Lagüíꞌ ni ti irá xixé binni ni nuu lu guidxilayú usisaca Dios purti laa bizáꞌ guidxilayú. Irá xixé usisaca Jehová, Dios ni rusisaca nu laanu, ca israelita.>>
Ma para gati be gudixhe be sti cantu. Sicarí na ni:
<<Naa nga David ni gudixhe Dios gaca rey sti Israel. Cayuundaꞌ cusisaca Dios. Gudxi Espíritu sti Dios naa xi iniéꞌ.
&Na Dios cani zuba de xaíque ne guꞌya gaca jneza lade ca xpinni la? rusieche irá xixé, zeda gaca casi ti siadóꞌ sicarú ra iluxe guiaba nisa guie ra cuzaani gubidxa lu ca guixi nagupa. Cadi cuchaacha ca binni lidxeꞌ de Dios, ne ma bidii stiidxa Dios naa, qué ziuu dxi iluxe cabe.
&Peru cani qué guni ni na be la? zeda gaca casi yaga guichi ni qué iquiiñe nin para inaaze binni, sínuque para chaꞌqui si.>>
RA UCA SALOMÓN, XIIÑI REY DAVID, RAGUIONNA REY STI CA ISRAELITA
(1 Reyes 1:1-2:12; 1 Crónicas 29:22b-30)
Dxi ma nagola rey David nisi cayaca nanda ne qué ganda chuꞌ xidxaa. Ora biꞌya cani runi né laabe dxiiña zaqué ni la? na caꞌ uyubi cabe ti badu dxaapa sicarú para gapa laabe ne para gata cueꞌ be, cuꞌ xidxaa laabe. Ne ngue biꞌni cabe, biyubi cabe ti badu dxaapa lá Abisag.
Baꞌdu lugola sti rey David, lá Adonías. Naca ti hombre nabé galán, peru nabé bidii bixhoze be doo laabe. Ne ora biꞌya be ma nagola bixhoze be ne ma qué gapa stipa la? na be laabe aca be rey ra guiasa bixhoze be. Ne bitopa be caadxi binni ne yeníꞌ né be Joab, xaíque sti ca dxu sti bixhoze be ne guníꞌ né be Abiatar, sacerdote. Ne irá ca uzá nanda ca laabe. Peru sacerdote Zadoc ne profeta Natán ne capitán Benaía ne irá cani rapa David la? qué niná di caꞌ ninanda ca laabe.
Biꞌni be ti saa ti lugar lá Rogel ne biꞌni invitar be irá ca xaíque sti tribu sti Judá ne ca biꞌchi be. Peru qué ñuni invitar di be Salomón, nin Natán, nin tobi de ca dxu ni rapa bixhoze be.
Ne ora gunna Natán xi cá ique be guni be la? uyé ra nuu Betsabé, jñaa Salomón, ye güi né laa xi cayaca. Ne gudxi laa usietenalaꞌdxi David ma bidii stiidxaꞌ gaca Salomón rey ra gatiꞌ.
Para uyé Betsabé yeníꞌ né David ne byuíꞌ né laa irá ni cayuni xiiñi que ne irá ni gudxi Natán laa. Laga cayuíꞌ né be David diidxaꞌ, biuu Natán ne na de que dxandí irá ni.
Para guridxi David Benaía, xaíque sti ca dxu ni rapa laa ne na rabi laa:
--Ucuaa Salomón, bidxiiba mulaꞌ stinne ne yené laa Gihón. Raqué uchá Zadoc ne Natán aceite ique be para ihuinni de que ma laabe nga rey cubi.
Ne bizuuba cabe stiidxa David, gucuaa cabe Salomón, yené cabe laa ra na David que. Stale binni uyé ra bicuí cabe Salomón de rey, ne irá ca bizulú caꞌ bicaa ca ridxi: <<Viva Rey Salomón>>.
Casi pe biluxe gudó Adonías ne ca xhamigu ora bina diaga ca irá ridxi sti ca binni que. Ne ora que pe ziyuu xiiñi Abiatar, para na rabi laacabe, ma biꞌni David Salomón rey. Ora bina diaga cabe xi na hombre que, biree uxooñe cani nuu ra nuu Adonías ra saa que, zibíꞌ caꞌ bidxibi caꞌ.
Peru Adonías biree uxooñeꞌ, uyé ra nuu yuꞌdu huiini que, unaaze dxiichi punta mexáꞌ nuu ndaani ni que. Purti dxi que lade ca israelita pa chuꞌ tuuxa inaaze punta mexáꞌ que zanda inaba cadi guuti cabe laa. Para na Salomón rabi Adonías qué zuuti di laa peru ma chuꞌ dxí, ne ma zanda chibíꞌ.
Ma nanna David ma chi gati. Ngue runi guridxi be Salomón, bilidxe be laa, na be:
--Nanna ma yaca gateꞌ. Ngue runi racaladxe gabe lii, naquiiñe udxii lú luꞌ ne stale stipa. Bizuuba stiidxa Dios ne irá ni guꞌnu zaree jneza. Pa qué iree chú lu de laani, zuni Dios ni ma bidii stiidxa naa, qué ziaana dxí cani za de naa de gaca rey.
Ne laca rabi be laa usaba ná Joab, xiñee canayuuti Abner ne Amasa. Dxi guti David ma raca cuarenta iza de naca rey sti ca israelita ne ma Salomón xiiñi be biaana de rey, ne uca ti rey nabé nandxóꞌ purti nabé ucané Dios laa, biree irá ni biꞌni jneza.
RA NACA SALOMÓN REY STI CA ISRAELITA
(1 Reyes 2:13-4:34; 2 Crónicas 1)
Qué nindaa de guti David uyé Adonías, xiiñiꞌ, yeguuya Betsabé, jñaa rey Salomón, yenaba laa chiníꞌ né laꞌ Salomón udii ichaganá Abisag, badu dxaapa gupa David ra ma zeeda iluxe dxi stiꞌ. Para uyé Betsabé yeníꞌ né Salomón. Peru nabé bidxiichi Salomón ne bicaa tobi de ca dxu stiꞌ guuti Adonías purti nanna racalaꞌdxi Adonías ichaganá Abisag ti uzulú guyubi gaca rey.
Guladxi Salomón sacerdote Abiatar de Jerusalén, biseenda be laa yebíꞌ xquidxi purti ne laa yenanda Adonías dxi ucalaꞌdxi Adonías ñaca rey. Qué nuseenda guuti be laa purti ucané bixhoze be. Za Abiatar de Elí ne raqué uca ni uníꞌ Dios izaaca cani za de Elí ma raca stale iza.
Ora bina diaga general Joab ni biꞌni né Salomón Abiatar la? nabé bidxibi ne ye naaze dxichi punta dxa mexáꞌ que ni nuu ndaani yuꞌdu huiini que purti ne laa nuu né Adonías dxi biasa luguiá Salomón. Peru biseenda Salomón Benaía biiti Joab raqueca purti biiti Abner ne Amasa, ne purti ngue gudxi bixhoze laa guni. De raqué ma qué ñapa ru Salomón ni nagana ne iruti ru ñasa ñacalaꞌdxi ñaca rey. Ne bichagalú ca israelita laabe casi rey sticaꞌ.
Qué nindaa de ngue bichiña Salomón irá xixé hombre sti Israel ne yené laacabe Gabaón ra nuu yuꞌdu huiini nandxóꞌ que, ne biiti ti mil maníꞌ bisigaꞌde Dios. Huaxhinni que gunaba diidxa Dios laabe, na rabi laabe:
--Xi racalaꞌdxu udiee lii.
Para na be:
--Ma biꞌnu naa xaíque sti stale binni neca nahuiine ruaꞌ, ne qué ganna ximodo gune ni. Yanna ucané naa, dané naa enda biaani ti ganna xii nga enda nachaꞌhui ne xi nga enda nadxabaꞌ ti gaca nia ca xpinni lu jneza.
Nabé guyuulaꞌdxi Dios gunaba be laa guenda biaaniꞌ, ne na rabi laabe:
--Stobi stobi la? ninaba naa ñacaniá laa ñuuti cani nanalaꞌdxi laa ne nudiee laa nibani xadxí o ñune laa ricu, ñapa bidxichi ne nizaabi stiidxa idubi naca guidxilayú. Peru lii la? lugar de ninabu irá nga lágala unaba lu naa gudiee lii guenda biaaniꞌ. Nga runi zudiee lii ni unaba lu naa ca, peru laca zudiee lii ca xcaadxi ca. Chi gune lii ti xaíque ni jma napa bidxichi ne zazaabi stiidxa luꞌ de idubi naca guidxilayú.
Qué nindaa de ngue guyé chupa gunaa, ye guuya laabe para quixhe chaahui be ca enda nagana ni napa caꞌ. Iropa gunaa que nabeza ndaani tobi si yoo ne iropa ca guxana ca tobi si dxi, peru mala ti gueelaꞌ guti ti badu huiini que. Ne yanna iropa cabe na cabe xiiñi cabe ni nabani que.
Bicaa diaga si rey laacabe ne enda nagana stícabe que, na rabi cani runi xhiiña gueeda ne ti machete ne na:
--Laicaa badu huiini ca, laguni chupa ndaa ne laudii tindaa cada tobi de laacabe.
Peru óraque na ni dxandí jñaa badu huiini que:
--Coꞌ, cadi guuti tu badu huiini ca. Laudii lugar chiné be laa.
Guníꞌ gunaa que zaqué purti nadxii xiiñiꞌ ne para laa zaa chiné stobi que baꞌdu que peru ibani ne cadi gatiꞌ. Peru stobi que na zaa guni cabe baꞌdu que chupa ndaa purti na pa qué guiaana né laabe la? nin stobi que laca qué zacaa laabe.
Óraque na Salomón:
--Lagudii badu huiini ca gunaa ni biá laabe ca; nga nga jñaa be.
Para bidii cabe baꞌdu que jñaa. Ora bina diaga ca israelita modo gudixhe chaahui Salomón enda nagana sti ca gunaa que, gunna dxichi caꞌ dxandí Dios bidii enda biaani Salomón.
Laga naca Salomón xaíque sti Israel, qué nidinde di ca guidxi que. Stale de ca guidxi ni nuu gaxha de laacabe gudixe lú ná cabe ne iruti qué nucaa lú laacabe. Nabé bidale xpidxichi Salomón, gupa be stale maníꞌ, carreta, ne endaró. Irá naca iza naca be xaíque sti ca israelita qué ñaadxa endaró laacaꞌ ne nabé galán uca ni para laacaꞌ.
Ne cadi nga si sínuque nabé uyuu xpiaani Salomón; bicaa be stale diidxa ne stale cantu. Biene be de ca yaga ne de ca maníꞌ. Nabé zitu yendá stiidxa be ne beeda binni de irá ladu, beda ucaa diaga laabe ne bedané ni bisigaꞌde laabe.
RA BICUÍ SALOMÓN YUꞌDU STI DIOS
(1 Reyes 5-7; 2 Crónicas 2:1-5:1)
Nabé bidxaaga Hiram xaique sti guidxi Tiru, rey David. Ne ora gunna ma guti David ne ma Salomón naca rey la? bisenda tidxi be Salomón cayeche be purti laa naca rey.
Ne bisenda tidxi Salomón laabe pa zudii be caadxi xpinni be acané ca israelita guchuugu cedru neza guidxi Tiru para cui né yuꞌdu sti Dios. Para na be zudii be. Óraque biseenda Salomón caadxi xpinni ye chuugu né ca xpinni rey que yaga. Laca biseenda endaró para irá ca ni cayuni dxiiña que. Zacá bitopa Salomón xcaadxi para idxaaga ni ma bidii David que.
Lu tapa iza de naca Salomón xaíque sti ca israelita bizulú bicuí yuꞌdu sti Dios. Dede dxi biree ca israelita de Egipto para chiqué la? ma udiꞌdi tapa gayuaa ochenta iza. Ne bicuí Salomón yuꞌdu que ra biꞌni David mexaꞌ dxi biaba dxa enda huará que luguiá ca israelita.
Napa yuꞌdu que chii metru de xilaga ne treinta de ziuulaꞌ ne quince de nasoo. Nezalú ni napa ni ti corredor roꞌ. Napa ni chupa ndaa ndaani ni; ni nuu gaxha de ra puerta que napa gande metru de ziuulaꞌ ne chii de xilaga. Ne stobi ra jma nandxóꞌ que napa chii de ziuulaꞌ ne chii de xilaga. Ra jma nandxóꞌ que nuu guiña nandxóꞌ sti Dios ne nuu chupa ángel ne nanda ti lari galahui de iropa ndaa que. Cueꞌ yuꞌdu que bicuí cabe caadxi yoo huiini para idxá irá ni iquiiñe cabe.
Bicuí cabe yuꞌdu que de guie ne ndaani ni guca de puru cedru naze oro. Nuu ti mexaꞌ ndaani ni para icá gui guꞌxhuꞌ ne nuu chii mexaꞌ para gata pan lú, ne chii candeleru ne ti gayuaa taza roꞌ; irá xixé ni de oro.
Nuu ti hombre ruzá guisu de guiibaꞌ raqué lá Hiram. Laa ucuaa bisiá bronce que, biꞌni casi ti ninchaa roꞌ ra idaa nisa ne chii ninchaa huiiniꞌ para guiaꞌri ná cabe ne napa cani rueeda. Ne laca biꞌni be ti mexaꞌ para guti cabe mani lú usigaꞌde cabe Dios, ne stale guiibaꞌ ni iquiiñe para ofrenda para usigaꞌde cabe Dios. Ne laca biꞌni be chupa pilar ngola ne bizuhuaa cabe iropa ra puerta sti yuꞌdu que.
Lu once iza de naca Salomón rey sti ca israelita biluxe yuꞌdu que. Gadxe iza bindaa gurí ni. Biluxe si dxiiña que ucuaa Salomón undisa chaahui oro ne plata ni bidii bixhoze para Dios, undisa be ni ndaani ca cuartu bicuí cabe que. De raqué ma na Salomón ucuí cabe yoo roꞌ Jerusalén ra chuꞌ.
RA GUDIXHE SALOMÓN GACA TI SAA ROꞌ PARA CHUꞌ NISA YUꞌDU STI DIOS
(1 Reyes 8:1-9:9; 2 Crónicas 5:2-7:22)
Ra biluxe bicuí Salomón yuꞌdu sti Dios, na guni ti saa roꞌ para cuꞌ nisa yuꞌdu que, ne guridxi be irá ca binni risaca lade ca israelita. Biaꞌsi peꞌ cayaca saa ra rucuí cabe ramada que. Racalaꞌdxi be guni be saa que para chi caa be guiña que de ra nuu ndaani dxa yoo de lari bicuí bixhoze be que, ne chi saana be ni ndaani yuꞌduꞌ.
Bidxiña si irá binni que, bedané ca levita guiña que ne yenduu ca ni lugar ra jma nandxóꞌ ndaani yuꞌdu que xaguete de ca ángel que. Ndaani guiña que nuu ca guie bata ra cá ca mandamientu bidii Dios Moisés que.
Ne óraque bizulú biiti cabe stale mil dendxu ne yuze, bisigaꞌde cabe Dios ne gudó cabe. Ne ucuaa ca sacerdote ne ca levita bixhidxi saa, biinda caꞌ cusisaca ca Jehová Dios sticaꞌ purti nachaꞌhui ne qué huayuu dxi usaana dxí de ganaxhii laacaꞌ. Laga cayuunda cabe que biete Dios lade ti za ruzaaniꞌ, ne qué ñanda ñaana ca sacerdote ndaani yuꞌdu purti nabé ruzaani za que.
Oraque na Salomón:
--Nabé nachaꞌhui Dios; ulí guidxi Jerusalén casi xquidxi ne gulí David, bixhozeꞌ, gaca rey. ucalaꞌdxi bixhoze nucuí yuꞌdu stibe, peru rabi be laa, <<Chi gapu ti xiiñuꞌ ne laa ucuí yuꞌdu ca.>> Yanna ma biꞌni Dios ni bidii stiidxaꞌ bixhoze que purti ma naca rey sti Israel ne ma bicué yuꞌdu sti Dios ne ma uluaa guiña nandxóꞌ que ndaani ni.
Ne na Salomón rabi Dios:
--Nin iruti bidóꞌ casi lii, Jehová. Lii rudii stiidxa luꞌ ca xpinni luꞌ ne runi lu ni ma uníꞌ luꞌ. Yanna riꞌ caduꞌya du ma biꞌni luꞌ ni bidii stiidxa lu bixhozeꞌ, rey David. Guꞌdxuꞌ laabe pa guzuuba cani za de laabe stiidxa luꞌ, lade ca zaree tobi tu gaca rey sti Israel ne qué ziuu dxi guiaana dxí caꞌ. Yanna rinaba lii guni lu ni ma uníꞌ lu ca.
&Ma bicué ti yuꞌdu para lii, peru ñee zanda cueza lu ndaani yoo ni bicuí binni la? Irá du nanna du nabé nandxóꞌ loꞌ ne ruchá lu ibáꞌ ca de lii. Lii nouꞌ ziaanu ndaani yuꞌdu ni bicué riꞌ. Nga runi canaba lii cadi iree lu de ndaani ni ti ora iníꞌ né ca xpinni lu lii pa nuu caꞌ ndaani ni o neca guꞌya dxí si caꞌ ni de zitu, rinaba lii, icabi lu laacaꞌ.
&Ne ora uchee né cabe lii ne udiiu lugar inaaze cani nanalaꞌdxi laacabe laacabe ne quixhe dxí cani cadinde né cabe laacabe o useendu ti gubiña o enda rindaana o ti enda huará o ti enda guidxa luguiá biní stícabe, peru iníꞌ né cabe lii ne na cabe bichee cabe ne ma qué zuni ru cabe cani la? rinaba lii ucaa diaga lu laacabe, ne uxhá lu ni bichee né cabe lii que.
&Laca rinaba lii pa chuꞌ tuuxa dxu ganna pabiáꞌ nandxoꞌloꞌ ne gueeda raríꞌ gueda iníꞌ ne lii la? bicaa diaga laa ti ganna irá xixé binni guidxilayú pabiáꞌ nandxoꞌloꞌ ne uzuxibi xañee luꞌ. Pa guchee né ca xpinni lu lii, ne lii gudiiu che ca sti guidxi zitu, chiné cabe laacaꞌ casi esclavu, peru na caꞌ nanna dxichi caꞌ bichee caꞌ, ne guꞌya dxí ca yuꞌdu riꞌ, iníꞌ né ca lii, rinaba lii ucaa diaga lu laacaꞌ ne guxhá lu ni bichee né ca lii que.
Ra biluxe uníꞌ né be Dios, bisaba Dios gui de ibáꞌ, bizaaqui cani cusigaꞌde cabe laa que, ne irá xixé binni que bizuxibi xañee Dios. Ne óraque biiti cabe jma dendxuꞌ ne yuze, ni bisigaꞌde cabe Dios ne gudó cabe. Ne ra bizaa xhono gubidxa de cayaca saa que, biluxe si irá ni, para bigueta ca binni que ralidxi. Irá xixé cabe cayeche cabe pabiáꞌ nachaꞌhui ucané Dios rey David ne rey Salomón ne irá xixé cabe.
Qué nindaa de ngue ti gueela guníꞌ né Dios Salomón lu bacaandaꞌ, na Dios rabi laabe:
--Ma bicaa diaga lii, ne dede yánadxi ma ndaani yuꞌdu chi saana cabe ni usigaꞌde cabe naa.
Ne bidii stiidxa Dios laabe zucaa diaga ra iníꞌ né ca israelita laa, ne zusiaanda irá ni uchee né ca laa, pa chi nanda ca laa ne na caꞌ dxandí bichee caꞌ ne ma cadi guni ru cani.
Ne laca bisietenalaꞌdxi Dios laabe pa uzuuba be stiidxaꞌ, zabee tobi ni za de laabe para gaca rey sti Israel. Peru pa qué uzuuba be stiidxa ne chi nanda be ni cadi dxandí Dios la? zudii che ca israelita sti guidxi zitu, ne laca ma qué ziaana ndaani yuꞌdu que ne zudii uxhá binni de sti guidxi ni. Ne ora guꞌya binni yuꞌdu ndahui que zietenalaꞌdxi guca ni zaqué purti qué nuzuuba ca israelita stiidxa Dios sínuque bizuxibi ca xañee ni cadi dxandí Dios.
SALOMÓN UCA TI XAÍQUE NABÉ NANDXÓꞌ
(1 Reyes 9:10-10:29; 2 Crónicas 8:1-9:29)
Gande iza bindaa para biluxe irá dxiiña biꞌni rey Salomón. Gurí yuꞌduꞌ ne gurí palaciu. Bicaa be irá dxu ni nabeza lade ca israelita biꞌni iropa dxiiña que, ne xcaadxi ruꞌ. Ne bicaa be laaca uluu ca lindaa Jerusalén ne irá naca ca guidxi sti Israel. Laabe ne rey sti guidxi Tiru biseenda cabe caadxi barcu guedané oro, peru cadi oro si bedané cabe, laca bedané cabe bigáꞌ, yaga risaca, marfil ne migu.
Ora gunna reina de Sabá irá ni cayuíꞌ binni de Salomón, na ca nabé nuu xpiaani be ne nachaꞌhui be, uyé yeganna laabe para inaba diidxa laabe caadxi ni nabé nagana. Peru bicabi be laa irá ni unaba diidxaꞌ.
Ora biꞌya gunaa que pabiáꞌ sicarú zuchaꞌhui palaciu sti Salomón, na:
--Qué ñune cre diaꞌ irá ni byuíꞌ né binni naa de lii, peru yanna ma cayuuya dxiche piaꞌ jma que ni gudxi cabe naa. Xi que nayeche ca binni lidxi luꞌ ne cani runi né lii dxiiña yaꞌ. Diuxquixe Dios saca bidii gacu rey sti ca binni Israel, ne cayuꞌnu ni jneza.
Ne bisigaꞌde gunaa que laabe oro, guie risaca, ne guixi rindáꞌ naxhi. Laabe laca bisigaꞌde be laa ni gucalaꞌdxiꞌ, ulí ni nuu ndaani bodega sti palaciu que. De raqué biree gunaa que zibíꞌ.
Irá iza rutopa be stale bidxichi ni riguixe ca dxu ni nabeza guidxi que lu ná be, ne laca ni riguixe ca israelita. Asientu ra ribí be que uyáꞌ de marfil naze oro. Napa ni xhoopa escalera ne rindá ni dede ra ribí be, ne nuu ti lion cada ná ni, ne chupa cada lu escalera, tobi cada ladu. Ndaani taza de oro reꞌ be.
Ne napa be tapa mil maniꞌ ni riné be guuze, ne sti doce mil para quiba cabe. Tan stale mani stibe gupa be xidé bicuí be xcaadxi guidxi para guiaapa came. Laabe nga rey ni jma gupa bidxichi idubi naca guidxilayú ne ni jma nuu xpiaaniꞌ.
RA MA NAGOLA SALOMÓN NE QUÉ NUZUUBA STIIDXA DIOS
(1 Reyes 11; 2 Crónicas 9:30-31)
Nabé uyuulaꞌdxi Salomón gunaa, ne gupa stale xheelaꞌ ne bichaganá be gunaa de sti guidxi neca gudxi Dios laacabe cadi ichaganá cabe binni de sti guidxi. Bichaganá be xiiñi rey sti Egipto ne xcaadxi ruꞌ.
Irá xheela be ni cadi israelita ruzuxibi xañee ni cadi dxandí Dios, ne cumu nadxii be laaca la? ne ma nagola be la? bicuudxi ca laabe uzuxibi be xañee ni cadi dxandí Dios. Ne cadi ngue si sínuque biꞌni be caadxi mexá bidóꞌ gaxha Jerusalén para usisaca ca dios sticaꞌ. Ne zaqueca bizuxibi be xañee ca bidóꞌ que casi ñaca ni dxandí Dios.
Ngue runi bidxiichi né Dios laabe, ne na rabi laabe:
--Ma bichee neu stiidxaꞌ, yanna ma qué zudiee diaꞌ gaca cani za de lii rey sti Israel. Zudiee siaꞌ laacabe gaca cabe rey sti ti guidxi jma nahuiiniꞌ, ne nga purti bidiee stiidxa David bixhoꞌzoꞌ, de que tobi ni za de laa ziaana gaca xaíque, ne laca purti nuu yuꞌdu stinneꞌ ndaani guidxi ca. Ma ulié tobi lade cani runi xhiiña luꞌ gaca rey sti jma de xcalaa guidxi Israel.
Ne dede dxi que ma bizulú ca guidxi ni nuu gaxha de Jerusalén uziñe ca ca israelita.
Uyuu tobi hombre de lade tribu sti Efraín lá Jeroboam, runi xhiiña Salomón. Ti dxi biree be de Jerusalén ne bidxaaga be ti profeta lá Ahías. Biiya Ahías iruti cayuuyaꞌ, ucuaa capa cubi stiꞌ gucheza doce ndaa, ne na rabi laabe:
--Ucuaa chii ndaa ca purti ma uníꞌ Dios zuni lii xaíque sti chii tribu sti Israel. Ma qué zudii di be ni za de David ca xaíque lade Israel purti ma bizuxibi Salomón xañee ni cadi dxandí Dios.
&Yanna chi usabaná be laaca caadxi. Zudii be gaca ca xaíque sti caadxi huiini binni Israel purti bidii stiidxa be David zuni be ni pa laa uzuuba diidxaꞌ, ne bizuuba stiidxa be. Ne yanna ngue ca cayabi Dios lii pa uzuuba lu stiidxa la? zudii gaca ni za de lii xaíque sti Israel, guiasa siouꞌ.
Nabé jneza runi Jeroboam dxiiñaꞌ, ngue runi bisaana Salomón cani za de tribu sti Efraín ne Manasés lu ná be. Peru qué ñuulaꞌdxi be ti nabé naná dxiiña cayuni ca lisaa be, ne bidxiichi né be Salomón, bicaa lú be laa , peru qué ñanda niguixhe dxí be laa. Ucalaꞌdxi Salomón ñuuti laabe, peru bixooñe be uyé be Egipto, ne biaana be raqué dede dxi ma guti Salomón.
Cuarenta iza uca Salomón xaíque sti ca israelita, ne dxi guti be, ma Roboam xiiñi be guca rey sti caꞌ.
RA UCA ISRAEL CHUPA NDAA
(1 Reyes 12:1-24; 2 Crónicas 10:1-11:4)
Guti si Salomón uyé Roboam Siquem purti ma nuu caadxi de ca israelita raqué, ma chi ucuí ca laabe de xaíque sticaꞌ. Peru ca israelita ni nabeza guiaꞌ la? ma bisenda tidxi caꞌ Jeroboam, ma zanda ibiguetaꞌ, ma guti Salomón. Para bigueta Jeroboam, ne rabi cabe laa iníꞌ né Roboam pur laacabe.
Para na Jeroboam rabi Roboam:
--Laga nabani bixhoꞌzo la? nabé naroꞌba biquixe laadu. Yanna pa zandete lu lú ni la? ziuꞌ né du lii tobi si ti gaca lu xaíque.
Para na Roboam rabi laacabe, lu chonna gubidxa gabi laacabe xi na. Óraque uyé Roboam ra nuu cani bilidxe bixhoze chiqué, ne na ca ngue rabi laa, guni ni canaba ca binni que laa.
Peru qué ñuulaꞌdxi modo bilidxe cabe laa que para uyé yenaba diidxa caadxi hombre biaꞌca laa. Ne na ca ngue rabi laa, gabi ca binni que, qué zandete di lú ni sínuque chi udxiiba ni jma. Raguionna gubidxa bidxiña ne Jeroboam irá binni que para ziguuya ca xi na be. Óraque rabi be laacaꞌ naquiiñe quixe ca jma stale. Peru guca ni zaqué purti nga nga gudxi Dios Ahías gabi Jeroboam.
Ora bina diaga ca binni que xi na be la? na caꞌ:
--Ma qué gapa nu xidé gacané nu ca binni lidxi rey David. Chuu canu, chi tixhe chaahui nu cani nagana stinu laanu.
Ne biree ca zibíꞌ caꞌ. Ne ma uca Roboam xaíque sti chupa si tribu, tribu sti Judá ne tribu huiini sti Benjamín ni dxaaga Judá. Dede chiqué nga biree lá guidxi ra gurí be de rey que Judá.
Ca xcaadxi israelita que qué niná ca ñaca be xaíque sticaꞌ. Ti dxi biseenda be tu zi uquixe laacaꞌ, peru bichá ca guie hombre que, biiti ca laa. Ne biꞌni caꞌ Jeroboam xaíque sticaꞌ.
Biiya si Roboam ngue ni la? bitopa jma dxu de lade tribu sti Judá ne sti Benjamín para chi ucaa lú né ca xpinni Jeroboam purti na jma galán ñaca irá israelita tobi si. Peru biseenda Dios profeta Semaías chi tidxi laabe cadi chi ucaa lú be ca xcaadxi israelita, purti na laa biꞌni pur indaa saa cabe.
Para uyé Semaías yetidxi laabe xi na Dios. Ne ora gunna irá dxu stibe que xi na Dios la? bigueta caꞌ yebíꞌ caꞌ.
RA GUCA JEROBOAM REY STI CA BINNI ISRAEL NI NABEZA GUIAꞌ
(1 Reyes 12:25-14:20)
Gulaa si guidxi Israel, uca chupa ndaa. Guca Jeroboam xaique stica ni nuu guiaꞌ, ne gulee lá cabe ni Efraín. Ne cumu za Jeroboam lade tribu sti Efraín la? na gaca guidxi Siquem xaíque sti ca guidxi que.
Qué nindaa de ngue ma rie ca xpinni be Jerusalén, riné ca ni cusigaꞌde ca Dios. Nabé uyuu be xizaa ne bidxibi be purti na be zanda ca ma chi nanda ca Roboam. Ngue runi na be mejor guni be xiixa gaca bidóꞌ sticaꞌ ndaani guidxi Efraín xquidxi caꞌ.
Ne ucuaa be biꞌni be chupa yuze huiini de oro, ne na be rabi be laacaꞌ:
--Rarí nuu Dios stitu, ma qué gapa tu xidé che tu Jerusalén, chi saana tu ni usigaꞌde tu Dios.
Gudixhe be tobi ni ndaani guidxi Dan ne stobi sti ladu guidxi que, ndaani ti guidxi lá Betel.
Zacá bizulú ca binni que bizuxibi xañee ni cadi dxandí Dios, ne ma qué nuzuuba ca stiidxa Dios. Ne gudixhe be sacerdote de intiisi tribu ne laca na be guni cabe ti saa lu xhono beeu sti cada iza para usisaca cabe ca dios, ni na cabe Dios stícabe que.
Dxi bizulú saa que ucalaꞌdxi be ñuuti be caadxi mani nusigaꞌde be tobi de ca yuze huiini de oro que. Peru mala beeda ti profeta de Judá ra cayuni be ni que, na rabi laabe:
--Bicaa diaga ni chi tidxe lii riꞌ. Ziuu dxi gueda tobi de lade cani za de David zuuti irá xixé sacerdote ni riguixhe mani lu mexa sti bidóꞌ riꞌ. Ne zuzaaqui dxita sti binni lú ni para gaca dxaba ni neza lú Dios, ne ma que ziuu ru dxi quixhe cabe mani lú ni. Ne para guꞌyuꞌ dxandí ni cayabe lii ri la? zuni dé Dios mexa bidóꞌ riꞌ yanadxí ca.
Ora bina diaga be xi na profeta que, bidxiichi be, ne rabi be ca xpinni be inaaze caꞌ profeta que. Ne undisa ná be nuluí ná be profeta que, peru bibidxi ná be ne uca dé mexa bidóꞌ que.
Óraque rabi be profeta que:
--Uníꞌ né Dios stiuꞌ guianda nayaꞌ.
Para uníꞌ né profeta que Dios, ne bianda ná be. Peru qué ñaana dxí be de nuchee né be Dios casi bizulú be biꞌni be ndaani guidxi Efraín que, ne gudixhe ru be sacerdote ni cadi za de tribu sti Leví.
Qué nindaa de ngue uca huará ti xiiñi be lá Abías. Para gudxi be xheela be che ra nuu profeta Ahías. Ahías nga ni gudxi laabe chiqué zaca be rey que, peru ma nagola Ahías ne ma nacheepa lú. Zacaxá xheela be niguite Ahías, ucuaa bizuchaahuiꞌ, biꞌni casi ñaca adxé tu laa.
Peru ante chindá be ma gudxi Dios Ahías tu laabe, ne casi yendá be ra nuu Ahías na rabi laabe:
--Cadi naquiiñe uchaa lu tu lii, nanna lii nga xheela Jeroboam. Napa xiixa naná gabe lii. Uyé ye tidxi xheelu xi na Dios. Ndi nga ni na Dios: <<Naa gudixhe lii gacu xaíque sti Efraín, peru qué nuzuuba lu stiidxaꞌ. Huachee neu naa jma que irá cani huayuu ante de lii. Qué ninaba diidxu naa xi racaladxe guꞌnuꞌ, lágala bizuxibi lu xañee bidóꞌ. Nga runi zuniteluáꞌ ca binni lidxi luꞌ, zuute irá hombre ni za de laacabe.>>
&Nga nga ni na Dios gabi lu xheela luꞌ --na Ahías rabi laabe--. Yanna, guyé yebíꞌ. Casi pe lii chi ndoouꞌ zati xiiñi luꞌ. Xiiñi lu ca uzulú gatiꞌ ti gaca ni ma uníꞌ Dios zaca. Ne zaguixhe Dios sti xaíque sti Efraín, ne ngue guuti irá ni za de Jeroboam ni nabani ruꞌ. De raqué zusabaná Dios ca binni Efraín, zuseenda laaca ti guidxi zitu pur irá enda nadxabaꞌ ni cayuni caꞌ, ni bicaa Jeroboam laacaꞌ guni caꞌ.
Biree xheela Jeroboam, zibíꞌ, ne casi yendá ralidxi guti xiiñiꞌ. Veintidós iza guca Jeroboam xaíque sti Efraín, ne ra guti be ma Nadab xiiñi be guca xaíque sti Efraín.
CA NI GUCA REY STI GUIDXI EFRAÍN: NADAB, BAASA, ELA, ZIMRI NE OMRI
(I Reyes 15:25-16:28)
Chupa si iza guca Nadab xaíque sti Efraín. Laca qué nuzuuba be stiidxa Dios, biꞌni be stale ni nadxabaꞌ casi ca biꞌni bixhoze be. Ti tiru ra cadinde né be ca filisteu, biasa ti xaíque sti ca dxu stibe lá Baasa, bicaa lú laabe ne qué nindaa biiti laabe ne ma laa uca xaíque cubi. De raqué biiti irá hombre ni za de laabe.
Veinticuatro iza guca Baasa xaíque sti ca binni guidxi Efraín, ne ulí be guidxi Tirsa gaca xaíque sti guidxi que. Peru laca nabé nadxaba uca be casi uca ca binni lidxi Jeroboam, ne laca qué nuzuuba be stiidxa Dios.
Ca dxi que bidii Dios caadxi diidxa profeta Jehú para gabi laabe ne ndi nga ni gudxi Jehú laabe:
--Na Dios, gudixhe lii casi xaíque sti Efraín, peru ma biꞌni lu cásica biꞌni Jeroboam. Nga runi chi udiee guni dé cabe ca binni lidxi luꞌ cásica biꞌni neu ca binni lidxi Jeroboam.
Dxi guti Baasa, ma xiiñi ni lá Ela gurí, guca xaíque sti guidxi que. Chupa si iza guca Ela xaíque sti guidxi Efraín. Biasa ti xaíque sti ca dxu stibe lá Zimri, biiti laabe, ne ma laa biaana casi xaíque. Laca biiti Zimri irá hombre de ca binni lidxi Baasa.
Peru ti semana si guca Zimri xaíque sti Efraín purti ora gunna ca dxu sti Efraín biiti be Ela la? gulí ca tobi hombre lá Omri gaca xaíque sti Efraín. Ne biree caꞌ zi naaze caꞌ Zimri, peru bidii gui Zimri palaciu que ne biaana ndaani ni ne raqué uyaꞌquiꞌ.
Doce iza guca Omri xaíque sti Efraín, ne jma rusi bichee ne biꞌni ni nadxabaꞌ que ca xcaadxi ni gurí chiqué. Bicaa be ca binni que uzuxibi xañee ni cadi dxandí Dios, ne guzíꞌ be ti dani lá Samaria ne raqué bicuí be ti guidxi ra gaca xaíque sti Efraín. Ra guti be, ma Acab, xiiñi be, guca xaíque sti Efraín.
CA NI GUCA REY STI JUDÁ: ROBOAM, ABÍAS, ASA
(1 Reyes 14:21-15:24; 2 Crónicas 11:5-16:14)
Roboam, xiiñi Salomón, guca primé xaíque sti guidxi Judá, gueteꞌ de Israel. Nírudoꞌ biyubi be guni be xquidxi be nadipaꞌ, ti iruti indisa laabe ra zuba be que, ne biꞌni be ra ucaachi lú cabe ndaani stale guidxi. Biꞌni chaahui be ca pilar sti lindaa guidxi que. Bitopa lú be guiibaꞌ ne endaró, bichá be ndaani stale yoo.
Laga naca be xaíque sti guidxi sti Judá beeda ca sacerdote ne ca levita de idubi naca guidxi Efraín, beda ndeza ndaani guidxi Judá purti qué niná Jeroboam nudii ñuni ca xhiiña Dios ndaani guidxi Efraín. Maca gudixhe Jeroboam xcaadxi hombre gaca sacerdote sti iropa yuze huiini de oro ni biꞌni que. Ngue runi irá binni guidxi Efraín ni ucalaꞌdxi uzuxibi xañee Dios ni dxandí la? uyé ndaani guidxi Judá, ye usigaꞌde mani Dios ndaani yuꞌdu ni nuu Jerusalén. Ne ucané ca binni que birooba Judá ne guca nadipaꞌ.
Ca chonna iza naca be xaíque bizuuba be stiidxa Dios. Ne nabé ucané Dios guidxi Judá, uca nadipaꞌ. Peru qué nindaa de ngue ma qué nuzuuba ru be stiidxa Dios, ne irá binni guidxi Judá bicuí yuꞌdu sti bidóꞌ, ne bizuxibi ca xañee cani. Ne ca hombre, cani cayapa altar sti cani, uyuu né ca laca hombre casi laacaꞌ ni risaana ni cusigaꞌde ca dios sticaꞌ que. Zacá biꞌni ca binni Judá stale enda nadxabaꞌ, ne pur ngue ca la? ulee Dios ca cananeu de guidxi que yaꞌ.
Lu gaayu iza de naca be xaíque sti guidxi Judá biasa xaíque sti Egipto, bitopa irá dxu stiꞌ ne bicaa lú guidxi Judá. Ne gunaaze caꞌ irá guidxi ra bicuí cabe yoo para ucaachi lú cabe que ne dede yendá ca Jerusalén.
Para biseenda Dios profeta Semaías ra nuu be ne na rabi laabe ne cani runi xhiiña be, ndi nga ni na Dios:
--Chi udii Dios gapa tu irá enda nagana riꞌ purti ma cadi cuzuuba tu stiidxaꞌ.
Nabé naná biaba ni laabe, laabe ne cani runi né laabe dxiiñaꞌ, ne ucaná ladxidóꞌ cabe purti biiya dxichi cabe dxandí ma bisaana cabe de uzuuba cabe stiidxa Dios.
Qué nindaa de ngue bigueta Semaías, ye guuya laacabe sti tiru, yené xcaadxi diidxa ne ndi nga ni na ni:
--Ma biiya Dios cayacaná ladxidóꞌ to purti bichee né tu laa. Nga runi qué zudii di guni dé xaíque sti Egipto Jerusalén, peru naquiiñe udxii lú tu para ilá tu. Ne napa tu xidé quixe tu lu ná xaíque sti Egipto.
Ne ucuaa xaíque sti Egipto ne ca dxu stiꞌ, yené ca irá oro ni guluu Salomón ndaani yuꞌduꞌ ne ndaani palaciu que. Ne ma gupa Roboam xidé bizáꞌ ni chuꞌ ndaani yuꞌduꞌ ne ndaani palaciu que, peru ma de bronce. Lu diecisiete iza de zuba Roboam de xaíque sti Judá, guti. Ma xiiñi be Abías guca xaíque jlugar be.
Laga zuba Abías de xaíque sti Judá, qué nuzuuba stiidxa Dios, peru bidii Dios uca be xaíque purti ma bidii stiidxa David, bixhoze bida be. Purti David nabé bizuuba stiidxa Dios, neca bichee dxi biseenda guuti Urías para ucuaa xheela Urías. Nisi gudinde Abías, gudinde né Jeroboam, xaíque sti Efraín. Peru ucané Dios laabe, gudixhe dxí be Jeroboam purti ucuá lú be Dios, ne gunda guxha cabe caadxi guidxi Efraín.
Lu chonna iza guti Abías, ne ma biaana Asa, xiiñiꞌ, casi xaíque sti guidxi Judá. Nabé nachaꞌhui uca be ne bizuuba be stiidxa Dios. Bini dé be irá mexa bizáꞌ ca binni que para uzuxibi xañee ni cadi dxandí Dios, ne bicaa be laaca uzuuba ca stiidxa Dios ni dxandíꞌ ne uzuxibi ca xañee. Ra bizulú guca Asa xaíque sti guidxi Judá, qué ñapa ca xidé nidinde caꞌ, ne laga nuu cabe zaqué bicuí be stale ra ucaꞌchi lú cabe ora chuꞌ tu gueda ucaa lú laacabe. Ne biꞌni chaꞌhui be lindaa nuu guidxi que, ne gupa be stale dxu para ucaa lú né be pa chuꞌ tu gueda tinde né laacabe.
Ma xadxí de ngue biasa ca binni de ti guidxi lá Cus, beda ucá lú laabe, para unaba be lú Dios gacané laacabe. Ne gudixhe dxí cabe lu enda ridinde que purti ucané Dios laacabe.
Ra bigueta cabe de ye tinde cabe que, biree ti profeta lá Azarías, ye chagalú laacabe, ne na rabi laabe:
--Pa lii, cadi guiaana dxiu de guꞌnu ni na Dios la? zacané lii ne irá ni guꞌnuꞌ zaree jneza.
Ne zaqué biꞌni be, biꞌni dé be irá bidóꞌ ni biꞌni ca binni Judá, dede guxha be dxiiña sti jñaa be bida purti bisenda guni ti bidóꞌ. Ucuaa be bidóꞌ que bizaaqui be laa. Laga naca be xaíque sti Judá stalé binni de Efraín biree de xquidxi ne ye ndeza Judá purti biiya caꞌ pabiáꞌ cayacané Dios ca binni guidxi Judá.
Bindaa de ngue biasa Baasa, xaíque sti Efraín, ucuaa irá dxu stiꞌ, ye chuu Judá. Asa qué ñe ñeeda, ucuaa bidxichi sti yuꞌduꞌ ne xpidxichi, ne uyé ra nuu xaíque sti Siria, ye guuya pa zacaa bidxichi que gacané laa. Para biree rey sti Siria ye ucaa lú Efraín. Biaana ca de Efraín de nucaa lú guidxi Judá purti ma luguiá Siria nuu caꞌ.
Peru nabé bidxiichi né Dios Asa, ne bisenda tidxi né laabe profeta Hanani, na Hanani rabi laabe:
--Ndi nga ni na Dios: <<Xiñee qué ninaba lu ñacaniá lii casi ucania lii dxi gudixhe dxí lu ca xpinni Cus. Ñee ma biaanda lii modo huayacaniá lii la? Nannu couꞌ ruuya xi irá runi binni, ne racaniá cani rusisaca naa. Peru cumu ruuya biꞌni lu enda nahuati ca, unaba lu xaíque sti Siria acané lii la? yanna ma chi usaana lii ne dede yanadxí ziuu stale tu zucaa lú lii.>>
Ora bina diaga Asa xi na Hanani bidxiichi, ne bicaa ca xpinni guniná Hanani. Qué nindaa de ngue uca huará ñee Asa, peru laca qué ninaba di ñacané Dios laa. Ne lu chupa iza de ngue guti. Dxi guti be ma napa be cuarenta y un iza de naca be xaíque, ne ma xiiñi be, Josafat, biaana jlugar be.
RA BIDXIIBA ELÍAS DONDA IQUE ACAB, REY STI GUIDXI EFRAÍN
(1 Reyes 16:29-19:21)
Xhupa xhonna iza riaadxa para gati Asa, guti Omri xaíque sti guidxi Efraín, ne ma Acab xiiñi biaana jlugar, uca xaíque sti Efraín. Nabé nadxaba guca Acab, jma que irá xaíque ni huayuu ante de laa. Ne jma rusi biꞌni yuudxu ni, bichaganá ti gunaa, ti huadáꞌ lá Jezabel, xiiñi xaíque sti guidxi Sidón.
Ne cumu irá binni guidxi Sidón ruzuxibi xañee ti dios sticaꞌ lá Baal la? bicuudxi Jezabel Acab, uzuxibi xañee Baal ne ucuí ti yuꞌdu Samaria, xaíque guidxi sti Efraín. Ne cadi ngue si, sínuque bicaa Jezabel laabe guuti be ca profeta sti Dios ni dxandíꞌ. Peru Abdías, tobi de ca ni runi dxiiña ralidxi Acab, nadxii Dios, ni dxandí Dios, ne ucuaa ca profeta sti Dios, bicaachi ndaani ti cueva ne yesaana ni gudó cabe.
Ca dxi que nuu ti profeta sti Dios ndaani guidxi Efraín, lá Elías, ne ti dxi guyé be ra nuu Acab, rabi be laa:
--Naa xpinni Jehová, Dios ni dxandí naa, ne racaladxe gabe lii, qué ziaba di nisa guie ndaani guidxi Efraín dede ora gabe gaca ni.
Ne na Dios rabi Elías chi ucaachi lú cueꞌ ti biasa sti Querit. Para biree Elías uyé, ne laga nuu be raqué yesaana ca biaꞌqui ni gudó be. Guzá Acab biyubi laabe xadxí, peru qué nidxela di laabe.
Biaana be raqué dede ra bibidxi nisa sti biasa que purti qué ñaba nisa guie. De raqué ma gudxi Dios laabe che be ti guidxi gaxha de Sidón, ne chi guiaana be ralidxi ti viuda. Ra yendá be raqué biiya be ti viuda cutopa yaga, para rabi be laa gudii ni go be.
Peru na viuda que rabi laabe:
--Qué gapa diaꞌ gasti jma que caadxi huiini harina ne caadxi aceite, biaꞌsi peꞌ para gune pan gahua nia xiiñeꞌ.
Óraque rabi be viuda que guni ni go be, ne de raqué ma guni ni go caꞌ. Ne rabi be laa, pa guni ni la? zutale Dios harina ne aceite que dede dxi guiaba nisa guie. Para biꞌni viuda que ti pan huiiniꞌ, bidii laabe, ne dxandí qué nira aceite ne harina sti gunaa que biaꞌ dxi bindaa gubiña que.
Mala ti dxi gunaaze ti enda huará xiiñi gaana gunaa que dede ma qué ñanda nicaa bi, guti. Óraque na gunaa que rabi laabe xi guni né badu que, ma guti.
Para gucuaa be baꞌdu que gudxiꞌba né be laa ra riaana be que, ne gudixhe be laa lu jluuna be ne uníꞌ né be Dios, na be:
--Señor Dios stinne, rinaba lii usibani lu badu nguiiu huiini riꞌ, ti nuaa ralidxi jñaa be ne nabé huayacané naa.
Ne guta gudaa be, bichá be bi ruaa baꞌdu que ne bibani. Bicaa diaga Dios laabe. Óraque ye udii be baꞌdu que jñaa.
Ora biiya jñaa baꞌdu que, ma bibani baꞌdu que, na rabi laabe:
--Yanna ru ma biiya dxandí zeedu de Dios, ne dxandí irá ni riníꞌ luꞌ.
Udiꞌdi chonna iza ne qué ñaba nisa guie. Nabé naroꞌba gubiña uca idubi naca guidxi Efraín, peru qué ñaana dxí Acab de nuyubi laabe irá ladu. Para na Dios rabi laabe, che be chi guuya be Acab, ne na Dios ma chi usaba nisa guie.
Casi peꞌ biꞌya Acab laabe na:
--Ma biguetu la? Biaa padxí cayuni ná lu xquidxi du.
Peru na be rabi be laa:
--Cadi naa diaꞌ nga bine naꞌyaꞌ xquidxi tu, sínuque lii, purti qué nuzuuba lu stiidxa Dios, lágala bizuxibi lu xañee Baal. Yanna ma chi duꞌya nu uná nga ni dxandí Dios. Gudxi irá ca binni ca che caꞌ lu dani Carmelu, ne chiné ca irá profeta sti Baal.
Para bichiña Acab irá ca binni que, ne yené irá ca profeta sti Baal. Bidxiña si irá binni que raqué, na be:
--Xiñee qué cuí tu tu chinanda tu. Pa Jehová nga Dios ni dxandí la? pues, lauzuxibi xañee. Ne pa Baal la? lauzuxibi xanee Baal.
Peru iruti nicabi. Bigueta na Elías:
--Ma naa siaꞌ profeta sti Jehová, naa siaꞌ nabaneꞌ. Peru rarí nuu tapa gayuaa cincuenta profeta sti Baal. Nga runi yanna chi duꞌya canu uná nga ni dxandí Dios. Latané chupa yuze huiiniꞌ ne laguni ti mexaꞌ, ne naa gune stobi. Laguuti ti yuze huiiniꞌ, ne naa guute stobi, ne laquixhe ni lu ca mexa ne yaga, peru cadi ucaa gui tu ni. Ne naa laca zaguixhe stinne lu mexaꞌ, ne qué zucaa guieꞌ ni. Ne cada tobi iníꞌ né dios stiꞌ, ne dios ni icabi, gusaba gui de ibáꞌ ucaa gui yuze huiini ca la? nga nga ni dxandí Dios.
Irá binni que uyuulaꞌdxi ni na be que, ne bicaa ca ridxi na caꞌ, nga nga laani. Bidii be ulí ca profeta sti Baal yuze huiini ni ucalaꞌdxi caꞌ, ne biꞌni chaahui cani siadóꞌ guieꞌ ruꞌ. Ne bizulú caꞌ bicaa ca ridxi Baal idubi naca para siadóꞌ que peru gasti qué ñaca.
Biaꞌ galaa dxi bizulú be bigaanda be laacaꞌ, na be rabi laacaꞌ:
--Laucaa ridxi jma reciu quenquita cayuunda Baal o ze zizá o nisiaasiꞌ.
Yo nda, na ca profeta sti Baal bizulú bicaa ca ridxi jma rusi reciu dede bichuugu caꞌ ladi ca ne udxíu ne lanza para nicabi Baal laacaꞌ. Peru zaqué uyuu cabe raqué idubi huadxí que cucaa cabe ridxi casi tuuxa ni cayaca ique, ne irutí nicabi laacabe.
Óraque ucuaa be biꞌni be mexa sti Jehová, ne udixhe chaahui be irá ni lu mexa que, ne ucuaa be udaañe be idubi naca guriá mexa que ne bichá be nisa dede bidxá tipa ra udaañe be que, dede gudxe daataꞌ mexa que.
Huadxí que, biaꞌ ora nexhe usigaꞌde cabe xiixa Dios, bicaa be ridxi, uníꞌ né be Dios na be:
--Jehová, bisihuinni enda nandxóꞌ stiuꞌ ti guꞌya ca binni riꞌ lii nga ni dxandí Dios ne naa rune xhiiña luꞌ.
Óraque bisaba Dios gui de ibáꞌ bizaaquiꞌ irá ni udixhe be lu mexa que, dede bicuiidxi ni ca nisa ni daꞌ ndaani ra udaañe be que.
Ora biꞌya ca binni que ni uca que, bicaa ca ridxi:
--Jehová nga Dios ni dxandíꞌ.
Óraque rabi be laacaꞌ:
--Lainaaze ca profeta sti Baal, cadi uxooñe nin tobi de laacaꞌ.
Para unaaze ca binni que ca profeta sti Baal, ne biiti be laacaꞌ dxi queca. Ne óraque rabi be Acab ibigueta ralidxi guiuba, pa caa zanaaze nisa guie laa. Ora gudxi be ni laa, nin ti za huiini gasti ibáꞌ. Óraque biree Acab zibíꞌ ne dxandí biaba ti nisa guie roꞌ dxi que. Ora yendá Acab ralidxi byuíꞌ né ni Jezabel xheelaꞌ. Gudxi Jezabel ma biiti Elías irá xixé profeta sti Baal. Nabé bidxiichi Jezabel, ne bisenda tidxi laabe gapa gá si be laabe purti zuuti laabe ne qué zandaa diꞌ sínuque sti dxi queca.
Casi pe gunna be ni, bixooñeꞌ be uyé be gueteꞌ, udiꞌdi be Judá ze be jma gueteꞌ dede yendá be lu dani Sinaí. Raqué bidxela be ti cueva biuu be ndaaniꞌ, gusi be.
Raqué nuu be na Dios rabi laabe:
--Xiñee canauxooñe lu luꞌ.
Para na be:
--Purti ma naa siaꞌ biaanaꞌ xa, Señor. Ma birá xpinni lu biiti cabe, ne yanna ma dede naa canayubi cabe guuti cabe.
Para na Dios rabi laabe:
--Nuu ruꞌ xcadxe mil binni ndaani guidxi Efraín ni qué huayuu dxi uzuxibi xañee Baal. Yanna biguetaꞌ uyé guiaꞌ ne gudxi Eliseu de que laa chi guiaana jlugar luꞌ.
Para biree be ze be dede ra bidxaaga be Eliseu, ne casi biꞌya be laa, gudixhe be lari ni renda deche be lu xiꞌqueꞌ, ne qué nindaa de ngue yenanda Eliseu laabe para gacané laabe ra cayuni be dxiiñaꞌ.
RA BIꞌNI ACAB XIIXA NI NABÉ NADXABAꞌ NE GUDXI ELÍAS LAA ZUSABANÁ DIOS LAA
(1 Reyes 20, 21)
Dxi naca ru Acab rey sti guidxi Efraín bicaa lú Ben-adad, rey sti Siria Samaria, guidxi roꞌ, xaíque sti guidxi Efraín. Ne biseenda Dios ti profeta chi tidxi Acab, na profeta que rabi laa:
--Ndi nga na Dios: <<Chi gacaniá ca dxu sti Efraín para quixhe dxí ca binni Siria, ti ganna ca naa nga Dios ni dxandíꞌ.>>
Ne casi gudxi profeta que Acab, zaqué guca ni. Gudixhe dxí ca dxu sti Efraín Ben-adad. Qué nindaa de ngue bigueta biasa dxu sti Siria sti tiru, bicaa lú guidxi Efraín, ne guyé profeta que sti tiru ra nuu Acab na:
--Ndi nga ni na Dios: <<Chi gacaniá Efraín quixhe dxí ca siriu sti tiru.>>
Ne gudixhe dxí Efraín ca siriu. Peru unaba Ben-adad lú Acab, cadi guuti laa, ne bidii stiidxa qué zuuti laabe ne bindaa laabe, ze be.
Nabé bidxiichi né Dios Acab purti qué ñuuti Ben-adad, para biseenda sti profeta ra nuu Acab, na rabi laa:
--Ndi nga ni na Dios: <<Cumu qué ñuuti lu rey sti Siria la? yanna lii gati luꞌ jlugar be.>>
Ora gunna be xi na profeta que, gudó dí laabe ne biree be, zibíꞌ be.
Ndaani guidxi Jezreel napa be ti palaciu, ne gaxha de palaciu que napa ti hombre lá Nabot ti layú. Maca napa binni lidxi Nabot ni dede dxi gulaa Canaán lú cabe, lú idubi doce tribu sti israelita dxi nabani ru Josué. Ucalaꞌdxi be nizíꞌ be layú que lú Nabot para nudxiiba be guixi para endaró. Peru qué niná Nabot nicaa bidxichi o nicaa sti layú ni jma galán sti ladu.
Nabé bidxiichi be dede qué niná be ño be ora yendá be ralidxi be. Ora biꞌya xheela be qué na be go be, para na xi cayaca be, xiñee nuu be zaqué. Óraque byuíꞌ né be laa xi cayaca be.
Para na rabi laabe:
--Cadi xa lii nga rey sti guidxi riꞌ, ne zanda guꞌnu intiisi racalaꞌdxu guꞌnuꞌ.
Ne bidii stiidxa laabe zudii laabe layú que. De raqué bicaa gunaa que guiꞌchi lú caadxi hombre risaca de Jezreel, na uyubi cabe chupa hombre ni nadxabáꞌ ni usiguii iníꞌ guluu dí Nabot Dios ne rey sti guidxi que. Cuyubi si gunaa que gapa xi pur udxiiba donda ique Nabot ne guuti cabe laa, uchá cabe guie laa, purti lu ley sti ca israelita ora nuu chupa tu udxiiba donda ique tuuxa la? zati. Ne ucuaa gunaa que sellu sti Acab, bicaa lu guiꞌchi que ne biseenda ni.
Biꞌni ca hombre que ni na Jezabel, ne guti si Nabot bisenda tidxi cabe laa. Para na rabi laabe, ma guti Nabot, ma zanda guiaana né be layú stiꞌ ni ucalaꞌdxi be que. Para ucuaa be layú que.
Peru biseenda Dios Elías ra nuu be, na rabi laabe:
--Ndi nga ni na Dios: <<Zati luꞌ ne zandii ca biꞌcuꞌ rini stiuꞌ layú casica biꞌni came ne rini sti Nabot. Ma biiya pabiáꞌ nadxaba luꞌ, ne chi unite luaꞌ binni lidxi luꞌ casi binite luaꞌ binni lidxi Jeroboam ne Baasa.>>
Nabé ucaná ladxidóꞌ be ora bina diaga be ni ne bidii be cuenta pabiáꞌ huachee be. Bigueta bisenda tidxi né Dios laabe Elías, ma qué zuni dé di ca binni lidxi be laga nabani be, sínuque ora ma xiiñi be naca xaíque sti guidxi Efraín.
RA UCA JOSAFAT REY STI GUIDXI JUDÁ
(1 Reyes 22:1-50; 2 Crónicas 17:1-21:1a)
Laga naca Acab xaíque sti Efraín Josafat xiiñi Asa naca xaíque sti Judá. Nabé nachaꞌhui guca Josafat casi bizulú bini mandar, bizuuba be stiidxa Dios ne unaba be uluíꞌ Dios laabe xi guni be. Nabé ucané be para bizuhuaa chaahui Judá. Uyuulaꞌdxi Dios ni biꞌni be que ne bitale stibe. Stale binni gunna de laabe, ne nabé nandxóꞌ uca be.
Bixhá be irá mexaꞌ ra riguixhe cabe ni usigaꞌde cabe ca bidóꞌ, ne binitilú be irá ca hombre ni riuu né laca hombre casi laa, ne cani ma zi uzuxibi xañee ca bidóꞌ que. Ne cadi nga si sínuque biseenda be caadxi ni runi xhiiña be ne caadxi levita ne sacerdote ca guidxi huiini sti Judá ye usiidi ca binni que stiidxa Dios. Yené ca ti rollo ra cá cani gudixhe Dios gaca que.
Peru biiya si be ma napa be bidxichi ne ma zaꞌbi stiidxa be la? biꞌni be xiixa ni cadi jneza. Bini lisaa be xaíque sti Efraín ra bichaganá Joram, xiiñi be, Atalía, xiiñi Jezabel ne Acab, rey sti Efraín. Zacá nga beda gaca lisaa Judá Efraín.
Qué nindaa de ngue uyé Josafat Samaria, xaíque sti Efraín, ye ganna Acab. Ne na Acab rabi laabe, ucaa lú cabe ca siriu para gaxha cabe laaca guidxi Ramot ni nuu Galaad. Buenu, na Josafat, zucaa lú caꞌ, peru na uyubi cabe inaba diidxa cabe Dios pa zaa guni cabe ni. Para guridxi Acab tapa gayuaa profeta stiꞌ ne irá xixé ca na caꞌ zacané Dios Efraín ne Judá quixhe dxí ca siriu. Peru cadi dxandí di profeta sti Dios ca ngue.
Bigueta na Josafat rabi laabe pa nuu sti profeta. Para na be rabi be laa, nuu ru tobi lá Micaías, peru nabé nanalaꞌdxi be Micaías purti qué riuu dxi gabi laabe xiixa ni sicarú sínuque puru ni cadi jneza. Peru na Josafat racalaꞌdxi ucaa diaga xi na Micaías. Para bisenda caa be Micaías. Ora beeda Micaías na rabi laacabe zuniti cabe lu enda ridinde que, purti cudii Dios usiguii ca profeta que ti gati Acab ra cadinde cabe que.
Peru neca gudxi Micaías laacabe zaqué, yeucaa lú cabe ca siriu, ca ni nuu ndaani guidxi Ramot ni nuu Galaad. Ucuaa Acab xhaba dxu gucu ti guluíꞌ tutiisi dxu laa. Ne cumu laasi be ucalaꞌdxi rey de Siria guuti la? biiya ze tobi nacu xhaba rey para uzá nanda ca laa. Peru ora biꞌya ca cadi Acab Josafat la? ma qué ninanda ru ca laa.
Ra cadinde cabe que bisindaa ti siriu ti flecha sin guꞌya paraa. Biaꞌsi peꞌ Acab gurí flecha que, gurí ni ra cadi nuchii gasti laabe. Guti be dxi queca ra ziyaazi gubidxa, ne yené cabe laabe Samaria, ye ucaachi cabe laabe. Ra gudiibi cabe carretón ni yené be ra yetinde be que, bixii rini stibe layú. Uxupi ca biꞌcuꞌ que ni, ne zacá biree ni casi uníꞌ profeta Elías ra gudxi laabe ni na Dios que, zandii biꞌcu rini stibe.
Veintidós iza guca be xaíque sti Efraín, ne de raqué ma Ocozías, xiiñi be, biaana jlugar be. Peru laca casi laabe biree xiiñi be nadxabaꞌ.
Ra zibíꞌ Josafat ralidxi Jerusalén biree profeta Jehú bichaga lú laa ne na rabi laa:
--Qué ñuulaꞌdxi di Dios ye gacanéu Acab purti nabé nadxaba Acab, peru guyuulaꞌdxi be bini dé luꞌ ca mexa stica ni cadi dxandí Dios ne laca rinaba diidxa lu laabe xi guni luꞌ.
Ne zaqué biꞌni Josafat bicaa be ca binni que uzuxibi ca xañee Dios ni dxandí ni ulee ca bixhoze gola cabe de Egipto ne bidii laacabe Canaán. Gudixhe be juez lade ca binni que, ne gudxi be laacaꞌ guni ca dxiiña jneza ne irutiꞌ ugadxe ná caꞌ.
Ti tiru bicaa lú ca moabita ne ca amonita ne xcaadxi guidxi guidxi Judá.
Peru ora gunna Josafat ni la? gudxi irá binni Judá guiaana sin go, ne bichiña irá caꞌ ndaani yuꞌdu, guníꞌ né Dios, na:
--Señor, lii nandxoꞌloꞌ, bidiiu laadu ca guidxi riꞌ purti naca du lisaa xhamigu lu Abraham. Caadxi de ca bixhoze gola du bicuí yuꞌdu ri para lii ti ganda guiupa du rarí iní né du lii ne inaba du lii gacanéu laadu ora nuu ni nagana.
&Dxi beeda ca bixhoze gola du ndaani ca guidxi riꞌ qué nudiiu nicaa ca xquidxi ca amonita ne ca moabita nin ca edomita. Yanna biiya modo caguixe cabe. Qué ganna di du xi guni du purti jma nadipa cabe que laadu. Nga runi canaba du lii gacanéu laadu.
Óraque biseenda Dios ti levita lá Jahaziel de Judá, na rabi laacabe:
--Cadi idxibi tu purti Dios chi tinde jlugar tu. Laché ixíꞌ lachi ucaa lú ne laguuya modo ulá Dios laatu de lu ná cani nanalaꞌdxi laatu.
Ne dede irá xixé cabe bizuxibi cabe, bidii cabe diuxquixe Dios ne bisisaca ca levita laa.
Sti dxi que biree ca dxu sti Judá, zichagalú ca cani nanalaꞌdxi laacaꞌ, ne bicaa rey Josafat caadxi hombre guꞌnda caꞌ ne usisaca ca Dios nezalú ca dxu que.
Ne bichenda Dios ca amonita ne ca moabita ne ca ni ziné laaca que. Ra bina diaga caꞌ ca cantu ni cayuunda ca de Judá ne bizulú gudinde saa caꞌ, laca laacaꞌ. Ora yendá ca dxu sti Judá biiya caꞌ ma guti cabe, nexhe cabe layú. Para ucuaa ca irá ni ziné cabe que, ne bigueta ca ralidxi caꞌ, ziudii ca diuxquixe Dios.
Ma para iluxe ca iza sti Josafat de zuba ndaani guidxi Judá guyuu né Efraín tobi si. Laabe ne Ocozías, xaíque sti Efraín uyuu cabe tobi si, ne bizaꞌ cabe barcu para guni né cabe dxiiñaꞌ. Peru qué ñuulaꞌdxi di Dios xiñee uyuu né be Ocozías tobi si. Para biseenda ti profeta lá Eliezer ra nuu be, ne na rabi laabe chi usaba ná Dios laabe, zareza ca barcu que ne ziaaziꞌ. Ne dxandí ureza ca barcu que ne biaazi caꞌ.
RA UCA CA XIIÑI ACAB REY STI GUIDXI EFRAÍN NE RA BIAANA ELISEU JLUGAR ELÍAS
(1 Reyes 22:51-53 . 2 Reyes 1-3)
Laga naca Josafat xaíque sti guidxi Judá, Ocozías, xiiñi Acab, naca xaíque sti guidxi Efraín. Ti dxi mala biaba Ocozías de ra nasoo, uca ná ne gucalaꞌdxi ganna pa zianda. Para biseenda chupa chonna ni runi xhiiñaꞌ zinaba diidxa tobi ni cadi dxandí Dios de xquidxi ca filisteu.
Óraque na Dios, rabi profeta Elías:
--Guyé, yechaga lú ca xpinni Ocozías, ne gudxi laacaꞌ, naa nga ninaba diidxa caꞌ, ne ibigueta ca gabi caꞌ Ocozías ma chi gatiꞌ.
Para biree Elías ye chagalú ca xpinni Ocozías que, ne oraqueca bigueta ca xpinni Ocozías, ne gudxi ca laa ni gudxi Elías laaca que. Peru laacaꞌ qué ganna di ca pa Elías ngue gudxi ni laacaꞌ. Peru ra gudxi cabe Ocozías ximodo laabe la? gunna de que Elías ni. Para biseenda ca dxu stiꞌ chi naaze laabe ne gueeda né laabe ra nuu.
Peru rabi be laacaꞌ:
--Ziaba gui de ibáꞌ ne zuzaaqui laatu, ti ganna tu dxandí Dios gudxi naa ni canié riꞌ.
Ne dxandí biaba gui de ibáꞌ bizaaqui irá caꞌ. Bigueta biseenda Ocozías xcaadxi dxuꞌ, ne zaqueca uca caꞌ. Biseenda ru be raguionna tiru, peru guyé xaíque sti ca dxu que, ye uzuxibi xañee Elías ne gunaba cadi guuti di laa ne ca xpinni.
Para na Dios rabi Elías che chiné laacabe ra nuu Ocozías ne ngue ca gudxi Elías Ocozías; mayaca gatiꞌ purti bisenda naba diidxa ni cadi dxandí Dios pa zianda o pa coꞌ. Ne dxandí qué nindaa de ngue guti Ocozías. Chupa si iza uca be xaíque sti Efraín, ne cumu qué ñapa be xiiñi be la? ma Joram, bichi be, biaana jlugar be.
Qué nindaa de ngue ma na Dios chiné Elías ibáꞌ lade ti bidunu. Xadxí uzá né Eliseu Elías, uzá cabe udiꞌdi cabe stale guidxi ne ra yendá cabe guiigu Jordán ucuaa Elías xhaba bizeechuꞌ ne udxibi ni lu nisa. Bixele nisa que ne iropa cabe udiꞌdi cabe guiigu que ma nabidxi.
Maca nanna Elías ma chiné Dios laa para unaba diidxa be Eliseu xi racalaꞌdxi guni be para laa laga nuu ru be. Na Eliseu gudii be Espíritu sti Dios laa, ne guni stale ni nandxóꞌ casi huayuni be. Peru ucalaꞌdxi nicaa chupa tiru de enda nandxóꞌ ni napa be que casi ricaa xiiñi binni lugola sti bixhoze ora gati bixhoze.
Para rabi be laa:
--Nabé nagana huiini ni canabu naa riꞌ, peru pa guꞌya luꞌ ora indisa Dios naa la? zacoou ni.
Mala biiya Eliseu ti carretón naze bele, zigubayú chupa caballu laa, laca naze bele. Ziné ni Elías lade ti bidunu, ne qué nindaa binitilú ni. Peru biaana xhaba Elías. Para undisa Eliseu ni ucuaa ni ne biree zeꞌ dede yendá ra guiigu Jordán.
Ra yendá be ra guiigu que ucuaa be xhaba Elías bichenda be ni lu nisa que ne na be:
--Señor Dios ni dxandíꞌ, ñee zacanéu naa casi gucanéu Elías la?
Óraque bixele nisa que ne udiꞌdi be ra nabidxi.
Ucuá xcaadxi profeta lú be useenda be tu uyubi Elías purti na caꞌ zanda ca bisaba Dios Elías paxaraa zitu. Para biseenda cabe caadxi hombre ye yubi Elías, peru qué nidxela di cabe laa purti ma ziné Dios laa ibáꞌ.
Ca dxi que cayuni mandar Joram Efraín, ne guca be xaíque doce iza, peru uca be ti xaíque nabé nadxabaꞌ casi ca bixhoze be Acab. Qué ninanda be ni cadi dxandí Dios casi Baal, peru uzá nanda be ca yuze huiini de oro. Laga nabani Acab gudixe ca guidxi roꞌ sti Moab lu ná Acab, peru ra ma guti Acab la? ma qué niná ca binni que niguixe ca Joram.
Para uyé Joram ra nuu Josafat, xaíque sti Judá, yenaba gacané laa tinde né ca binni Moab ne ucané Dios laacabe gudixhe dxí cabe ca binni Moab. Ora biꞌya xaíque sti guidxi Moab cuniti, ucuaa biiti xiiñi lugola ne bisigaꞌde laa cani cadi dxandí Dios. Ne biꞌni be ni luguiá lindaa sti guidxi que, ne irá xixé dxu sti Efraín ne sti Judá biiya ca ni, ne bidxibi caꞌ bigueta caꞌ ralidxi caꞌ.
RA BIꞌNI ELISEU STALE ENDA NANDXÓꞌ
(2 Reyes 4-5)
Sicarí bizaaca lú ti profeta, beda gati, nuzaabi bidxichi ni udiiñe. Ne ucalaꞌdxi hombre ni udiiñe be que nicaa chupa xiiñi be casi esclavu para ñaxa diiñe que. Nabé naná biaba ni ladxidóꞌ xheela be. Para ye guuya pa zanda gacané Eliseu laa. Na Eliseu rabi laabe xi napa be.
--Qué gapa diaꞌ gastiꞌ --na be--, jma que ti rii huiini aceite.
Para na Eliseu rabi laabe, quiꞌñe be rii biaꞌ ganda tiꞌ ne uchá be cani de aceite de rii huiini stibe que. Para biree be ze be, zibíꞌ be ne bieegu yoo né be ca xiiñi be ndaani yoo ne bichá cabe irá xixé rii gudiiñe cabe que.
Para ye tidxi be Eliseu ma dxa ca rii que. Óraque na Eliseu rabi laabe, utoo be ca aceite que ne quixe be ni nuzaabi gueꞌtu xheela be, ne xcaadxi que ibani né be. Yo na be, biꞌni be ni gudxi Eliseu laabe que.
Ndaani guidxi Sunem nabeza ti gunaa ni nanna xpinni Dios Eliseu. Cada guꞌya be tidi Eliseu rudii be ni go. Ne ti dxi na be, laabe ne xheela be, ucuí cabe ti yoo huiiniꞌ ique lidxi cabe para guiete Eliseu. Cuyubi Eliseu ximodo quixe laacabe pur ni biꞌni cabe pur laa que. Para unaba lu Dios udii laacabe ti xiiñi cabe purti qué gapa cabe xiiñi cabe ne ma nagola xheela be.
Bia Dios laacabe bidii laacabe ti baꞌdu nguiiu, gule badu huiini que ne biniisi. Peru ti dxi bizulú biuuba ique baꞌdu que ne guti dxi queca. Para ucuaa jñaa baꞌdu que laa gudixhe laa lu jluuna Eliseu, ne biree uxhooñe yeyubi Eliseu.
Casi pe beeda be biuu uxhooñe be ndaani yoo huiini stibe ne biaana né be baꞌdu que laasi be ne laa. Biluxe unaba si be lú Dios usibani baꞌdu que, guꞌta be luguiá baꞌdu que ti idxaa badu que. Ne bicaa ruaa be ruaa baꞌdu que, bichá be bi. Óraque bixhele lú baꞌdu que, ne bidii be laa jñaa, ma nabani.
Laca uyuu ti hombre de Siria lá Naamán. Napa ti enda huará yuudxuꞌ ladi. Napa xheela be ti badu dxaapa huiini de guidxi Efraín. Para na dxaapa huiini que rabi xheela be, nuu ti profeta ndaani guidxi Samaria, guidxi roꞌ sti Efraín, ni zanda usianda Naamán.
Para bidii xaíque sti Siria che Naamán Efraín, ne bidii laabe ti carta chiné be ra nuu Joram. Ora biꞌnda Joram carta que nabé uca diꞌti ladxidóꞌ purti na cuyubi si xaíque de Siria ximodo uzulú tinde né laa, purti lu guiꞌchi que na gusianda cabe Naamán.
Peru ora gunna Eliseu ni la? bisenda tidxi Joram guseenda Naamán ra nuu ti ganna Naamán nuu profeta sti Dios ni dxandíꞌ lade ca israelita. Ora yendá Naamán ralidxi Eliseu, biseenda Eliseu jmozo, ye tidxi laa che chi guniidxi gadxe tiru ndaani guiigu Jordán ne zaqué zianda.
Nabé bidxiichi Naamán purti zacaxá niree Eliseu, laa peꞌ, niníꞌ né Dios pur laa, ne na xiñee gaca ni ndaani guiigu Jordán. Nuu ca guiiguꞌ jma galán Damascu, guidxi roꞌ xaíque sti Siria.
Ma nuu Naamán para ibigueta Siria, peru na cani runi xhiiña rabi laa:
--Biya guꞌyuꞌ, pa ñabi Eliseu lii xiixa ni nabé nagana, ñuni lu ni oraqueca. Peru bisenda tidxi be lii guni lu xiixa ni qué igana. Yanna, xiñee qué na lu guni lu ni. Qué gapu gasti uniti luꞌ.
Para biree Naamán ye uniidxi gadxe tiru ndaani guiigu Jordán, ne casi pe gudxi Eliseu laabe que, ra biree be lu gadxe tiru que, ma bianda be. Para bigueta be ra nuu Eliseu, ucalaꞌdxi be nusigaꞌde be laa stale cosa ni risaca, peru qué niná di Eliseu nicaa gastiꞌ. Para bigueta Naamán ze Siria.
Qué nindaa de biree Naamán zeꞌ biree jmozo Eliseu yenanda laa yenaba caadxi ni beeda né Naamán para nusigaꞌde Eliseu que. Ne ra bigaanda be Naamán gudxite be laa, rabi be laa, naquiiñe Eliseu bidxichi ne lari para chupa profeta huiiniꞌ ni de ru bedandá. Para bidii Naamán laabe ni unaba be que, ne yeucaachi be ni. Giezi lá be.
Bicaachi si be ni, bigueta be ra nuu Eliseu, peru na Eliseu rabi laabe:
--Xi canayuni luꞌ.
Para na be:
--Gastiꞌ.
Óraque na Eliseu:
--Ma nanna xi biꞌni luꞌ. Cadi nagasi para sa ti xpinni Dios inaba bidxichi. Zusaba ná Dios lii. Zudii lii enda huará sti Naamán, ne qué ziuu dxi guianda luꞌ.
Ne dxandíꞌ guca ni na Eliseu que.
RA BILÁ DIOS CA BINNI EFRAÍN DE LU NÁ CA BINNI SIRIA
(2 Reyes 6:8-8:15)
Ti dxi laga naca Joram xaíque sti Efraín, bicaa lú xaíque sti Siria ni lá Ben-adad ne ca dxu stiꞌ guidxi Efraín. Peru bidxagayaa caꞌ purti ruluí nanna ca dxu sti Efraín xi chi guni cabe. Para unaba diidxa Ben-adad ca xaíque sti ca dxu stiꞌ, tu nuu lade ca ni cundaachi para gabi ca binni Efraín. Peru na caꞌ, nin tobi de laacaꞌ qué zutoo di caꞌ xquidxi caꞌ sínuque Eliseu rabi Joram, xaíque sti Efraín, irá ni riníꞌ Ben-adad ndaani lidxi neca ra nagaꞌchiꞌ.
Nabé bidxiichi Ben-adad ne biseenda ca xpinni chi guuya paraa nuu Eliseu, ti useenda ca dxu que chi naaze laabe. Ora gunna nuu be ndaani guidxi Dotán biseenda ca dxu stiꞌ yenduu leꞌ guidxi que.
Sti dxi que siadóꞌ ora biꞌya jmozo be ca dxu que na:
--Yanna yaꞌ, Eliseu, xi guni nu.
Para na be:
--Cadi idxibi luꞌ purti napa nu jma dxu jladu nu que ni napa cabe jladu cabe.
Ne óraque unaba Eliseu lu Dios uluíꞌ jmozo que tu irá cayapa laa. Ne biiya jmozo be lu dani ni nuu gaxha de Dotán dxa carretón rie lu enda ridinde. Naze bele ne zaqueca ca maníꞌ que, ne nuu caadxi ángel cayapa ca Eliseu.
De raqué unaba Eliseu Dios usichepa lú ca dxu que, ca dxu sti Siria, ne zaqué biꞌni Dios. Para biree Eliseu yetidxi laacabe bichee cabe neza ne gudxi laacabe laa uluíꞌ laacabe pa ladu che cabe. Ne yené laacabe neza Samaria xaíque sti guidxi Efraín. Nuu ni biaꞌ chonna hora de raqué, ne unaba lu Dios guꞌya cabe sti tiru. Ne zaqué biꞌni Dios.
Ora biꞌya Joram ca dxu sti Siria ucalaꞌdxi ñuuti laacabe, peru na Eliseu rabi laa gudii ni go cabe ne udii che cabe. Ne ngue biꞌniꞌ. Xadxí huiini biaana ca siriu ma qué nucaa lú ca guidxi Efraín.
De raqué bigueta bicaa lú Ben-adad guidxi Efraín sti tiru ne guluu leꞌ Samaria, ne bindaa cabe raqué. Ngue runi ca binni Samaria ma cayati caꞌ de enda rindaana. Dede endaró ni jma huaxieꞌ risaca, nabé caru bidoo, dede uyuu ti gunaa biiti xiiñiꞌ para gudó tantu ma candaana.
Bidxiiba rey Joram donda ique Eliseu, ne na zuuti laabe, zaxha ique be. Para biseenda ti dxu stiꞌ uyé ralidxi be, peru laabe nanna be zeeda yubi ca laabe para gaxha ca ique be. Ora yendá dxu que raqué qué nuxhele be ñuu.
Óraqueca biree rey que, laapeꞌ, yeníꞌ né laabe, ne na rabi laabe:
--Irá enda naná riꞌ cayeeda de Dios. Xi para icá lú ru nu laa gacané laanu.
Para na Eliseu:
--Ma gudxi Dios naa, ixíꞌ biaꞌ ora riꞌ ra puerta sti Samaria zadoo harina ne cebada ne huaxieꞌ bidxichi.
Peru na hombre ziné rey que:
--Nagana huiiniꞌ. Neca nuxhale Dios ventana sti ibáꞌ ne ñaba endaró, cadi dxandí zaca zacá.
Para na Eliseu rabi laabe:
--Lii zuuya dxichi piouꞌ ni peru qué zo lo ni.
Ra puerta lindaa que para fuera nuu tapa hombre napa ti enda huará yuudxuꞌ ladi. Ne beeda ca hombre riꞌ, na ca che ca ra campamentu sti ca dxu sti Siria. Ne na caꞌ ni jma feu ni izaaca caꞌ nga guuti ca siriu laacaꞌ, ne cadi tan feu purti ngue ca rudii ni pa gati cabe de enda rindaanaꞌ. Ngue runi casi bixhinni biree caꞌ ze caꞌ.
Ne ora yendá cabe raqué qué nidxela cabe iruti ra campamentu que purti ma bixooñe ca dxu que. Biꞌni Dios casi ñaca bina diaga cabe ruidu sti carretón ni zeda tinde né laacabe, ne zacaxá cabe zeeda stale dxu zeda ucaa lú laacabe. Bixooñe cabe bisaana cabe irá xixé ni raqué.
Casi biluxé udiꞌdi ni yendá ca hombre que, para ucuaa caꞌ gurí caꞌ gudó caꞌ ne güeꞌ caꞌ ne ucuaa ca bidxichi ne lari. Peru mala beeda si lú laacaꞌ na caꞌ cadi jneza laasi ca go caꞌ sin chi tidxi ca ni ca binni que.
Para biree caꞌ uyé ca ra puerta guidxi que ne gudxi ca ni cani cayapa raqué. De ca ngue ma yetidxi ca rey, para biseenda rey caadxi hombre deche maniꞌ, chi guuya pa dxandí ni. Ora bigueta ca ni yeguuya que ne na ca dxandí ni, biree irá xixé binni que, yetopa irá ni biaana raqué.
Ne casi na Eliseu que, zaqué guca ni. Bitoo cabe harina ne cebada ra puerta guidxi Samaria, ne huaxiéꞌ bisaca ni. Peru dxa hombre ni na cadi dxandí zaca ni que la? bixhata ñee irá binni que laa ra puerta guidxi que ne guti. Ne raqué uca ni uníꞌ Eliseu que, biiya be ni gudxi Eliseu laabe zaca que peru qué ñanda ño be ni.
De raqué biree Eliseu ze Damasco, guidxi roꞌ, xaíque sti Siria. Ne ca dxi que peꞌ huará Ben-adad. Biseenda Ben-adad Hazael ni runi xhiiñaꞌ, chi naba diidxa Eliseu pa zianda o pa coꞌ.
Guyé Hazael, para na Eliseu rabi laa:
--Gudxi laabe zianda be, peru laca ma gudxi Dios naa qué zandaa di gati be. Peru ora ma guti be la? ma lii gaca lu rey.
Para bigueta Hazael ra nuu be ne gudxi laabe zianda be. Peru sti dxi que, ucuaa Hazael laabe, biiti laabe. Uluu ti lari gueela dxeꞌ lú be, ne raqué ma uca Hazael xaíque sti Siria.
RA GUCA JORAM REY STI GUIDXI JUDÁ
(2 Reyes 8:16-24; 2 Crónicas 21:1b-22:1)
Laga naca Joram, xiiñi Acab, xaíque sti guidxi Efraín, beda gati Josafat, xaíque sti guidxi Judá. Treinta y cinco iza uca Josafat xaíque sti guidxi que. Ra guti be ma gurí xiiñi be Joram, xiiñi be lugola, gurí de xaíque sti Judá. Casi peꞌ uca Joram xaíque, bisenda guuti irá bichiꞌ ne irá cani na, zanda ca guiasa ucaa lú guuti laa ti guiaana jlugar.
Atalía lá xheela Joram, xiiñi Acab xaíque sti Efraín, ne biꞌni be irá xixé enda nadxabaꞌ casi biꞌni ca xaíque sti Efraín. De lade cani biꞌni be, biquiinde be binni uzuxibi xañee bidóꞌ. Nabé bidxiichi né Dios laabe, peru cumu ma bidii stiidxa David, de lade lisaa zaca xaíque sti ca guidxi que la? qué niná nusenda guuti Joram casi biꞌni né ca xaíque ni huayapa Efraín.
Ca dxi que biasa ti guidxi roꞌ lá Edom ni riguixe lu ná Judá. Biasa cabe bicaa lú ca binni Judá, ne gudixhe dxí cabe laa. Ne bidii Dios gaca ni zaqué purti qué nuzuuba Joram stiidxaꞌ. Ne laca ucuaa Joram ti guiꞌchi bicaa Elías, dxi caꞌru chiné Dios laa ibáꞌ.
Na lu guichi que sicaríꞌ:
--Na Dios qué nuzuuba luꞌ stiidxaꞌ casi biꞌni bixhoze luꞌ Josafat ne xhahuelu luꞌ Asa, sínuque cayuni lu irá enda nadxaba casi biꞌni ca rey sti Efraín. Biiti lu ca biꞌchi luꞌ, laa nda ca jma nachaꞌhui ca que lii. Nga runi chi udii Dios izaaca ca binni lidxi lu xiixa ne xquidxi luꞌ. Lii zaca huará luꞌ ne zati luꞌ.
Qué nindaa de ngue bidii Dios lugar bicaa lú ca filisteu ne ca árabe guidxi Judá, ne yené ca irá xixé sti Joram ne ca xheelaꞌ ne ca xiiñiꞌ, xhuncu si biaana. Ne cadi nga si, sínuque uca huará Joram, uca huará doo xquiꞌ ne ngue biiti laa lu chupa iza. Ra bigaachi be qué ñuni di cabe saa naroꞌbaꞌ. Lu xhono iza de naca be xaíque guti be, raqué ma Ocozías, xiiñi be, xhuncu stibe, guca xaíque sti Judá.
RA BIITI JEHÚ IRÁ BINNI LIDXI ACAB
(2 Reyes 8:25-10:36; 2 Crónicas 22:2-9)
Guca Ocozías xaíque sti guidxi Judá, ne nabé nadxaba uca be purti biquiinde Atalía, jñaa be, laabe guni be ni nadxabaꞌ. Atalía nga xiiñi rey Acab ni uca rey sti Efraín. Ti dxi guyé Ocozías ndaani guidxi Jezreel, ye ganna Joram, xaíque sti guidxi Efraín. Gucaná Joram ra cadinde né ca siriu.
Laga nuu Ocozías ndaani guidxi que biseenda Eliseu tobi de ca profeta ni racané laa para chi uchá aceite ique tobi hombre lá Jehú, tobi de ca xaíque sti ca dxu sti Efraín, ne gabi laa, laa chi tí de xaíque sti Efraín, peru naquiiñe guuti irá xixé hombre ni lisaa Acab, dede né Jezabel. Zacá guiaba ná caꞌ purti biiti ca stale de cani zinanda Dios.
Uyé profeta que, ne biꞌni casi gudxi Eliseu laa, ne de raqué bixooñeꞌ. Ca xcaadxi xaíque sti ca dxu que unaba diidxa ca Jehú xi gudxi profeta que laa. Para na Jehú rabi laacaꞌ de que laa chi gaca xaíque sti Efraín. Ne uyuu né ca xcaadxi que laabe tobi si.
Bizulú Jehú ne ca xcaadxi xaíque que gudixhe chaahui caꞌ ximodo guuti ca Joram. Laga cayanda Joram de ra ucaná que nexhe ra palaciu sti Jezreel. Ne ucuaa Jehú carretón ni ritinde né, bidxii lú ze Jezreel. Ora biꞌya Joram ne Ocozías zeda dxiña né be carretón stibe, biree caꞌ yechaga lú ca laabe, ne na Joram rabi laabe pa ze si be, zi ganna be laacaꞌ sin enda ridinde.
Para rabi be laa:
--Ximodo gata dxí ndaani guidxi Efraín laga nuu jñoou cuzuxibi xañee ni cadi dxandí Dios, ne cayuni irá ni runi ca bruju yaꞌ.
Zaqué gunna Joram ze be zigaxha be laa guidxi que, ne bicaa ridxi Ocozías uxooñe purti na nuu ni nagana. Bindaa Jehú ti flecha Joram, unaaze ni laa, ne guti. De raqué laca biiti be Ocozías, biiti be iropa ca purti iropa ca za ca de Acab. Bisaꞌbi cabe Joram lu ti layú ni uca sti Nabot ne bixii rini sti raqué.
Ra yendá be Jezreel biiya be nuzabi lú Jezabel ra ventana sti palaciu, para rabi be caadxi ni runi dxiiña raqué cuee yaande caꞌ gunaa que de ra ventana, ne zaqué biꞌni caꞌ, ne guti gunaa que.
De raqué biseenda be ti guiꞌchi lu ca hombre ni risaca de guidxi Samaria, ca ni cayapa ca xiiñi binni lidxi Acab. Lu guiꞌchi que cayabi be laacaꞌ cuí ca tobi de ni za de Acab ne guni ca laa xaíque, ne de raqué tinde ngue pur ca binni lidxi Acab.
Peru bidxibi ca hombre que ne qué ñuni ca ni gudxi be laaca que, ne bisenda tidxi ca laabe qué zuni di ca ni. Para unaba be laacaꞌ guuti caꞌ ca badu nguiiu. Biaꞌ setenta badu nguiiu nuu raqué ne biiti cabe irá xixé caꞌ, biseenda cabe ique caꞌ ra nuu be.
Laga cayaca irá nga laabe laca biiti be irá xixé ni za de Acab ne ca ni ucané Acab tobi si, nin tobi qué ñaana. Ne zacá uca ni casi gudxi Elías Acab chiqué, xi na Dios.
Ra Biiti Jehú Ca Profeta Sti Baal
Ucalaꞌdxi Jehú gusaana binni de uzuxibi xañee Baal ni cadi dxandí Dios. Ngue runi udxite be ca binni que. Rabi be laacaꞌ chi guni be ti saa roꞌ sti Baal, ne gudxi be laaca idxiña irá xixé sacerdote ni riguixhe mani lu mexa sti Baal ne irá profeta ni ryuíꞌ stiidxa Baal. Ra bidxiña caꞌ biiya chaahui be qué guinni nin tobi de cani rizá nanda Jehová raqué.
Ne casi biluxe be de biiti be mani cusigaꞌde be, biꞌni be ti seña lu ca dxu stibe, cani zuhuaa naguu leꞌ yuꞌdu sti Baal. Ne biuu ca dxu que biiti irá xixé cani nuu raqué, cani ruzuxibu xañee Baal, ne biꞌni dé ca yuꞌdu que. Zacá biꞌni be para bisaana ca binni que de usisaca caꞌ Baal.
Nabé uyuulaꞌdxi Dios ni biꞌni be que ne bidii stiidxa laabe tapa de ni za de laabe zaca xaíque sti Efraín. Peru bisaana be de nuzuuba be stiidxa Dios purti bisisaca be iropa yuze huiini de oro ni bizáꞌ Jeroboam que. Laga naca be xaíque sti Efraín bidii Dios lugar guxha ca de Siria irá layú ni nuu chericáꞌ guiigu Jordán laacabe. Veintiocho iza uca be xaíque sti guidxi que, ne ra guti be Joaz, xiiñi be, guca xaíque sti guidxi que.
RA GUCA ATALÍA NE JOÁS XAÍQUE STI JUDÁ
(2 Reyes 11-12; 2 Crónicas 22:10-24:27)
Ora gunna Atalía, xheela gueꞌtu Joram de Judá, biiti Jehú Ocozías xiiñiꞌ na guuti irá xixé ni za de David, ti ma laa gaca xaíque ne iruti ru zaxha ni laa. Peru ucuaa Josaba, xiiñi gueꞌtu Joram, ti sobrinu huiiniꞌ lá Joás, xiiñi Ocozías, bicaachiꞌ.
Nahuiini ru Joás dxi que para ucuaa Josaba ne Joiada, xheelaꞌ laabe, bicaachi laabe ndaani ti yoo huiini sti yuꞌduꞌ. Joiada naca xaíque sti ca sacerdote. Bicaachi cabe laabe ne ti gunaa ni rapa laabe. Xhoopa iza biaana be raqué, ne laga nuu be raqué naca Atalía xaíque sti Judá.
Dxi ma bisaa be gadxe iza, na Joiada ma nuu stale tu nuu pur laa ne zacané laa para quixhe chaahui gaca be xaíque sti Judá. Para bichiña irá ca xaíque sti cani rapa, ne yené laabe ra nuu caꞌ ne unaba laacaꞌ acané caꞌ ucuí ca laabe de xaíque. Ne laca bichiña irá ca levita ne gudxi laacaꞌ udii stiidxa caꞌ zapa ca laabe de jñaa bida be. Ne zaqué biꞌni cabe.
De raqué ulee cabe laabe de ndaani yuꞌduꞌ, bizuhaa cabe laabe lu ti mexa naroꞌba ni bizáꞌ cabe, ne uluu cabe ti laꞌpa ique be, ne bicaa cabe ridxi de que laabe nga xaíque. Irá xixé binni que cayecheꞌ, cayuundaꞌ ne cuxhidxi ca saa.
Ora bina diaga Atalía cayaca ridxi, biree ze ra yuꞌduꞌ ne biiya xi cayaca. Ne ora biꞌya zuhuaa Joás lu mexa que, bizulú bicaa ridxi na, udxite cabe laa. Para bicaa Joiada ca dxu que, cuee laabe de ndaani yuꞌduꞌ ne guuti laabe. Ne zaqué biꞌni ca dxu que.
Para ucuaa Joiada bicaa xaíque que ne ca binni que usisaca caꞌ tobi lucha Jehová, Dios ni dxandíꞌ. Ne irá cani ri raqué biree caꞌ ze ca ra yuꞌdu sti Baal ni nuu Jerusalén ne biꞌni dé cani. Ne biiti caꞌ ca sacerdote ni riguixhe ni rusigaꞌde cabe Baal. De raqué ma udixhe Joiada ca sacerdote ne ca levita gapa caꞌ yuꞌduꞌ sti Dios, ne guni cani casi gudxi Dios Moisés gaca ni.
Zaqué nga guca Joás xaíque sti Judá, ne xadxí ucané Joiada laabe para qué nixale be de Dios. De raqué ulí Joiada chupa xheela be ne gupa be xiiñi be. Ucuaa be biquixe be impuestu ca binni que para bitopa be bidxichi, ne zacá biꞌni chaahui be yuꞌdu sti Dios, ne biꞌni be ni jma naguidxi.
Ra Bisisaca Joás Ca Bidóꞌ
Ra guti Joiada, udxite caadxi hombre ni risaca de guidxi Judá Joás, chi nanda bidóꞌ. Ngue runi biseenda Dios profeta ra nuu cabe, chi tidxi laacabe usaana cabe de usisaca cabe ca bidóꞌ para usisaca cabe laasi, ti laasi nga Dios. Peru iruti nulabi profeta que. Tobi de ca profeta ni uyé nga Zacarías, xiiñi Joiada.
Na Zacarías rabi ca binni que:
--Huachee né tu stiidxa Dios ne pur nga cuyubi tu enda naná stitu purti qué hualabi di tu Dios ne laa laca ma qué zulabi di laatu.
Qué ñuulaꞌdxi Joás ni uníꞌ Zacarías que, ne ngue runi gudxi ca binni que uchá guie Zacarías, ne nga biꞌni ca binni que dede biiti ca Zacarías. Biiti cabe laa lu patiu sti yuꞌdu que. Qué ñetenalaꞌdxi di Joás pabiáꞌ ucané Joiada, bixhoze Zacarías, laa.
Bisaba ná Dios Joás ti biiti Zacarías, bidii lugar biuu ca dxu sti Siria ndaani guidxi Judá. Biiti ca irá xixé xaíque sti ca dxu, ne bininá ca Joás. De raqué chupa de cani runi dxiiña sti Joás uníꞌ saa caꞌ guuti ca Joás purti biiti Zacarías, ne biiti ca laa lu jluunaꞌ. Ma cuarenta iza de naca Joás xaíque sti Judá dxi gutiꞌ, ne biaana Amazías, xiiñi be, de xaíque sti guidxi Judá.
RA BYUÍꞌ NÉ PROFETA JOEL CA BINNI JUDÁ STIIDXA DIOS
(Joel 1-3)
Ti tiru lu stiidxa Judá riete biseenda Dios usúꞌ ne xcaadxi mani huiiniꞌ para unduuxe irá ni bidxiiba ca binni Judá lu layú sticaꞌ, ne stale binni guti zi chiqué. Laca biꞌni Dios ti cadi guiaba nisa guie, peru biseenda profeta Joel ra nuu ca binni que, ye tidxi laacaꞌ xiñee cayaca ni.
Na Joel rabi laacaꞌ:
--Naquiiñe ucaa diaga tu naa, ca binni gola ne irá binni. Cazaaca nu irá ndiꞌ, irá ni bidxiꞌba nu ma binitilú, ne iruti zieche iza riꞌ purti iruti zabee gastiꞌ. Naquiiñe chi naba tu acané Dios laatu. Ne nin qué gapa nu nin caadxi biidxi huiini para usigaꞌde nu Dios casi runi nu. Ruluíꞌ peꞌ racalaꞌdxi Dios gunitilú guidxilayú.
&Peru pa udxii lú tu laabe sti tiru, uluíꞌ tu laabe dxandí cayacaná tu pur irá enda nadxaba ni huayuni tu, laabe zuxhá be stonda tu ne zudii be irá ni laanu sti tiru. Dios qué rixhacaladxi diꞌ ne nachaꞌhuiꞌ. Qué racalaꞌdxi di be gacaná tu, peru naquiiñe uluíꞌ tu laabe nanna tu huachee tu. Ne dxandí uluí tu ni laabe, cadi de luguiá si.
&Yanna laatu, ca binni gola, lacuidxi irá binni ca, ne chi guiaana nu sin idoꞌ no ti uluí nu Dios dxandí nanna nu huacheꞌ né nu laa. Ne de racá laudii che ca sacerdote, chi iníꞌ né Dios cuee stonda nu.
Ne zaqué uca ni. Uyé ca binni que, biꞌni cabe casi na Joel. Bicabi Dios laacabe. Bidii stiidxa laacabe zucueeza lú ca usú que, ne ma zudii intiisi udxiiba cabe. Ma ziuu endaró, ne na, zusisaca cabe laa purti uca nachaꞌhui ne laacabe.
Ra Bidii Stiidxa Dios Zuseenda Espíritu Santu
Bidii stiidxa Dios laacabe zuseenda Espíritu stiꞌ lade irá binni ne zuni Espíritu que stale enda ridxagayaa, cásica ibáꞌ zaqueca guidxilayú ti ganna binni de que dxandíꞌ nuu Dios. Ne na Dios zaca irá ndiꞌ ante ganda dxi ma ulí iluxe guidxilayú. Tutiica inaba gacané be laa, ulá be laa de enda naná ca dxi que, zacané be laa.
Na be zudii be gacaná huiini binni ne zareeche ndase ca binni Judá, zie xcaadxi guidxi, ne zudxigueta be laacaꞌ, ne zaree ndú intiisi guni caꞌ. Ne laca na be zusaba ná be ca binni guniná ca binni Judá, ne dxi que zabidxi be cuenta irá xixé binni guidxilayú, ne zusaba ná be laacaꞌ pur irá enda nadxaba ni biꞌni caꞌ. Ne zacaa be guidxi Jerusalén casi xquidxi be ni nandxóꞌ, ne zapa be ca binni Judá.
CA REY GUPA GUIDXI EFRAÍN: JOACAZ, JOÁS NE JEROBOAM II NE RA GURÍ AMAZÍAS DE REY STI GUIDXI JUDÁ
(2 Reyes 13:1-14:24; 2 Crónicas 25)
Ra beda gati Jehú ma Joacaz xiiñi guca xaíque sti guidxi Efraín diecisiete iza, peru laca ngue ca biꞌniꞌ, bichee né Dios, bisisaca ca yuze huiini de oro. Ne ngue runi bidii Dios lugar Hazael, xaíque sti Siria, gudixhe dxí laacabe, ca binni Efraín, ne ma gupa cabe xidé udixe cabe lú ná Hazael ne lú ná Ben-adad II, ne xadxí udixe cabe lú ná caꞌ. Peru guníꞌ né be Dios, para bilá laacabe de lu ná Siria.
Ra beda gati be, ma Joás xiiñi be guca xaíque sti Efraín dieciséis iza. Peru laca zaqueca biꞌniꞌ, bizuxibi xañee ca yuze huiini de oro.
Cadi xadxí de zuba Joás de xaíque sti guidxi Efraín, beeda ucuí ca binni Judá Amazías, xiiñi xaíque sti Judá. Bindaa be veintinueve iza de xaíque. Nabé nachaꞌhui guca be ne biꞌni be stale ni jneza, peru laca biꞌni be ni cadi jneza. Tobi de ca ni biꞌni be dxi naca be xaíque la? bisenda guuti be iropa hombre ni biiti bixhoze be que. Peru qué ñuuti di be xiiñi caꞌ purti na lu stiidxa Dios cadi guuti di cabe xiiñi ni guuti pur ni biꞌni bixhoze.
De raqué guridxi be caadxi dxuꞌ chi ucaa lú né be Edom, ne laca gunaba be ca dxu sti Efraín gacané laabe. Peru beeda ti profeta, beda tidxi laabe, pa chiné ca dxu sti Efraín laabe la? qué zacané di Dios laabe. Ngue runi bidxigueta be ca dxu que, ne nabé bidxiichi né ca laabe, dede biuu ca stale guidxi sti Judá, ulee ca ni napa ca guidxi que ziné caꞌ.
Gudixhe dxí be ca binni guidxi Edom, peru bichee be purti yené be ca bidóꞌ sti guidxi que Jerusalén, neca nanna dxichi be cadi nandxóꞌ cani purti qué ñanda nulá cani Edom lu ná cabe. Gucuaa be biiti be maniꞌ bisigaꞌde be ca bidóꞌ que. Ngue runi bisenda tidxi né Dios laabe ti profeta cadxiichi né laabe pur ni biꞌni be que. Ne casi gudxi profeta que laabe chi gunitilú Dios laabe, bixooñe ca, purti na be zuuti be laa.
Qué nindaa de ngue biseenda be ti guiꞌchi ra nuu Joás, xaíque sti Efraín, rabi be laa zucaa lú be Efraín purti gudiꞌdi ca dxu sti Efraín stale guidxi sti Judá ra bigueta ca xquidxi caꞌ, ne ulee ca stale cosa ziné caꞌ. Para na Joás rabi laabe, cadi guni be enda huati, purti cadi zacaxá be tisi gudixhe dxí be Edom laca zaguixhe dxí be ca xcaadxi guidxi, purti laaca zaguixhe dxí caꞌ laabe.
Peru qué nucaa diaga di be Joás sínuque ucuaa be bitopa be irá dxu stibe, ye tinde né be Efraín. Ne casi gudxi Joás laabe que, gudixhe dxí ca laabe, ne ucuaa ca bini dé caꞌ tindaa lindaa sti Jerusalén, ne ucuaa ca irá bidxichi ne irá ni risaca ni nuu ndaani yuꞌdu sti Dios, ne ra palaciu stibe, yené ca Samaria. Zacá nga bisaba ná Dios Amazías sti ni yenanda ni cadi dxandí Dios.
Ra Guti Eliséu
Ca dxi que beda gaca huará Eliséu, ne maca nanna be mayaca gati be, peru gudxi be Joás zacané Dios laaca quixhe dxí caꞌ ca binni Siria. Ne dxandí zaqué guca ni, ma guti be dxi gudixhe dxí Joás ne ca dxu stiꞌ Ben-adad II, xaíque sti Siria.
Ra beda gati Joás beda tí Jeroboam II xiiñi xaíque sti guidxi Efraín ne gurí be cuarenta y un iza, peru laca bizuxibi be xañee ca yuze huiini de oro que casi biꞌni ca xcaadxi xaíque sti Efraín. Nabé nandxóꞌ uca be. Xadxí ru bibani Amazías dxi ma guti Joás, dede ra uyuu tu biasa luguiá be ne biiti laabe. Ra guti be ma xiiñi be Uzías guca xaíque sti Judá.
RA YENÍꞌ NÉ JONÁS REY STI GUIDXI EFRAÍN NE YE TIDXI CA BINNI NÍNIVE CHI INITILÚ XQUIDXI CAꞌ
(2 Reyes 14:25; Jonás 1-4)
Dxi naca Jeroboam II xaíque sti guidxi Efraín guyuu ti profeta lá Jonás. Ti dxi biseenda Dios laabe chi tidxi be xaíque sti Efraín zaguixhe dxí stale guidxi chi tinde né, ne zaxha stale layú ni guxha cabe Efraín lu ca iza ni ma udiꞌdiꞌ. Ne zaqué guca ni, nabé ucané Dios Jeroboam II, ne bigueta uca guidxi Efraín nandxóꞌ.
Ti dxi na Dios rabi Jonás che Nínive, xaíque guidxi sti Asiria. Chi tidxi be ca binni guidxi que zanitilú xquidxi caꞌ purti nabé cuchee caꞌ. Peru qué niná di be ñe be, laga udxiꞌba be lu ti barcu ze be, bidxii deche be Nínive.
Ucalaꞌdxi be nixele be de Dios, peru nanna Dios xi biꞌni be. Ne ra ze be lu barcu que biseenda Dios ti bi yooxhoꞌ, ne nabé bidxibi cani nuu lu barcu que. Ne uluu caꞌ lu rifa tu luguiá iree ni cayaca ca que, ne biaba ni luguiá be. Para unaba diidxa ca ngue laabe, xi biꞌni be.
Óraque na be racalaꞌdxi be uxooñe be de Dios, ne rabi be laacaꞌ:
--Lausaba naa ndaani nisadóꞌ.
Qué na ga ca binni que guni cani ni na be que. Peru jma nadipa guca bi que, ne biiya si cabe ma qué zanda ilá cabe, para na cabe, zaa usaba cabe laabe ndaani nisadóꞌ. Ne casi peꞌ bisaba cabe laabe ndaani nisadóꞌ que, biaana dxí bi que, ne biiya ca binni que pabiáꞌ nandxóꞌ Dios.
Laabe casi biaba be ndaani nisa que, biseenda Dios ti benda roꞌ, gubi laabe. Biaana be ndaani benda que chonna gubidxa, chonna gueelaꞌ. Ne laga nuu be ndaani benda que, uníꞌ né be Dios, ne bidii be diuxquixe laa saca biseenda benda que gubi laabe ti qué ñati be guiigu raqué. Para na Dios rabi benda que, iree ne idxiꞌba laabe lu yuxi. Zaqué biꞌni benda que.
Bigueta na Dios rabi laabe, che be Nínive. Yanna huaxa bizuuba be stiidxa Dios. Uyé be Nínive, ne gudxi be ca binni Nínive zanitilú xquidxi caꞌ.
Ora gunna ca binni que ni, ucaná ladxidóꞌ caꞌ. Ne guridxi xaíque sti cabe laacabe, ne na rabi laacabe usaana cabe de guni cabe enda nadxabaꞌ ne guiaana cabe sin go cabe, iníꞌ né cabe Dios ti cadi unitilú guidxi que. Ra biꞌya Dios dxandí ucaná ladxidóꞌ cabe pur irá ni huachee cabe que la? na zucaa diaga laacabe, ne ma qué zunitilú guidxi que.
Nabé bidxiichi Jonás ora biꞌya ma qué nunitilú Dios guidxi que, sínuque bia ca binni Nínive. Zacaxá Jonás ne ca israelita si ñaca Dios nachaꞌhuiꞌ.
Para na rabi Dios:
--Cayabe caꞌ nga guꞌnu yaꞌ. Nga runi qué ninaꞌya ñaaꞌ laga udxiba ndaani ti barcu. Nanna caꞌ lii nachaꞌhui luꞌ ne racalaꞌdxu uxhá lu stonda binni. Naa ucaladxe nunitilú lu ca dxu riꞌ, nusabaná lu laacaꞌ pur irá enda nadxaba ni huayuni caꞌ. Cadxiche nia lii dede pa ñanda si ñateꞌ. Ngue ca la? biiti ca naa tobi si tiru yaꞌ.
Para na Dios rabi laabe:
--Jneza bineꞌ, uca nachaꞌhuiꞌ né ca binni riꞌ ne bixhaya ni bichee caꞌ.
RA YEGÜÍ PROFETA AMÓS STIIDXA DIOS LADE CA BINNI EFRAÍN
(Amos 1-9)
Laga naca Jeroboam II xaíque sti Efraín biseenda Dios ti profeta lá Amós.
Ne na Amós rabi ca binni que:
--Na Dios: <<Laucaa diaga, israelita caꞌ. Naa ulee ca bixhoze gola tu de Egipto ne beeda nia laacaꞌ raríꞌ. Naa ulié laacaꞌ lade idubi naca guidxilayú, peru cumu cadi cuzuuba tu stiidxaꞌ la? chi usaba naya laatu. Cayabe ca profeta stinne xi chi guneꞌ ti ganna tu naa nga cayune cani. Chi useenda tobi ni guiasa luguiá tu ne zaguixhe dxí laatu. Ma biseenda gubiña ra nuu tu, usibá, enda huará, enda guidxa, peru nin ne zacá, qué na tu uzuuba tu stiidxaꞌ.
&Nga runi lauzuhuaa chaahuiꞌ ti uchaga lú tu cani chi useenda ra nuu tu riꞌ. Zuuti cani nanalaꞌdxi laatu, stale de laatu, ne zunitilú ca guidxi Efraín.>>
&Laca na Dios rabi laatu: <<Pa racalaꞌdxi tu iree ndú tu la? lausisaca naa ne cadi usisaca tu ca dios ni qué iquiiñeꞌ ni cadi dxandíꞌ. Cayaane naya laatu purti cadi nachaꞌhui tu, nadxaba tu, ne qué riníꞌ tu ni dxandíꞌ. dede ma bidxiña tu ra qué na tu usaba ná tu cani cayuni ni cadi jneza. Rusiguii tu cani qué gapa gastiꞌ ne runi ná tu laacaꞌ para idale stitu. Peru nanna xi cayuni tu, ne chi gune para cadi guieche né tu bidxichi ni guxha tu ca binni ni qué gapa ca.
&Riulaꞌdxi tu irá xixé binni ganna cusisaca tu naa ne cayuuti tu mani para usigaꞌde tu naa, peru nanna tu nanaladxe irá nga, purti de luguiá si ni laatu. Pa dxandí racalaꞌdxi tu gusisaca tu naa la? naquiiñe gaca tu nachaꞌhui casi ca xcaadxi ne gacané tu ca xcaadxi binni jneza. Laatu nisi ma cana usisaca tu ni cadi dxandí Dios, nga runi chi ladxe laatu de raríꞌ, ne zindeza tu xquidxi binni zitu. Nirudóꞌ cani gupa bidxichi ra bisiguii binni, nirudóꞌ laacaꞌ iree caꞌ che caꞌ. Nanaladxe laacaꞌ purti nayáꞌ caꞌ, ne pur nga chi usaba naya laacaꞌ.
&Laaca zusiraꞌyaꞌ cani za de Jeroboam II. Zune deꞌyaꞌ irá mexaꞌ ra riguixhe cabe ca mani rusigaꞌde cabe cani cadi dxandí Dios zazá renda cani ne ziaana stubi cani.>>
Ora bina diaga sacerdote sti yuze huiini de oro ni nuu Betel xi na Amós, ye tidxi uxooñe ni rey. Ne óraque na rey que rabi Amós iree de guidxi que, che chi güi diidxa que Judá.
Para na Amós rabi laa:
--Naa, dendxu canayapaꞌ, peru uníꞌ né Dios naa gueda güe nia binni Efraín diidxaꞌ. Yanna canaba lu naa, ma cadi inié diaꞌ cani cayué riꞌ, peru gabe caꞌ lii, zati ca xiiñi luꞌ, ne xheela luꞌ zaca ti gunaa dxabaꞌ. Zalaa layú stiuꞌ lu irá binni, ne lii zati luꞌ ndaani xquidxi binni. Irá xixé israelita zabee Dios de guidxi Efraín, ne zindeza caꞌ sti guidxi. Nga nga enda riaba ná sti Dios ni zeeda luguiá caꞌ.
De raqué na Dios rabi Amós:
--Chi usaba naya irá xixé ni rutoo biidxiꞌ purti nisi cabeza si caꞌ tidi saa ne dxi enda riziilaꞌdxiꞌ para utoo ca biidxiꞌ. Ne riquiiñe ca ti balanza ni ma nexhe chaahuiꞌ para udii ca jma huaxieꞌ biidxiꞌ que biaꞌ bidxichi ni riguixe né binni laacaꞌ, ne zacá riaana né ca jma.
Ne laca na Dios:
--Zadxiña dxi zacalaꞌdxi ca binni Efraín ucaa diaga stiidxaꞌ casi ñaca candaana caꞌ. Zacalaꞌdxi caꞌ ganna caꞌ xi rabeꞌ, peru qué zanda. Zacá nga usaba naya laacabe purti zinanda cabe ni cadi dxandí Dios. Ca dxi que nga gaca ná pe cabe, ne qué zadxela cabe paraa ixele cabe de laani.
&Neca chi unite luaꞌ Efraín, peru qué zudie diaꞌ gati irá xixé caꞌ. Ca binni ni nadxabaꞌ ni qué ñuni cre chi useenda irá ni nagana riꞌ la? zati caꞌ. Peru nuu caadxi qué zudiee diaꞌ gaca gastiꞌ, ne zacá zaca ru ni za de David xaíque sti tiru. Ne ziuu dxi udxigueta Efraín xquidxi. Zabigueta cueza cabe Israel ne zaree ndú stícabe, ne ma qué ziuu ru dxi cuee laacabe de lu layú stícabe.
RA NACA UZÍAS REY STI GUIDXI JUDÁ
(2 Reyes 15:1-7; 2 Crónicas 26)
Laga naca Jeroboam rairopa xaíque sti guidxi Efraín, biꞌni cabe Uzías, xiiñi Amazías, xaíque sti guidxi Judá. Nachaꞌhui Uzías ne biꞌni jneza. Cincuenta y dos iza uca be xaíque sti Judá. Laga zeeda iniisi be bizuuba be stiidxa Dios, ngue runi ucané Dios laabe udixhe dxí be stale enda ridinde. Bizáꞌ be stale ra chuꞌ cabe para gapa cabe guidxi Jerusalén ne xcaadxi guidxi ti ganda ulá cabe Judá.
Peru ra ma beeda gapa be bidxichi ne ma stale binni rudxiiba laabe la? laca uca be nayáꞌ, ne biꞌni be ti enda huati. Biuu be ndaani yuꞌdu sti Dios uluu be guꞌxhuꞌ. Ucalaꞌdxi ca sacerdote nucueeza laabe ti qué ñuu be. Na ca rabi ca laabe guietenalaꞌdxi be ca sacerdote si zanda guiuu purti laaca za ca de Aarón ne laasi ca zanda cuꞌ ca guꞌxhuꞌ. Peru qué nulabi be laacaꞌ, laga bidxiichi né be laacaꞌ, ne biuu be.
Laga nuu be ndaani yuꞌdu que bisaba ná Dios laabe, biseenda ti enda huará luguiá be, ti enda huará yuudxuꞌ, biree ni ladi be. Biree uxooñe be ndaani yuꞌdu que, ne ma qué ñuu ru dxi ñuu be raqué biaꞌ dxi bibani be purti cá lu ley sti Dios, na cadi chuꞌ di irutiꞌ ndaani yuꞌdu que ni napa guiꞌdxu yuudxuꞌ ladi. Ne cadi ngue si sínuque bisaana be de enda rey que lu ná Jotam, xiiñi be, ma laa biꞌni xhiiña be neca nabani ru be. Ra guti be ma Jotam guca xaíque sti guidxi que.
RA BYUÍꞌ PROFETA OSEAS STIIDXA DIOS LADE BINNI EFRAÍN NE BINNI JUDÁ
(Oseas 1-14)
Naca ru Jeroboam rairopa xaíque sti Efraín ne Uzías naca xaíque sti Judá biseenda Dios profeta Oseas, chi güi né binni Efraín ne binni Judá stiidxaꞌ. Stale iza byuíꞌ Oseas stiidxa Dios lade ca binni que, dede dxi naca Ezequías xaíque sti Judá.
Na Dios rabi Oseas ichaganá ti gunaa ni huayuu né stale hombre para uluíꞌ ca binni Israel zaqué nga laacaꞌ, naca caꞌ casi gunaa que ti qué riaana ca ra nuu si Dios sínuque ma canazá ca cheríꞌ chericáꞌ. Bizuuba be stiidxa Dios, bichaganá be gunaa que. De raqué beda gaca xiiñi gunaa que, beda gapa ti xiiñi badu nguiiu. Para na Dios rabi laabe cuee lá be badu nguiiu huiini que Jezreel purti laa chi unitilú irá binni lidxi Jehú, bixhoze bida Jeroboam rairopa purti biiti stale binni ndaani ti guidxi lá Jezreel, ne laca badu huiini que chi guni pur initilú guidxi Efraín.
Qué nindaa de ngue beda gaca xiiñi xheela be sti tiru ne gupa ti badu dxaapa huiiniꞌ. Para na Dios rabi laabe cuee lá be laa <<Ma-cadi-nadxieeꞌ>> purti ma qué zanaxhii guidxi Efraín. De raqué beda gapa gunaa que sti xiiñiꞌ, badu nguiiu. Ne bigueta na Dios rabi laabe cuee lá be laa <<Ma-cadi-xpinneꞌ>> purti ma qué zaca xpinni Efraín ni gulí.
Peru laca na Dios zadxiña dxi idale binni Israel, ne zaree lá caꞌ xiiñi Dios ni nabani. Ne ca dxi que zadxiña ca binni Judá ne ca binni Efraín ne zaca ca tobi si ne zaca ca nandxóꞌ.
Ne laca na Dios rabi laabe chi usaba ná ca binni Efraín ti qué nuzuxibi ca xañee laga ruzuxibi ca xañee bidóꞌ. Zeda gaca cabe casi ti gunaa ni qué rulabi xheelaꞌ neca xheela cayapa laa, riree riyubi sti hombre chuꞌ né ne nin qué rituí lú de ni cayuni que.
Peru na Dios ziuu dxi usaana de usaba ná laacabe ne zaguu ndaaya laacabe. Ne dxi que zuzuxibi cabe xañee ne zusisaca cabe laa si, ne ma qué ziuu ru dxi usisaca cabe bidóꞌ.
Ne óraque na Dios rabi laabe gueda né be xheela be ralidxi be sti tiru neca ma uyuu né adxé adxé hombre para uluíꞌ be nadxii be gunaa que ti ganna ca binni Israel nadxii Dios laacaꞌ neca huasisaca ca bidóꞌ.
Para ucuaa be xheelaꞌ be bisegu yoo be laa ndaani lidxi be ne ma qué nudii ru be lugar ñuu né ru nin sti hombre, ne nin laabe ma qué ñuu ru be cueꞌ. Zacá biluíꞌ be ca binni que zadiꞌdi stale iza qué zapa ca xaíque ne qué zanda chi saana ca ni usigaꞌde ca Dios ra nandxóꞌ que dede ganda dxi usisaca ca Jehová.
Ne laca gudxi be laacaꞌ xi irá huayuni ca ni qué ñuulaꞌdxi Dios, na be:
--Ndi nga irá ni huayuni tu ni cadi cayuulaꞌdxi Dios. Huayuni tu stale enda nadxabaꞌ. Qué runi tu ni ma bidii stiidxa tu laabe. Ruuti tu ne ribaꞌna tu sti binni. Riuu né tu xheela stobi. Nga runi zucuiidxi be layú stitu, ma qué zapa ni gudxa.
&Nuu caadxi de laatu na naca sacerdote ne xcaadxi na naca profeta, peru qué rulabi tu stiidxa be ne qué ruíꞌ né tu ni binni. Irá tu ruzuxibi tu xañee bidóꞌ ni uyáꞌ de yaga ne riuu né tu ca gunaa dxabaꞌ ni runi dxiiña ra nuu ca bidóꞌ ca.
&Nga runi chi usaba ná be laatu, laatu ne ca binni Judá purti laca zacaca huayuni caꞌ ne laca zusaba ná be laacaꞌ. Ne para usaa chaahui tu ni la? ora napa tu xiixa ni nagana, nirudóꞌ rie tu riyubi tu acané xaíque sti Asiria laatu lugar de nuyubi tu ñaca né be laatu. Nga nga ni gudxi be naa.
Ne laca na Oseas rabi laacabe:
--Lagabi laabe cayacaná ladxidóꞌ noꞌ, ne nanna nu huayuni nu stale enda nadxabaꞌ. Lainaba laabe usiidi be laanu uzuꞌba nu stiidxa be ne guni be laanu nadipaꞌ, naguidxi sti tiru.
Bigueta na Oseas rabi laacabe:
--Ndi nga ni gudxi Dios naa: <<Ca binni Efraín ne binni Judá rusaana ca de uzuuba ca stiidxaꞌ casi ribidxi gupa siadóꞌ. Huaseenda profeta ra nuu caꞌ para ulidxe laacaꞌ purti racaladxe cadi ixele ca de naa ne gunibiaꞌ chaahui ca naa. Peru laaca zacaxá ca ti usigaꞌde ca naa maniꞌ, ma cusieche ca naa. Peru cadi nga di nga laani.
&Ni racaladxe la? nga cadi ixele cabe de naa ne gunibiaꞌ chaahui cabe naa. Ñuuladxe ñacaniá ca binni Efraín ti niree ndu sticaꞌ, peru qué zanda diꞌ purti nabé nadxaba cabe.
&Zacaxá cabe qué ruuya irá ni runi cabe xa, peru ruuya cani ne zusaba naya laacabe. Neca huayuuya cabe huandisa stale rey peru ca rey cabí yanna riꞌ cadi cayene di caꞌ naquiiñe usisaca ca naa. Casi pe gapa ca xiixa ni nagana maca ziyubi caꞌ gacané sti rey ni ruzuxibi xañee bidóꞌ laacaꞌ. Ni nanna si ca guni ca nga chi yubi ca gacané tuuxa laaca ni cadi nexhe gacané laacaꞌ. Qué ganna caꞌ xi cayuni caꞌ. Nga runi ziaba ca nagueenda casi riaba mani huiiniꞌ ndaani trampa riguixhe cabe.>>
&Ne laca na Dios: <<Nanaladxe iropa yuze huiini de oro ni ruzuxibi cabe xañee caꞌ. Cadi dxandí Dios ni purti binni nga bizáꞌ cani. Ne cumu qué na cabe ulabi cabe naa sínuque huazáꞌ cabe stale mexaꞌ ra usisaca cabe bidóꞌ, zuseenda sti guidxi usaba ná laacabe. Zeeda binni de sti guidxi zabee laacabe de ndaani xquidxi cabe, ziné laacabe, ne zusegu yoo laacabe ne zuuti ca xiiñi cabe.>>
Nga nga ni gudxi Oseas laacabe chi guni Dios.
Bigueta na Oseas sti tiru:
--Chi tidxe laatu xi na Dios: <<Laga jma cayapa tu jma rusi cuyubi tu uzáꞌ tu mexa sti cani cadi Dios jma sicarú ne uzuchaahui tu laacaꞌ, ne pur nga chi usaba nayaꞌ laatu. Ma qué zandaa gueeda ca binni Asiria ne ziné caꞌ yuze huiini de oro ni ruzuxibi tu xañee. Ne zacaa xaíque sti Asiria ni zuguucha ni lade irá bidxichi ni napa. Ziné ca binni que irá xixé tu xquidxi. Ne ziaana ndahui irá mexa ni bizá tu para usisaca tu ca bidóꞌ stitu, ne zanitilú caꞌ ne ziaana stubi ca ne zagaa guiichi lú caꞌ.
&Pa ñanda si ñuni tu jneza ne ñaca tu nachaꞌhuiꞌ, ti niguixe laatu ne ñuuya niree ndu stitu. Lainíꞌ né naa ti ganda ulué laatu ximodo naa ne zaca nia laatu guni tu ni chuꞌladxeꞌ, ne zusaba nisa guie lu layú stitu ne zune ruaꞌ stale cosa ni galán para laatu. Peru cumu jma racalaꞌdxi tu icá ruaa tu ca dxu stitu que naa la? zadinde tu ne zuniti tu.>>
Ne bigueta na Oseas:
--Na Dios: <<Dxi bilaꞌyaꞌ ca bixhoze gola tu ra cá ca yaga ndaani guidxi Egipto la? ucaniá laacaꞌ, biree irá sticaꞌ jneza. Gupa laacaꞌ casi rapa bixhoze binni xiiñiꞌ, biyaana laacaꞌ, bisiide laacaꞌ ximodo sa caꞌ. Peru laatu biree tu casi ñaca ti xiiñi binni ni nadxabaꞌ ne qué ruuya tu xi irá huayune para laatu. Nga runi chi udiee chiné cabe laatu chi ndeza tu ndaani guidxi Egipto ne Asiria. Peru neca ne irá nga nadxiee ruaꞌ laatu ne qué zuniteluaꞌ laatu, ne ziuu dxi zeeda nia laatu ndaani xquidxi tu sti tiru.
&Ne nga runi naquiiñeꞌ udxii lú tu naa sti tiru ne cadi iree chú tu. Lagaca nachaꞌhuiꞌ ne laguni jneza. Chiqué dxi qué gapa tu gastiꞌ bisisaca tu naa, dxi cá tu yaga ndaani guidxi Egipto. Peru casi pe laatu gupa tu bidxichi, uca tu nandxóꞌ, ma bidxá tipa tu de enda nayáꞌ ne bisiaanda tu naa. Nga runi chi udiee lugar usabaná cani nanalaꞌdxi laatu laatu ne ziaana Samaria xaíque sti guidxi Efraín stubi lucha. Peru ziuu dxi zabee laatu de lu ná ca binni que ne ma iruti ru zati.>>
Bigueta na Oseas:
--Xiñee qué iníꞌ né tu Dios ne gabi tu laa, huachee né tu laa, qué huazuuba tu stiidxaꞌ, ne ma qué zuzuxibi tu xañee bidóꞌ. Casi na Dios ca: <<Ziuu dxi zabee ca binni de Efraín ndaani guidxi ra chi cá ca yaga, ne zudxigueta laaca iree ndu stica sti tiru. Ne ca dxi que ma qué ziuu ru dxi uzuxibi ca binni ca xañee bidóꞌ.>>
Na Oseas:
--Pa dxandí nuu xpiaani tu la? laguuya chaahui ni cayabe laatu riꞌ purti jneza sa nu lu jneza Dios, ne binni ni nachaꞌhuiꞌ nga rizá lú ni. Irá tu ruzuuba stiidxa Dios la? jneza riree ni para laa casi ñaca nizá binni ti neza ma nexhe chaahui, gasti ra narangu. Peru binni ni runi enda nadxaba la? zeda gaca casi tuuxa ni rizá lu ti neza napandu ne narangu, qué zanda di iree ni cayuni jneza.
RA BIZULÚ BYUÍꞌ PROFETA ISAÍAS STIIDXA DIOS LADE BINNI JUDÁ
(Isaías 1-6)
Ma xadxí de naca Uzías xaíque sti ca binni Judá biseenda Dios Isaías chi güi né ca binni Judá stiidxaꞌ ne ca guidxi ni nuu gaxha de laacaꞌ.
Ne sicarí gudxi be ca binni Judá:
--Na Dios: <<Irá xixé tu nadxaba tu ne qué hualabi tu naa. Bine laatu casi runi ti bixhoze binni ni nachaꞌhui xiiñiꞌ, peru laga biasa tu bicaa lú tu naa. Huaseenda stale ni nagana ne stale enda naná luguiá tu, ne ma ruuya tu ma Jerusalén si nga guidxi ni nuu ruꞌ. Peru nin ne zacá, que na tu ucaa diaga tu naa. Ma qué idxela xi gune nia laatu ti guiene tu naa.
&Nanaladxe ca mani rusigaꞌde tu naa; qué risaca cani para naa. Ma qué zanda gune huantar saa ni runi tu para naa, ne ma qué rucaa diaga laatu ora iníꞌ né tu naa. Rune zacá purti cadi cayaana dxí tu de guni tu ni nadxabaꞌ.
&Lausaana enda nadxaba ca, lagaca nachaꞌhuiꞌ. Lauzuuba stiidxa cani runi mandar ndaani xquidxi tu. Lagaca nachaꞌhui né binni ni qué gapa gastiꞌ. Neca nabé nadxaba huayaca tu, peru pa usaana tu ni ne uzuuba tu stiidxa la? zacaniá ruaꞌ laatu. Ca binni Jerusalén chiqué qué nixele ca de naa ne jneza bini né ca binni, peru yanna ma ruuti ca binni ne rudii ca lugar gadxe ná caꞌ. Chi useenda caadxi ni nagana, ni dxandí nagana luguiá caꞌ ti iziidi ca cadi ixele ca de naa.>>
Ne na Isaías:
--Zadxiña dxi gueeda binni de irá ladu de guidxilayú ndaani yudu roꞌ riꞌ, gueda iziidi jma de Dios, ne ma qué ziuu ru dxi chuꞌ enda ridinde. Peru laga caꞌru gaca cani, zacaná binni Judá sti ni bizuxibi xañee bidóꞌ. Ziuu stale yuubaꞌ dede zusaꞌbi binni bidóꞌ stiꞌ laga ziuxooñeꞌ ziucaachi lú.
&Nadxaba ca binni Jerusalén ne idubi naca Judá casi guca binni Sodoma ne Gomorra chiqué. Ne jma rusi ca xaíque sti caꞌ runiná caꞌ ca binni qué gapa gastiꞌ, ne rucaa caꞌ stale binni guni ni nadxabaꞌ. Peru iluxe si Dios usaba ná binni Judá, zuxhá stonda binni ni nabani ruꞌ ni udiꞌdi irá enda naná ni biꞌni cabe ne zaca Jerusalén ti guidxi ni ma biree chu para laa.
Bigueta na Isaías rabi laacabe:
--Laatu, binni Judá caꞌ, zeeda gaca tu casi ti yaga uva ni cayapa chaahui xpixuaana laa. Ne neca cayapa be laa, peru qué ricá uva chaꞌhui lú. Ngue runi ucuaa xpixuaana ni, binitilú ni. Zacaca laatu. Nabé huayaca Dios nachaꞌhui ne laatu, peru laatu cadi nachaꞌhui tu ne qué huayacané tu binni. Huayaxha tu layú sticaꞌ para guiaana né tu. Ne ca juez stitu riná caꞌ gadxe ná caꞌ, ne riuu caꞌ pur ni gudixe laaca que. Nga runi chi useenda Dios binni de sti guidxi zitu gueda ucaa lú laatu.
Nga nga ni gudxi Isaías laacabe.
Iza guti rey Uzías nuu Isaías ndaani yuꞌdu roꞌ ne biiya be casi ñaca lu bacaandaꞌ biluíꞌ Dios enda nandxóꞌ stiꞌ. Biiya be caadxi bultu de xaibáꞌ ni rabi cabe <<serafín>>, cusisaca ca Dios. Na caꞌ Dios nga nandxóꞌ. Óraque na Isaías zanda ca chi usabaná Dios laa purti huaníꞌ ne huayuni ni nadxaba casi biꞌni ca binni Judá. Peru gudxi Dios tobi de ca serafín que icaa ti buu cá gui de lu mexa que ne ucaa ni ra ruaa Isaías. Biꞌni si serafín que ni, na rabi Isaías de que ma ulee Dios irá enda nadxaba ni biꞌni ne ni uníꞌ.
Ne óraque na Dios:
--Tu guseenda chi güi stiidxaꞌ.
Para na Isaías:
--Rarí nuaaꞌ, Señor, biseenda naa.
Para biseenda Dios laabe, chi tidxi be ca binni Judá, neca ucaa diaga chaahui ca stiidxa Dios, peru qué ziuu dxi guiene cani, pur irá enda nadxaba ni huayuni caꞌ. Zeeda gaca ca casi lú cheepaꞌ ne diaga cuaataꞌ. Peru laca gudxi be Isaías cadi guiaana dxí de güi stiidxa be dede ora ma binitilú irá binni Judá.
RA NACA JOTAM NE ACAZ REY STI GUIDXI JUDÁ
(2 Reyes 15:32-16:20; 2 Crónicas 27-28; Isaías 7:1-9:7)
Casi guti Uzías, xaíque sti guidxi Judá, ma uca Jotam, xiiñiꞌ, rey ne jneza biꞌni ne nachaꞌhuiꞌ. Bizuuba be stiidxa Dios ne biꞌni Dios laabe nandxóꞌ. Udixhe dxí be ca amonita, ne bizáꞌ be jma ra ucaachi lú cabe ndaani guidxi Judá, ne bini chaahui be lindaa nuu Jerualén para gaca jma naguidxi casi biꞌni bixhoze be.
Dieciséis iza de naca be xaíque beda gati be, ne ma biꞌni cabe Acaz, xiiñi be, xaíque. Peru Acaz uca ti xaíque nabé nadxabaꞌ, quélica nuzuuba stiidxa Dios. Laga biꞌni casi biꞌni ca xaíque sti Efraín dede bidxiña dxi biiti ca xiiñi, bizaaqui laacaꞌ bisigaꞌde ca bidóꞌ.
Para bidii Dios ca dxu sti Siria ne sti Efraín bicaa lú irá guidxi sti Judá ne gudixhe dxí laacaꞌ. Ucuaa ca binni Efraín stale de ca binni Judá, yené ca yeusegu yoo caꞌ. Peru biseenda Dios profeta Obed ye tidxi ca binni que, undaa ca binni Judá, ibigueta xquidxi purti lisaa Efraín ne Judá, ne zaqué biꞌni ca binni Efraín. Ne laga naca Acaz xaíque biasa ca edomita bicaa lú guidxi Judá.
Bigueta bicaa lú Siria ne Efraín guidxi Judá sti tiru ne uluu ca leꞌ Jerusalén, peru biseenda Dios profeta Isaías chi tidxi Acaz cadi idxibi di binni Siria ne binni Efraín.
Na Isaías rabi laabe:
--Ndi nga ni na Dios, gasti diꞌ qué zazaaca Jerusalén nagasi, ne de rarí sesenta y cinco iza ma nin bandá sti Efraín qué zahuinni. Ziuu ti bini dxaapa zapa ti xiiñi ne zabee lá be laa Emanuel. Ni riniꞌ diidxa ca la? ma nuu né Dios laanu. Ante ganna badu huiini que ni nadxaba ne ni nachaꞌhuiꞌ, zunidé Asiria Siria ne Efraín. Ne ma bidii stiidxa Dios useenda ti rey cubi ni za de rey David, ne laa zedané enda rata dxí ndaani guidxi Judá. Nabé nachaꞌhui zaca ne zuni jneza ne nabé nandxóꞌ zaca.
Peru qué nucaa diaga Acaz ni gudxi Isaías laa ne lugar de nicá ruaa be Dios, uyé be yenaba be gacané Tiglat-pileser, xaíque sti Asiria, laabe ra tinde né be ca binni Siria ne Efraín. Dede bisigaꞌde be laacaꞌ irá bidxichi ne irá ni sicarú ni nuu ndaani yuꞌdu roꞌ para ucuudxi be laacaꞌ. Bicaa lú Tiglat-pileser Siria ne gudixhe dxí ca xpinni ca binni de raqué ne biiti rey que. Peru qué ñaca né diꞌ ca asiriu ca binni Judá sínuque jma rusi feu modo biꞌni ca laacabe que modo biꞌni ca binni Siria ne Efraín laacabe.
Udiꞌdi si ngue uyé Acaz Damasco, xaíque roꞌ sti Siria, ye idxaaga xaíque sti Asiria. Laga nuu be raqué biiya be nuu ti mexa bidóꞌ raqué, nabé uyuulaꞌdxi be, ne unaba diidxa be sacerdote Urías ximodo uyáꞌ ni ne guni tobi zaqueca para laabe. Zaqué biꞌni Urías, bisenda guni ti mexa zaqué peꞌ.
Para na Acaz rabi ca sacerdote que ma cadi iquiiñe di ca mexaꞌ ni bizáꞌ Salomon nuu ndaani yuꞌdu roꞌ sínuque iquiiñe ca ni bisenda guni que para quixhe ca mani usigaꞌde ca Dios. Irá ni na Acaz biꞌni Urías.
Qué nindaa de ngue biseegu Acaz yuꞌdu roꞌ ne ma qué niná ñuu né cabe ni usigaꞌde cabe Dios raqué. Laga bizáꞌ jma mexaꞌ para idubi naca ndaani guidxi Jerusalén para ca bidóꞌ ne raqué bizuxibi xañee cani. Dxi beda gati Acaz ma napa dieciseis iza de naca xaíque, ne ma xiiñi be Ezequías guca xaíque.
RA BYUÍꞌ ISAÍAS STIIDXA DIOS LADE BINNI JUDÁ NE BINNI EFRAÍN
(Isaías 9:8-12:6)
Gudxi Dios profeta Isaías xi gabi ca binni Efraín. Para na Isaías:
--Nabé nayáꞌ ca binni Efraín, peru zusituí Dios lú caꞌ. Ma bidii Dios gudixhe dxí ni nanalaꞌdxi cabe laacabe, peru nin ne zacá cadi cuyubi cabe laa. Nga runi ma biseenda Dios jma enda nadxaba lade cabe purti ma udixhe cabe ley stícabe ni cadi jneza para ganda usiguii cabe stobi. Qué na cabe ucaa diaga cabe stiidxa Dios.
&Nga runi chi useenda Dios xaíque sti Asiria unitilú laacabe saca irá enda nadxaba ni huayuni cabe. Nabé nadxaba hombre que ne naduxhuꞌ, peru chi iquiiñe Dios laabe para usaba ná binni guidxi Efraín ne binni guidxi Judá. Zunitilú be guidxi Samaria, xaíque sti Efraín, ne laca zucaa lú be guidxi Judá.
&Peru iquiiñe si Dios laabe usaba ná ca israelita la? laca zusaba ná laabe. Laabe zacaxá be caguixhe dxí be stale guidxi purti si nandxóꞌ be ne nuu xpiaani be. Nga zeda gaca casi niná ti hacha ñabi ni naaze laa xi guni. Zuni huará Dios laabe, ziuu be xindxáꞌ ne óraque zabigueta ca binni Efraín ni nabani ruꞌ ne ma qué zaxele ca de Dios. Peru ma xcaadxi si, ma cadi casi irá binni ni uyuu chiqué.
&Nga runi laatu, binni Judá caꞌ, cadi idxibi tu ca binni Asiria, ma xcaadxi si ma qué zanda uchiiña cabe laatu.
&Ziuu dxi guseenda Dios tobi ni za de lade David gueda gaca xaíque stitu. Zudii Espíritu sti Dios enda biaani laabe ne nabé nachaꞌhui zaca be ne jneza zuni né be laatu. Idubi naca guidxilayú zaca sicarú dxi que, ne gasti qué ziuu para unitilú o guniná. Irá xixé binni zanna ne zucaa diaga de Dios. Irá xixé binni de irá guidxi zitu zuzuuba stiidxa rey que ne zudxigueta Dios irá naca israelita ni nuu zitu de xquidxi. Ne irá naca binni Efraín ne Judá zaca ca tobi si ne zudii ca diuxquixe Dios.
RA BYUÍꞌ PROFETA MIQUEAS STIIDXA DIOS LADE BINNI JUDÁ NE BINNI EFRAÍN
(Miqueas 1-7)
Dede dxi naca Jotam xaíque sti guidxi Judá hasta dxi naca Ezequías rey sti guidxi Judá, bidii Dios profeta Miqueas güi né ca binni Judá ne ca binni Efraín diidxaꞌ.
Na Miqueas rabi laacaꞌ:
--Laucaa diaga chaahui naa. Naquiiñe ucaa diaga tu naa purti ma uníꞌ Dios zusaba ná laatu pur irá ni huachee tu. Zunitilú be Samaria, xaíque sti guidxi Efraín, purti huazuxibi ca xañee ni cadi dxandí Dios. Ma nisi yudé guiaana ra guyuu guidxi que. Irá naca bidóꞌ ni bizuxibi ca binni Samaria xañee zanitilú o ziaꞌquiꞌ.
&Dede ca binni Jerusalén, xquidxi Dios, ma bizulú ca zinanda ca ni runi ca binni Samaria. Yanna ma né laaca ruzuxibi ca xañee bidóꞌ. Zudii be lugar gueeda ti ejercitu de zitu quixhe dxí guidxi Efraín ne chiné ca binni raqué. Ne laca ziuu dxi zuseenda be stale dxuꞌ ndaani guidxi Judá, dede Jerusalén zunitilú caꞌ.
&Zazaaca tu irá ndiꞌ purti nabé huayuni tu ni nadxabaꞌ. Casi ribaꞌna tu ralidxi stobi ne layú stiꞌ, zuseenda Dios stale enda naná luguiá tu. Laatu, ca ni naca xaíque, laatu ñanna tu uná nga ni jneza peru qué riulaꞌdxi tu guni tu ni jneza, sínuque rieche né tu enda nadxabaꞌ. Nga runi, neca pe iníꞌ né tu Dios, qué zacabi di laatu.
Ne laca gudxi Miqueas laacabe de ca binni ni na profeta laa ne ruíꞌ ni rabi Dios laa, peru cadi dxandí ni laacaꞌ. Qué zaca né di Dios laacaꞌ ne qué gapa di ca gasti stiidxa Dios udii ca ca binni que.
Ne laca na zunitilú Dios Jerusalén, dede yuꞌdu roꞌ, purti qué runi di ca xaíque que jneza. Ora chuꞌ tu tinde, ne ugadxe ná caꞌ ngue nga guni caꞌ pur laa. Ne nuu tu na naca profeta, peru ni runi la? ribee si suerte sti binni ne ruquixe pur ni cayuni. Gudxi be laaca qué zalá di caꞌ tisi iníꞌ ca nuu né Dios laacaꞌ.
Ne laca na Miqueas rabi laacabe ziuu dxi ma ziaana dxí Dios de usaba ná laacabe, ne ca dxi que sicarú zaca para laacabe.
Ndi nga ni na Miqueas:
--Ziuu dxi zaca dani ra zuba yuꞌdu sti Dios jma nandxóꞌ para idubi naca guidxilayú. Zeeda binni de irá guidxi de idubi guidxilayú para gueda iziidi stiidxa Dios ni dxandíꞌ ni racalaꞌdxi Dios iziidi caꞌ. Ca dxi que ma qué ziuu enda ridinde, irá zabani sin enda ridinde. Zudxigueta Dios ca israelita, ca xpinni, ca ni reeche irá naca guidxi.
&Nagasi duꞌ ri cadinde né ca dxu de sti guidxi laatu, ne zucaa ca laatu chi ndeza tu adxé guidxi, ndaani xquidxi ca caldeu. Peru tidi si nga zaca tu ti guidxi roꞌ ni nabé risaca. Ndaani ti guidxi huiini lá Belén, neza ra nabeza tribu sti Judá, zale ti badu huiini ni guni mandar idubi naca Israel.
De raqué na Miqueas:
--Caguu Dios xqueja tu, rixele tu de laa. Racalaꞌdxi be guiaana dxí tu caadxi, iníꞌ ique tu ximodo ulee be laatu de Egiptu ne bidii be laatu guidxi Canaán. Qué racalaꞌdxi di be guuti tu maniꞌ usigaꞌde tu laabe, ne jma rusi qué racalaꞌdxi be guuti tu xiiñi tu usigaꞌde tu laabe. Ni racalaꞌdxi be nga guni tu jneza ora caguixhe dxí tu lú enda ridinde, gaca tu nachaꞌhuiꞌ, ne cadi guiree chú tu, cadi gaca tu nayáꞌ.
&Peru laatu ora utoo to xiixa riguu biaꞌ né tu ni xiixa ni nahuiiniꞌ ne qué rusaa tu sti binni. Laatu ca ni napa bidxichi, quélica riguba ná tu guniná tu ca xcaadxi pur gapa tu jma. Irá xixé tu rusiguii tu, ne zusaba ná Dios laatu. Cayuni tu casi biꞌni xaíque dxaba ni gupa Efraín dxi que, Acab, ne nga runi dxandí zaca ná tu. Zuni Dios pur quixhe dxí ca ni nanalaꞌdxi laatu laatu ora ma tinde né ca laatu dede ora ma udixe tu irá enda nadxaba ni biꞌni tu.
&De raqué ma usaba ná be ca ni nanalaꞌdxi laatu. Óraque ru ma ibigueta aca guidxi Judá guidxi roꞌ, ne ti guidxi jma naroꞌbaꞌ dede zeda ndeza binni de sti guidxi ndaani ni.
Óraque uníꞌ né Miqueas Dios, na:
--Gupa dxichi xquidxi luꞌ, ca xpinni luꞌ, casi rapa ti pastor ca dendxu stiꞌ. Bidii ibani du sin enda ridinde ndaani xquidxi pe du. Biꞌni stale enda nandxóꞌ para laadu ti uzuxibi binni de sti guidxi xañee luꞌ. Lii cadi casi cani ni cadi dxandí Dios lii. Lii ruxhá lu stonda cani uchee né lii. Nanna dxichéꞌ zuni lu ni bidii stiidxa lu ca bixhoze gola du, Abraham ne Jacob, ne zacanéu laadu sti tiru.
RA BINITILÚ CA ASIRIU GUIDXI EFRAÍN
(2 Reyes 14:26-29; 15:8-31:17)
Nabé nandxóꞌ uca Jeroboam rairopa, rey sti Efraín. Nabé ucané Dios laabe gudixhe dxí be cani udinde né laabe ca ni nanalaꞌdxi laabe. Nabé birooba guidxi que ca cuarenta y un iza uca be rey sti Efraín, ne dxi ma guti be ma Zacarías xiiñi be uca rey sti guidxi que.
Nabé nadxaba uca Zacarías casi ca xcaadxi xaique sti Efraín. Qué nindaa be, biaꞌ xhoopa beeu de zuba be biiti ti hombre lá Salum laabe ne ma laa gurí de rey. Ne raqué guca ni bidii stiidxa Dios Jehú ra na, tapa si de cani za de laa zaca rey sti Efraín.
Ti beeu de naca Salum rey biiti Manahem laa, ne ma Manahem gurí de rey raqué. Chii iza uca Manahem rey sti Efraín, ne laca nabé nadxaba uca. Bicaa lú rey sti Asiria guidxi Efraín, ne bidii stiidxa Manahem quixe impuestu lu ná ca binni Asiria. Ra guti Manahem ma Pekaía xiiñiꞌ uca rey sti Efraín.
Zaqueca guca Pekaía, nabé nadxaba uca. Lu chupa iza de naca be rey biasa ti dxu lá Peka, bicaa lú laabe ne biiti laabe ne laa uca rey. Dede irá xixé xaíqué ni gupa guidxi Efraín dede Zacarías hasta Peka gurí caꞌ laga naca Uzías rey sti guidxi Judá.
Laca nabé nadxaba uca Peka. Ne laga naca be rey bicaa lú Tiglat-pileser, rey sti Asiria, guidxi Efraín. Gunaaze caadxi guidxi ne yené ca binni que ndaani guidxi Asiria. Ma gande iza de naca Peka rey biasa ti hombre lá Oseas bicaa lú laa ne biiti laa, ne ma Oseas uca rey. Ra bizulú uca Oseas rey naca Acaz rey sti guidxi Judá.
Gaꞌ iza uca Oseas rey ne laca uca ti rey nadxaba huiiniꞌ, peru cadi casi xcaadxi que peru laca nadxabaꞌ. Dxi naca be rey bicaa lú Salmanasar, rey sti Asiria laabe, ne ma gupa be xidé udixe be impuestu lu ná rey que. Peru qué ñacalaꞌdxi be guiaana be lu ná rey que, ngue runi bisenda tidxi be rey sti Egiptu gacané laabe, ne ma qué niguixe ru be impuestu lu ná Asiria.
Ora gunna Salmanasar xi biꞌni be, bisegu yoo laabe ne uluu leꞌ Samaria, xaíque sti guidxi Efraín. Xhonna iza de ngue udixhe dxí Salmanasar Samaria ne ucuaa irá binni que, yené Asiria, ne bisaana be laacaꞌ ndaani guidxi que. Zacá nga biluxe guidxi Efraín. Oseas uca últimu xaíque sti Efraín.
Bidii Dios lugar bizaaca binni Efraín zaqué purti qué nuzuuba ca stiidxa Dios, lágala bizuxibi ca xañee ni cadi dxandí Dios ne bizáꞌ ca mexa neza lú cani ra biiti caꞌ ca maniꞌ bisigaꞌde caꞌ ni na ca dios sticaꞌ. Biꞌni cabe irá xixé enda nadxabaꞌ ni biꞌni ca cananéu, ne pur ngue ca la? ulee Dios ca cananéu ndaani ca guidxi que ne bidii ni laacabe yaꞌ.
Neca biseenda Dios profeta ra nuu cabe, yeníꞌ né laacabe ne diidxa nadóꞌ nusaana cabe irá enda nadxaba que ne nuyubi cabe laa, nuzuuba cabe stiidxaꞌ sti tiru. Peru qué niná cabe nucaa diaga cabe. Laga biꞌni cabe chupa yuze huiini de oro bizuxibi cabe xañee dede bidxiña dxi biiti cabe xiiñi cabe, bizaaqui cabe ne bisigaꞌde cabe laa ni na cabe dios stícabe. Ne laca yenaba cabe gacané ca ni ribee suerte laacabe.
Qué ñuulaꞌdxi Dios irá nga. Ngue runi bidxiichi né laacabe ne bisaba ná laacabe. Ma Judá si biaana neca laca qué nuzuuba stiidxa Dios casi pe ucalaꞌdxi Dios.
De raqué ucuaa xaíque sti Asiria binni de sti guidxi bedané, beda ndeza ndaani guidxi Efraín jlugar de ca binni Efraín. Ca binni ri ruzuxibi ca xañee bidóꞌ ni bedané caꞌ dede xquidxi caꞌ, peru laca ucalaꞌdxi ca nusisaca ca Dios sti Efraín. Ngue runi biseenda xaíque sti Asiria ti sacerdote ye usiidi laacabe ximodo usigaꞌde cabe maniꞌ Jehová Dios, ni dxandí Dios.
Peru laga cuzuxibi cabe xañee Jehová la? laca bizuxibi cabe xañee ni cadi dxandí Dios, ngue runi que nuzuuba di cabe stiidxa Dios casi pe ucalaꞌdxiꞌ.
RA NACA EZEQUÍAS REY STI JUDÁ
(2 Reyes 18-20; 2 Crónicas 29-32; Isaías 36-39)
Guca Ezequías, xiiñi Acaz, xaíque sti Judá ne biꞌni jneza. Bizuuba be stiidxa Dios ne binitilú be irá mexa ni biꞌni ca binni Judá ra bisigaꞌde caꞌ mani ca bidóꞌ ni cadi dxandí Dios. Casi pe bizulú be uca be rey bizulú gudixhe chaahui be ni runi cre ca binni que purti ca xcaadxi xaíque ni uyuu chiqué ma bigucha yú ca irá ni. Biꞌni chaahui be puerta sti yuꞌdu roꞌ.
Ne laca guridxi be ca sacerdote ne ca levita ne rabi be laaca guni ca dxiiña casi gudixhe Dios aca ni. Nabé bisaba ná Dios ca binni Judá purti qué ñuni ca casi gudxi Dios laacaꞌ guni caꞌ. Para biꞌni ca levita casi nexhe guni caꞌ ndaani yuꞌdu que para usihuinni caꞌ ma nayá caꞌ neza lú Dios. Ulee caꞌ irá xixé ni nuu ndaani yuꞌdu que ni cadi sti yuꞌdu que, ne udixhe chaahui caꞌ irá sti yuꞌdu que casi racalaꞌdxi Dios gaca ni. Biꞌni cabe ni purti ma cadi nuu chaahui di ni, ucuaa Acaz ni bichaa jlugar irá xixé ni.
Biiya si cabe ma nexhe chaahui ni, para na Ezequías rabi laacabe, guuti cabe mani usigaꞌde cabe Dios ne usigaꞌde cabe mani pur irá ni huachee cabe. Ne raqué ma gudxi laacabe guni cabe dxiiñaꞌ casi biꞌni rey David chiqué. Ne zacá bigueta ma gupa cabe yuꞌdu que casi uníꞌ Dios aca ni.
Guridxi Ezequías irá binni Judá ne binni Efraín gueeda ca Jerualem gueda gapa ca saa ni chi guni, ni lá Pascua. Nabé naroꞌba biꞌni cabe saa que, jma naroꞌbaꞌ que ni huayaca. Beeda irá xixé de guidxi Judá. Peru huaxiéꞌ si tu beeda de guidxi Efraín purti stale de laacaꞌ bixidxi de saa que.
Laga cayaca saa que irá ca binni nuu ra saa que uyé ca ne binidé ca irá xixé mexa bidóꞌ ni nuu ndaani guidxi que ra riguixhe cabe mani rusigaꞌde cabe xpidóꞌ cabe. Tobi si bisaana cabe, ni nuu ndaani patiu sti yuꞌdu que. Laca bisaꞌbi cabe ca mexa bidóꞌ ra riaꞌqui guꞌxhu bidóꞌ que ndaani guiiguꞌ. Purti na Dios laasi nga naquiiñe usisaca cabe ne guni cabe ni ndaani yuꞌdu stiꞌ. Nuu caadxi de cani uyé raqué cadi nayá ladxidóꞌ caꞌ neza lú Dios, peru uníꞌ né Ezequías Dios uxhá stonda cabe purti racalaꞌdxi cabe usisaca cabe Dios, ne bisiá Dios ladxidóꞌ cabe.
Biluxe si saa que biree ca binni que uyé ca ca guidxi sti Judá ne bini dé caꞌ irá mexa bidóꞌ ni bidxela ca raqué, ne zaqueca biꞌni cabe caadxi guidxi sti Efraín. De raqué ru ma biree cabe yebíꞌ cabe. Qué nusaana Ezequías de niguixhe ni usigaꞌde Dios ndaani yuꞌdu roꞌ que casi na Dios gaca ni, ne ma udixhe chaahui be xi guni ca levita ne ca sacerdote. Nabé uyuulaꞌdxi Dios ne bieche né laabe pur ni cayuni be que ne ucané birooba be jma.
Laga naca Ezequías rey sti guidxi Judá biasa ti rey lá Salmanasar, rey sti Asiria, bini dé guidxi Samaria, xaíque sti ca guidxi Efraín, ne yené irá binni nabeza raqué.
Xhii iza de ngue guti Salmanasar uyuu sti rey de Asiria lá Senaquerib, ne laa bicaa lú guidxi Judá ne gudixhe dxí ca binni de stale guidxi huiini raqué, peru qué ñanda niguixhe dxí Jerusalén. Biaana né Ezequías laabe quixe laabe, para bidii laabe irá naca bidxichi stiꞌ ne irá ni nuu ndaani bodega sti yuꞌdu roꞌ que, dede guxha ca oro ni cá lu puertaꞌ que para bisaa né ni na quixe laabe que.
Peru qué ñaana di Senaquerib nayeche né biaꞌ udixe be laa que. Ne biseenda caadxi ni runi xhiiñaꞌ, ye tidxi laabe xi racalaꞌdxiꞌ, ne ndi nga ni na:
--Lii qué zanda di quixhe dxí lu naa pa gacalaꞌdxu guiasa lu ucaa lu lú naa. Ne pa lii chi nabu acané ca de Egiptu lii la? qué zacané di ca lii. Nin dios stiuꞌ qué zacané lii purti ma bixhá lu ca mexa bidóꞌ stiꞌ.
Ne bicaa ca ni uyé que ridxi, na ca rabi ca binni de Jerusalén ni na Senaquerib:
--Cadi ulabi di tu Ezequías. Laabe cayabi be laatu icá ruaa tu dios stibe, peru qué zulá di dios stibe laatu de lu nayaꞌ. Laadu, ca asiriu, ma ucuaa du stale guidxi, ne nin qué ñacané dios sticaꞌ laacaꞌ. Ni naquiiñe guni tu nga, uyubi tu naa ne zacá zabani tu sin enda ridinde dede ora icaa laatu chiniá laatu chi ndeza tu sti lugar.
Iruti nicabi laacabe purti maca gudxi Ezequías ca binni que cadi icabi di caꞌ. Para uyé Ezequías ndaani yuꞌdu roꞌ sti Dios, ne bisenda tidxi profeta Isaías. Para na Isaías rabi laabe:
--Zuna diaga Senaquerib nuu ni nagana ndaani xquidxi, ne zabigueta xquidxi ne raqué gatiꞌ.
Qué nindaa de ngue bigueta ca ni biseenda Senaquerib que. Bigueta biseenda Senaquerib xcaadxi xpinni, uyé Jerusalén, peru yanna ma né ca ti guiꞌchiꞌ. Peru laca ngue ca na guiꞌchi que, ni ca gudxi Senaquerib laacabe chiqué. Biinda si Ezequías guiꞌchi que, uyé ndaani yuꞌdu sti Dios ne uníꞌ né Dios. Unaba lú Dios cuee ca binni Judá de lu ná rey sti Asiria ti ganna irá xixé binni laa nga Dios ni dxandíꞌ.
Bigueta na Isaías rabi laabe de que ma bicaa diaga Dios ra caníꞌ né be laa, ne qué zucaa lú di ca dxu sti Asiria Jerusalén.
Gueela queca biseenda Dios ti angél stiꞌ ye guuti, bilá nirá ca dxu sti Asiria. De raqué bigueta Senaquerib Nínive, xaíque sti guidxi stiꞌ. Ne laga nuu raqué biiti chupa xiiñi laa, ne ma sti xiiñi be ni lá Esarhadón gurí de rey sti Asiria. Ne zaqué guca casi pe bisenda tidxi Isaías Ezequías ni na Dios chi aca que.
Qué nindaa de ngue uca huará Ezequías dede ma chi gati, ne biseenda Dios Isaías gabi laabe ma chi gati be. Peru uníꞌ né be Dios ne gudxi be laa guietenalaꞌdxi qué huachee né di be laa idubi naca xpida be. Bigueta biseenda Dios Isaías chi tidxi laabe ma bicaa diaga laabe ne chi udii ibani be sti quince iza. Nabé bieche be dede bicaa be ti cantu para usisaca né be Dios, tan cayeche né be laa, ne nga bidii né be diuxquixe laa.
Ora gunna Merodac-baladan, rey sti ca binni caldea, uca huará Ezequías biseenda caadxi xpinni yené ni bisigaꞌde Ezequías. Ne laga nuu cani yené ni usigaꞌde laabe que, biluíꞌ be laaca irá bidxichi stibe.
Para na Isaías rabi laabe, zadxiña dxi zeeda dxu sti ca caldeu ne ziné irá xpidxichi be Babilonia, xaíque sti ca caldea. Ne dede caadxi xiiñi be zuni xhiiña xaíque sti Babilonia. Peru qué nizaalaꞌdxi be ngue purti zacaxá be laga cadi cadinde cabe la? gasti naca xi gaca despué.
Veintinueve iza guca Ezequías xaíque sti ca binni Judá para beda gati, ne ma xiiñi be Manasés uca rey sticaꞌ.
RA UCA MANASÉS, AMÓN NE JOSÍAS REY STI JUDÁ
(2 Reyes 21:1-23:30; 2 Crónicas 33-35; Jeremías 1-6)
Ma Manasés, xiiñi Ezequías, naca rey sti Judá, ne nabé nadxaba uca. Bigueta bicuí be ca mexa bidóꞌ cani bini dé bixhoze be, ne bizulú be bisisaca be irá ni cadi dxandí Dios, cani bisisaca ca binni uyuu Canaán. Dede biꞌni be mexa bidóꞌ ndaani yuꞌdu roꞌ Jerusalén, ne biiti be ti xiiñi be, bizaaqui be laa bisigaꞌde be laa tobi ni cadi dxandí Dios. Yenaba diidxa be ca ni ribee suerte ne ca bruju ne cani riníꞌ né espíritu sti cani ma guti. Ne cadi laasibe, sínuque bicaa be ca binni Judá guni zaqueca.
Ngue runi bidxiichi né Dios laabe. Ne pur irá enda nadxaba ni cayuni be que biseenda Dios profeta, chi güi né ca binni Judá stiidxaꞌ. Ne ndi nga ni na ca profeta que:
--Ni cayuni Manasés jma rusi nadxaba que ni biꞌni ca amorreu ni uleza ndaani ca guidxi ri chiqué. Ne cadi nga si sínuque cucaa be ca binni guidxi riꞌ, ca binni Judá, usisaca ca ni cadi dxandí Dios. Peru yanna ndi nga ni na Dios: <<Chi usaba naya idubi naca guidxi riꞌ ne Jerusalén, guidxi ndxoꞌ stinneꞌ. Chi udiee quixhe dxí ca ni nanalaꞌdxi laacabe Jerusalén ne unitilú laa. Nabé huachee né ca binni Judá naa, ne nisi huayuni ca ni nadxabaꞌ. Dede dxi ulee laaca ndaani guidxi Egiptu nisi huachiichi ca naa, ne nga ma raca stale iza. Peru Manasés huaxa ma gudiꞌdi sú lu irá cani ni uyuu chiqué. Nga runi chi usaba naya laacabe biaꞌ ganda tiꞌ.>>
Peru iruti nulabi cani ye güi stiidxa Dios que ne ngue runi bidii Dios lugar ca xaíque sti ca dxu Asiria unaaze ca Manasés ne yené ca laa sti guidxi ne nabé bininá cabe laa raqué. Nuu be raqué uníꞌ né be Dios rabi be laa, cayaca ná ladxidóꞌ be purti nanna be nabé huachee né be laa. Bicaa diaga Dios laabe, ne bidxigueta laabe Jerusalén ne bigueta guca be rey sti tiru. Raqué biꞌya be de que Jehová nga Dios ni nandxóꞌ ne ni dxandíꞌ.
Ra bigueta be Jerusalén bini dé be irá mexa bidóꞌ ni bicuí be para cani cadi dxandí Dios, ne ulee be irá bidóꞌ ni nuu ndaani yuꞌdu sti Dios. De raqué biiti be maniꞌ, bisigaꞌde be Dios, ne biyubi be ucuudxi be ca binni Judá para usisaca ca tobi lucha Dios ni dxandíꞌ. Laca bini chaahui be lindaa sti Jerusalén, ne biseenda be dxu irá guidxi sti Judá ni napa lindaa para chi gapa.
Lu cincuenta y cinco iza de naca be rey guti be, ne ma xiiñi be Amón biaana de rey.
Chupa si iza uca Amón rey sti Judá, peru nabé nadxaba uca. Bisisaca be irá xixé bidóꞌ ni bisisaca bixhoze be chiqué, dxi caꞌru chiné cabe laa guiegu yoo xquidxi binni, ne jma rusi nadxaba uca be que bixhoze be. Ngue runi biasa cani runi xhiiña be, bicaa lú laabe ne biiti laabe. Peru laca biiti binni Judá cani biiti laabe que, ne biꞌni ca Josías xiiñi be rey sticaꞌ.
Nahuiini ru Josías bizulú uca rey, peru bicaa ique iziidi irá stiidxa Dios ne uca ti rey nabé nachaꞌhuiꞌ. Bini dé be irá mexa bidóꞌ ni nuu para cani cadi dxandí Dios ni nuu Jerusalén ne ni nuu idubi Judá, dede ni nuu Efraín. Laca biiti be ca sacerdote, cani gudixhe mani para bisigaꞌde ni cadi dxandí Dios. Bizaalaꞌdxi be guni chaahui be yuꞌdu sti Dios.
Para biseenda be Hilcías, xaíque sti ca sacerdote, ne caadxi ni runi xhiiña be, bisenda né be laaca bidxichi para gaca chaahui yuꞌdu que. Laga cayuni chaahui ca binni que yuꞌdu que, bidxela Hilcías guiꞌchi ra cá ca stiidxa Dios, ne biseenda ni ra nuu be. Ora bicaa diaga be xi na guiꞌchi que, nabé bidxibi be, ne biseenda be caadxi de cani runi xhiiña be chi guuya xi na Dios chi gaca Judá. Ma nanna be cayacaná binni Judá ne binni Efraín purti qué nuzuuba ca stiidxa Dios ni cá lu guiꞌchi que. Para biree ca xpinni be que ye naba diidxa ca ti gunaa lá Hulda, ti profetisa, de ni gudxi be laaca que.
Ne ndi nga ni gudxi gunaa que ca xpinni be que xi na Dios:
--Na Dios: <<Chi gune naꞌyaꞌ ca binni riꞌ. Zuseenda stale enda naná luguiá cabe purti qué nuzuuba cabe stiidxaꞌ, lágala yenanda cabe ni cadi dxandí Dios. Peru sti ni bizuuba Josías stiidxaꞌ ne bicaa diaga ni gudxe laa ne ma biiya irá enda nadxaba ni cayuni ca binni Judá la? qué zuseenda diaꞌ enda naná laga nabani Josías.>>
Bigueta ca xpinni be ni biseenda be que ne gudxi ca laabe xi na Hulda, ni gudxi Dios laa para gabi laabe. Raqué bichiña be irá binni que ra yuꞌdu sti Dios, ne biꞌnda be xquichi Dios neza lú caꞌ. Ne bidii stiidxa be Dios zuzuuba be stiidxaꞌ, irá ni na de idubi naca ladxidóꞌ be. Ne zaqueca biꞌni irá binni que, laca bidii stiidxa ca Dios. Ne biseenda be tu ye guni dé irá bidóꞌ ni nuu raqué. Ne biaꞌ dxi nabani be irá xixé binni que biiti mani ne bisisaca ca tobi lucha Dios. Lu dieciocho iza de naca be rey biꞌni be saa Pascua, ne nabé sicarú biꞌni be ni.
Peru neca ne ngue cadxiichi né ru Dios ca binni Judá pur irá enda nadxaba ni biꞌni Manasés. Ngue runi na chi unitilú Judá cásica bini né Efraín. Laga naca Josías rey biseenda Dios Jeremías chi güi né ca binni Judá stiidxaꞌ. Na Jeremías rabi laaca:
--Na Dios, laatu ca binni Judá, qué huazuuba tu stiidxáꞌ. Nabé huayuni tu ni nadxabaꞌ. Huasisaca tu bidóꞌ ni biꞌni tu laca laatu. Ca bixhoze gola tu la? bisisaca ca Dios dxi uzá ca ndaani guiꞌxhiꞌ ra ulee be laaca de Egipto, ne chiqué bisaba ná Dios cani ucananalaꞌdxi ca israelita. Peru bidii si be guidxi sicarú riꞌ laatu, nin diuxquixe qué nudii tu laabe sínuque bisaana tu de usisaca tu laabe.
&Dede ca profeta ne ca sacerdote bisaana ca de nusisaca ca laabe. Irá xixé tu yenanda tu dios ni qué iquiiñeꞌ. Zeeda aca tu casi tuuxa ni qué rulabi ti ra candani nisa gaꞌnda ni nanixe. Laga rigaañe tu lu guie para iree nisa, ne zacá rixii si nisa que riniti. Ma huayacaná tu purti qué rulabi tu Dios. Peru ora ma napa tu xiixa naná, racalaꞌdxi tu cuee be laatu de laani.
&Ma biiya tu ma binitilú be guidxi Efraín, peru nin ne nga, binni Judá, qué niziidi di tu. Qué niziidi tu usisaca tu Dios sti tiru neca biiya tu ni bizaaca Efraín. Peru pa ibigueta ca binni Efraín, ne na caꞌ dxandí huachee né ca Dios ne usisaca ca laabe, zuxhá be stonda caꞌ ne zabigueta né be laacaꞌ Jerusalén, ne jma galán zaree ni para laaca que para laatu.
&Binni Judá caꞌ, laibiguetaꞌ, lausisaca Dios sti tiru. Pa caa la? zuseenda be caadxi dxu de guiáꞌ para gunidé xquidxi tu ne guniná laatu. Ruluíꞌ iruti lica cayuni ni nachaꞌhuiꞌ, ne iruti cuyubi uná nga ni dxandíꞌ ne uná nga enda rusiguii. Zacá qué gapa Dios xidé uxhá stonda tu nin ilaselaꞌdxi laatu, binni Judá caꞌ. Lágala zudii chiné ca dxu ni gueeda que laatu xquidxi.
Treinta y un iza de naca Josías rey, udiꞌdi rey sti Egiptu ne ca dxu stiꞌ gaxha de Judá, zi acané ca rey sti Asiria lú ti enda ridinde. Ne biree Josías, nucaa lú laabe, peru laabe qué niná be nidinde né be laa. Peru ucuá Josías tinde né laabe, ne raqué biiti be laa. Para ucuaa ca binni que Joacaz, xiiñi Josías, ne biꞌni ca xaíque, ne gudixhe Jeremías ti cantu cayetenalaꞌdxi Josías.
RA YE GÜI PROFETA NAHUM STIIDXA DIOS LADE BINNI GUIDXI NÍNIVE
(Nahúm 1-3)
Ndi nga ni uca ca dxi bini dé ca binni Asiria guidxi Efraín ne uca ni dxi naca Josías rey sti guidxi Judá. Biseenda Dios profeta Nahúm chi güi né ca binni Asiria ni nabeza ndaani guidxi Nínive stiidxaꞌ. Nínive naca xaíque stícabe. Guyé Nahum ra nuu cabe ye tidxi laacabe xi na Dios.
Na rabi laacabe:
--Jehová nga ti Dios ni nabé nandxóꞌ, peru laca nadxii xhiiñaꞌ. Ora laabe idxiichi be, iruti zalá lú ná be. Rapa be ca xpinni be ni cá ruaa laabe, peru runitilú be cani nanalaꞌdxi laabe. Ne yanna laatu caguixhe chaahui tu ucaa lú tu laabe. Zuni dé be laatu, peru zapa be ca israelita ca purti laacaꞌ xpinni be laacaꞌ.
&Neca bidii be bininá tu laacaꞌ ti guiaba ná caꞌ, peru ma chi unduuxe be ni para laacaꞌ. Zuseenda be tobi ni nanalaꞌdxi laatu, zaguixhe dxí laatu ne ziné laatu xquidxi para icá tu yaga lu ná caꞌ. Ne ora ganna binni xi cayaca tu la? zieche caꞌ purti nabé nadxaba huayaca tu.
RA YE GÜI PROFETA SOFONÍAS STIIDXA DIOS LADE BINNI JUDÁ
(Sofonías 1-3)
Laga naca Josías rey sti Judá biseenda Dios profeta Sofonías chi güi né ca binni Judá stiidxaꞌ, ne ndi nga ni na Sofonías:
--Na Dios chi unitilú irá xixé tu zinanda bidóꞌ, ne zuni be pur usaana binni de usisaca bidóꞌ tobi si tiru. Ne laatu, ca xaíque sti Judá, zusaba ná be laatu, laatu ne cani rutoo, cani rixudxi ne cani runiná binni. Cadxiichi né be laatu, xaíque sti Judá caꞌ, ne laatu, ca profeta ne ca sacerdote, purti irá xixé tu cayuni tu ni nadxabaꞌ, ne qué na tu ucaa diaga tu stiidxa be ni cayabi be laatu. Nga runi zudii be guuti cani nanalaꞌdxi laatu, stale de laatu, ne ziné cabe cani nabani ru xquidxi cabe.
&Nga runi cayabe laatu, lauzulú ca nagasi lauzuuba stiidxa be ti cadi tan naná gaca ni para laatu ra unitilú be Judá.
&Peru ra iluxe usaba ná si be laatu, zunitilú be caadxi guidxi ni bininá laatu ne zudxigueta be Judá ca israelita, cani nabani ruꞌ. Ne cadi nga si sínuque zudii be laaca layú sti cani nanalaꞌdxi laacaꞌ purti xpinni be laacaꞌ. Ca binni nabani ru dxi gaca irá nga la? ma qué zadiꞌdi ru caꞌ ni nagana, ne ma qué zuni ca ni nadxabaꞌ. Zacá ruaa caꞌ laabe ne zieche caꞌ purti zacané be laaca indisa ique ca sti tiru.
RA BYUÍꞌ PROFETA HABACUC STIIDXA DIOS LADE BINNI GUIDXI JUDÁ
(Habacuc 1-3)
Ca dxi raca mandar ru Judá stubi biseenda Dios profeta Habacuc chi güi né ca binni que xi na chi guni. Na Habacuc rabi laacaꞌ:
--Unié nia Dios, unaba diidxa laa xiñee qué huasaba ná Judá pur irá enda nadxaba ni huayuni. Purti qué huazuuba tu stiidxa be, ne qué huayaca tu nachaꞌhui ra riguixhe chaahui tu irá ni nagana ni reeda né binni ra nuu tu. Ne xiñee jma galán cayaca para cani nadxaba que para cani nachaꞌhuiꞌ.
&Para na be rabi be naa: <<Zuseenda ca caldeu para usaba ná Judá purti laacaꞌ nadipa caꞌ ne nadxaba caꞌ ne zuni dé caꞌ ni.>>
&Bigueta unaba diidxa laabe xiñee, ximodo ndi pue, lii nga Dios nandxóꞌ ne nachaꞌhuiꞌ ne chi iquiiñe luꞌ ca caldeu usaba ná Judá, laa nda caꞌ jma nadxaba caꞌ que ca binni Judá.
&Óraque rabi be naa: <<Cadi sacu nga si nga chi guneꞌ. Iluxe nia siaꞌ Judá ma uzuluaꞌ usaba naya ca binni ni nadxaba casi nadxaba ca caldeu, ne laaca zuseenda binni de sti guidxi chi guni laaca casi biꞌni caꞌ ca binni guidxi ca. Dede nin qué zanna ca binni ni nadxaba que xi guni caꞌ, peru ca ni icá ruaa naa la? zabani. Ne dxi que ganna binni pabiáꞌ naroꞌba enda nandxóꞌ stinneꞌ ne pabiaꞌ naroꞌba irá ni nacaꞌ.>>
&Nuu binni ruzá bidó ne ma cá ruaa caꞌ gacané cani laacaꞌ. Nga nga rabi cabe binni huati. Ximodo cueza cabe gacané cani laacabe pa laca laacabe biꞌni cabe cani yaꞌ. Zanda xa gacané cani laacabe cadi nabani cani. Peru ni dxandí Dios la? nga Jehová Dios ne laa ma adxé laa. Nuu be ndaani yuꞌdu roꞌ stibe, ne naquiiñe guiaana dxí binni de guchee ne guluíꞌ laabe ridxibi laabe.
&Bigueta unié nia laabe sti tiru ne gudxe laabe ma nanna pabiáꞌ nandxóꞌ be ne zanda usaba ná be binni, peru laca nabé nachaꞌhui be ne racalaꞌdxi be uxhá be ni huachee né ca xpinni be laabe. Neca nanna laaca zusaba ná be laanu, peru naa qué ziaana dxie de usisaca laabe purti laabe rudii be stipa naa ne rulá be naa.
RA GUCA JOACAZ NE JOACIM REY STI GUIDXI JUDÁ
(2 Reyes 23:31-24:7; 2 Crónicas 36:1-8; Jeremías 22:11-12; 25-26; 31; 36)
Tobi de ra cadinde cabe que guti Josías, para ma Joacaz xiiñi be guca rey sti guidxi Judá. Peru chonna beeu si bindaa de rey purti bicaa Necao, rey sti Egiptu, ca binni Judá quixe lú náꞌ, ne ucuaa ca Joacaz yené ca Egiptu, ne bisaana ca Joacim, biꞌchi be, de rey sti guidxi Judá. Cumu nuu Jeremías raqué la? gudxi laacabe ma qué ziuu dxi ibigueta Joacaz ndaani guidxi Judá sínuque zati ndaani guidxi Egiptu, ne zaqué guca ni.
Qué nuzuuba di rey Joacim stiidxa Dios, ne casi bizulú be de rey, na Jeremías rabi ca binni que, pa qué usaana caꞌ de guni ca enda nadxabaꞌ ni cayuni ca que la? zuseenda Dios dxu de sti guidxi gueda unitilú Jerusalén.
Gucalaꞌdxi ca binni que ne ca sacerdote ne caadxi ni na profeta laa peru cadi dxandí ni, ñuuti ca Jeremías ora gunna ca xi na be.
Peru biree caadxi binni gola de Judá na rabi laacaꞌ:
--Laguietenalaꞌdxi nga ca uníꞌ profeta Miqueas ma raca ti gayuaa iza, ne iruti ñuni pur ñuuti laa pur ni uníꞌ que.
Ne gunda bicueeza dxí cabe ca binni que, ne ma qué ñuni caꞌ pur ñuuti caꞌ Jeremías.
Lu chonna iza de zuba Joacim de rey, bizulú Jeremías na rabi irá cabe:
--Binni Judá caꞌ, ma raca veintitrés iza de cayué nia laatu stiidxa Dios, peru qué na tu ucaa diaga tu. Yanna, na Dios, pa usaana tu enda nadxabaꞌ cayuni tu ca la? qué zabee laatu de ndaani ca guidxi ni bidii ca bixhoze gola tu riꞌ.
&Peru laatu qué na di tu usaana dxí tu de uzuxibi tu xañee bidóꞌ. Yanna ma chi udii Dios lugar rey Nabucodonosor, rey de Babilonia, tinde né laatu ne quixhe dxí laatu. Ne zacá ma napa tu xidé chi ndeza tu ndaani xquidxi binni setenta iza. Laca zudii Dios quixhe dxí Nabucodonosor irá guidxi ni nuu idubi uriá Judá. Peru izaa si setenta iza ca, zusaba ná be ca caldeu, ne iruti zabeza xquidxi caꞌ.
Bigueta na Jeremías:
--Na Dios ziuu dxi gudii stiidxa laatu sti tiru, peru ma adxé para ni bidii stiidxa be ca bixhoze gola tu dxi ulee be laaca de ndaani guidxi Egiptu, purti laaca la? qué ñuni di caꞌ ni bidii stiidxa caꞌ laabe. Ndi nga ni chi udii stiidxa be laatu: zucaa be stiidxa be ndaani ladxidóꞌ to ne zaca tu xpinni be, ne zuxhá be stonda tu de irá ni huachee né tu laabe.
Ti dxi na Jeremías rabi tobi hombre ni rucaa lú guiꞌchiꞌ lá Baruc:
--Bicaa ni chi tidxe lii ni gudxi Dios naa riꞌ. Na Dios racalaꞌdxi udii xcaadxi dxi ca binni Judá para guꞌyaꞌ pa zusaana ca de guchee caꞌ ti qué gapa xidé usaba ná laacaꞌ.
Peru ora biꞌya rey Joacim xi na guiꞌchi que la? nin qué nulabi ni ne qué nusaana irá enda nadxaba ni huayuni. Lágala ucuaa guiꞌchi que bizaaqui, para uluíꞌ laacabe qué runi cre di Jeremías. Bigueta na Dios rabi Jeremías ucaa guiꞌchi sti tiru, ne gabi Joacim chi usaba ná laa; qué zagaachi di ora gatiꞌ. Nga ni na Dios.
Dede dxi bizulú naca Joacim rey sti Judá bizulú gudixe lú na Necao, rey sti Egiptu. Peru para ganda quixe be lú ná rey de Egiptu que la? bicaa be ca binni Judá quixe caꞌ impuestu jma stale. De raqué beda tixhe dxí Nabucodonosor, rey sti Babilonia, Egiptu. Ma gupa be xidé gudixe be lú ná Nabucodonosor. Peru chonna si iza uná be gudixe be; ma qué niguixe ru be. Ngue runi bidii Dios caadxi dxu de stale guidxi beeda ucaa lú Judá.
De raqué beeda rey Nabucodonosor bicaa lú Judá, ne unaaze laabe, yené laabe. Laaca yené Nabucodonosor caadxi binni de Judá Babilonia, ne yené ca caadxi copa ne taza de oro ni nuu ndaani yuꞌdu roꞌ sti Dios, yené cani ra palaciu ni nuu Babilonia. Ora guti be la? ma Joaquín, xiiñiꞌ be, guca rey de Judá.
RA YENÉ CA CALDÉU CAADXI BINNI DE JUDÁ NDAANI GUIDXI BABILONIA
(Daniel 1-3)
Lade ca binni Judá ni yené Nabucodonosor dxi unaaze rey Joacim la? zeeda tapa badu nguiiu lá Daniel, Sadrac, Mesac ne Abed-nego. Ucuaa Nabucodonosor laacabe cusiidi laacabe para gapa cabe dxiiña ndaani guidxi sti ca caldeu, guni mandar né cabe laa. Nabé ucané Dios laacabe bidii enda biaani laacabe, ne cadi ngue si sínuque Daniel bidii Dios laa ganna xi riníꞌ ni riníꞌ xcaanda binni. Nabé biaba cabe Nabucodonosor ne bieche né laacabe, ne napa laacabe lade cani rulidxe laa.
Ti tiru uníꞌ xcaanda Nabucodonosor ne unaba be cani runi xhiiña be, cani rabi binni xi riniꞌ ni uníꞌ xcaandaꞌ, gabi laabe xi uníꞌ xcaanda be ne xi riníꞌ bacaanda que. Para na ca ngue rabi laabe qué zanda di gabi ca laabe xi uníꞌ xcaanda be ne xi riníꞌ ni dede qué gabi be laacaꞌ xi uníꞌ xcaanda be. Nabé bidxiichi né be laacaꞌ, ne gudxi be ca xpinni be guuti irá xixé cani rabi binni xi uníꞌ xcaandaꞌ de irá ni nuu Babilonia.
Ora bedandá ca dxu que ra nuu Daniel ne xhonna xhamigu que la? unaba diidxa Daniel xaíque sti ca dxu que, xiñee bisenda naaze rey laacaꞌ, ne gudxi hombre que laabe xiñee. Óraque uyé be ra nuu rey, ne rabi be laa udii laabe chupa chonna gubidxa, ne bidii rey que ni laabe.
De raqué uyé be ralidxi be, ne gudxi be ca xhamigu be que xi cayaca. Para uníꞌ né cabe Dios, ne gudxi Dios laabe xi uníꞌ xcaanda rey que ne xi riníꞌ ni.
Para biree be uyé be ra nuu xaíque que, ne unaba be laa cadi guuti di nin tobi de cani rabi binni xi riníꞌ ni uníꞌ xcaandaꞌ, sínuque chiné laabe ra nuu rey. Para uyé be ra nuu rey Nabucodonosor, ne bizulú gudxi be laa xi uníꞌ xcaandaꞌ. Rabi be laa:
--Nin ñuu tuuxa ni jma nuu xpiaani qué zanda di gabi lii xi uníꞌ xcaanda luꞌ, peru nuu tobi tu zanda gabi ni lii, ne nga nga Dios ni dxandí Dios. Lu bacaanda stiuꞌ biiya lu ti bultu naroꞌbaꞌ, de oro ique, ne xpechu ne náꞌ de plata, de bronce ndaaniꞌ, ne coꞌreꞌ de guiibaꞌ, ne ñee tindaa de yu ne tindaa de guiibaꞌ.
&Ne mala biaba ti guie, ruluíꞌ uladiꞌ de lu ti dani, biaba ni unaaze ni ñee bultu que, ne biaba bultu que, uca dé, ne ziné bi laa. De raqué uca guie que ti dani roꞌ.
&Nga nga ni uníꞌ xcaanda luꞌ --rabi be laa--, ne ndi nga ni riníꞌ ni. Lii zeeda aca lu casi ique ni que, purti nabé nandxóꞌ loꞌ, rey Nabucodonosor, peru qué zandaa ziasa sti guidxi jma huaxie nandxóꞌ que lii. Nga nga gabi nu de plata ca. De raqué ziasa stobi ne nga zanda gabi nu de bronce. De raqué ziasa raidapa guidxi ne ngue nga de guiiba que. Ñee ni de guiiba ne de yu ca la? zeeda gaca casi ti guidxi ni chi ndaa saa, tindaa ni zaca nandxóꞌ ne stindaa ni jma huaxiéꞌ. Ne zandisa Dios ti guidxi roꞌ ca dxi que ne qué ziuu dxi initilú.
De raqué beda guni Nabucodonosor ti bultu de oro, ne na, irá xixé binni usaba ique lú ni ne usisaca ni. Ne pa chuꞌ tu qué na uzuuba diidxaꞌ la? maca zilá ndaani horno cá gui. Peru Sadrac, Mesac ne Abed-nego qué niná di ca nuzuxibi caꞌ xañee bultu que, neca ucalaꞌdxi Nabucodonosor nudii ru laacabe sti tiru para uzuxibi cabe xañee bultu que.
Peru rabi cabe laa:
--Nuu tuuxa zanda acané laadu ne nga nga Dios ni rusisaca du. Peru neca qué ulá be laadu de lu gui ca, qué zusisaca di du bultu ca.
Ora bina diaga Nabucodonosor ni, bidxiichi ne bicaa ca xpinni usindáꞌ caꞌ horno que jma que biaꞌ nandáꞌ ni, ne icaa ca undiibi ca guionna israelita que, undaa ca ndaani horno. Ne dxandíꞌ tan nandáꞌ uca horno que dede uyaꞌqui ca hombre ni bindaa laacabe ndaani horno que. Mala biiya Nabucodonosor canazá tapa hombre lade gui, ne raidapa que ruluíꞌ ti dios. Para bidxiña ruaa horno que ne bicaa ridxi na iree cabe raqué, ne zaqué biꞌni cabe. Qué ñaꞌqui di guionna hombre bindaa cabe ndaani horno que, nin quélica nindáꞌ guꞌxhuꞌ ladi caꞌ. Ne pur ngue bicaa Nabucodonosor ti ley, na, tutiica iníꞌ xiixa de Dios sti Sadrac, Mesac ne Abed-nego, ziaba náꞌ.
RA NACA JOAQUÍN REY STI GUIDXI JUDÁ
(2 Reyes 24:8-17; 2 Crónicas 36:9-10; Jeremías 22:24-30; 29:1-14)
Chonna beeu si guca Joaquín, xiiñi Joacim, rey sti Judá, ne cumu qué nuzuuba be stiidxa Dios la? bisenda Dios profeta Jeremías ye tidxi laabe ziuu tu chiné laabe sti guidxi ne raqué gati be.
Ne bidii Dios lugar Nabucodonosor uluu leꞌ Jerusalén, ne ma qué ñanda ru ñuni be gastiꞌ. Udixhe dxí Nabucodonosor laabe ne yené laabe Babilonia, guidxi roꞌ, xaíque sti Caldea. Bisegu yoo laabe raqué, ne laca yené Nabucodonosor irá ni runi xhiiña be ne cani ruzáꞌ stale cosa ne ca dxu sti Judá. Ca binni si ni jma huaxieꞌ napa, ca ngue si bisaana Nabucodonosor ndaani guidxi Judá, ne bicuí Sedequías, biꞌchi bixhoze be, de xaíque.
Ca dxi que biseenda Jeremías ti guiꞌchi lu irá xixé binni Judá ni yené Nabucodonosor Babilonia que, gudxi be laacaꞌ ucuí caꞌ lidxi caꞌ, cuꞌ caꞌ biní ne ichaganá caꞌ purti ziaana caꞌ setenta iza ndaani guidxi que dede ora idxiña dxi cuee Dios laaca udxigueta laaca Judá.
RA BYUÍꞌ NÉ EZEQUIEL CA BINNI JUDÁ NI NABEZA BABILONIA STIIDXA DIOS
(Ezequiel 1-24)
Lade ca binni yené rey Nabucodonosor Babilonia dxi yené Joaquín que, zeeda tobi hombre lá Ezequiel. Ra ma nuu be ndaani guidxi Babilonia biiya be enda nandxóꞌ sti Dios casi ñaca lu bacaandaꞌ, ne gudxi Dios laabe racalaꞌdxi güi né be ca binni Judá stiidxaꞌ.
Ne ndi nga ni na Dios rabi laabe:
--Cayabe lii güi né lu ca binni Judá stiidxaꞌ peru cumu nabé nadxaba cabe la? qué zucaa diaga di cabe lii. Peru naquiiñe güi né lu ni laacabe, quixhená lu laacabe, gaꞌbu laacabe chi usaba naya laacabe ne nabé zacaná cabe pur irá enda nadxaba ni huayuni cabe. Zacaná cabe pur stonda cabe, peru pa qué güi né lu ni laacabe la? lii laaca napu donda ra guiabaná cabe. Peru pa güi né lu ni laacabe ne qué ucaa diaga cabe lii la? ma laasi cabe napa cabe donda ra guiabaná cabe.
&Peru casi cayabe lii ca, pa chuꞌ tuuxa hombre chaꞌhui uzulú guni enda nadxaba purti si qué ñaꞌbu ni laa la? né lii napu donda ra guiabaná be purti qué ñabi lu laabe cadi guni be ni. Purti pa gaꞌbu ni laabe la? zanda ca ucaa diaga be lii ne ma qué guni be enda nadxabaꞌ ne zacá ma qué ziabaná di be, ne lii ma bizuuba lu stiidxaꞌ de ni cayabe lii guni lu riꞌ.
Ndi nga stiidxa Dios ni yené profeta Ezequiel ra nuu ca binni Judá. Na Ezequiel rabi laacaꞌ:
--Chi udii Dios lugar guni dé ca dxu sti ca caldeu Jerusalén ne guuti caꞌ stale binni. Zati caadxi binni de enda rindaana ne xcaadxi de enda huará ne xcaadxi zareche ndase lú stale guidxi. Chi usabaná Dios laatu zacá purti nabé huachee né tu laa. Huazuxibi tu xañee ca bidóꞌ ne huasisaca tu laacaꞌ dede ndaani yuꞌdu peꞌ sti Dios huayuni tu ni. Ngue runi zudii be lugar gueda né ca caldeu ca xcaadxi binni nabani ruꞌ ni biaana ndaani guidxi Judá.
&Dede Sedequías zeda né cabe Babilonia, neca zuyubi uxooñe peru qué zuuya di Babilonia. Xhupa xhonna si binni Judá zabani para güi xi irá bizaaca ca binni Judá, ne laaca huaxa zanna caꞌ de que Jehová nga Dios ni dxandíꞌ.
Laca gudxi ru Ezequiel laacabe xi na Dios:
--Na Dios: <<Naa zeda gaca casi xheela ca israelita, ne bidxela laacaꞌ xie ladi caꞌ ne nabiidi caꞌ. Ne bichenda laacaꞌ lari sicarú, peru laaca bidxá tipa ca de enda nandxóꞌ ne uzá ca biyubi ca adxé dios casi runi tuuxa gunaa chaꞌhuiꞌ ruyubi nguiiu gatané. Nga runi chi usaba naya laacabe, peru zusaba naya ca ni huachee si, cani huayuni enda nadxabaꞌ. Qué zusaba naya diaꞌ irutiꞌ pur enda nadxaba ni biꞌni bixhoze o xiiñiꞌ, sínuque zusaba naya laa pur ni biꞌniꞌ. Pa ma biaa be guni be enda nadxabaꞌ, ne gueda gusaana be ni, uzulú be guni be ni nachaꞌhui la? zuxhaya stonda be de irá enda nadxaba ni huayuni be, purti ni jma racaladxe nga gaca binni nachaꞌhuiꞌ que usaba naya laa. Peru pa chuꞌ tuuxa usaana de guni ni nachaꞌhuiꞌ ne uzulú guni enda nadxaba la? laa huaxa zusaba naya laa ne quélica zietenaladxe diaꞌ irá enda nachaꞌhui ni huayuni.
&Dede dxi ulee ca israelita ndaani guidxi Egiptu nisi huachee né ca naa, qué huazuuba ca stiidxaꞌ. Judá ne Efraín zeda aca caꞌ casi chupa benda, ne neca huayata né ca stale hombre, peru bichaganaya laacaꞌ. Peru oraqueca biree caꞌ zigata né ca adxé adxé hombre. Judá, jma nahuiiniꞌ que benda, ne biiya dxichi xi cayuni benda, biiya ximodo bidiee lugar Asiria, jnadxii benda be que, guuti laa, peru nin ne zacá qué niziidiꞌ. Laca ngue ca biꞌniꞌ. Ngue runi chi udiee lugar ca caldeu, jnadxii be, guuti laabe.>>
Ne na Ezequiel rabi ca binni que ra ma ziluxe:
--Qué zandaa gueeda né Nabucodonosor xcaadxi binni de Judá para guꞌya tu dxandí ni cayabe laatu riꞌ.
RA BINI DÉ REY NABUCODONOSOR JERUSALÉN
(2 Reyes 24:18-25:21; 2 Crónicas 36:11-20 a; Jeremías 21; 24; 27:12-28:17; 32-35; 37-39; Ezequiel 17:11-18)
Once iza guca Sedequías, stiú rey Joaquín, rey sti guidxi Judá, peru laca qué nuzuuba di stiidxa Dios. Neca na profeta Jeremías rabi laabe uzuuba be stiidxa Nabucodonosor, rey de Caldea, purti qué zudii di Dios lugar gacaná ca binni yené ca caldeu Babilonia, peru zusaba ná Dios cani gacalaꞌdxi guiaana Judá o uxooñe che Egiptu. Ne laca gudxi Jeremías laabe, na Dios zudii lugar inaaze Nabucodonosor laabe chiné laabe Babilonia ne raqué gati be.
Peru qué nulabi be laa, ne cumu nuu caadxi ni na profeta laacaꞌ peru cadi dxandí ni la? uyé be ra nuu caꞌ. Ne na caꞌ rabi ca laabe, cadi dxandí di zudii Dios lugar Nabucodonosor inaaze Jerusalén, ne laca na caꞌ rabi ca laabe, ma yaca icaa be ca copa ne ca taza ni ulee cabe de ndaani yuꞌduꞌ.
Peru qué ñaana dxí di Jeremías de ñabi laabe ziné Nabucodonosor irá xixé ni nuu ndaani yuꞌdu que Babilonia ne dede ora ma udxigueta Dios laacabe Judá sti tiru. Ne cumu jma bini cre be cani na profeta laa que la? qué ñuni cre di be Jeremías. Ngue runi ulaa né be Nabucodonosor, ne yenaba be Egiptu acané laabe.
Ngue runi bidxigueta Dios Nabucodonosor ye nduu leꞌ Jerusalén sti tiru ne biaana raqué tubiza arondaꞌ. Laga nuu Jerusalén leꞌ bisegu yoo be Jeremías ndaani lidxi guiibaꞌ purti cadi cayaana dxí de gabi laabe zunitilú ca caldeu Jerusalén. Ne neca yeguyoo Jeremías peru qué ñaana dxí de ñuíꞌ né laabe stiidxa Dios, laabe ne zaqueca ca binni que.
Ti dxi bisenda caa be Jeremías ne unaba diidxa be laa xi guni be. Para na Jeremías rabi laabe, naquiiñe ibigueta be lu ná Nabucodonosor, peru bidxibi be ñuni be ni.
Zaqué nuu cabe peru bidxiña dxi ma qué ñanda ñuni huantar ca binni Jerusalén enda rindaana, para biree né be xcaadxi ni runi né laabe dxiiñaꞌ. Biree cabe nagaꞌchi huaxhinni que. Ucalaꞌdxi cabe nuxooñe cabe, peru biiya ca dxu sti ca caldeu laacabe ne unaaze laacabe ne guxha caꞌ guie lú be ne yené ca laabe Babilonia. Ne uca ni casi gudxi Jeremías ne Ezequiel ni laacabe que, zagaa be ne zie be Babilonia.
Qué nindaa de ngue bini dé ca caldeu yuꞌdu ne palaciu ne irá xixé enda sicarú stini, ne laca bini dé ca yoo ni jma galán nuu raqué ne zaqueca lindaa ni nuu guidxi que. Biiti ca stale binni ne yené ru ca stale binni Babilonia, ca ni biaana ndaani guidxi Judá que.
CAADXI DIIDXA NABANAꞌ NI RUZEETE JERUSALÉN
(Lamentaciones 1-5)
Laguuya guꞌya tu: Jerusalén bidxá tipa de binni, peru yanna ma stubi lucha biaana. Gucuaa cani nanalaꞌdxi laanu laanu, gulee ca laanu de xquidxi nu, ne bedané ca laanu sti guidxi ra nabeza nu yanna casi ñaca cá nu yaga. Dede irá xixé cani nanalaꞌdxi laanu, bininá ca laanu. Nin irutiꞌ, nin tobi, qué ñacané laanu. Qué nizaca laanu, peru huazaaca nu irá ndi purti qué ñaana dxi nu de nucheꞌ nu.
Peru yanna rabeꞌ:
--Señor, biiya laadu, biiya pabiáꞌ cayacaná du raríꞌ.
Jneza biꞌni Jehová bidii izaaca nu irá ndiꞌ purti lugar de nuzuꞌba nu stiidxa be la? lágala bidxíꞌ deche nu laabe.
--Señor, pabiáꞌ cayeche irá xixe ni nanalaꞌdxi laadu cayuniná lu laadu sicarí yaꞌ. Señor, guiuba laꞌ bininá laacabe, irá ni huachee né cabe lii.
Ma bidii Dios lugar gueeda irá xixé enda naná riꞌ luguiá Judá, dede bidii be lugar cani nanalaꞌdxi laanu gunidé yuꞌdu stibe. Ne yanna ma nin iruti nuu ndaani guidxi Judá ni guietenalaꞌdxi dxi enda riziilaꞌdxiꞌ o saa ni bini nu para usisaca nu Dios. Ma nin ti sacerdote qué guinni, nin rey, nin iruti tu guietenalaꞌdxi stiidxa Dios.
Irá xixé nu cayacaná ladxidó noꞌ; naa dede ma dxa tipa gui guie luaꞌ tantu huayuuna pur modo cayacaná ca binni xquidxeꞌ. Qué idxela modo izaca laacaꞌ. Gudxite si cani na profeta laa peru cadi dxandí ni. Laaca ma na caꞌ uníꞌ xcaanda caꞌ xiixa peru cadi dxandí ni. Gudxite si ca laacabe ne qué ñabi ca laacabe huandí cuchee cabe. Pa caa la? ma nixele cabe de enda ruchee ne ma qué ñeeda irá enda naná riꞌ luguiá cabe. Xi que cuxidxi sá cani nanalaꞌdxi laanu purti ma binitilú Jerusalén, xquidxi nu ni guca sicarú que ya njaꞌ. Dios la? biꞌni si ni maca gudixhe gacaꞌ, biꞌni si ni maca gudxi laanu zuni.
--Cadi usiaanda lu laadu, Señor. Naa qué zaxhacaladxe diaꞌ de cueza dede dxi ma gacanéu laadu purti nanna dxicheꞌ nadxii rouꞌ laadu.
Dios huaaxa runi ni ma uníꞌ, ne ziuu ru dxi guia be laanu. Cadi maca cudxii deche be laanu ndiꞌ, ziuu ru dxi guia be laanu. Neca para laanu nagasi ruluíꞌ nabé peꞌ naná ndi cayuniná be laanu, peru ziuu dxi ilaselaꞌdxi be laanu purti nabé nadxii be laanu. Yanna iduꞌya ga nu xii ndi cayuni nu, pa cayaca né nu binni jneza casi na be guni nu. Ne pa coꞌ la? naquiiñe ibigueta nu ra nuu Dios ne uzuꞌba nu stiidxaꞌ. Peru cadi iní né nu laabe de luguiá si, sínuque de idubi ladxidóꞌ no.
--Señor, biiya laꞌ cadi usiaanda lu laadu ne ni cadidi du riꞌ. Lii ca nannu pabiáꞌ dxandí cayacaná du. Lii qué ziuu dxi guiaana dxí luꞌ de guni mandar luꞌ, Señor. Nga runi canaba du lii cadi usiaanda couꞌ laadu, sínuque bidxigueta laadu ra nuu luꞌ ti usisaca du lii.
RA BYUÍꞌ EZEQUIEL NE ABDÍAS XI CHI GACA CA BINNI EDOM
(Ezequiel 25; Abdías 1)
Qué nindaa de bini dé Nabucodonosor Jerusalén, biseenda Dios Ezequiel chi tidxi ca binni Edom xi chi izaaca caꞌ. Na Ezequiel rabi laacabe:
--Ndi nga ni na Dios. Nuu né be laatu xiana, binni Edom caꞌ. Purti ucané tu ca caldeu ra biiti stale binni Judá. Ziuu dxi, na be, gunitilú ca israelita xquidxi tu ne zuuti ca stale de laatu ne ma iruti ru zabeza xquidxi tu.
Laaca ca dxi queca biseenda Dios profeta Abdías ra nuu ca binni Edom. Na Abdías rabi laacabe:
--Laatu, binni Edom caꞌ, bieche tu ra gunna tu binitilú ca caldeu Jerusalén ne biiti ca ca binni Judá. Ne oraqueca uyé tu yecaa tu cani biaana, ne biiti chaahui tu cani ucalaꞌdxi nuxooñeꞌ.
&Peru ma zeda dxiña dxi uquixe Dios ni laatu. Zuni be laatu casi ca biꞌni tu ca binni Judá que. Ne ziuu dxi gacané be ca israelita indisa ique caꞌ peru laatu la? zanitilú tu pur enda nayáꞌ stitu.
RA YEBÍꞌ CA BINNI NI BIAANA JUDÁ EGIPTU
(2 Reyes 25:22-26; Jeremías 40-44; Ezequiel 29-32)
Bicuí Rey Nabucodonosor Gedalías de gobernador sti ca binni ni biaana ru Judá. Laaca raqué nuu profeta Jeremías purti bidii capitán sti ca caldeu ni cayapa laabe que lugar ibigueta be. Na Gedalías rabi ca binni Judá pa uzuuba ca stiidxa Nabucodonosor la? qué gapa xidé idxibi caꞌ. Peru biiti tobi hombre lá Ismael laabe, ne ngue runi bidxibi ca binni Judá ca caldeu. Ne na caꞌ jma galán che ca Egiptu para cadi guuti ca caldeu laacaꞌ.
Caadxi xaíque sti ca israelita naca xaíque sti caadxi hombre naaze guiibaꞌ. Ti dxi guyé cabe ra nuu Jeremías, ne rabi cabe laa inaba diidxa Dios xi guni cabe. Ne na cabe zuni cabe intiisi na Dios guni cabe, peru cadi dxandí di ni laacabe purti ndaani ladxidóꞌ cabe nin quélica racalaꞌdxi cabe ganna cabe xi na Dios guni cabe, ne maca udixhe cabe che cabe Egiptu.
Ne ndi nga ni gudxi Jeremías laacabe xi na Dios:
--Na Dios: <<Laguiaana ndaani guidxi Judá, ne ma chi gacaniáꞌ laatu.>> Na Dios: <<Cadi idxibi tu Nabucodonosor, qué zudiee diaꞌ lugar guniná be laatu. Cadi che tu Egiptu. Zacaxá tu jma galán zaree ni laatu raqué. Purti pa che tu la? qué zaree ndu di ni laatu raqué, lágala zati caadxi de laatu de enda rindaana ne xcaadxi zati lú enda ridinde.>>
Peru nin qué niná ca xaíque que nulabi ca ni gudxi Jeremías laaca que, ne ucuaa caꞌ ca binni que biree né ca ziné ca Egiptu. Jeremías laca uyé, ye nanda laacabe. Ma nuu cabe Egiptu, na Dios rabi Jeremías gabi laacabe, ma qué zandaa gueda caa Nabucodonosor Egiptu, ne zati irá xixé binni Judá ni nuu raqué purti cuzuxibi ca xañee ni cadi dxandí Dios.
Laga cayuí né Jeremías ca binni Judá diidxa la? profeta Ezequiel nuu ndaani guidxi Babilonia, xaíque roꞌ sti ca caldeu, cayuíꞌ né ca binni Judá stiidxa Dios, ca binni yené Nabucodonosor raqué.
Cayabi be laaca ma yaca gueda naaze ca caldeu Egiptu, ne laca na be:
--Na Dios, xadxí huiini ziaana Egiptu sin cueza binni ndaaniꞌ purti zuuti Nabucodonosor stale binni ni nabeza raqué ne ziné irá bidxichi ne irá ni sicarú ni idxela raqué. Ne cadi nga si sínuque zunitilú irá guidxi huiini stini.
RA BIGUETA BYUÍꞌ NE EZEQUIEL CA BINNI JUDÁ NI NABEZA BABILONIA STIIDXA DIOS
(Ezequiel 33-34; 36-48)
Bigueta bicaa Dios Ezequiel güi né ca binni Judá stiidxaꞌ, ca binni nabeza Babilonia, xaíque sti ca caldeu. Nga uca dxi ma bini dé ca caldeu Jerusalén. Qué nindaa de binitilú Jerusalén uyé caadxi binni Judá Babilonia ne byuíꞌ né ca ca binni ni maca nuu raqué xi uca Jerusalén.
Ne bigueta na Dios rabi Ezequiel gudxi ndi ca binni Judá:
--Laatu, israelita caꞌ, runi tu jma stale enda nadxabaꞌ, ne ru sica na tu racalaꞌdxi tu gudii Dios cueza tu Judá purti si bidii stiidxa be Abraham, bixhoze tu, zudii be cani za de laa ca guidxi que. Peru qué zudii di be cueza iruti ndaani guidxi Judá purti nabé huachee né tu laabe ti ganna dxichi tu laabe nga ni dxandí Dios.
Ne laca gudxi Dios Ezequiel de que nuu stale de cani na racalaꞌdxi ganna xi na Dios, cadi dxandí ni laacaꞌ; cadi dxandí racalaꞌdxi ca ganna ca xi na be. Laca gudxi be Ezequiel xi gabi ca xaíque sti ca binni Judá.
Para na Ezequiel:
--Nanalaꞌdxi Dios laatu, xaíque caꞌ, purti cadi jneza ziné tu ca binni ca. Laatu lágala jma cá ique tu icaa tu xiixa lugar de ñacané tu laacaꞌ. Zeda gaca tu casi pastor dxabaꞌ. Ruuti ca ca chivu, ro caꞌ, lugar de ñapa ca laacame. Nga runi na Dios ma qué zudii di gaca tu xaíque, ne ma chi udxigueta be ca xpinni be xquidxi caꞌ.
&Chi utopa be laacaꞌ sti tiru, irá ni nuu irá xixé guidxi, ne chiné be laacaꞌ chi ndeza caꞌ Israel, xquidxi caꞌ, sti tiru. Ma laabe nga gapa be laacaꞌ ne zudxii be lú ca neza ni jneza. Zaguixhe be tobi de cani za de David guni mandar laacaꞌ. Ne qué ziaadxa gasti laacabe ca dxi que purti zacané Dios laacabe.
Ne laca na Ezequiel rabi ca binni Judá ni nuu Babilonia:
--Na Dios chi usaba náꞌ irá xixé guidxi ni huayuniná laatu, ne chi udxigueta laatu xquidxi pe tu ne zacané laatu para cadi guiaadxa gasti laatu.
Laca na Dios rabi Ezequiel:
--Bisaba naya ca israelita purti bichiichi ca naa bizuxibi ca xañee bidóꞌ. Jneza bine ra bisaba naya laacabe que, peru neca biseenda laacabe yendeza cabe xquidxi binni, qué ñaana dxí cabe. Laca ngue ca biꞌni cabe raqué, bizuxibi cabe xañee bidóꞌ.
&Peru neca huayuni cabe irá nga la? qué zudiee diaꞌ lugar gati irá cabe, neca qué runa cabe. Zudxigueta laacabe Israel sti tiru, cadi purti nadóꞌ cabe sínuque purti racaladxe ganna binni tu naa. Ora guꞌya ca xcaadxi guidxi ni nuu ndaani guidxilayú xi cayune la? zuuya dxichi caꞌ naa nga Dios ni dxandíꞌ. Ne óraque huaaxa zuxhaya stonda ca israelita de irá ni huachee né ca naa. Zuchaa ladxidóꞌ cabe, zune ni nacubi ne zuseenda Espíritu stinne para gacané laacabe ti uzuuba cabe stiidxaꞌ, ne ma gasti ziaadxa xquidxi cabe sti tiru. Yanna uyé ye tidxi laacabe irá nga.
Ne zaqué biꞌni Ezequiel, ye tidxi ni ca binni que.
Ti tiru biiya Ezequiel xiixa casi ñaca lu bacaandaꞌ. Biiya be ti lugar dxa dxita bidxi sti gueꞌtuꞌ. Ne na Dios rabi laabe, zabani ca dxita que sti tiru, ne laca na rabi laabe iníꞌ be xiixa. Ne casi uníꞌ be ni biꞌya be que biasa ca dxita que, biguiidi caꞌ, ne ucuá beela ladi caꞌ. Peru gueꞌtu ru laacaꞌ. Bigueta na Dios rabi laabe iníꞌ be xiixa sti tiru, ne casi uníꞌ be ni, bibani ca gueꞌtu que ne biasa caꞌ.
Óraque na Dios rabi laabe, biluíꞌ laabe bacaanda que para ganna be xi chi guni né ca israelita. Ca dxita bidxi ca la? na rabi laabe, modo bireeche ndase ca israelita irá guidxi. Ne ra ma bibani cani ca la? modo ibigueta cabe chi ndeza cabe xquidxi pe cabe sti tiru ne ma gasti ziaadxa laacabe, purti zacané Espíritu sti Dios laacabe.
Ne laca na Dios rabi laabe chi udxigueta Efraín ne Judá tobi si sti tiru ne zucuí tobi ni za de rey David gaca rey stícabe.
Ne laca gudxi Dios laabe zaguixhe dxí Israel cani nanalaꞌdxi laa. Ne byuíꞌ né laabe de tobi hombre lá Gog ni naca xaíque sti ti ejercitu de guiaꞌ. Na zucaa lú Gog Israel, peru laa zusaba ná Gog ne zunitilú ejercitu stiꞌ ndaani guidxi Israel.
Lu catorce iza de binitilú ca caldeu Jerusalén biluíꞌ Dios Ezequiel sti bacaandaꞌ, ximodo chi aca Israel. Biiya be ti yuꞌdu cubi ne biiya be ximodo gurí ni ne pabiáꞌ ni. Ne laaca biiya be nuu ca sacerdote cayuni ca xhiiña caꞌ casi na lu stiidxa Dios. Ne laca biiya be irá xixé tribu sti ca israelita, irá xixé ni nabeza ndaani guidxi Israel, ne ti rey si napa caꞌ, irá xixé caꞌ.
RA UCA IQUE NABUCODONOSOR
(2 Reyes 25:27-30; Daniel 4)
Ti tiru uníꞌ xcaanda Nabucodonosor, rey sti ca caldeu, ti yaga roꞌ. Lu bacaanda que biiya biruugu yaga que. Para bisiene Daniel laabe xi riníꞌ bacaanda que. Na rabi laabe zaca ique be gadxe iza, ne zo be guixi gáꞌ casi ro ca yuze dede que iziidi be de que Dios nga rucuí xaíque irá guidxi. Ne dxandí zaqué uca ni.
Ti dxi canazá be ique palaciu stibe, nuchá be bi yanni be ne caníꞌ ique be pabiáꞌ nandxóꞌ be bicuí be Babilonia, ne bicuí be ni para si guieche né be ni. Ngue caníꞌ ique be, mala bisaba ná Dios laabe pur enda nayáꞌ stibe que, ne uca ique be gadxe iza. Udiꞌdi si gadxe iza que ma bigueta xpiaani be, ne ma guca be rey sti tiru, peru ma nanna be pabiáꞌ nandxóꞌ Dios ne nachaꞌhuiꞌ.
Dxi ma beda gati be ma Evil-merodac, xiiñi be, beda guiaana de rey. Yeguyoo roꞌ Joaquín xaíque sti Judá raqué ca dxi que. Para ulee xiiñi be que laa ne bidii laa ti dxiiña ndaani guidxi sti ca caldeu casi tobi de ca xaíque de raqué.
RA GUDIXHE DXÍ CA MEDO NE CA PERSA CA CALDEU
(Daniel 5; 7-8)
Dxi naca Belsasar, tobi de ca xiiñi Nabucodonosor rey, bidii Dios chupa bacaanda profeta Daniel de ni zeeda gacaꞌ. Lu primé bacaanda que biiya be tapa mani duxhuꞌ ziree ndaani nisadóꞌ. Para unaba diidxa be tobi de ca ángel zuhuaa gaxha de laabe que, xi riníꞌ ni.
Óraque na rabi laabe, idapa mani biꞌya be que la? zeda gaca tapa guidxi roꞌ ni chi guni mandar ca xcaadxi guidxi. Ne laca na rabi laabe, ra idapa mani ca zeda gaca ti guidxi roꞌ ni chi gaca jma nandxóꞌ que ca xcaadxi ca. Ne chii cachu ni napa me ique me ca la? zeda gaca chii xaíque ni chi guni mandar, cada tobi tindaa de guidxilayú.
Ne laca na, cachu huiini ni biꞌya be biree galahui de xhii cachu que la? zeda gaca ti xaíque ni chi guiasa zucaa lú Dios ne zuniná irá cani zinanda laa. Peru laca na rabi laabe zuseenda Dios xiiñi zeda lade za, zeda usaba ná xaíque que, ne ma laa guni mandar ndaani guidxilayú ne qué ziaana dxí de guni mandar.
Xhupa iza de ngue bigueta uníꞌ xcaanda Daniel sti tiru. Biiya be ti dendxu napa chupa cachu, tobi nachucu ne tobi ziuulaꞌ. Nabé nadipa me ne rucaa lú me tutiisi, ne nin ru sti mani guiꞌxhiꞌ qué rudxii lú laame. Runi me ni racalaꞌdxi me, ne ze dxi jma rusi ziyapa me stipa. Peru mala biiya zeda uxooñe ti chivu napa ti cachu roꞌ si galaa batóꞌ lucuá. Biaaxha luguiá me bichenda laame layú ne dede guche ca xcachu me ne bitu ñee laame, nin gastiꞌ ñanda ñuni me.
Dxa chivu que la? ze dxi ziyaca jma nandxóꞌ, ne biaꞌsi peꞌ ra ma dxiꞌba taata me beda iluuza xcachu me, peru ra biluuza tobi que la? undani tapa. Ne lú tobi de ca cachu que undani sti cachu huiiniꞌ. Nga zeda gaca tobi hombre zaca nabé nayáꞌ ne zache lú sti stobi. Zunitilú be yuꞌdu sti Dios, ne ma qué zudii be chi saana binni ni usigaꞌde cabe Dios raqué. Peru laca bina diaga Daniel na ti ángel, zabí ru yuꞌdu que sti tiru.
De raqué biseenda Dios ti ángel lá Gabriel, beda usiene Daniel xi na ni uníꞌ xcaanda que. Na de que dendxu que zeda gaca ca xaíque sti Media ne Persia ni gueda guni mandar ruꞌ, ne chivu que zeda gaca ca griegu ni chi guni mandar después.
Ne laca na angel que, primé cachu sti chivu que la? zeda gaca primé xaíque griegu, ne stapa cachu que zeda gaca stapa xaíque ni chi ndaa saa ca guidxi ra cayuni mandar primé xaíque que, zuni be ni tapa ndaa. Ne laca na angel que, cachu huiini que zeda gaca ti xaíque nabé nadxabaꞌ ne zuniná ca xpinni Dios.
Ra Bicaa Ti Bataná Xiixa Lu Pader
Ti gueela biꞌni rey Belsasar ti saa roꞌ, ne bicaa be ca xpinni be gueda né irá copa ne irá taza de oro ni bedané rey Nabucodonosor de ndaani yuꞌdu Jerusalén. Bedané si cabe cani irá xixé cabe güeꞌ cabe vinu ndaani ca taza que ne ca copa que, ne bizulú cayuíꞌ cabe pabiáꞌ nandxóꞌ ca bidóꞌ stícabe. Mala bihuinni cá ti bataná lu pader ra nuu cabe que, cucaa.
Ora biꞌya Belsasar ni, nabé bidxibi, ne oraqueca bisenda caa irá ni riene ni nuu Babilonia para gabi laa xi bicaa bataná que raqué. Peru iruti ñanda ñabi laa. Óraque beda guietenalaꞌdxi reina Daniel ne ye tidxi ni rey que de laabe. Para bisenda caa cabe laabe, ne ora bedandá be na rey que rabi laabe zudii stale cosa risaca laabe ne laca zudii laabe ti dxiiña guni né be laa pa gabi be laa xi riníꞌ ca diidxa bicaa dxa bataná que.
Peru laabe rabi be laa:
--Qué racaladxe diaꞌ usigaꞌde lu naa gastiꞌ, peru zabe lii xi riníꞌ ni ca racá. Bietenalaꞌdxi pabiáꞌ nandxóꞌ bixhoꞌzoꞌ dxi biꞌni Dios ique ne gudó guixi gaꞌ casi ro ca yuze biaꞌ gadxe iza dede ra biziidiꞌ de que jma nandxóꞌ Dios que laa.
&Neca nanna dxichi lu xi uca bixhoꞌzoꞌ, Rey Belsasar, peru nouꞌ jma nandxóꞌ loꞌ que Dios. Huayéꞌ luꞌ vinu ndaani taza ne copa ni biree ndaani yuꞌdu sti Dios, ne riníuꞌ pabiáꞌ risaca dios stitu ni cadi dxandí.
&Ruꞌnu irá nga purti qué gannu pa Dios naaze idubi naca guidxilayú lu náꞌ, ne laabe nga biseenda be bataná ca beda ucaa ca diidxa ca. Ndi nga ni na cani: <<Xigaba>> <<riuu biaꞌ>> ne <<rilaa saa>>. <<Xigaba>> riníꞌ ma nagaba si dxi naca lu xaíque ne ma qué zandaa, guiaba xquidxi luꞌ. <<Riuu bia>> riníꞌ ma uluu biaꞌ Dios lii casi riguu biaꞌ tuuxa biidxiꞌ, ne qué ñaca luꞌ ni ucalaꞌdxi be ñaca luꞌ. Ne ma para iluxe ni <<enda rilaa saa>> riníꞌ zalaa saa xquidxi luꞌ lade ca medu ne ca persa.
Gueela queca biiti cabe Belsasar, ne qué nindaa de ngue biuu ca dxu sti ca medu ne ca persa Babilonia, xaíque sti ca caldeu, ne ma Daríu de Media guca xaíque cubi raqué.
RA BILÁ DIOS DANIEL NDAANI BIZÉ STI CA LION
(Daniel 6)
Gudixhe rey Daríu caadxi binni gacané laa guni mandar ca xcaadxi guidxi nuu lu náꞌ, ne Daniel zeda lade cani ulí be que. Nabé jneza runi Daniel xhiiñaꞌ. Ngue biꞌya rey que, na chi udxiiba laabe, chi udii laabe ti dxiiña ni jma risaca. Peru ra ucuaa be dxiiña que la? ma bidxiichi né ca xcaadxi ni runi xhiiña rey que laabe ne nisi biyubi caꞌ ximodo ñanda nusaba ca laabe.
Birá modo biyubi caꞌ paraa cuchee be, peru qué nidxela caꞌ purti laabe jneza runi be dxiiña ne nabé nachaꞌhui be ne qué niguu ná be gasti ni cadi stibe. Para na ca ni nanalaꞌdxi laabe que, zanda ca idxela ca ximodo gaꞌni ná ca laabe neza lú rey pur ni runi cre be.
Para uyé ca ra nuu rey, ne bicuudxi ca laa cuee ti ley ni na, iruti zanda inaba lú nin sti dios, nin iruti ru stobi gacané laa jma que rey si ne indaa ley que ti beeuꞌ. Ne laca na ni, pa chuꞌ tuuxa qué uzuuba stiidxa ni la? zalá ndaani ti bizé ra dxa lion. Jma rusi nayáꞌ guca Daríu ne bichá bi yanni, nin ganna pa cani nanalaꞌdxi Daniel que gudixhe chaahui gaca ni para si gapa ca xi pur gaꞌni ná ca Daniel.
Daniel la? ma biaa iníꞌ né Dios chonna tiru lu ti dxi, ne neca nanna be xi na ley cubi que, qué nusaana be de niníꞌ né be Dios. Ora biꞌya ca ni nanalaꞌdxi laabe que, caníꞌ né be Dios, uyé uxooñe caꞌ ye tidxi ca ni rey. Ne ora gunna rey que bichee né be ley sti la? nabé naná biaba ni laa. Qué ñacalaꞌdxi rey nusaba ná laabe, peru cumu laape uníꞌ zaa gata ley que la? gupa xidé guni ni.
Óraque bicaa ca xpinni undaa laabe ndaani bizé ra nuu ca lion que, ne na rabi laabe:
--Dios stiuꞌ gulá lii.
Para ucuaa ca xpinni rey que laabe bindaa ca laabe ndaani bizé que ne ucuaa ca ti guie ngola biseegu ca ruaa bizé que, ne bicaa ca sellu ni ti qué chuꞌ tu ulá laabe.
Qué ñanda di ñasi Daríu huaxhinni que. Ne casi pe birá gueela sti dxi que biree uxhooñe rey uyé ra nuu bizé que ne bicaa ridxi laabe, na:
--Ñee gunda bilá Dios stiuꞌ lii de ca lion la?
Para na be rabi be laa:
--Gunda, Señor Rey. Biseenda Dios ti ángel biseegu ruaa ca lion ca purti nanna qué huacheeꞌ.
Nabé bieche Daríu ora bina diaga caníꞌ be, ne bicaa ca xpinni cuee laabe de ndaani bizé que. Para ulee ca laabe, ne biiya ca nin ti xhuga cadi cá ladi be. Óraque bicaa Daríu ca xpinni undaa caꞌ ni nanalaꞌdxi laabe que ndaani bizé que, ne laaca huaaxa ziyaba ru caꞌ mapeca bini dé ca lion que laacaꞌ. De raqué ma udixhe rey que sti ley ni na, irá xixé binni usisaca Dios sti Daniel.
RA BILUÍ DIOS XCAADXI BACAANDA DANIEL
(Daniel 9-12)
Ti dxi cayuunda profeta Daniel guiꞌchi ndxóꞌ sti ca israelita. Uca ni iza bizulú Daríu de Media guni mandar. Cayetenalaꞌdxi be ni uníꞌ profeta Jeremías dxi na, zadiꞌdi setenta iza para ibigueta ca israelita guni chaahui caꞌ Jerusalén.
Biaana be sin ño be ne uníꞌ né be Dios unaba be laa cuee stonda ca israelita de irá ni huachee né ca laa, ne unaba be udii Dios lugar ibigueta ca xquidxi pe caꞌ. Rabi be Dios nanna dxichi be maca cá irá xixé ni huazaaca ca israelita lu xquiꞌchi ni bicaa Moisés. Ne laca nanna be bizaaca caꞌ irá ngue purti bichee né ca laa ne qué nuzuuba ca stiidxaꞌ.
De raqué biseenda Dios ti ángel lá Gabriel, beda tidxi laabe xi ma nexhe gacaꞌ. Na Gabriel:
--Zadiꞌdi setenta tiru de gadxe tiempu para iluxe guidxilayú. Ne ca dxi que ma qué zuni binni enda nadxabaꞌ sínuque enda nachaꞌhuiꞌ. Zaca irá xixé ni huaníꞌ ca profeta gacaꞌ, ne zaree chú lugar ra jma nandxóꞌ sti Dios para Dios. Dede dxi uzulú gabi ti rey ca israelita ucuí Jerusalén sti tiru, para dxi gueeda ni nexhe gueeda que la? zadiꞌdi ca tiempu ca gadxe tiru, ne biaꞌ sti setenta y dos tiru jma.
&Tidi si setenta y dos ca, zaxha cabe ni nexhe gueda que de guidxilayú, ne zucaa lú xpinni ti rey Jerusalén. Zuni dé ca yuꞌduꞌ ne irá xixé ni nuu ndaani ni. Ne ndaani ca dxi ca, ma para iluxe ni, ziasa ti rey zudii stiidxa caadxi binni. Peru ora ma gudiꞌdi galaa de laani, de ca gadxe tiempu riꞌ la? ma qué zaná di rey que usigaꞌde cabe mani Dios. Ne ra ma yaca iluxe guidxilayú zaca irá ni ma udixhe Dios gacaꞌ. Zeeda stale enda naná luguiá binni.
Dxi ma naca Ciro de Persia xaíque, uníꞌ xcaanda Daniel sti bacaandaꞌ, peru qué ñene di be ni, para unaba be lú Dios gacané laabe guiene be ni. Óraque bisenda Dios ti ángel ye usiene ni laabe.
Na ángel que rabi laabe:
--Nabé nadxii Dios lii, Daniel. Bicaa diaga chaahui ni chi tidxe lii riꞌ. Zabí ru stapa rey de Persia, guiasa si Ciro, ne raidapa ca zapa stale bidxichi ne zaca jma nandxóꞌ que iráꞌ. Peru laga zuba be ziasa ti dxu griegu, zusaba laabe, ne ma laa cui de rey. Peru qué zandaa di be. Nécati laabe zacaxá be ma zuba dxichi be, ne ma qué zaxha cani nanalaꞌdxi laabe ni laabe, zati be. Ne cumu qué gapa be xiiñi be la? zalaa xquidxi be que tapa ndaa, ne cada tobi zapa rey stiꞌ.
&Rey sti Siria zuni mandar neza guiaꞌ ne zaca nanalaꞌdxi xaíque sti Egiptu. Rey sti Egiptu zuni mandar neza gueteꞌ. Nírudo rey sti Egiptu zaca jma nandxóꞌ. De raqué ma rey sti Siria gaca nandxóꞌ, zacá tobi, raqué stobi.
&Ra ma aca rey sti Siria nandxóꞌ, ziasa tobi hombre nabé nandxóꞌ, zuuti binni ne zusiguii laacaꞌ ne ma laa cui de rey ndaani guidxi Siria. Zadinde né be rey sti Egiptu ne tobi de ra cadinde be que zuniti be tobi, ne nabé zadxiichi be. Ra ibigueta be xquidxi be, zadxiichi né be ca israelita, ne zuseenda be caadxi dxu chi ndee laaca de usigaꞌde ca mani ne xiixa Dios, ne zucaa be laaca guni caꞌ ni na Dios cadi guni caꞌ.
&Nabé nadxaba zaca be. Caadxi de ca israelita ziuu né ca laabe tobi si ne zuni ca ni gabi be laacaꞌ, peru ca xcaadxi ni qué iree chú de Dios la? zadxela saa né ca laabe. Peru zadxiña dxi gati be, ne óraque zeeda ti ángel lá Miguel ni rapa ca israelita. Nabé nagana zaca ni ca dxi que, peru zapa Dios ca israelita. Zadxiña dxi ibani ca gueꞌtuꞌ, ne stale tu zabani ne Dios ne qué ziuu dxi iree de ra nuu be. Ne zaqueca stale tu ziaba ná ne laca qué ziuu dxi iree de lú ni.
RA BICAA PROFETA ISAÍAS GUIꞌCHI LÚ CA ISRAELITA
(Isaías 40-66)
Lu guiꞌchi bicaa profeta Isaías zeeda caadxi diidxa para ca israelita ni ma bigueta de Babilonia cayeeda Judá.
Na Isaías:
--Biseenda Dios naa gueda izaca laatu ne gabe laatu, ma biaꞌcati de guiaba ná tu pur irá ni bichee tu. Cucaa tobi ridxi ndaani guiꞌxhiꞌ cayabi laanu uxhele nu neza purti ma zeeda Dios, ne zuuya irá xixé binni guidxilayú pabiáꞌ nandxóꞌ be. Enda nabani sti binni zeda gaca casi ti guieꞌ o casi ti guixi, nagueenda riguunduꞌ, peru stiidxa Dios qué ziuu dxi initilú.
&Laatu, cani canayuíꞌ stiidxa Dios ndaani guidxi Jerusalén, laquiꞌba ique dani ne laucaa ridxi ne ca diidxa riꞌ. Lagabi ca binni Judá, ma nuu Dios stica raríꞌ, ma zeeda gaca be rey sticaꞌ ne zudii be laacaꞌ ni ma nexhe icaa caꞌ. Zapa be laaca casi rapa ti pastor chaꞌhui ca dendxu stiꞌ.
&Nabé nuu xpiaani Dios ne nandxóꞌ, jma nandxóꞌ be que idubi naca guidxilayú, ne cadi casi ca bidóꞌ laabe. Ca binni Judá ricaa caꞌ, ruzáꞌ ca bidó, ne óraque ma nuu ca xizaa pa jneza bizáꞌ cani, pa naguidxi ni o pa coꞌ. Ricaa ca ti yaga richeza caꞌ, galaa ni ruzaaqui caꞌ, ne xcalaa ni que runi ca bidóꞌ sticaꞌ. Ne nin ne zacá qué ruuya ca pabiáꞌ nahuati caꞌ. Nin qué riniibi bidóꞌ ruzáꞌ cabe. Yanna ximodo ndi na cabe cueza cabe acané cani laacabe, ruzuxibi nda cabe xañee cani.
&Peru Dios huaaxa jma nandxóꞌ que guidxilayú ne iruti ru casi laa. Qué chuꞌ dxi iní nu cadi cayuuya be ni cazaaca nu purti laabe qué ridxaga be, ne nanna be irá xixé cosa cayaca. Pa icá ruaa nu laabe la? zudii be stipa laanu ora ma bidxaga nu.
&Na Dios: <<Irá xixé binni guidxilayú usisaca naa purti naa nga naaze guidxilayú. Laatu la? israelita caꞌ, naa gulié laatu, ne ma bidxigueta laatu ndaani xquidxi peꞌ tu, bidxigueta laatu de irá guidxi ra reeche ndase tu. Xpinne nga laatu. Cadi idxibi tu purti ma nuaa nia laatu ne zacaniá laatu. Tutiica gacalaꞌdxi guniná laatu zusaba naya laacaꞌ. Neca cadi stale tu, peru zacaniá laatu.>>
&Laca na Dios: <<Zuseenda tobi hombre ra nuu tu, ti xpinneꞌ. Ne zudiee Espíritu stinne laabe, jneza zuni be, ne zacané be binni. Qué zazá be ugüáꞌ be ridxi ne qué zaca be naduxhuꞌ. Nga runi irá xixé binni zucaa diaga laabe ni cusiidi be.>>
&Jehová nga ni dxandí Dios, ne qué zudii lugar chi nanda binni bidóꞌ sin guiaba ná purti gasti ru Dios jma que laabe. Ne laca na be: <<Laucaa diaga, israelita caꞌ, neca huacaa lú tu naa, zuxhaya stonda tu ti ulué laatu tu naa. Zusaba nisa guié layú stitu, zuseenda Espíritu stinne gacané ca xpinni tu. Zandisa Jerusalén, zune laa ti guidxi roꞌ sti tiru, zudiee guni rey Ciru ni neca laa qué ganna tu naa. Zundaa be laatu, ne ma qué zanaaze be laatu. Ne laga naca be rey zuzulú tu ucuí tu yuꞌdu stinne. Zusaba naya ca caldeu pur modo uca caꞌ nadxaba ne laatu ne purti nabé nayáꞌ caꞌ.>>
& <<Ne para laatu la?>> --na Dios--, <<laguietenalaꞌdxi ma xadxí gudxe laatu ziaba ná tu, ne ma bisaba naya laatu yanna. Peru cadi bine diaꞌ ni para uniteluáꞌ laatu, sínuque bine ni para iziidi tu uzuuba tu diidxaꞌ. Pa nuzuuba tu stiidxa dede dxi bizulú ni la? qué ñuu dxi nizaaca tu ni bizaaca tu riꞌ. Yanna lairee de Babilonia, laibigueta Judá ne zacaniá laatu. Peru maca nanna tu nanaladxe cani runi ni nadxabaꞌ, ne zusaba naya laacaꞌ.>>
&Laca na Dios: <<Dxa xpinne ni gudxe laatu gueeda que la? zuni jneza ne nabé zareeche stiidxaꞌ. Stale binni de stale guidxi idubi naca guidxilayú zadxagayaa laabe purti zuuya dxichi caꞌ ne zuna diaga caꞌ ni qué huayuu dxi chuꞌ tu guna diaga. Cadi naca di be tobi hombre galán para chuꞌlaꞌdxi binni laabe sínuque zaguiñe cabe laabe ne zuniná cabe laabe dede nin qué zuluíꞌ pa laabe ngue. Irá zudxii deche laabe, ne zaníꞌ caꞌ qué risaca di be gastiꞌ. Nabé zacaná be.>>
&Ne laa nda be nga chi gacaná be jlugar nu --na Isaías--. Para laanu nga nexhe enda racaná ca, peru laabe chi gua be irá ni huachéꞌ nu. Ne sti ra chi gacaná be ca la? zuxhá Dios stonda nu de irá ni huachéꞌ né nu laa. Laanu zeda gaca nu casi dendxuꞌ biree chú, cada tobi uyé neza na ique, peru Dios biguáꞌ laabe irá ni ñacaná nu ca, ti cadi gacaná nu laanu. Nin qué lica nibidxiaa be ra cayacaná be que. Dxí doꞌ ucuaa be ni casi runi ti dendxu ora chigá guicha ladi. Byuaꞌ be irá nga neca qué huayuu dxi uchee be.
&Tidi si ni óraque ru guꞌya cabe jneza de irá xixé ni huaníꞌ be ne ni huayuni be dede dxi bizulú be, ne pur laabe zuxhá Dios stonda tutiica huachee.
Ze ti Isaías, ziníꞌ ziyabi laacabe:
--Na Dios: <<Tutiica caquiiñe xiixa la? gueeda ra nuaaꞌ, ne naa zudiee laa ni caquiiñe que. Laatu cayuni tu dxiiña dede biaꞌ ra ganda tiꞌ, ne cadi cayaxa tu gastiꞌ. Peru pa uzuuba tu stiidxaꞌ la? gasti ziaadxa laatu. Nagasi cudiee stiidxa laatu, ne qué ziuu dxi uchaa ni. Qué ziuu dxi usaana dxie de ganaxhiee laatu, ne laatu nga chi güi né tu binni de adxé guidxi stiidxaꞌ.>>
&Gaxha doꞌ nuu be de laanu nagasi duꞌ --na Isaías--, ne zuxhá be stonda tutiica usaana de guni ni nadxabaꞌ ne idxiña ra nuu be. Qué runi di be xiixa casi zacaxá nu ñaca, sínuque laabe runi be ni jma rusi galán. Ne ni iníꞌ be chi gaca la? zaca.
&Na Dios irá nu naquiiñe guni nu ni jneza si. Naquiiñe iziilaꞌdxi nu dxi enda riziilaꞌdxiꞌ. Laca nabé zanaxhii be ca dxuꞌ pa ganaxhii ca laabe ne uzuuba ca stiidxa be. Zanda gueeda caꞌ, gueda né ca mani usigaꞌde ca laabe ndaani yuꞌdu stibe purti nuu ni para guiuu tutiisi binni de idubi naca guidxilayú.
&Laabe na be neca nabé risaca be ne nandxóꞌ be peru racané be tutiisi ni cadi nayáꞌ.
Ne óraque na Isaías:
--Na Dios: <<Caadxi de ca israelita runi si caꞌ sica ni cusisaca ca naa, peru nadxaba né caꞌ cani cayuni xhiiña caꞌ. Jma galán para laacaꞌ pa ñaca ca nachaꞌhui né binni ne ñaca né ca ni qué gapa gastiꞌ, que nizá caꞌ niní ca cusisaca ca naa, ne cadi dxandí ni.>>
&Ndi ni na xpinni Dios que: <<Cayaca né Espíritu sti Dios naa. Ne cuseenda naa chiniá caadxi diidxa sicarú para ca binni ni qué ruchá bi yanni. Para chiniá ni ra nuu cani cayacaná ti ganda guieche caꞌ. Para gabe cani yeguyoo ma zanda ilaa caꞌ. Ne gabe binni yanna nga ma bidxiña enda rilaselaꞌdxi sti Dios para idubi naca guidxilayú. Ne laca gabe binni zadxiña dxi usaba ná Dios ca binni ni nadxabaꞌ. Biseenda be naa gueda udiee enda nayeche cani cayacaná ne izaca laacaꞌ.>>
Laca na Isaías:
--Zacané Dios ca xpinni, peru zudii gati ca ni nadxabaꞌ, cani zinanda bidóꞌ. Xadxí huiini ziaana binni sin tinde. Ca dxi que zo gueuꞌ ne dendxu tobi si dxí doꞌ, ne iruti zuniná ca xcaadxi.
RA BIDII REY CIRU LUGAR IBIGUETA CA BINNI JUDÁ JERUSALÉN
(2 Crónicas 36:20b-23; Esdras 1-2)
Setenta iza biaana ca binni Judá Babilonia cani yené rey Nabucodonosor. Setenta iza que ucuá cabe yaga lu ná rey que. Peru zacá gunda biziilaꞌdxi ca layú stícabe ne ucuaa stipa sti tiru. Purti maca gudxi Dios laacabe nudii cabe niziilaꞌdxi layú que, peru qué nuzuuba cabe stiidxaꞌ. Ne laca uca ni zaqué ti gaca ni casi pe uníꞌ profeta Jeremías dxi que, dxi gudxi laacabe ziaana cabe setenta iza ndaani guidxi ra ze cabe que.
Ne ra bizaa setenta iza que, ma cadi ca caldeu naaze guidxilayú sínuque ca binni Persia ne ca binni Medu ne nuu ca tobi si. Ciru de Persia naca rey ca dxi que. Ne primé ca iza naca be rey bicuudxi Dios ladxidóꞌ be, bia be ca israelita, ne udixhe be ti ley.
Na sicarí:
<<Ma bidii Dios ni dxandí naa gaca rey sti irá guidxi guidxilayú, ne na ucué yuꞌdu sti Jerusalén. Ngue runi ma chi udiee ibigueta irá xixé israelita ni nabeza ndaani irá guidxi ra rune mandar, che Jerusalén. Chi ucuí caꞌ yuꞌdu sti Dios raqué.>>
Ne gudxi be ca binni dxaaga ca israelita gacané caꞌ ca israelita intiisi iquiiñe ca para cui yuꞌdu que ne para guuti ca mani usigaꞌde ca Dios.
Ca hombre risaca lade ca tribu sti Judá ne Benjamín, laaca ne ca sacerdote ne ca levita na caꞌ, laaca ibigueta ca Jerusalén chi ucuí ca yuꞌdu que. Bisigaꞌde cani dxaaga laacabe stale cosa risaca para acané cui yuꞌdu que.
Ne cadi ngue si, sínuque bidxigueta Ciru lu ná Zorobabel, xaíque sti tribu sti Judá, irá copa ne taza ni ulee Nabucodonosor ndaani yuꞌdu que. Ne zacá jma de cuarenta y dos mil israelita bigueta Judá. Caadxi de cani bigueta que biaana ca Jerusalén, ne xcaadxi ye ndeza ca xcaadxi guidxi sti Judá.
RA CANDISA CA ISRAELITA YUꞌDU JERUSALÉN STI TIRU
(Esdras 3-6; Hageo 1-2)
Lu gadxe beeu de bigueta ca israelita Judá bidxiña irá xixé ca Jerusalén para guni ca saa sticaꞌ ni rabi cabe: saa sti enramada. Ucuaa Jesúa, xaíque sti ca sacerdote, ne Zorobabel, xaíque sti tribu de Judá, bizáꞌ caꞌ ti mexaꞌ ndaani patiu sti yuꞌdu que ra guyuu mexa roꞌ chiqué para guuti caꞌ mani usigaꞌde ca Dios. Ne biꞌni cabe ni para ganda gaca saa raqué ne gaca ni casi pe gudixhe Moisés lu ley gaca ni.
Ra iropa beeu de sti iza que bichiña Jesúa ne Zorobabel ca binni que para uzulú cabe ucuí cabe yuꞌduꞌ. Dxi biluxe undaa cabe cimientu bixhidxi ca sacerdote trompeta ne ca levita bixhidxi ca chin, ne biinda cabe, bisisaca cabe Dios. Ne nabé bieche irá xixé cabe.
Nabeza caadxi binni gaxha Jerusalén, ni cadi israelita, binni yené rey de Asiria ye saana Judá. Nanalaꞌdxi cabe ca israelita, ne na cabe ñacané cabe nibí yuꞌdu que. Peru cadi dxandí racalaꞌdxi cabe gacané cabe cui yuꞌdu sínuque cuyubi si cabe uchiiña cabe ca israelita.
Peru na Jesúa ne Zorobabel ne ca xcaadxi xaíque que rabi laacabe, cadi caquiiñe caꞌ binni de sti guidxi gacané laaca ucuí ca yuꞌduꞌ. Bisiá ca stiidxa ca, na ca laasicaꞌ chi ucuí ca ni casi na rey Ciru de Persia guni caꞌ.
Qué ñuulaꞌdxi di ca binni que ni gudxi cabe laaca que, ne bizulú biyubi ca ximodo ucueeza caꞌ cadi cui yuꞌdu que. Bigadxe ca ná ca ni runi xhiiña rey de Persia para gaꞌni ná ca laacabe. Ne bicaa ca guiꞌchi lu rey, rabi ca laa, ma cayasa ca israelita che luguiáꞌ. Irá nga biꞌni cabe para biaana dxí ca israelita de nucuí yuꞌdu que chiqué. Beda tí ni dxi ma zuba Daríu II.
Dxi naca Daríu II rey biseenda Dios profeta Hageo ne Zacarías chi güi né ca israelita stiidxaꞌ. Na Hageo rabi Zorobabel ne Jesúa:
--Laatu, ca israelita, de yanna na tu caꞌru di idxiña dxi ucuí tu yuꞌduꞌ neca irá xixé tu nabeza tu ndaani yoo sicarú ne naroꞌbaꞌ. Pur nga runi qué huasaba di Dios nisa guie ne qué huaree ndu stitu, ne huaxiéꞌ biní cabee tu. Qué riuu dxi gapa tu biaꞌ go to, ni gue tu ne ni gacu tu. Nga runi yanna cayabe laatu, laché lachiyubi yaga biaꞌ iquiiñe cui né yuꞌdu ca.
Ora bina diaga Zorobabel ne Jesúa ni na Hageo que, bidxibi caꞌ.
Peru na Hageo rabi laacaꞌ:
--Cadi idxibi tu. Nuu né Dios laatu.
Nabé ucané Dios laacabe undisa ique cabe sti tiru, ne qué nindaa de ngue, biaꞌ xhupa xhonna semana bizulú cucuí cabe yuꞌdu que sti tiru.
Lu sti beeu de ngue bigueta bidii Dios xcaadxi diidxa Hageo para gacané laacabe. Na Hageo:
--Ndi nga ni na Dios: <<Zanda ca para laatu biaꞌ ma bicuí tu yanna ca la? gastiꞌ nga biaꞌ primé yuꞌdu que. Peru racaladxe gabe laatu, cadi idxibi tu, zabeza ndaani ni, ne jma rusi sicarú zaca ni para naa que sti yuꞌdu que.>>
Lu xhupa beeu de ngue bigueta bidii Dios xcaadxi diidxa Hageo para ca israelita. Na Dios:
--Yanna huaaxa ma chi gacaniá ca israelita ti qué guiaadxa gasti laacaꞌ purti ma bizulú cucuí ca yuꞌdu stinneꞌ.
Casi pe bizulú cabe cucuí cabe yuꞌdu que, beeda caadxi ni runi xhiiña rey de Persia ra nuu cabe nanalaꞌdxi ca laacabe. Ngue runi beeda naba diidxa ca laacabe tu gudxi laacabe ucuí cabe ni. Para rabi cabe laacaꞌ, Rey Ciru. Óraqueca biseenda ca ti guiꞌchi lu rey Daríu II, unaba diidxa ca pa dxandí Ciru gudxi laacabe ucuí cabe yuꞌdu que. Peru qué ñaana dxi di cabe de guni cabe dxiiña laga cabeza cabe gueda nda xi na rey, ne nabé ucané Dios laacabe.
Casi yendá guiꞌchi que ra nuu rey Daríu, biseenda ca cani runi xhiiñaꞌ, yeyubi guiꞌchi ni bidii Ciru ra na zaa guni cabe yuꞌdu que. Ne casi bidxela guiꞌchi que biseenda ca rey Daríu II ti guiꞌchi ra nuu cani nanalaꞌdxi laacabe que, ne gudxi laacaꞌ ma cadi uchiiña ca laacabe ne cadi nga si, sínuque iquiiñe caꞌ bidxichi ni ridopa de impuestu para acané laacabe. Ne zaqué ma ne laaca ucané ca biluxe yuꞌdu que. Biaꞌsi peꞌ ra bisaa Daríu II xhoopa iza de naca rey, biluxe yuꞌdu que.
Ra binduuxe cabe yuꞌdu que biꞌni cabe ti saa roꞌ para udii cabe yuꞌdu que Dios. Biiti cabe stale mani bisigaꞌde cabe Dios, ne bieche de irá xixé cabe. Ne ulí cabe sacerdote ne levita guni dxiiña ndaani yuꞌdu que casi bisaana Moisés chiqué gacaꞌ.
Sti iza que ma biꞌni cabe saa ni rabi cabe Pascua, ne irá xixé cabe bieche cabe purti ucané Dios laacabe bicuí cabe yuꞌdu que.
RA BYUÍꞌ NÉ PROFETA ZACARÍAS CA BINNI BIGUETA JERUSALÉN STIIDXA DIOS
(Zacarías 1-14)
Iza ca canayuíꞌ né Hageo ca israelita stiidxa Dios la? profeta Zacarías laca ngue ca canayuni. Ne rabi be laacaꞌ:
--Na Dios pa laanu ibigueta nu uzuꞌba nu stiidxa la? zacané laanu, pa qué gaca nu casi ca bixhoze gola nu, ne guni nu casi biꞌni caꞌ. Purti laaca neca uyuu stale profeta byuí né laacaꞌ xi chi gaca ca pa qué usaana ca irá enda nadxaba ni cayuni caꞌ, peru qué niná ca nulabi ca ni gudxi cabe laaca que. Ngue runi bisaba ná Dios laacaꞌ ne bitiidi laacaꞌ irá enda naná que purti maca gudxi be laacaꞌ zeeda irá nga luguiá caꞌ pa qué uzuuba ca stiidxa be. Dede ora ru ma bizaaca ca irá ngue, beda udii ca cuenta cadiꞌdi ca irá ngue purti bichee caꞌ.
Ne laca biluíꞌ Dios Zacarías lu bacaandaꞌ, xi ma gudixhe gacaꞌ. Lu caadxi de ca bacaanda que biiya be ma chi ndisa Dios Jerusalén. Laca na be zeeda ti rey dxiꞌba ti burru huiiniꞌ, casi tutiisi binni, peru ziuu dxi aca rey sti idubi naca guidxilayú.
Laca na Zacarías ziuu ti dxi guꞌya dxí ca israelita Dios, ne zuuya caꞌ pabiáꞌ bininá ca laabe. Nabé zacaná ladxidóꞌ caꞌ, peru zuxhá be stonda caꞌ de irá ni huachee né ca laabe, ne zabee be irá xixé bidóꞌ ndaani guidxi Judá. Zuzuhuaa be lu dani Olivo ne zaca dani que chupa ndaa. Ne ma bidxiña dxi guni mandar be idubi naca guidxilayú ngue. Ma qué ziuu ru gueelaꞌ, ne óraque zusaba ná be cani nanalaꞌdxi ca israelita.
RA BILÁ REINA ESTER CA ISRAELITA
(Ester 1-10)
Ti tiru bidxiichi né rey Asuero de Persia xheelaꞌ, reina Vasti, purti qué niná ñe ti saa ni biꞌni rey que. Ne bilidxe cani rulidxe rey que laa, guyubi sti gunaa para gaca reina cubi purti na caꞌ, zaqué si zanda uzuuba ca gunaa stiidxa xheelaꞌ. Uyuulaꞌdxi rey que ni gudxi cabe laa, para bicaa ca xpinni chi yubi stale gunaa sicarú, gueda né ra palaciu para cuí reina cubi.
Ndaani guidxi Susa, xaíque sti Persia, nabeza ti israelita lá Mardoqueo. Bisiniisi be ti xiiñi dxaapa stiu be, lá Ester. Laabe biaana né be laa ra guti bixhoze ne jñaa. Nabé sicarú Ester. Ngue runi ora biꞌya cani runi xhiiña rey que laabe la? yené ca laabe ra palaciu ne ca xcaadxi gunaa que.
Nabé biaba be hombre runi dxiiña ndaani palaciu sti rey que, peru qué ganna di pa israelita laabe purti maca gudxi Mardoqueo laabe cadi gabi di be gasti irutiꞌ. Irá dxi rie Mardoqueo ra palaciu que, riguuya xi nuu xa be.
Biaꞌ tubiza de nuu be raqué ma uca tocar laabe gasi né be rey, ne nabé uyuulaꞌdxi rey que laabe, jma que ca xcaadxi gunaa que, ne biꞌni laabe reina cubi. Peru laca qué ñabi di be rey pa israelita laabe.
Ti dxi bina diaga Mardoqueo na chupa dxu ni rapa rey que, na caꞌ chi guuti ca rey para gudxi ni laabe, ne laabe ma gudxi be ni rey. Óraque biseenda rey Asuero tu ye guuya pa dxandí ni, ne ora gunna dxandí ni na be que la? bisenda guuti iropa dxu que. Ne na ucaa cabe ni lu guiꞌchiꞌ, ra cá irá ni huayaca dede dxi bisulú guni mandar.
Lade cani runi xhiiña rey zeeda tobi hombre lá Amán. Nabé biaba Amán rey ne bieche né rey laa. Ne bidii rey que laa ti dxiiña jma risaca. Cadi ngue si sínuque na rey que rabi irá xpinni usaba ique caꞌ lú Amán. Ne irá xcaadxi binni que biꞌni ca ni, peru Mardoqueo qué niná nusaba ique ora tidi Amán.
Ne ora gunna Amán qué na Mardoqueo usaba ique neza lú la? gudó dí laa, ne ucalaꞌdxi ñuuti Mardoqueo, ne cadi Mardoqueo si, sínuque ne irá xixé ca israelita. Ne gudixhe cabe xi dxi jma galán guuti cabe laacaꞌ.
Óraque uyé be ra nuu rey que ne na be rabi be laa:
--Irá ladu ne irá guidxi ra runi mandar luꞌ reeche stale binni de ti grupu ni qué riná uzuuba stiidxa luꞌ, ne yanna rabe naquiiñe gati cabe.
Para na rey que rabi laabe, guni be modo ruuya be iree ni jma jneza, ne ucaa be ti guiꞌchi ra iníꞌ naquiiñe gati ca binni que. Ne cadi ngue si, sínuque bidii rey que laabe aníu stiꞌ para guni sellar be ni. Óraque na be gaca ti guiꞌchiꞌ che irá xixé guidxi ra runi mandar rey Asuero, para guuti cabe ca israelita ni nabeza raqué dxi ma nexhe gaca ni que.
Ora gunna Mardoqueo ni, nabé ucaná ladxidóꞌ ne zaqueca ca xcaadxi israelita que. Raqué uyuu tu gudxi reina Ester de que nuu Mardoqueo lutu ne cayuunaꞌ cucaa ridxi purti cayacaná ladxidóꞌ.
Para biseenda reina que tobi ni runi xhiiñaꞌ, chi naba diidxa Mardoqueo xi cayaca, xiñee nuu zaqué. Uyé xpinni reina que ne unaba diidxa Mardoqueo, para byuíꞌ né Mardoqueo laa ma naguixhe cabe guuti cabe ca israelita. Ne biseenda guiꞌchi ra bicaa Amán padxí nexhe gati cabe que ra nuu reina, ne na rabi ni uyé que gabi reina que iníꞌ né rey que ulá laacaꞌ.
Ra bigueta ni biseenda reina que byuíꞌ né laa xi na Mardoqueo. Bigueta biseenda be xpinni be que sti tiru ra nuu Mardoqueo, chi usietenalaꞌdxi Mardoqueo, iruti zanda chuꞌ ra nuu rey pa qué cuidxi rey laa. Purti pa chuꞌ tuuxa sin cuidxi rey laa la? zati. Ti modo si zanda ilá tuuxa pa usigaa ná rey vara de oro stiꞌ ne iníꞌ zaa nuu ngue, zaa ibani. Ne na be ma raca ti beeu qué huanaba di rey che be ra nuu.
Para bigueta xpinni be que uyé ra nuu Mardoqueo sti tiru, peru na Mardoqueo, gasti naca pa reina laabe purti laca zati be dxi gati ca xcaadxi israelita. Ne cadi nga si na, pa qué racalaꞌdxi be chuꞌ be ra naxoo la? zaa nuu ni purti ziuu tu ulá laacaꞌ, ne abati zaquiiñe ni laabe purti ne laabe zati be. Laca na Mardoqueo, zanda ca naca be reina para ganda ulá be ca xpinni be ca dxi que.
Bigueta xpinni be que, ne gudxi laabe irá ni na Mardoqueo que.
Bigueta bisenda tidxi be Mardoqueo, na be:
--Zune ni nouꞌ ca neca naxoo ni para naa, peru nírudoꞌ racaladxe cuidxi lu irá ca israelita ni nabeza ndaani guidxi Susa ne guiaana tu sin go to chonna gubidxa iníꞌ né tu Dios pur naa. Naa ne ca xpinne laca ziaana du sin idoꞌdo chonna gubidxa, ne de racá ma ziaa ra nuu rey ca. Ne pa gate la? zaa gateꞌ.
Para uyé xpinni reina que, ye tidxi ni Mardoqueo, ne biꞌni Mardoqueo ni unaba Ester laa que.
Biluxe biaana si cabe sin ño cabe ne uníꞌ né cabe Dios, bicaa reina que ca xpinni guni ca ti endaró gudii go rey Asuero ne Amán. Ne ucuaa xhaba ni jma sicarú, ye uzuhuaa ra puerta cuartu sti rey. Ora biꞌya rey laabe bisigaa ná vara de oro stiꞌ. Óraque biuu be ndaani yoo que.
Para na rey rabi laabe:
--Xi racalaꞌdxuꞌ, Reina Ester.
Para rabi be laa racalaꞌdxi be guni invitar be laa ne Amán ti endaró dxi que. Óraque bisenda caa rey Amán, ne iropa caꞌ uyé caꞌ ra endaró que. Laga cayó caꞌ bini invitar be laacaꞌ chi to caꞌ sti dxi que. Ne gudxi be rey que sti dxi que gabi be laa xi peꞌ racalaꞌdxi be.
Ra biree Amán zibíꞌ bidxaaga lú Mardoqueo, peru qué nindete ique Mardoqueo ora biꞌya laa. Nabé bidxiichi Amán, peru qué ñuni di gastiꞌ, biree zibíꞌ.
Casi yendá ralidxi bizulú cuchá naróꞌ sti nezalú xheelaꞌ ne nezalú ca xhamigu de irá bidxichi ni ma napa, de irá xiiñi ne de dxiiña roꞌ stiꞌ. De ruchá bi yanni na biꞌni invitar reina rey si ne laa yetó caꞌ gueta dxi que, ne chi to ca sti tiru sti dxi que. Peru na qué risaca irá ni laga cayuni dxa israelita lá Mardoqueo que xhiiña rey.
Para na xheela be ne ca xhamigu be rabi laabe uzuhuaa be ti yaga soo, ne sti dxi que siadóꞌ roꞌ gabi be rey ugaanda Mardoqueo raqué. Nabé uyuulaꞌdxi be ni gudxi cabe laabe que. Óraqueca bicaa be ca xpinni be uzuhuaa ca yaga que.
Huaxhinni que qué ganda gasi rey para biseenda tobi de cani runi xhiiña ye caa guiꞌchiꞌ ra cá irá ni huayaca dede dxi bizulú naca rey, ne unaba be laa guꞌnda cani. Para biinda xpinni be que ni, ne biinda ra ca modo beda tixhená Mardoqueo laabe de iropa dxu ni ucalaꞌdxi ñuuti laabe que. Para unaba diidxa be laa pa huayaca xiixa para quixe cabe Mardoqueo pur ni biꞌni que.
Na xpinni be que:
--Coꞌ, Señor Rey.
Óraque pe biuu Amán, ze zinaba laabe udii be ganda Mardoqueo lu yaga soo que.
Peru ziníꞌ ru Amán biiya be laa, ne na be rabi be laa:
--Xi ñanda ñune para niguixe tuuxa ni racaladxe gune xiixa galán para laa.
Amán zacaxá laa cuzeete be la? na:
--Rabe udiiu gacu be xhaba luꞌ ni jma galán ne chuꞌ corona stiu ique be ne quiba be tobi de ca caballu stiuꞌ ne icaa tobi de cani runi xhiiña luꞌ, tobi ni jma luguiá nuu, sa né laabe idubi ndaani guidxi Susa ne ucaa ridxi: <<Sicarí nga runi rey ora racalaꞌdxi guni xiixa galán para tuuxa.>>
Óraque na rey:
--A nja, nabé sicarú modo nouꞌ ca. Yanna, chixhe ye guni chaahui irá ni, ne ucuaa dxa israelita ni lá Mardoqueo que, ne biꞌni laa irá ni nouꞌ ca.
Dede biaande lú Amán. Dxi queca siadoꞌ roꞌ gupa be xidé ucuaa be Mardoqueo neca nanalaꞌdxi be laa. Biꞌni be ni na rey que. Bigacu be laa xhaba rey ni jma galán. Uluu be corona ique. Bidxiiba be laa ti mani sti rey ne ucuaa be laa yené be laa ndaani guidxi que, cucaa be ridxi: <<Sicarí nga runi rey ora racalaꞌdxi guni xiixa galán para tuuxa.>>
Biluxe uzá né si be Mardoqueo biree be zibíꞌ be, ziyacaná ladxidóꞌ be. Ne casi yendá be ralidxi be byuíꞌ né be ni xheela be ne ca xhamigu be. Na be, quélica ñanda ninaba be rey que pa zugaanda be Mardoqueo lu yaga bizuhaa be qué.
Óraque na xheela be ne ca xhamigu be que rabi laabe:
--Pa israelita Mardoqueo ni nouꞌ ca la? gunna dxichi qué zanda quixhe dxí lu laa, sínuque laa zaguixhe dxí lii.
Óraque pe biuu ca xpinni rey Asuero, zi caa laabe chiné laabe ra endaró ni cayuni reina Ester que. Laga cayéꞌ cabe vinu unaba diidxa rey que Ester xi racalaꞌdxiꞌ.
Para na Ester:
--Rinaba lii guni perdonar lu xpidaꞌ ne xpida ca xpinneꞌ purti ma nexhe guti cabe irá du. Pa ñaca nutoo si cabe laadu casi ti esclavu la? qué ñeeda uchiꞌña diaꞌ lii, peru naxoo pe ndi nuu du.
Para na rey:
--Tu laa chi guni nga yaꞌ.
Para na Ester:
--Raríꞌ nuu ni nanalaꞌdxi laadu ca, Amán.
Ora bina diaga Amán ni, bidxibi daata dede biaana dxí ladxidóꞌ. Nabé bidxiichi rey que, biasa biree yaande lu patiu sti jardín que. Amán bizulú canaba lú Ester guni perdonar laa, ne biaba rilú lu lari zuba be lú que. Óraque pe biuu rey ne biiya nexhe Amán cueꞌ Ester, para na racalaꞌdxi Amán ilaaxoo Ester.
Maca gudxi tuuxa rey que de yaga ni bizuhuaa Amán para ganda Mardoqueo que. Para biseenda ca xpinni ye ugaanda Amán raqué. Gudiꞌdi si xiana sti rey, óraque ru gudxi Ester laa xprimu Mardoqueo, para bidii rey que Mardoqueo dxiiña ni biꞌni Amán que.
Peru nuu ru dxa guiꞌchi ra cá gati irá israelita que. Ngue runi bigueta uyé Ester ra nuu rey sti tiru, ne bisigaa ná rey vara de oro sti ra nuu be. Óraque unaba be laa cadi gaca di ni udixhe Amán gaca que, purti pa caa zuuti cabe irá ca israelita. Peru na rey rabi laabe qué zanda di guni gastiꞌ purti ma nexhe aca ni ne ma uca sellar ni ne aníu stiꞌ.
Peru na rabi laabe, laabe ne Mardoqueo zanda ucaa cabe sti guiꞌchiꞌ, ne zaqué biꞌni cabe. Lu guiꞌchi cubi bicaa cabe que na zanda ucaa lú ca israelita tutiisi acalaꞌdxi guuti laaca dxi ma nexhe gati ca que. Ne bidii cabe uca traducir ni irá diidxa riníꞌ binni de irá guidxi ra runi mandar rey Asuero, ne biseenda cabe ni irá xixé ca guidxi que.
Dxi bidxiña dxi ulí cabe gati ca israelita que, biiti caꞌ stale de cani nanalaꞌdxi laacaꞌ, ne lade cani guti que zeeda chii xiiñi Amán. Dede sti dxi que biiti ru ca israelita ni nabeza ndaani guidxi Susa, xcaadxi ni nanalaꞌdxi laacaꞌ. Biluxe si enda ridinde que biꞌni ca ti saa roꞌ.
Ne biseenda Mardoqueo ti guiꞌchi ra nuu irá israelita na, irá iza guni ca ti saa roꞌ para guietenalaꞌdxi caꞌ modo bilá ca de cani nanalaꞌdxi laacaꞌ. Ne zaqué uca ni, irá binni ni nabeza ca guidxi roꞌ bizulú biꞌni ca saa que día quince de lu doce beeuꞌ. Peru ca binni ni runi dxiiña rañaa ne cani nabeza guidxi huiiniꞌ la? biꞌni cani catorce. Ne ulee lá cabe saa que Purim.
Nabé bisaca Mardoqueo ndaani Persia, rey si jma bisaca que laabe. Ma adxé laabe para Amán. Laabe la? ucané be ca israelita, ne irá xixé ca bidxibi ca laabe.
RA BIGUETA SACERDOTE ESDRAS JERUSALÉN
(Esdras 7-10)
Jma de cuarenta iza ma udiꞌdi de bicuí ca israelita yuꞌduꞌ, bigueta tobi de ca sacerdote lá Esdras Jerusalén. Bigueta be de guidxi Babilonia, xaíque sti ca caldeu. Nabé ruunda be stiidxa Dios ne runi be ni na ni, ne rusiidi be ni ca xcaadxi. Ne na xaíque sti Persia zaa ibigueta irá ca israelita ni racalaꞌdxi chiné laabe. Stale tu bigueta ne laabe, caadxi sacerdote ne levita.
Ne cadi bidii si rey lugar ibigueta cabe sínuque bidii bidxichi laacabe sí cabe mani usigaꞌde cabe Dios, ne na rabi laacabe intiisi iquiiñe cabe, laa zudii. Ne laaca biseenda guiꞌchiꞌ lú ca xpinni, cani cayuni mandar ndaani guidxi Judá, cadi uquixe caꞌ ca sacerdote ne ca levita impuestu, ne gudii caꞌ endaró laabe ne bidxichi para iquiiñe be ra yuꞌdu que.
Peru ante iree cabe ndaani guidxi Babilonia ibigueta cabe Judá la? biaana cabe sin ño cabe ne uníꞌ né cabe Dios. Unaba cabe laa gapa laacabe neza. Biꞌni cabe zaqué purti catuí lú be inaba be rey que gudii dxu gapa laacabe, ne maca gudxi be ca binni que de que rapa Dios cani rusisaca laa. Ne dxandí ni, bicabi Dios laacabe, gupa laacabe neza ne qué nizaaca cabe gastiꞌ. Nazaaca yendá ca taza ni risaca ziné cabe que, ne zaqueca yendá né cabe bidxichi para yuꞌdu que Jerusalén.
Ra yendá be Jerusalén biiya be stale de ca israelita, dede ne caadxi sacerdote ne levita, ma bichaganá gunaa de sti guidxi, gunaa ni zinanda bidóꞌ.
Nabé ucaná ladxidóꞌ be, ne uníꞌ né be Dios na be:
--Señor, ca bixhoze gola du qué nuzuuba ca stiidxa luꞌ, ngue runi bisaba ná lu laacaꞌ. Bidiiu lugar biiti cani nanalaꞌdxi laaca laacaꞌ o yené laaca guidxi zitu. Yanna ma bidxigueta lu laadu Jerusalén, gueda guni chaahui du yuꞌdu stiuꞌ, ne bicuudxi lu ladxidóꞌ rey de Persia gaca nachaꞌhui ne laadu. Peru ma ngue ca cayuni du, ma zinanda du irá enda nadxaba biꞌni ca bixhoze gola du.
Laga caníꞌ né be Dios bidxiña irá binni que, uluu leꞌ laabe, ne na caꞌ zuseenda caꞌ ca gunaa de sti guidxi ni bichaganá caꞌ que ne xiiñi caꞌ ibigueta ra nuu xfamilia. Ne dxandí biꞌni cabe ni. Irá gunaa ni bichaganá cabe ni cadi israelita bidxigueta cabe laacaꞌ xquidxi caꞌ, laaca ne ca xiiñi cabe purti lu stiidxa Dios na, cadi ichaganá di ca israelita gunaa de sti guidxi ni cadi za de laacaꞌ.
RA CAYACA NÉ NEHEMÍAS CA ISRAELITA CANDISA CA LINDAA STI JERUSALÉN
(Nehemías 1-7)
Guyuu ti israelita lá Nehemías nabeza ndaani guidxi Susa, xaíque sti Persia, ne runi be xhiiña rey Artajerjes de Persia. Ti dxi bigueta Hanani, biꞌchi be, ne xcaadxi binni de Jerusalén, bigueta ca de Judá uyé ca Persia. Unaba diidxa be laaca, xi nuu xa ca israelita Jerusalén. Para byuíꞌ né ca laabe pabiáꞌ nagana cayuni cani nanalaꞌdxi ca israelita laacaꞌ ne dede yanna caꞌru guiasa lindaa sti Jerusalén. Nuu ni de yanna casi bisaana ca ejercitu sti Nabucodonosor, rey sti ca caldeu, ni.
Ora gunna be ni, nabé ucaná ladxidóꞌ be, ne uníꞌ né be Dios, na be:
--Señor, nabé nandxoꞌloꞌ, ne ora gaꞌbu cani nadxii lii, cani ruzuuba stiidxa luꞌ zuꞌnu xiixa pur laaca la? ruꞌnuꞌ ni. Laadu, ca israelita, nabé huacheꞌ né du lii, qué huazuꞌba du stiidxa luꞌ. Ne bisaba nouꞌ laadu, bidiiu lugar yené cani nanalaꞌdxi laadu laadu zitu de xquidxi du, peru nouꞌ pa ibigueta uzuꞌba du stiidxa luꞌ, zudxigueta lu laadu xquidxi du. Nga runi yanna canaba lii icabi lu naa, bicuudxi ladxidó rey ti ora chi naba laa udii ibigueta Judá la? uziguenda.
Bindaa de ngue ti dxi ra zisaana be vinu gue rey, biiya nusaba ique be, para unaba diidxa laabe xiñee nuu be zaqué.
Qué na ga be iníꞌ be purti nabé bidxibi be, peru raqué nuu be biꞌni be ti stipa ne gudxi be laa xiñee nuu be zaqué, na be:
--Ximodo ndi zanda guiecheꞌ. Nanna dxiꞌche caꞌru guiasa lindaa sti Jerusalén. Yanna, pa riulaꞌdxu xhiiña la? rinaba lii useendu naa Judá chindisa lindaa sti Jerusalén.
Yo na rey, biziguenda useenda laabe Judá, ne biꞌni laabe gobernador de raqué. Ne cadi ngue si, sínuque bicaa guiꞌchi lú irá ca ni runi mandar ca guidxi nuu gaxha de raqué, gudxi laacaꞌ gacané ca laabe. Zacá nga bicabi Dios ni unaba be laa.
Ma raca trece iza de bigueta Esdras Jerusalén dxi guyé be que. Chonna gubidxa de nuu be Jerusalén bichiña be caadxi hombre ne biree cabe huaxhinni ye guuya cabe lindaa que. Ye guuya cabe paraa naquiiñe gaca chaahui ni, peru qué ñabi di be ca israelita xi cá ique be guni be. Biiya si be ximodo nuu ni.
Óraque ru bigueta be ne gudxi be laacaꞌ racalaꞌdxi be gacané ca laabe indisa be lindaa que, ne gudxi be laaca pabiáꞌ huayaca né rey que laabe ne bidii stiidxa laabe zacané ru laabe. Ne irá xixé caꞌ na caꞌ zaa gaca ni, para bizulú ca binni que biꞌni ca dxiiñaꞌ.
Nabeza chonna hombre raqué, tobi lá Sanbalat, stobi lá Tobías ne stobi lá Gesem. Nabé nanalaꞌdxi caꞌ ca israelita, ne ora gunna ca xi cayuni cabe que la? bizulú ca bilaa ca diidxa laacabe, ne na caꞌ racalaꞌdxi cabe guiasa cabe ucaa lú cabe rey de Persia.
Para na be rabi laacaꞌ:
--Cayacané Dios ca israelita de irá ni cayuni caꞌ, ne laatu la? --rabi be laacaꞌ--, qué gapa tu xidé cuꞌ ruaa tu raríꞌ purti cadi israelita laatu.
Qué ñaana dxí di cabe de ñuni cabe dxiiñaꞌ. Undaa cabe dxiiña que lú cabe, ti cani nabeza tobi si guidxi la? guni dxiiña tobi si lugar. Ra cayuni cabe lindaa que laca biꞌni cabe puertaꞌ. Peru qué ñaana dxí di Tobías ne Sanbalat de nulaa diidxa laacabe, na caꞌ, qué ziuu dxi unduuxe cabe lindaa que ne qué igana guiaba ni sti tiru.
Peru uníꞌ né Nehemías Dios, unaba lú Dios acané laaca ne udii izaaca Sanbalat ne Tobías ni canaba para laaca que.
Ra ma ze cabe galaa de lindaa que, nabé bidxiichi cani nanalaꞌdxi laacabe que, ne na caꞌ ma qué zulaa si ca diidxa laacabe, sínuque chi ucaa lú ca laacabe ti guiaana dxí cabe de guni cabe dxiiñaꞌ.
Ora gunna cabe xi na ca ngue chi guni la? uníꞌ né cabe Dios unaba cabe acané laacabe. Laca guluu cabe caadxi tu gapa raqué. Caadxi de cani cayuni dxiiña que biree ca gana, peru na Nehemías rabi laacaꞌ cadi guiree di ca gana sínuque ucaa lú caꞌ purti zacané Dios laacaꞌ.
Ra biꞌya Sanbalat ne Tobías ma naguixhe chaahui cabe para ucaa lú cabe la? ma qué nucaa lú di ca laacabe.
Para bigueta cabe biꞌni cabe dxiiña lu lindaa que sti tiru. Bicaa Nehemías galaa de laacabe guni dxiiña lu lindaa que, ne xcalaa cabe que gapaꞌ. Ne irá hombre ni cayuni dxiiña que nanda ca machete. Laca gudixhe be ti hombre gapaꞌ ne ora guꞌya zeeda ca ni zeeda ucá lú laacabe la? ucaa trompeta ti ganna irá cabe. Ca dxi que la? irá xixé ni cayuni dxiiña que biaana ndaani guidxi que huaxhinni, rasi caꞌ idubi nacu ca lari ne nexhe ca machete cueꞌ caꞌ, ti ora tiisi gueeda cani nanalaꞌdxi laacaꞌ maca ziucaa lú caꞌ.
Laga cayaca chaahui lindaa que mala gunna be nuu caadxi de ca israelita ni napa bidxichi, cayaxha layú sti ca xcaadxi ni qué gapa bidxichi para guiaxa ni nuzaabi ca ngue laacaꞌ, ne laca cacaa caꞌ ca xiiñi ca binni que casi esclavu.
Nabé udinde né be laacaꞌ ne bisietenalaꞌdxi be laacaꞌ cá lu stiidxa Dios cadi jneza guni ca zaqué. Ne bicaa be laacaꞌ udii stiidxa ca zudxigueta caꞌ layú ni guxha caꞌ sti ca binni que ne undaa caꞌ ca exclavu que. Ne neca naquiiñe niguixe caꞌ impuestu lú ná be, qué nuquixe di be laacaꞌ purti nanna be pabiáꞌ stale caguixe ca lu ná rey.
Ca dxi que biluxe undisa cabe lindaa que, ma ca puerta si stini riaadxa icá. Peru ora gunna Sanbalat, Tobías ne Gesem ma puerta si que riaadxa la? ucalaꞌdxi ca niguite ca laabe. Unaba ca laabe che be chi dxaaga be laaca paxaraa. Peru cadi dxandí di ucalaꞌdxi ca güi né ca laabe diidxa sínuque cuyubi si caꞌ uxhele ca laabe de Jerusalén para guuti ca laabe.
Peru laabe laca nexhená be, qué ñanda di niguite ca laabe, sínuque bisenda tidxi be laacaꞌ, na be:
--Napa stale dxiiñaꞌ guneꞌ, qué zanda chaaꞌ.
Bigueta gudxi ru ca laabe ñe be biaꞌ xhonna tiru, peru ngue ca gudxi be laacaꞌ. Bigueta na caꞌ ñe be sti tiru, ne ma na caꞌ racalaꞌdxi be guiasa be ucaa lú be rey de Persia ti cui be de rey ndaani guidxi Judá. Peru na be rabi be laacaꞌ cusiguii si caꞌ. Nanna be racalaꞌdxi ca uchibi caꞌ ca israelita ti cadi ucaa ca puerta sti lindaa que. Ne jma rusi biꞌni be dxiiñaꞌ.
Ti gueelaꞌ ye ganna be tobi ni na be xhamigu be, ne na xhamigu be que rabi laabe, nuu caadxi ni nanalaꞌdxi laabe racalaꞌdxi guuti laabe huaxhinni que. Ne na rabi laabe xiñee que chi ucaachi lú be ndaani yuꞌdu roꞌ. Peru rabi be laa, qué zie di be purti ca sacerdote si zanda guiaana ndaani yuꞌdu que.
De raqué gunna be Sanbalat ne Tobías gudixe xhamigu be que para gabi laabe zaqué, purti pa niguiaana be ndaani yuꞌdu que la? óraque huaaxa ñapa ca xi nugaani ca luguiá be.
Qué nindaa de ngue ma biluxe lindaa que, biluxe chaahui pe ni. Casi chupa beeu bindaa para biluxe ni. Ne irá xixé binni nabeza gaxha de Judá, dede cani nanalaꞌdxi laacabe, biiya ca dxandí Dios gucané laacabe.
Gudxi be laaca cadi uxhele caꞌ ca puerta sti lindaa dede ora ma birá dxichi gueelaꞌ ne guieegu cani neca zuhuaa cani cayapa raqué. Xirooba layú nuu ndaani guidxi que, peru huaxiéꞌ binni nabeza raqué. Ngue runi bicuudxi be xcaadxi binni israelita, chi ndeza Jerusalén.
RA BISIIDI NEHEMÍAS NE ESDRAS CA ISRAELITA UZUUBA STIIDXA DIOS
(Nehemías 8-13)
Lu gadxe beeu de binduuxe ca israelita lindaa sti Jerusalén que, uyé ca ni nabeza Judá Jerusalén ye guni ca saa, saa ni rabi cabe saa sti enramada que.
Ra biꞌya Esdras ma nuu irá cabe tobi si, ulee guiꞌchi ra cá ca stiidxa Dios, ne gudxiꞌba ti ra nasoo ti ganda guna diaga cabe laa, biinda né ni laacabe. Ne bisiene laacabe xi na ni ti guiene chaahui cabe ni ne guni cabe ni na ni. Ucané ca levita laabe bisiidi be ni.
Ra bina diaga cabe xi na ni la? nabé ucaná ladxidóꞌ cabe purti nanna dxichi cabe qué huazuuba cabe stiidxa Dios. Peru na Esdras, ne gobernador Nehemías ne ca levita rabi laacabe cadi gacaná di ladxidóꞌ cabe purti cayuni cabe saa para usisaca cabe Dios ne naquiiñe guieche cabe.
Óraque biree cabe ye chuugu cabe caadxi rama, casi na lu stiidxa Dios guni cabe, ne bicuí cabe caadxi ramada huiiniꞌ uleza cabe ndaaniꞌ. Ma xadxí qué huayuni cabe saa que, dede dxi biuu né Josué laacabe Canaán, ne nga ma raca stale iza.
Veinticuatro de beeu queca bidxiña irá binni que para gabi ca Dios pabiáꞌ cayacaná ladxidóꞌ caꞌ purti nanna ca huayuni ca stale enda nadxabaꞌ. Bisaana cabe galaa dxi que para si ucaa diaga cabe stiidxa Dios, uyuu tu biꞌnda né ni laacabe. De raqué uníꞌ né cabe Dios ne gudxi cabe laa pabiáꞌ naná nuu ladxidóꞌ cabe pur irá enda nadxaba ni huayuni cabe, ne bidii cabe diuxquixe laa ne bisisaca cabe laa.
Laca bietenalaꞌdxi cabe irá ni biꞌni Dios pur ca bixhoze gola cabe dede Abraham hasta dxi yené cani nanalaꞌdxi laacabe adxé guidxi. Unaba cabe lu Dios acané laacabe purti nuu ru cabe xaꞌna ná rey de Persia neca ma nabeza cabe ndaani guidxi Judá.
De raqué bidii stiidxa cabe Dios zuzuuba cabe stiidxaꞌ ne irá cabe guyuu cabe tobi si. Na cabe ma qué zachaganá di cabe irutiꞌ ni cadi de laacabe, ne qué zazíꞌ di cabe gasti lu dxu dxi enda riziilaꞌdxiꞌ o intiisi dxi cayaca saa sti Dios.
Ne zusaana cabe ti iza cadi cuꞌ cabe biní para iziilaꞌdxi layú que cada gadxe iza. Ne na cabe pa nuu tu nuzaabi tuuxa la? zaxá stiiñeꞌ o pa nuu tu ucuaa tuuxa casi esclavu la? zundaa ngue, ne zaguixe cabe impuestu ti cadi guiaadxa bidxichi ndaani yuꞌduꞌ.
Ne ti idale binni ndaani guidxi Jerusalén la? biaana cabe na cabe tobi lu cada chii binni de laacabe ni cadi naca xaíque che chibíꞌ ndaani guidxi Jerusalén.
Doce iza de ngue biree Nehemías ze zigana rey Artajerjes de Persia. Ne laga qué guinni be guyé ti hombre lá Tobías ni cadi israelita, ti amonita, ra nuu sacerdote Eliasib, yenaba pa zanda guiaana ndaani ti cuartu sti yuꞌduꞌ que, ne yo na Eliasib bidii laa.
Bindaa huiini de ngue bigueta Nehemías Judá, ne ora gunna xi biꞌni Eliasib que la? nabé bidxiichi purti cá lu stiidxa Dios cadi guiuu di amonita ndaani yuꞌduꞌ. Para ucuaa be irá sti Tobías, bisaꞌbi be, ne bicaa be laaca usiá ca yuꞌdu que ne guiaana ni nayá guieꞌ neza lú Dios sti tiru.
Laca guyuu tu gudxi Nehemías qué niguixe cabe caadxi levita saca biꞌni dxiiña, ngue runi biree caꞌ zibíꞌ caꞌ xquidxi caꞌ. Para yecaa be laacaꞌ bidxigueta be laaca Jerusalén ne bidii be guni caꞌ dxiiña ndaani yuꞌduꞌ, ne bisaana be tuuxa quixe laacaꞌ.
Ne laca gudxi cabe laabe nuu caadxi israelita cayuni dxiiña dxi enda riziilaꞌdxiꞌ ne nuu xcaadxi redané endaró Jerusalén rutoo dxi que. Ngue runi bicaa be ca binni que useegu puerta lindaa que ne cadi ixele ni idubi naca dxi enda riziilaꞌdxiꞌ. Ra beeda ca dxu, beda utoo dxi enda riziilaꞌdxi la? biaana fuera, qué ñanda ñuu caꞌ dede sti dxi que. Ne laca udinde né be laacaꞌ, ne óraque ru biiya ca dxandí ni caníꞌ be, cadi caguite né si be laacaꞌ. Ne ma qué ñe ru ca Jerusalén dxi enda riziilaꞌdxi.
Laca bisaba ná be ca hombre bichaganá ni cadi za de israelita, ne bicaa be laaca udii stiidxa caꞌ ma qué zuni ru cani. Laca guxha be dxiiña ti sacerdote bichaganá xiiñi Sanbalat, purti Sanbalat nga tobi de cani nanalaꞌdxi ca israelita.
RA YE GÜI NÉ MALAQUÍAS CA ISRAELITA STIIDXA DIOS
(Malaquías 1-4)
Biluxe si lindaa gucané Nehemías bicuí ca israelita Jerusalén, biseenda Dios profeta Malaquías chi güi né ca binni Judá stiidxaꞌ. Na Malaquías:
--Na Dios, laatu, ca sacerdote, qué ridxibi di tu laabe casi naquiiñe guni tu. Ne ora rusigaꞌde tu laabe maniꞌ la? rudii tu mani ni cadi nazaaca. Zacaxá tu qué ganna be xi cayuni tu. Nin ca binni redané laacame, qué ridxibi di laabe. Laca xa nudii tu ca mani ca gobernador saca impuestu. Coꞌ njaꞌ. Zacaxá tu qué ganna Dios xi cayuni tu. Dede binni sti ladu rudii mani ni jma galán Dios que laatu.
&Laatu, ca sacerdote caꞌ, lugar de nusiidi tu binni stiidxa Dios, laga rusiidi tu laaca usiguii caꞌ ne guni ca enda nadxabaꞌ. Qué huayuni di tu ni bidii stiidxa Dios ca bixhoze gola tu, ne nga runi ma bidii Dios lugar cadi idxibi binni laatu.
&Ni zanda gabe laatu la? israelita caꞌ, qué runi tu ni ma bidii stiidxa tu stobi guni tu para laa, ne zaqueca qué runi tu ni ma bidii stiidxa tu Dios guni tu. Richaganá tu binni de sti guidxi, ne nuu caadxi de laatu rilaa né xheelaꞌ. Ma bixhacalaꞌdxi Dios irá enda nahuati stitu ca. Laatu na tu nachaꞌhui ca binni nadxabaꞌ. Ne óraque na tu: <<Paraa nuu Dios chaꞌhui ni racané binni.>>
&Peru gabe caꞌ laatu, ziuu dxi useenda Dios ti xpinni gueda tixhe chaahui neza tidi Dios ra gueeda, ne zeeda be ndaani yuꞌdu stibe. Peru irutiꞌ zaná uzuhuaa neza lú be purti óraque huaaxa ne pe stale xiana zabee be irá enda nadxaba ni nuu ndaani yuꞌduꞌ. Ne zacá ma zanda usigaꞌde ca sacerdote laabe ni jma galán.
&Ne zugaani be irá enda nadxaba ni huayuni tu luguiá tu purti laatu la? runi tu brujería, riuu né tu ni cadi xheela tu, rusiguii tu, riguite tu ni qué gapa gastiꞌ ne ca dxuꞌ. Irá tu guni zacá la? rihuinni dxichi ca qué ridxibi Dios.
&Dios qué ruchaa diꞌ, zá ru tu de Jacob. Nga runi pa guni tu ni ma bidii stiidxa tu Dios la? laa laca zuni ni ma bidii stiidxa laatu. Laicaa irá ni udii layú stitu, laguni ni chii ndaa, ne tindaa latané usigaꞌde tu Dios purti nga nga ni canaba be laatu. Laguni ni guꞌya tu ti guꞌya tu xi gacaꞌ. Zuuya tu jma galán zaree ni para laatu.
&Laatu na tu cadi naquiiñe uzuuba tu stiidxa Dios purti ca binni qué ruzuuba stiidxa Dios, ca binni nadxabaꞌ, jma napa caꞌ que laatu. Laaca nadxiba lú caꞌ, cadi cuzuuba ca stiidxa Dios ne gasti qué huayaca caꞌ. Peru na Dios zadxiña dxi zanitilú ca binni ni qué uzuuba stiidxaꞌ, casi riaꞌqui guixi, peru cani uzuuba stiidxa be la? ma galán zaree ni para laacaꞌ. Ngue runi cadi ixele tu de stiidxa Dios ni bisiidi Moisés ca bixhoze gola nu lu dani Sinaí.
Ne laca na Malaquías:
--Ziuu ti dxi zuseenda Dios profeta Elías ne Elías zuni para chuꞌ né binni xiiñi tobi si, ne zaca ni ra ma yaca iluxe guidxilayú.
RA BIDII DIOS LUGAR UCANÁ TOBI HOMBRE NI QUÉ NIREE CHÚ DE LAA
(Job 1:1-2:10)
Ma xadxí uyuu tobi hombre nabé napa bidxichi lá Job. Nabé rusisaca be Dios ne nisi ruyubi be guni be ni jneza, nabé nachaꞌhui be ne riá be binni qué gapa bidxichi. Qué ñuu dxi niguite be irutiꞌ.
Ti dxi bidxiña irá ángel ra nuu Dios, ne laca bidxiña Binidxabaꞌ. Para na Dios rabi Binidxabaꞌ xi nouꞌ xouꞌ de Job yaꞌ; tobi hombre ni jma nachaꞌhui de idubi naca guidxilayú njaꞌ, ne qué rixele be de naa.
Óraque na Binidxabaꞌ:
--Paraa chi xele Job de lii yaꞌ. Ma bidiiu laa jma bidxichi. Guxha cani laabe, guꞌyu pa qué zaguu dí be lii neza lú couꞌ.
Para na Dios:
--Zaduꞌya nu pa dxandí ni nouꞌ ca. Uyé ne guxha laabe irá ni napa be, peru qué chi tanu laabe.
Oraqueca biree Binidxabaꞌ ze ne biseenda stale enda naná luguiá Job. Biniti irá yuze sti Job, irá burru, irá chiva, irá camellu. Ne laca biseenda guuti Binidxabaꞌ irá xiiñi be. Tobi tobi de ca ni runi xhiiña be biuu ni na ma guti xhiuze be, ni na ma guti xpurru be, ni na ma guti xhiba be, ni na ma guti xcamellu be, ne mala biuu stobi stobi ni na ma guti ca xiiñi be.
Nabé ucaná ladxidóꞌ be ne bisaba ique be, peru na be:
--Xie lade guleꞌ, qué ñeda nia diaꞌ gastiꞌ ne xie lade gateꞌ. Dios bidii irá ni naa ne laca laa guxha ni naa. Diuxquixe Dios.
Ne biniti be irá xixé stibe dede ca xiiñi be, peru qué ñuu ora niníꞌ be xiixa ñuniná Dios.
Bigueta bidxiña ca ángel sti tiru ra nuu Dios, ne laca beeda Binidxabaꞌ ne laa.
Para na Dios rabi laa:
--Ma biiyu Job la? neca bicuudxi lu naa bidiee guniná lu laabe, peru de yanna qué huaxele di be de naa.
Óraque na Binidxabaꞌ:
--Purti qué ñaca be gasti xa. Bidii aca huará be, guꞌyuꞌ, pa qué zaguu dí be lii neza lú couꞌ.
--Janna pue --na Dios--, ye guni huará laabe, peru qué chi guuti lu laabe.
Para uyé Binidxabaꞌ ne bichá beede ladi Job. Nabé ucaná Job.
Ora biꞌya xheela be laabe, na:
--Enda huati nga cayuꞌnuꞌ. De yanna cusisaca lu Dios. Uluu dí laabe ne guti.
Óraque na Job:
--Bisaana laꞌ enda huati, xa gunaa. Xiñee dxi cudii be laanu iráꞌ ni galán que, qué niguiche ruaa nu yaꞌ. Yanna tisi ma cadi galán caree irá ni laanu, ma quiche ruaa nu la? Coꞌ xa, jñaaꞌ.
Ne zacá biꞌni Job, qué ñaana dxí de nusisaca Dios ne qué niníꞌ gasti ni ñuniná Dios.
RA YE GANNA CA XHAMIGU JOB LAA
(Job 2:11-14:21)
Napa Job chonna xhamigu, Elifaz, Bildad ne Zofar. Ora gunna ca xhamigu be xi cayaca be la? uníꞌ stiidxa ca chi ganna ca laabe ne chi zaca ca laabe. Casi yendá caꞌ gurí ca cueꞌ be, ne qué niníꞌ ca gasti purti biiya ca pabiáꞌ cayacaná be. Zaqué uyuu ca ti semana.
Ma laabe nga beda iníꞌ be, rabi be laacaꞌ:
--Ojalá qué ñuu dxi ñaleꞌ, jma peca galán ñate que modo cayaca naꞌya riꞌ.
Óraque na Elifaz, tobi de ca xhamigu be que, rabi laabe:
--Tutiisi cayacaná ma zigannu laa ne raꞌbu laa, cadi chuꞌ xizaa. Ne yanna ma lii piouꞌ cayacaná luꞌ ne qué ganda gua lu ni. Bietenalaꞌdxiꞌ racané Dios ca ni nachaꞌhuiꞌ ne rusabaná ca ni nadxabaꞌ. Zanda ca bichee lu nga runi. Yanna unaba diidxa laabe paraa bichee neu laabe, ne gudixhe chaahui né ni laabe ti acané be lii aca lu nazaaca sti tiru.
Óraque na be rabi be xhamigu be que:
--Rarí nuaa, ruuya tu cayaca naꞌyaꞌ. Lugar de ña tu naa neca caadxi huiini la? lágala cudxiba tu donda luguiaꞌyaꞌ. Na tu huachee nga runi, lagabi naa xi bineꞌ. Pa ñanda si ñate ndi. Xiñee cadi cusaananá Dios naa, ne xiñee redané be laanu guidxilayú ne óraque rutiidi be laanu ra naná. Pa huachee nia laabe la? xiñee qué uxhá be stonda yaꞌ.
Óraque na Bildad:
--Irá xixé nu nanna nu jneza runi Dios, ne ora cayacaná tuuxa la? cayacaná purti biꞌni xiixa ni cadi jneza.
Para na be:
--Nanna dxicheꞌ qué huayune gastíꞌ ni nadxabaꞌ, peru tu naa para icaayuáꞌ nia Dios, nin quélica cacabi be naa. Zanda ca nin qué rulabi be pa nachaꞌhui binni o pa nadxabaꞌ. Ñacaladxe ñabi be naa paraa bichee nia laabe. Ñuuladxe ñanna ni.
Óraque na Zofar rabi laabe:
--Riníꞌ huaahua siouꞌ, Job. Ruchá lu naróꞌ stiuꞌ. Na luꞌ qué huayuni lu gastí ni nadxabaꞌ, peru pa niníꞌ né Dios lii la? nanna xi irá ñabi lii yaꞌ, purti laa nanna tu nga nachaꞌhuiꞌ ne tu nga nadxabaꞌ. Zanda ca biꞌni lu xiixa ni nabé nadxabaꞌ nga runi. Yanna unaba laabe uxhá be stonda luꞌ, biyubi chuꞌ neu laabe tobi si. Uníꞌ né laabe, ne ziaana dxí de acaná luꞌ.
Ma bixhacalaꞌdxi Job de ucaa diaga laacabe. Ngue runi ucabi laacabe:
--Laatu na tu nuu xpiaani tu, peru naa laca cadi nahuate diaꞌ. Caguite si tu naa ndiꞌ neca qué huayune diaꞌ gastí ni nadxabaꞌ. Laca huayuuyaꞌ nuu stale binni nadxabaꞌ qué racaná.
&Qué igana para laatu gabi tu naa xi guneꞌ ti cadi laatu ni, peru pa ñaca ni laatu, ñuuya tu. Ne maca nanna irá ni gudxi tu naa ca. Ne laca nannaꞌ nanna Dios irá xixé ni raca guidxilayú. Laatu cuchenda si tu irá ni ne enda rusiguii stitu. Jma ñuu xpiaani tu pa nigani ruaa tu.
&Yanna laucaa diaga naa. Cadi zacaxá tu zaguite tu Dios ra caníꞌ tu naa neza lú. Ñee qué ridxibi tu Dios la? Ñuuladxe piaꞌ ninié nia laabe para ñabi be laatu, gastí qué huayuneꞌ, ne laca ñuuladxe ñabi be naa xi huayune ni cadi jneza purti naa qué ganna xii ni. Qué ganna xiñee cayaca naꞌyaꞌ, ne qué ganna xi guneꞌ.
RA GUDINDE NÉ CA XHAMIGU JOB LAA
(Job 15-21)
Óraque na Elifaz sti tiru:
--Job, lii zaꞌbi stiidxa luꞌ nuu xpiaani luꞌ, peru caníꞌ huati lu nagasi. Ruluíꞌ qué ridxibi lu Dios casi naquiiñe idxibi cabe laa, ne nga rusihuinni huachee luꞌ. Gunna nuu hombre jma huaniisi que lii ne jma nuu xpiaani que lii. Ñee qué gannu, irutiꞌ nachaꞌhui neza lú Dios la? Casi cayabe lii ca, binni nadxaba nga racaná.
Para rabi be laa:
--Pa ñaca lu naa ne naa ñaca lii, ñanda ninié casi caníꞌ lu ca ne ñapa caꞌ ni ñabe lii, peru zuluáꞌ siaꞌ naa jma ñuuladxe nizaaca lii lugar de ninié lii. Lii nouꞌ ria lu naa, peru cudxiiba lu donda iqueꞌ. Cayaca cani nanalaꞌdxi naa laga cayaca naꞌyaꞌ, cayaani ná ca naa.
&Dede ca binni ni jma nachaꞌhuiꞌ qué ganda guiene xiñee cayaca naꞌyaꞌ. Ñee qué zanda gabi tu naa xiixa jma galán que ni ma gudxi tu naa ca la? Iduꞌya nu pa nin tobi de laatu qué zuluíꞌ pa dxandí nga nuu xpiaaniꞌ.
Óraque na Bildad rabi laabe:
--Xiñee qué iníꞌ iꞌcuꞌ ante iníꞌ luꞌ, Job. Ma qué gannu uná nga ni dxandíꞌ ne ni cadi dxandíꞌ. Bietenalaꞌdxi, cani nadxabaꞌ nga racaná.
Para na be:
--Riníꞌ huaahua si tu. Ngue ca ngue ca ma nuu tu racá, ma na tu bine xiixa ni nadxabaꞌ, peru naa nanna qué ñune diaꞌ gastíꞌ. Ma biaꞌcati, qué ganna xiñee cusabaná Dios naa. Nin tobi de ca ni runi xhiiñaꞌ, ca binni lidxeꞌ ne ca xhamiguaꞌ qué na idxiña naa. Cadi na tu cayá tu naa la? Lausihuinni ni yanna pa dxandí cayá tu naa neca caadxi huiiniꞌ, ne ma cadi siñe ru tu naa. Nanna nabani Dios, ne ziuu ti dxi gacané be naa.
Óraque uníꞌ Zofar sti tiru, na:
--Nabé cadxicheꞌ, ne nga runi chinieꞌ. Dxandí stale tiru ruluí jma jneza caree ni para ca binni nadxabaꞌ que cani cayuni jneza, peru bietenalaꞌdxi ziuu dxi guiabaná caꞌ.
Óraque na be:
--Lausieche naa; laudii laꞌ inieꞌ. Huayuuya binni nadxabaꞌ nin ti tiru lu xpida qué huayuu dxi gacaná. Biaꞌ dxi nabani caꞌ nin qué rulabi ca Dios, peru napa ca bidxichi, ribani ca xadxí ne ora ma nagola caꞌ rati ca sin acaná caꞌ. Laatu zanda ca na tu, ca xiiñi cabe guiabanáꞌ, peru cadi dxandí ni.
&Ora ma guti tuuxa la? ma gasti naca pa ucaná o pa coꞌ, ma guti be ngue. Ne ruluíꞌ laca gasti naca pa uca be nachaꞌhuiꞌ o nadxabaꞌ. Neca ne irá ni ma uníꞌ tu ca, caꞌru sica ucuudxi tu naa. Pur irá ni huayuuya lu guidxilayú la? nanna cusiguii tu.
RA BIGUETA UCUAAYÚ NÉ CA XHAMIGU JOB LAA
(Job 22-31)
Ma ra guionna tiru iníꞌ Elifaz, na rabi laabe:
--Nabé nadxaba luꞌ. Nga runi cazaacu irá ndiꞌ. Nannu couꞌ runiná Dios cani nadxabaꞌ. Nga runi cayabe lii, ma cadi uchee luꞌ. Bizuuba stiidxa Dios ne laa zacané lii indisa ique luꞌ sti tiru.
Óraque na be:
--Nanna dxicheꞌ qué huachee diaꞌ, peru qué ganna xiñee ruluíꞌ qué na Dios ucaa diaga naa. Nanna nuu tiru racaná ca binni ni nadxabaꞌ, peru naa cadi nadxaba diaꞌ.
Óraque na Bildad rabi laabe:
--Nabé nandxóꞌ Dios. Ñee nouꞌ nuu tuuxa zaná nachaꞌhui neza lu be la?
Para na be:
--Cadi cayaca neu diouꞌ naa ne ni caníꞌ lu ca. Nanna dxicheꞌ nandxóꞌ Dios, peru rabe cadi jneza cayuniná be naa, ne qué zusiguiee diaꞌ para si uluéꞌ jneza ni caníꞌ lu ca. Ma gudxe laatu qué gapa diaꞌ donda, ne nga iniéꞌ biaꞌ tica dxi nabanéꞌ. Nanna racaná binni ni nadxabaꞌ, peru naa yaꞌ, xiñee cayaca naꞌyaꞌ.
&Irá xixé nu nanna nu paraa chi yubi nu oro, plata, ne sti guiibaꞌ ne guie sicarú. Peru nin tobi de laanu qué ganna di nu paraa chi yubi nu enda biaaniꞌ, ne nanna dxichi nu ni ndaani ladxidóꞌ no ne laaca qué zanda sí nu ni. Zanda gabi nu Dios si nga tobi lucha ni nuu xpiaaniꞌ. Ne laabe rabi be laanu, para chuꞌ xpiaani nu la? naquiiñe idxibi nu laabe ne cadi guni nu xiixa ni nadxabaꞌ.
&Ñacaladxe pa ñanda si nibigueta ñaca casi guca chiqué dxi bisacaꞌ, purti irá binni bidxibi naa. Ne uca nia binni ni caquiiñeꞌ, peru yanna ma irá xixé caꞌ ruxidxi ca naa, dede ca binni ni jma nadxabaꞌ. Ne nga huaxa runiná naa.
&Ruluíꞌ pe ma bicaa ná ca Dios naa tobi si tiru. Cayuniná be naa ne nin quélica ricabi be naa ora inié nia laabe. Uca nia irá xixé binni qué gapa ora beda naba naa. Qué nusiguiee diaꞌ irutíꞌ, ne qué ñache lua diaꞌ xheela stobi. Dios nanna qué uzaabe gastiꞌ. Peru pa huachee nia laabe la? zaa usabaná be naa.
&Ridxibe Dios, ridxibe idxichi né be naa, ngue runi qué ñune diaꞌ gasti ni cadi jneza. Qué ñuu dxi nicá luaꞌ bidxichi, ne qué ñuu dxi nusuxiꞌbe xañee gubidxa, nin xañee beeuꞌ, nin ruꞌ sti bidóꞌ, ne nin quélica ñeche diaꞌ ra cayacaná ca ni nanalaꞌdxi naa. Ni racaladxe siaꞌ nga gabi Dios naa xiñee cayaca naꞌyaꞌ sicaríꞌ purti nanna dxiꞌcheꞌ qué uzaabe gastiꞌ. Nga si nga gucaladxe iniéꞌ.
Óraque ru uyuu dxí ca xhamigu be que purti biiya ca nanna dxichi be qué uzaabi be gastiꞌ.
RA UDINDE NE STOBI HOMBRE JOB
(Job 32-37)
Óraque bizulú stobi hombre lá Eliú, na rabi Job:
--Qué huanié gastiꞌ purti jma nahuiine que ca xcaadxi ca, ne cabeza iluxe si cabe ti inié naa. Cadxiicheꞌ purti na Job laa nga nanna xi caníꞌ ne cadi jneza cayuni Dios ra cusabaná laa. Laca cadxiiche nia xhonna ca purti qué nidxela ca ximodo nicabi ca Job.
&Nga runi casi cayabe laatu ca: Qué ninié diaꞌ gastiꞌ ra bizulú ni purti jma nahuiine que laatu. Peru cadi ca binni gola si nuu xpiaaniꞌ, ngue runi yanna ma chi iniéꞌ. Ma bicaa diaga irá ni uníꞌ tu, peru nin tobi de laatu qué huadxela tu xi peꞌ cayaca Job. Ne laca ma bicaa diaꞌga irá ni uníꞌ Job, ne yanna naa, ndi nga rabeꞌ.
&Tan nandxóꞌ Dios la? qué zabee ndu nu gasti icaa yu né nu laa. Stale tiru ruchibi Dios binni para uzuuba stiidxaꞌ. Job na abatiꞌ iquiiñe ni binni usisaca Dios, peru naa nanna dxiꞌcheꞌ jneza runi Dios. Rudii cada tobi ni ma nexhe icaa. Ñee dxandí nga na be, cadi jneza cayuni Dios la?
&Cadi jneza cayuni be laabe; caguiche ruaa be de ni cayuni Dios. Dios qué rucaa diaga di binni nayáꞌ, ni cuyubi si laa purti si cayacaná. Naquiiñe usaba ique luꞌ lú Dios, Job. Qué ganna xiñee qué huasaba ná be lii jma pur irá enda nahuati caníuꞌ ca. Nanna dxiꞌcheꞌ jneza caniéꞌ, rusaba ná Dios binni cuchee ti ma cadi uchee ru caꞌ ne uzuuba ca stiidxa be. Nabé nandxóꞌ Dios dede qué zanda guiene nu pabiáꞌ.
RA BICABI DIOS JOB
(Job 38-42)
Óraque biseenda Dios ti bi yooxhoꞌ, ne lade bi que bina diaga Job stidxi Dios, na:
--Nin qué ganna ca hombre ca xi caníꞌ caꞌ, ne cadi dxandí irá ni caníꞌ cabe de naa ca. Peru lii laca, Job, qué gannu gastíꞌ. Qué guinni diouꞌ dxi bizaya guidxilayú; nuu stale ni qué riene luꞌ, casi de guidxilayú, de nisadóꞌ, de bele gui ne de ca maniꞌ. Ne cadi nandxóꞌ loꞌ casi naa. Nga runi jma galán pa qué niníꞌ luꞌ.
Óraque na Job:
--Jneza nouꞌ, Señor, ma qué gapa ruaꞌ gasti iniéꞌ.
Bigueta uníꞌ Dios lade bi que, na:
--Naa jneza pe runeꞌ, ne nanna xi cayuneꞌ, ne naa nga caguixhe chaahueꞌ irá xixé ni cayaca ndaani guidxilayú.
Para na Job:
--Yanna huaxa, ma nanna zanda guꞌnu intiisi. Naa unié huaahua siaꞌ ni qué ñene xi caniéꞌ. Dxi caꞌru izaaca irá ndi huaxiéꞌ biene lii. Peru yanna ma runebiaꞌya piaꞌ lii, ne pa uchaaga naa lii la? gasti nga naa neza lú luꞌ. Cayacaná ladxiduáꞌ ti unié zacá.
Óraque na Dios rabi Elifaz, cadxiichi né laacaꞌ, laa ne Bildad ne Zofar, purti cadi jneza uníꞌ de Dios casi uníꞌ Job. Ne laca gudxi be laaca guuti caꞌ caadxi mani usigaꞌde ca laabe, ne inaba ca Job iníꞌ né laabe pur laacaꞌ. Ne zaqué biꞌni caꞌ ne bixhá be stonda caꞌ.
Ne de raqué bigueta bidii Dios jma rusi si stale bidxichi Job, ne bitale irá xixe stiꞌ jma que ni gupa chiqué. Óraque ru ma irá ca binni que bidxibi laabe sti tiru, irá ca xhamigu be, ca binni lidxi be, ne gupa be xhii xiiñi be. Nabé nayeche bibani be idubi naca xpida be.