Barʉ́wa ya kavɨrɨ ya Paúli kwa
Timotéeo
Mʉlongooryo
Barʉ́wa ɨhɨ yaandɨkwa nɨ Paúli mutumwi wa Yéesu Kirisitʉ (1:1-2). Barʉ́wa ɨhɨ Paúli amwaandɨkɨra Timotéeo. Ʉhʉ Timotéeo nɨ mwaambiriryi waachwe wa heehi ajáa na Paúli amʉlaangáa nɨ ja mwaana waachwe (1:2-5; 2:1). Paúli aandɨka barʉ́wa ɨhɨ kati ˆajáa achuungwa ʉko múujii wa Róoma (1:16-17). Mpɨɨndɨ ijo, Néero noo ˆajáa mʉtemi wa Rúumi. Yeeye avaturikiryáa mʉnʉmʉʉnʉ Vakirisitʉ sa vamuruma Yéesu na Paúli iiseáa kʉʉlawa arɨ (4:6-8).
Timotéeo ahokera barʉ́wa ɨhɨ mpɨɨndɨ ˆajáa múuji wa Eféeso, ˆʉrɨ ɨsɨ ya Ásia (1:18; 4:12-13). Na ˆvyeene yoónekanaa, barʉ́wa ɨhɨ yaandɨkwa kati ya myaaka ya 64-67 keende Kirisitʉ ˆavyaalwa.
ˆCheene chabweeyya Paúli amwaandɨkɨre Timotéeo barʉ́wa ɨhɨ, nɨ kʉmʉheera Timotéeo mʉtɨma sa atuube kʉvariyʉla Masáare Maaja ya Mʉlʉʉngʉ, na afafe kuyimirirya uturikiri woosi (1:6-8; 2:3-10; 4:2-5). Paúli ajáa amʉlairirya Timotéeo avawyɨɨre vaantʉ ˆvamuruma Yéesu va ʉko Eféeso vareke kwiiruta ndihi sa masáare sɨ ˆyatéire (2:14). Vareke ʉvɨ woosi sa vave saama ja nyemi, ˆviimiwa neeja kʉtʉmama kɨra mʉrɨmo mʉʉja kwa Mʉlʉʉngʉ (2:21). Kɨɨntʉ chɨɨngɨ Paúli ˆamuwyɨɨra Timotéeo, nɨ asiite na ngururu joosi ʉvariyuli wa ʉloongo, maa kaa, ɨndoovariyʉla masáare ya kɨkomi (1:13; 4:2-5). Alʉʉsa Masáare ˆYarɨ Mpeho nɨ ja nkeeho ya Mʉlʉʉngʉ, nɨ ukiindya ˆwabooha ˆʉvabwéeyyaa vaantʉ vakiimane na vadahe tʉmama kɨra mʉrɨmo mʉʉja (3:16-17). Kei, Paúli ajáa atɨɨte mpɨɨma nkʉʉlʉ yo moona Timotéeo (1:3-4; 4:9, 21), noo ˆchooreka amʉloomba Timotéeo atamanye chaangʉ (4:13).
ˆVyeene Kɨtáabu ɨkɨ ˆChagavwa
Lʉmbɨ ya Paúli kwa Timotéeo 1:1-2
Paúli yoomʉheera mʉtɨma Timotéeo 1:3–2:13
Ʉlairiri kwa vatʉmami vaaja 2:14-26
Uturikiri wa sikʉ jo herererya 3:1-9
Ʉlairiri kwa Timotéeo 3:10–4:5
Masáare yo kiimikirirya na mwiikalo wa Paúli 4:6-22