Káawincinool kilim 1

Káawincinool kilim

Aaron Aaron ayem Móyiis púnuwoo.^a Ti páhinal Pútuun pa, Móyiis niŋ Aaron nkáfulanii pakati Israyel ti himiikanate ha Esipt.^b

Aaron ati miin ma miti Lewi.^c Lewi akee ti epuuk ya ŋaasuwan niŋ pákasupak paka pakati Jakob.^d Aaron, ayem aŋa Pútuun pa mpíyaañe ya pimamal apiyeno awaaseena etempo.^e Ti oom caanak, Pútuun pa mpusok nii puwaaseena pa pakati mah ma miti Israyel kañaŋaa éfulii ti miin ma miti Aaron.^f

Abel Ataam añiinoo, púnuwoo Kayin.^g Ti hilim ha hiti Pútuun pa nkasok eecoonoole, pale púnuwoo naanatoo, naamukoo.^h Akina ayem an a éeyaañee ya amukee.

Abraham Abraham ayem maamaa ya áyaañ a ati miin ma miti Israyel. Pútuun pa mpíyinanan Abraham ta infiyye nii efipuwufanoo mikee mah meekaakaay éyenoonii miteyoo niŋ lompo miti miin ma miteyoo.ⁱ Pútuun pa mpusokoo áful ti mah ma miti faafoo apikaay ti mah emma éfipiyisanoo ma.^j Abraham náatuul po. Naakaawool pállaaŋe meemak fo ta naacole ta ti mah emmuu.^k Oom mah nkasok fiye “Israyel”.

Niŋ Abraham Pútuun pa mpiliile písiyool.^l Ti písiyool empuu, mpusok Abraham nii miin ma miteyoo efimimeeŋ samat nii picaaŋaŋ pa.^m

Pútuun pa mpusok Abraham, púcook teyoo, anakan áyiin óo áyiin eeyem ti miin ma miteyoo focaa pimiikan pa (Falans kaŋ nkasok “circoncision”, Ankale kaŋ nkasok “circumcision”, Emantiŋ ya nkasok “surna”). Kanakan enke efikiyeno píyisan pa piti písiyool pa ti pututa Pútuun pa niŋ miin ma miti Abraham.ⁿ

Abraham asaye Sara.^o Kataakut añii fo ti himaamanii.^p Sara naasok Abraham acoop Hakal, amiikan a ateyoo apitaak neyoo añii.^q Oom añii nkasok “Ismayel”.^r Pale Pútuun pa mpusok Abraham efipuwufanoo añii ti aaloo Sara. Añii ya aŋuu, akina afaatoon písiyool pa empa Pútuun pa mpiliile pa niŋ faafoo.^s Fiye, Pútuun pa mpíhin heecukantee nihicukee, Sara naapuk. Nkasok ciñii ca Isaak.^t

Hikee hinoom, Pútuun pa mpuwinko Abraham. Mpusok Abraham acoop añiinoo Isaak ti káahaaŋ tes, apuwaaseenoo Pútuun pa. Abraham náatuul po. Naapalee himuku Isaak, pale ámukumoo, Pútuun pa mpusokoo akat. Mpuwufanoo sáacii eti kaawaaseen ti putum pa piti Isaak. Pútuun pa ínsuum po meemak ti Abraham kamma náatuule po.^u

Afakana Tan óo tan ánsiye ho ti hilim ha hiti Pútuun pa, akina ayem Yéesu^v niŋ akina tom Pútuun pa.^w Cooy ya eti kaamuuyen ka eyem eket.^x Afakana ya naafakan kéeyinane ka teyoo ti umuuyen wa uteyii, naawufanii eloŋ eepayantoo.^y

Afalisaay Ti caanak ca citi Yéesu, pakakee Pusuwif pa nkayonkalee “Pufalisaay”. Nkáyinan nii pakan paka kañaŋaa hicoku piliit tiw hilim ha heesiiŋanee ha hiti Móyiis niŋ lompo ti kikee kilim enka nkasiiŋane poko himuumii. Nkaloom piyeno pikalaŋana kilim enkuu. Nkacokee nii pakan keecoonoole, pale Yéesu naasok nii poko ñícuf.^z Keehaŋe pameeŋ teyii nkapook Yéesu meemak fo kaŋes eket ya eteyoo.^a

Ahiburu Ankale kaŋ nkasok “Hebrew”, Falans kaŋ nkasok “Hébreu”. Cikee caacaw citi Abraham niŋ miin ma miteyoo.^b Nkasokii lompo pakati Israyel niŋ ekina tom Pusuwif. Kaŋ ya eteyii eyem Hiburu.

Akalaŋana hilim ha heesiiŋanee ha Pakakee ti Pusuwif pa kakalaŋaakalaŋ pakiical pa piti hilim ha heesiiŋanee ha hiti Móyiis, fo kámeyi ho meemak. Poko lompo nkakalaŋan ho pakan paka. Hícump ti poko nkayeno ti kayoŋ ka kiti Pufalisaay pa.

Añii An Ti kaŋ ya eti Pusuwif pa Añii An akina ayem: “An”. Le niŋ Yéesu áfaakey ti púlunta pa, ayaamakoola ya Dañel^c ákupaakup ta infiyye kiti akee eenakoole nii Añii An. Asokaasok nii: niŋ Añii An aŋuu ákeyyoo, Pútuun pa efipuwufanoo sempe, kayine niŋ hamake henfakat, pakan paka keeyem ka ti púlunta pa fiye púlooŋ éfikakeyyoo hímulu.

Sitiil seemeeŋe insimuus, Yéesu náakey apinasokoolo Añii An.^d

Apoñapoñ Ankale kaŋ nkasok “Apostle”, falans kaŋ nkasok “Apôtre”. An eepoñee niŋ hilim, náhin ti caacaw eepoñoo ya. Yéesu amamalaamamal ti pinapana pa pakateyoo pakan ŋaasuwan niŋ pákasupak, payenka naawufane ka caacaw ca citi “pupoñapoñ”.^e Poko kayem keeyeniye ka neyoo, naakalaŋanii. Ta naakete ta náayitoonii, poko kacukoo niŋ ñíkinii táh.^f Poko naapoñe kapikaay kakaman pakan paka eeha nkacuke ha, nkátuunan ekooŋan ya éesuume ya.^g Nkáyenoonii pakati kikaw ka pakati pakan paka kéeyinane ka ti Yéesu.^h

Ta Yutas naamukooliye ta, Macas añohiye ti putum pa piteyoo náayenoonii apoñapoñ.ⁱ Pool, aŋa acuke ya Yéesu ta naalitiye ta ti eket ya, naayonkalee lompo apoñapoñ.^j Pakakee pakan lompo nkasokee pupoñapoñ.^k

Asatusaay Ti caanak ca citi Yéesu, pakakee ti Pusuwif pa nkayonkalee “Pusatusaay”. Poko kasoke nii keekete ka étikalitoonii,^l pumaleekoo niŋ kísaalumant kitaakiit. Nkaloomloom pítaakool niŋ Pufalisaay pa,^m pale samat nii Pufalisaay pa, nkakalaŋan nii pakan paka kañaŋaa hicoku piliit tiw hilim ha heesiiŋanee ha hiti Móyiis. Niŋ kéyyoo ti kaapii ka kiti Yéesu, nkaloomloom hinanfu ti Pufalisaay pa.ⁿ

Asayoola kúncoo Pisayoola kúncoo ya nkasayool kúncoo óo kúncoo eti cáwii ca citi Room. Pákawiyii Pusuwif pa nkanatii kamma nkasa pumuus la nkañaŋe la hisayu. Apan kacokeecok nii pumuuyena niŋ kéefule ti pakanii kamma nkasa mañ ma ti pakanii nkawufan mo pakati Room.

Asísikana puwaaseena pa pakati Pútuun pa Písisikana puwaaseena pa pakati Pútuun pa, poko kayem pakati miin ma miti Lewi.^o Lewi akee ti Jakob epuukoo.^p Miin ma miti Lewi miyenaneeyenan citeetemmo kati míhin páhin pa piti ekumpaan ya enfakat ya eti Pútuun pa.^q Ekina ewune kayekut etaam, eloŋii neeyeno ti waah ewwa pakan paka nkácoopii wa toko.^r Poko lamayii kañaŋe páhin toko.

Asuwif Cikee caacaw citi miin ma miti Abraham. Nkasokee lompo pakati Israyel. Pútuun pa pimamalii ta infiyye mpiliil neyii písiyool, mpíhinii kapiyeno pakan etempo.^s Mpuwufanii hilim etempo heesiiŋanee ha káputuul po.^t Yéesu Asuwif.

Ataam Akina ayem an a áyaañ a aŋa Pútuun pa mpiliile ya.^u Ataam niŋ aaloo Eef kácoopii kaamuuyen niŋ eket ti púlunta pa, kamma nkáhinut eeha Pútuun pa mpusokii ha.^v

Ateeteyo Tan óo tan ánsiye co ti hilim ha hiti Pútuun pa, akina ayem Yéesu^w niŋ akina tom Pútuun pa.^x Akina ayem ati waah wa púlooŋ weeyem wa ti púlunta pa.^y

Awaaseena ati Pútuun pa Ti Pusuwif pa puwaaseena pa pakati Pútuun pa kacukut nii puwaaseena pa pakati pínaati pa kaatuko Pútuun pa piti pánipani ya lamma nkawaaseen. Ti caanak ca citi Yéesu, ti ekumpaan ya enfakat ya eti Pútuun pa eeyem ya Jerusalem nkawaaseen, ancuk Pútuun pa puponketaa umuuyen wa uteyii.^z Pakan paka púlooŋ tom kayina piyeno puwaaseena pakati Pútuun pa. Pútuun pa pusok pakati miin ma miti Aaron lamma kayina piyeno puwaaseena etempo.^a

Puwaaseena pa kápaacinoolee-páacinool ti uyoŋ áwii niŋ upaakiil. Lóokuŋ óo lóokuŋ kayoŋ koonool nkuwaaseen.^b

Ti puwaaseena pa, oonool namamalee apiyeno Awaaseena ya enfakat a ati Pútuun pa. Ti hilim ha hiti Pútuun pa, akina lamayoo nanako ti ekumpaan ya enfakat ya eti Pútuun pa la haŋee la kaasampan.^c Toko nawaaseen umuuyen wa uteyoo niŋ uti pakan paka pakati Israyel púlooŋ.^d Etiil yoonool lamma an naayina piyeno awaaseena ya enfakat a, ínfulaa toko akee afaamamalee.^e

Nkasokaa Ñíhampaatiin puwaaseena pa, ekina eyem awaaseena ya enfakat a niŋ payenka púlooŋ keeyeniye ka hínum puwaaseena kenfakat. Kananfoolee-nanfool lompo niŋ pakakee pakan keemaka ti miin ma miti awaaseena ya enfakat a.

Emma Yéesu naakete ma ti kuluwaa ya, uwaaseen ewwe púlooŋ usoolahutee fiye, kamma Yéesu eket ya eteyoo neeyem kaawaaseen ka koonool ka kóŋ kiti púlunta pa púlooŋ.^f Háati fo, Pusuwif pa nkatowo kaawaaseen ti ekumpaan ya enfakat ya fo ta néepucaloolee ta.

Ayaamakoola An aŋa nákup ti caacaw ca citi Pútuun pa. Ayaamakoola pánipani nasoksok eeha Pútuun pa mpusoke ha. Eeha nákup ha, Kunuu ka keenape ka nkútunkoo apusok ho.^g Páhinoo piyem hisoku pakan paka eeha Pútuun pa éfipihin ha hátikin, niŋ kánawunan pakan paka eeha Pútuun pa mpusoke ha ta infiyye.

Hícump ti piyaamakoola pa kákeyyookey ti caanak céeciita, ta pakati Israyel nkáwunkiye ta Pútuun pa piti pánipani ya nkátuul ñútuun ñeetaakiit. Páhin pa piteyii piti kaayonkal pakan paka kápuwunko umuuyen wa uteyii, nkañoho pati Pútuun pa piti pánipani ya.^h

Pusuwif pa nkanapan eeha piyaamakoola pa nkakiice ha ta infiyye le niŋ Yéesu áfaakey, niŋ eeha Móyiis naakiice ha ti hilim ha heesiiŋanee ha.ⁱ

Cáwii ca citi Pútuun pa Pan óo pan la pakan nkasayane Pútuun pa kati piyeno amansa ya ateyii, cáwii ca citi Pútuun pa unca toko. Kacukaacuk nii pakan keekine ti mah. Pikee pa nkasok nii an anakaanako ti cáwii ca citi Pútuun pa, ekina eyem nii asayanaasayan Pútuun pa, Pútuun pa mpiyeno amansa ya ateyoo.

Infúlaa toko, niŋ Yéesu Krista áñohooniyoo, pakan paka púlooŋ éfikameyi nii Pútuun pa piyem amansa ya.^j

Dawid Dawid ayeniye amansa ya eehaŋe ya hamake ti pumansa pa pakati Israyel. Akina ayem añii ya akelan a ati Yesaay, ti miin ma miti Juda, naapukee ti saatee ya eti Betelehem.^k Hikee hinoom, Dawid naayeno efaas písaacii pa piti paapaa ateyoo. Ti oom hinoom, Pútuun pa mpupoñ ayaamakoola ya Samiyel apicaanucoo, ápiyisan nii akina Pútuun pa mpimamale kati ayeno amansa ya ati Israyel.^l

Po hátikin, amansa ya áyaañ a ati Israyel, Sawul, naaket.^m Tempo Dawid náayaañe piyeno amansa ya, naayeno toko fo ti himaamanoo.ⁿ Ta naakete ta, añiinoo Solomon naatoon cáwii ca.^o

Dawid náalafi Pútuun pa meemak. Naakiic hícump kícimu kiti hímulu etempo.

Yéesu náafulii ti miin ma miti amansa ya Dawid.^p Apúkumee, Piyaamakoola pa nkafiyo nkayaamakoole nii Afakana ya aŋa Pútuun pa mpikaakaay ya époñii áfaafulii ti miin ma miti Dawid.^q

Eenucee ya Falans kaŋ nkasok: “Le Christ” niŋ ekina tom “Le Messie”. Ankale kaŋ nkasok: “The Christ” niŋ ekina tom “The Messiah”. Pákupal empe púlooŋ poonool puu: “An aŋa nkanuce”.

Ta infiyye ti Pusuwif pa, hinucu ayenaayeno píyisan nii an niŋ fotom waah weeyenanee ti kaapii kiti páhin piti Pútuun pa. Núuhineehin ti waah úhaaciil:

1. Pumansa pa. An eenucee ápiyisan nii Pútuun pa pimamaloomamal apiyeno amansa ya ati Israyel.^r

2. Piyaamakoola pa. Pikee pa ayaamakoola nanuceenuc ti káyisan nii Pútuun pa éfipukupii teyoo.^s

3. Puwaaseena pa pakati Pútuun pa. Awaaseena ya enfakat a nanuceenuc apimemanoolee páhin pa piteyoo.^t

Piyaamakoola pa nkátuunan nii Pútuun pa éfipupoñii Eenucee ya apifakan pakan etempo naasiiŋan cáwii etempo.^u Ekina ewune nkasokoo Aŋa eeyem ya ti ékey.^v

Akina ayem Yéesu.^w Nayonkalee-yonkal lompo Añii Pútuun,^x Añii An.^y

Efantu Naacukaa Efantu ti púkoo eyye, ekina eyem “chapter” (ti ankale kaŋ) niŋ fotom “chapître” (ti falans kaŋ).

Ekaay Naacukaa eehe ti hilim ha hiti Pútuun pa, pikee pa “ekaay”, pikee pa “keetaake waah weenakoole”.

Ekumpaan ya enfakat ya eti Pútuun pa Pútuun pa mpusok amansa ya Solomon, Dawid añiinoo, alut ekumpaan ya enfakat ya eti Pútuun pa.^z Mpínankiin neelutee.^a Ekumpaan yoonool lamma etaakiye, neeyeno Jerusalem. Ekumpaan enfakat néewalli meemak. Po hátikin pikamool pa pakati Pusuwif pa nkápucalool yo, Pusuwif pa nene kalut yo. Toko Pusuwif pa nkáhin pahaaño pa piteyii penfakat pa, niŋ kaawaaseen Pútuun.

Páhantuwa ti ekumpaan ya enfakat ya intaak la sampanee la niŋ lompo la haŋee la kaasampan.^b Awaaseena ya enfakat a ati Pútuun pa lamayoo nanako la haŋee la kaasampan poonool ti etiil ya.^c

Ti ekumpaan ya enfakat ya eti Pútuun pa, intaak kahuuy kenfakat enka puwaaseena pa pakati Pútuun pa lamayii nkamuus. Ta Yéesu naakete ta, oom kahuuy kíhaacoonii emma ínsikii patiila fo t’etaam.^d

Ekúut ya enfakat ya eti Pútuun pa Ta infiyye, ti caanak enca kayoŋ ka kiti Israyel nkiyeniye ta kaamuusool ti káahaaŋ tes, Pútuun pa mpusok Móyiis amemanool ékuut enfakat.^e Pakati Israyel nkamemanool ékuut ya, samat nii fa Pútuun pa mpusoke fa Móyiis.^f Toko Pusuwif pa nkáhin pahaaño pa piteyii penfakat pa, niŋ kaawaaseen Pútuun. Niŋ kayeniyaa hitoosu, nkapoon yo, nkatoosool neyyo.^g

Ti pututa eteyyo intaak la sampanee la. Payenka nkawaaseen ka Pútuun pa nkanako toko hinak óo hinak. Puson la sampanee la, intaak la haŋee la kaasampan.^h Awaaseena ya enfakat a ati Pútuun pa lamayoo nanako la haŋee la kaasampan poonool ti etiil ya.ⁱ

Sitiil seemeeŋe sipimuus, Dawid añiinoo Solomon náayenoonii amansa ya ati Israyel. Pútuun pa mpusok Solomon alut ekumpaan ya enfakat ya eti Pútuun pa, ti saatee ya eti Jerusalem, epuñoho ti putum pa piti ékuut ya enfakat ya.^j

Elí ayaamakoola ya Ayaamakoola enfakat ti hilim ha hiti Pútuun pa. Sempe sa siti Pútuun pa insiyeno neyoo, náahin hícump heecukantee nihicukee. Naaluum Pútuun pa etiil ya timpi enup Israyel, enuput lompo fo sitiil síhaaciil niŋ kiim isak niŋ hoonool.^k Náalitanii cikampaani ti eket.^l Ti pikelan, aketut, Pútuun pa mpíseepinoo patiila.^m

Ti hilim ha hiti Pútuun pa, kasokaasok nii Pútuun pa éfipupoñii ayaamakoola ya Elí le mpácolalii Ateeteyo.ⁿ Ti caanak ca citi Yéesu, pakan paka nkatowotowo ti ecakanoolo man Yéesu ayem Elí.^o Pale hilim ha hiti Pútuun pa hisok Saŋ-Patis áñohoonii ti putum pa piti Elí.^p

Elúumuma La Pusuwif pa nkapaakool, pihaŋ ti hinoom ha hiti kayeno ka. Toko, nkayeno hímulu Pútuun pa, nkaluum po, nkakalaŋ hilim ha heesiiŋanee ha hiti Móyiis, pale kawaaseenantoo toko. Lan óo lan la Pusuwif nkálinke, nkalut toko éluumuma.^q Niŋ kataakaa píciitool, pati éluumuma ya nkáhin kíiti ya.^r

Esaaya Ayaamakoola enfakat ati Judaay, eeyaamakoole hícump waah ti Yéesu ta infiyye le niŋ Yéesu afaapukee.^s

Esipt Caacaw mah méelaaŋut Israyel. Po pakati Israyel nkayeniye himiikanate fo sitiil sikeme sipaakiil (400).^t

Felo Amansa óo amansa ati Esipt nasokee Felo. Ti falans kaŋ, cikina ciyem “Pharaon”, ankale kaŋ cikina ciyem “Pharaoh”.

Filip Naakalaŋaa hilim ha hiti Pútuun pa, aafacuk nii pakan kéelinke nkasokee Filip, keehaŋee ka kameye kayem:

1. Filip apoñapoñ a ati Yéesu.^u

2. Filip akee ti pákayiin paka isak niŋ pákasupak paka keemamalee ka kapiyankanan pupoñapoñ pa.^v

Galilee Galilee caacaw han, niŋ lompo mah meekole han eehuu. Ti pututa Galilee niŋ Judaay, sikilomeetal áwii éhaaciil niŋ ŋaasuwan (70). Po Yéesu naahaane ti saatee ya eti Naasalet,^w po naamamale pinapana pa pakateyoo,^x po lompo náayaañe páhin pa piteyoo.^y Po Helot Antipas naayeniye amansa ya.^z Ti pacukal Pusuwif pa pakati Judaay, poko kayem Pusuwif pa coopcoop ya pale pakati Galilee kaneetaat Pusuwif coopcoop.^a

Helot Pumansa pakapaakiil nkasok Helot, Pusuwif keeyeniye ti hikaw ha ati mah ma miti Judaay. Nkayeno ti sipees mah ma miti Room.

1. Helot enfakat a Akina aweñane, náawalliyanool ekumpaan ya enfakat ya eti Pútuun pa. Akina amukale mukampaani ma miti ekaay ya eti Yéesu ti saatee ya eti Betelehem.^b

2. Helot Antipas Akina ayem añii ati Helot enfakat a. Ti caanak ca citi Yéesu akina ayeniye ati hikaw ha ati Galilee. Akina alame púnuwoo ti faaf aaloo Helotiya. Naamuk Saŋ-Patis kamma naawatanoo esaya eti púnuwoo aaloo.^c Ti akina lompo nkacoope Yéesu ápihinoo kíiti.^d

3. Helot Akilipa faaf a Eesoke Helot enfakat a maamaa. Akina apoñe kapumuk Saak, Saŋ púnuwoo, naacok Piyeer apukul.^e Naakallan hícump pakan kéeyinane ti Yéesu.

4. Helot Akilipa añii ya Helot Akilipa faaf a, añiinoo. Akina añaŋe hínum íhinu kíiti ya eti Pool. Pale naapoñ Pool apucoopee Room pati Sesaal ápihinoo kíiti.^f

Hilim ha heesiiŋanee ha Hilim ha hiti Pútuun pa eeha mpúpoñii ha Móyiis apisiiŋan. Nihisokee lompo hilim ha heesiiŋanee ha hiti Móyiis, hiti Pútuun pa, niŋ fotom hiti Ateeteyo. Nisincan ti heekiice ha kiti Móyiis.

Hilim ha hiti Pútuun pa Pútuun pa púkupaakup ti ñutum hícump pakan. Pakan paka payenkuu, eeha Pútuun pa mpuwufanii ha nkakiice.^g Hikina nihisokee fiye “hilim ha hiti Pútuun pa”. Ti caanak citi Yéesu, hilim ha hiti Pútuun pa hikina hiyem pakiical pa piti Móyiis niŋ piti piyaamakoola pa. Fíyooy, oom pakiical mpiyonkalee “Pakiical pa piti písiyool pa pútuuta pa”. “Pakiical pa piti písiyool pa péeyeeni pa” mpinanf lompo ti hilim ha hiti Pútuun pa.

Himuusu ha Pahaaño pa empa nkasok pa “Himuusu ha” pahaaño peemaka ti Pusuwif pa. Ta infiyye, ti caanak ca citi Móyiis, Pútuun pa mpifakan Pusuwif pa ti himiikanate ti mah ma miti Esipt.^h Ti oom caanak Pútuun pa mpupoñ maleekoo etempo epumuk añii óo añii áyiin áyaañ ti ekumpaan óo ekumpaan eti Esipt.ⁱ Pale mpusok Pusuwif pa kamuk sáacii niŋ fotom efil ti ekumpaan óo ekumpaan eteyii nkacoop hísim ha nkásimatan kilentu ka kiti ñutum ña ñiteyii.^j Niŋ maleekoo ya ecukaa hísim ha neemuus oom ekumpaan, neehaaso miin emmuu.^k

Etiil óo etiil, ti pahaaño pa piti Himuusu ha, Pusuwif pa nkamuk sáacii niŋ fotom efil ti ekumpaan óo ekumpaan nkali nantoonool, kati kánawuno eeha Pútuun pa mpíhinii ha. Jerusalem ti ekumpaan ya enfakat ya eti Pútuun pa lamma nkáhin kaawaaseen enke. Nkaawaaseen enke kumuusaa, nkataak pahaaño pa piti hímpuul ha heetaakut ha leweño.^l

Hinoom ha hiti kayeno ka Hinoom heesampanee. Hinoom ha hiti kayeno ka hiti Pusuwif pa hiyem Sípiti. Pusuwif pa nkapaakool-paakool ti púluumuma pa piteyii ti hinoom eehuu.^m

Ti púcook pa, Pútuun pa piliilaaliil púlunta pa ti kunoom isak niŋ hoonool, mpíyekunoolo ti hinoom ha heewase ha isak niŋ kúsupak loho pipayaa páhin etempo.ⁿ Pútuun pa mpusok Pusuwif pa nii kañaŋaa páhin kunoom isak niŋ hoonool nkáyekunoolo ti heewase ha isak niŋ kúsupak.^o Kañaŋaa lompo énawuno fa Pútuun pa mpifakanii fa ti himiikanate ha poko Esipt.^p

Pakakee Pusuwif pa kapenanaapenan hícump kilim keesiiŋanee ti hinoom ha hiti kayeno ka. Pusuwif pa payenkuu nkáñiken-ñíken niŋ pakan paka kapookaa hítuulu kilim ka keesiiŋanee ka enkuu. Ekina ewune Pusuwif pa nkáñiken ta Yéesu náakuuñane ta teeho,^q niŋ ta pinapana pa pakateyoo nkasuutale ta ulat wa kapiyeno wo hili.^r Ti poko, páhin peekitee hinoom eehuu nkayaake.

Hísaalumant Taakaataak pumaleekoo peemuuyene ti Pútuun pa.^s Fiye, mpítahii po t’etaam.^t Pikina piyiiŋiye Seetaani ya. Caacaw etempo kísaalumant. Pikee pa nkíhin pakakee pakan kapikikilan meemak, nkuwantii t’etaam.^u Nkíhinii kápukuuñ. Nkinakiyii nkíhinii kapiyohat.^v Nkuwasii kúnuul kenfakat. Kikina nkiyoop hiŋes íhinu pakan paka kápiyinan ti kincaam nkátuul ñútuun ñeetaakiit.^w Píciina pa niŋ pínaati pa, pikina lompo kísaalumant.

Isaak Abraham añiinoo oonool a ti Sara. Akina ayem añii ya aŋa Pútuun pa mpíyinananoo ya ta mpiyonkaloo ta.^x Akina Pútuun pa mpusoke Abraham awaaseen po, pale mpúpoñiyoo híceken sáacii ti putum pa piti añiinoo Isaak.^y

Isaak atoone písiyool empa Pútuun pa mpiliile pa niŋ faafoo Abraham.^z

Ta Isaak náayankii ta, naasa aal aŋa nkasok Rebeka.^a Rebeka naapuk máasupak. Nkasokii Esoo niŋ Jakob.^b Le niŋ máasupak ma efimupukee Pútuun pa mpusoke Rebeka nii “Púnu a áfaatuul atu a”.^c Ti cosaan ya eteyii, añii ya áhampaatiin a faaf a nasampan áketum. Pale Jakob ti ecohatoyoo naacaakool paapaa ateyii apisampanoo ti putum pa piti púnuwoo Esoo.^d

Israyel Jakob niŋ Israyel an oonool a. Pútuun pa puwufane Jakob caacaw ca “Israyel”.^e Nisincan heekiicee ha ti Jakob.

Mah ma miti Pusuwif pa lompo immiyonkalee “Israyel”. Pale ta Solomon, añiinoo Lopowam, naayeniye ta amansa ya, mah ma miti Israyel immifiitoolee ti pututa, kikee kaapii ka nkusokee Israyel, kikee ka nkusokee Judaay.^f

Jakob Isaak añiinoo, maamayoo Abraham.^g Isaak niŋ aaloo Rebeka nkataak máasupak pákayiin. Oonool teyii naasokee Esoo akee ya naasokee Jakob.^h Pútuun pa puwufane Jakob caacaw ca “Israyel”.ⁱ

Jakob atoone písiyool empa Pútuun pa mpiliile pa niŋ faafoo Isaak niŋ maamayoo Abraham.^j

Jakob naasa an niŋ atuwoo, poko kayem Leya niŋ Rasel,^k nene asa pakakee pakaal pákasupak.^l Epuukoo pákayiin nkáyemi ŋaasuwan niŋ pákasupak, poko kayem símaama sa miin ma ŋaasuwan niŋ músupak ma miti Israyel.^m Payenkuu nkataak hícump epuuk niŋ keesokii maamaa fo ta pakati Israyel nkáyenoonii kayoŋ kenfakat.ⁿ Miin ma miti Jakob immiyonkalee “Epuuk ya pakati Israyel”. Po hátikin, immiyonkalee “Pusuwif pa”.

Jerusalem Saatee ya enfakat ya eti Pusuwif pa. Neesiiŋanee ti tíntiŋ. Po ekumpaan ya enfakat ya eti Pútuun pa mpeelutee.

Josef Ti hilim ha hiti Pútuun pa, pakan kéelinke nkasokee Josef, keehaŋee ka kameye kayem:

1. Josef, añii ya eewase ya ŋaasuwan niŋ oonool ati Jakob.^o Akina lompo faafoo naahaŋe pálafi.^p Náayenoonii ati hikaw enfakat ti mah ma miti Esipt.^q

2. Josef, Mari íññaa ya ati Yéesu áyiinoo. Páhinoo apempeŋa pupapaloo (ákalafinteel).^r Náafulii ti miin miti amansa ya Dawid.^s

3. Josef, ati saatee ya eti Alimataay, áyiin usaanum. Akina ayeniye akee ti ñíhampaatiin ña pakati Israyel Naayeno an eecoonoole náayinan ti Yéesu. Akina ahoke Yéesu.^t

Juda Caacaw akee ti epuuk ya ŋaasuwan niŋ pákasupak paka pakati Jakob. Miin ma miteyoo mikine Judaay. Yéesu ati miin ma miti Juda.^u

Judaay Caacaw mah emma pakati miin ma miti Juda nkakine ma temmo. Jerusalem niŋ Betelehem, Judaay mpiyem.

Kaaciin Pusuwif pa nkawaaseen-waaseen hínum Pútuun pa ti ekumpaan ya enfakat ya. Nkamukmuk élukuleen, samat nii sáacii, efil niŋ fotom íis kapuwaaseen.^v Kaaciin ka kiyem la nkawaaseen la. Ti ekumpaan ya enfakat ya, intaako lompo kaaciin la nkáluntan caminkoloŋ ya.^w

Keeneetaat ka Pusuwif kataakaataak ñútuun ñeemeeŋe, nkataak lompo uciin la nkawaaseen ti ñútuun ña ñiteyii.^x

Káahaaŋ tes Ankale kaŋ nkasok “desert”, falans kaŋ nkasok “désert”. Eháaŋ enfakat eetaakut man niŋ punuun, neemeeŋ haafol. An akinut po.

Kaanunkal Ta infiyye, pati Pusuwif pa, niŋ an áhinaa heenaput samat nii himuku an niŋ ekina tom kaawaaseen ti énaati,^y hilim ha heesiiŋanee ha hiti Móyiis hisok nii an aŋe afaamukee. Pakati Israyel, niŋ kañaŋaa himuku an kamma eehuu, nkanunkaloo-nunkal pukumpa fo aket.

Po hátikin, ti caanak ca citi Yéesu, Amansa ya enfakat a ati Room ayeniye ati hikaw ha ati Israyel, mah miti Pusuwif pa. Naakitii himuku áhina heenaput. Pale pikee pa, kayoŋ nkíñiken ti an meemak, nkanunkaloo pukumpa fo aket, háati fa Amansa ya ati Room naakite ho fa.^z

Kafaanawum Saatee eekole kantant ka kiti Galilee neekol lompo musuu ma miti Jordan. Yéesu naatoos po ti píyaañ páhin pa piteyoo néeyenoonii saatee ya eteyoo.^a

Kanakan Falans kaŋ nkasok “circoncision”, Ankale kaŋ nkasok “circumcision”, Emantiŋ ya nkasok “surna”. Pusuwif pa nkanakan-nakan epuukii pákayiin. Kanakan enkuu kíyisane piyeno Asuwif kaatuko tempo písii pa péekinkoolii pa pinakanantoo epuukii. Ekina ewune, Pusuwif pa nkámeyyee nii poko kayem payenka nkanakan ka.

Káhinaahin eehuu kamma Pútuun pa mpiliile písiyool niŋ Abraham, maamaa ateyii, mpusokii kanakan epuukii pákayiin kápiyisan nii unka ti písiyool empe. Mpusok Abraham niŋ ciñii cíyiin citaakaa kunoom isak niŋ káhaaciil, nkanakan co.^b Kanakan enkuu lan óo lan nkíhinee, samat nii t’enuuf, ti éluumuma, ti híliŋ.

Ti caanak ca citi pupoñapoñ pa, pakakee Pusuwif kéeyinane nkayeno kakalaŋan keeneetaat ka Pusuwif kéeyinane ka nii nkañaŋee kanakan ancuk kati káyiniyee kafakan. Pale pupoñapoñ pa nkapook pakalaŋanal empuu.^c

Kanuk Káakuuñu kiti kapaŋ. Naacukaa “kanuk” ti hilim ha hiti Pútuun pa, kikina kiyem kikee ti hícump úkuuñu uti kapaŋ samat nii kanuk. Naataakaa koonool tewwo, ancokeecok nii an eekuulut. Ayyaaneeyaan áapuful ti pakan paka, íllaaŋ saatee ya.^d

Keeneetaat ka Pusuwif Ti caanak ca citi Yéesu niŋ pupoñapoñ pa, Pusuwifpa kacokaacok keeneetaat ka Pusuwif nii pakan tom. Pútuun pa pimamale Pusuwif pa mpiliil písiyool neyii, pale keeneetaat ka Pusuwif kaneetaat ti písiyool empe. Tempo uwune incukii nii payenke poko kayem payenka Pútuun pa mpucoke ka nii kakuulut, kañaŋut lompo enakanoolo neyii.^e Ti hilim ha hiti Pútuun pa, pikee pa keeneetaat ka Pusuwif nkayonkalee-yonkal “Pikilek” kaatuko ti oom caanak, hícump keeneetaat ka Pusuwif nkákupkup kaŋ ya eti Kilek nkanapan cosaan ya eteyii. Ta nuuyesane ta hilim ha hiti Pútuun pa ti Kuloonaay, lan óo lan la pikiica pa nkakiice “Pikilek”, nuukiic “keeneetaat Pusuwif”.

Keesampanee ka pakati Pútuun pa Aŋe an óo an eeyem Akelecen. Eket ya eti Yéesu ekuulanaakuulan kéeyinane ka teyoo, kati kayeno pakati Pútuun pa.^f

Kuluwaa Ti cosaan ya eti pakati Room, niŋ an áhinaa heenaput meemak samat nii himuku an niŋ fotom káalipu kiti sempe, nkakallanoo-kallan ti himukuyoo ti kuluwaa ya. Nkamemanool-memanool kuluwaa ya niŋ upapaloo úsupak niŋ fúlaa toko nkapempeŋoo ti pupapaloo pa, niŋ fotom nkacenkoo tempo niŋ ñikopu. Nkasiiŋan kuluwaa ya, nkakatoo ápinintoolo toko fo aket. Pikee pa nkatuncalool-tuncalool wootoo kati áfiis eket.^g An eepempeŋee fiyuu ti kuluwaa ya, nacukcuk kúnuul kenfakat apite aket. Iyyenoyeno lompo ñusuu ñenfakat. Fo nkáhine Yéesu.

Yéesu naasok: “Niŋ an álafiyaam kanapan afaapook himuumoo, naakanto hinak óo hinak kuluwaa ya eteyoo, ekina eyem kúnuul ka kiteyoo, naanapanam.”^h Ekina eyem nii pinapana pa pakati Yéesu kañaŋaañaŋ ememanoolo hicuku kúnuul kamma akina.

Kunuu ka keenape ka Kunuu ka keenape ka kiyem kunuu ka kiti Pútuun pa. Kikina nkiyeno ti an eetaake káyinan ti Yéesu Krista.ⁱ Kikina niŋ Pútuun pa Faaf a niŋ Yéesu pakoonool.^j

Samat nii fa Pútuun pa Faaf a niŋ Yéesu nkáhin fa waah uputaako fo lompo Kunuu ka keenape ka nkíhin. Páhin empe nkíhin:

1. Nkíyisanyisan páni ya pakan paka.^k

2. Nkuluumluum Pútuun pa hak pakan paka kéeyinane ka ti Yéesu Krista.^l

3. Nkítintiŋan-tíntiŋan pakan paka kati kámeyi pítin pa piti Pútuun pa.^m

4. Nkuwunwun pakan paka sempe kati nkákup kiti Pútuun pa, nkáhin lompo páhin etempo.ⁿ

Maleekoo Pumaleekoo pa piyem pupoñapoñ pa piti Pútuun pa. Pumaleekoo empuu pineetaat pakan fo kunuu. Pútuun pa piliile po. Mpupoñ po pípihin páhin etempo: samat nii kaamankool pakan etempo^o niŋ ekina tom écoopii ekooŋan ti an.^p

Intaak lompo pumaleekoo peemuuyene ti Pútuun pa. Pikina mpusokee kísaalumant.

Mari Ti hilim ha hiti Pútuun pa, kameeŋaameeŋ pakaal payenka nkasokee Mari:

1. Mari íññaa ya ati Yéesu. Pakan paka nkahaŋe nkameya.

2. Mari ati Makatala ayem aŋa Yéesu náafulanii ya teyoo kísaalumant isak niŋ kúsupak.^q Púful toko náayaañ kanapan Yéesu niŋ pinapana pa pakateyoo. Mari aŋe ayem akee ti kéeyaañe ka kámeyi nii Yéesu alitaalito ti eket ya.^r

3. Mari ati Petani ayem Maarta atuwoo, Lasaar ahoopoo. Akina ayeniye ti woot Yéesu ápisiitan pakalaŋanaloo.^s

4. Mari íññaa ati Saak niŋ Josef atantakaatantak eket ya eti Yéesu niŋ pilito pa piteyoo.^t

Móyiis Móyiis áhampaatiin enfakat ti pakati Israyel. Ta infiyye, pakati Israyel nkayeno ti himiikanate Esipt. Móyiis Pútuun pa mpupoñe ápufulanii ti sipees Esipt.^u Naahiiŋ neyii ti mah ma emma mpíyinananii ma.

Ta pakati Israyel nkayeniye ta hífulu Esipt, pakati Esipt nkayeno katey neyii, nkacol ti kantant kaatii ka enka nkasok ka Kaatii ka kiti Umpiip wa.^v Pútuun pa mpíhin man ma mupuweeco, ímmiyenoonii kiniŋ, pakati Israyel nkanap ti etaam eesuuce.^w

Móyiis Pútuun pa mpuwufane kilim etempo keesiiŋanee ka, kiti pakati Israyel. Hikee hinoom, ta nkayeniye ta ti káahaaŋ tes Móyiis naasilo ti tíntiŋ ya eti Sinayi. Pútuun pa mpíyisanoolo ti Móyiis, mpuwufanoo kilim etempo keesiiŋanee ka.^x

Apúwanoonii ti tíntiŋ ya, Móyiis naakiical kilim ka púlooŋ keesiiŋanee ka. Pikina pikiicee ti pakiical pa isak ya píyaañ pa piti hilim ha hiti Pútuun pa, “Pakiical pa piti Móyiis”. Pakiical empuu piyem “Púcook pa”, “Efúlii ya”, “Lewitik”, “Pafinal” niŋ “Kakaman púsupiyenu”.

Pátise Pátise niŋ man náahinee. Niŋ áahinee pátise, éyisanaayisan nii ti kayoŋ ka ayyem.

Ti hilim ha hiti Pútuun pa, taakaataak lompo pátise eti Kunuu ka keenape ka,^y ti seemak,^z niŋ ti eket.^a Saŋ-Patis ápatiseyaa-pátise pakan keemeeŋe ti musuu ma miti Jordan. Naasokii nii kañaŋaa púwunko umuuyen wa uteyii nkayesan eloŋ ya eteyii, nkáhinee pátise kati káyisan nii káwunkaawunko umuuyen wa. Fiyuu naamemanoole saan pakan paka le niŋ ékey ya eti Yéesu.

Niŋ kéyyoo ti pinapana pa pakati Yéesu, pátise ya lompo éyisanaayisan nii an aŋuu áyinanaayinan ti Yéesu, umuuyen wa uteyoo kati uponketee.^b Eyísanaayisan lompo nii álafiyoolafi hítuulu.

Pilaat Akina nkasok Pons Pilaat, ati Room, ati hikaw ha ati mah ma miti Judaay. Amansa ya enfakat ya ati Room asiiŋanoo apiyeno ati hikaw ha ati mah emmuu. Akina afiite hilim ha heemuke ha Yéesu. Ti íhinu kíiti ya acukut ti Yéesu héeciita pale kayoŋ ka nkúluuŋoo apumukoo.^c

Písiyool Hilim heecenkee ti pakan pákasupak niŋ ekina tom kayoŋ. Niŋ kéyyoo ti kaapii ka kiti Pútuun pa niŋ unaa, pikina mpisiiŋan fa nihiñaŋee fa hicoopuyee.

Ti hilim ha hiti Pútuun pa, písiyool waah weetaake nafaa meemak. Pútuun pa himuum etempo pisiiŋane písiyool niŋ pakan kéelinke, samat nii Nowe, Abraham niŋ Dawid. Mpiliil lompo ñísiyool ñúsupak niŋ pakan etempo. Písiyool pa pútuuta pa, Pútuun pa mpisiiŋane ti pututa etempo niŋ pakati Israyel pipinap ti Móyiis.^d Písiyool pa péeyeeni pa, Pútuun pa mpisiiŋane ta Yéesu náakeyii ta.^e

Ti písiyool pa pútuuta pa: Pútuun pa mpusok Móyiis nii efipuwufanii kilim ka keesiiŋanee ka kati kámeyi puume efikawufanoolo po. Niŋ kátuulaa po meemak efikayeno pakan etempo keesampanee, payenka mpílafiye pihaŋ pakan paka púlooŋ.^f

Pale ti písiyool pa pútuuta pa, an ayinaat kanapan kilim ka keesiiŋanee ka púlooŋ kiti Pútuun pa.^g Ekina ewune Pútuun pa mpusok piyaamakoola pa nii efipisiiŋan písiyool péeyeeni.^h Mpusok nii efipukuulan pakan etempo, mpuwufanii kunuu kéeyeeni. Mpusokii lompo nii efipuwufanii Kunuu etempo keenape ka, kati káyini kanapan kilim etempo, pikina mpiyeno Pútuun pa piteyii.ⁱ Písiyool pa péeyeeni pa piti kaaponket mpitaako ta Yéesu naakete ta náalitoonii.^j Písiyool empe piti pakan paka púlooŋ kéeyinane ka ti Yéesu.^k

Piyeer Ti ankale kaŋ: “Peter”. Ayenaayeno akee ti pupoñapoñ pa pakati Yéesu. Caacawoo hínum Simon, Yéesu naawufanoo caacaw ca Piyeer,^l caacaw ca cikina ciyem “Enánkiin”. Atuwoo caacawoo Andre, akina lompo apoñapoñ ati Yéesu. Poko t’ésupakii picalafayya.^m Pamuusal eket ya niŋ pilito pa piti Yéesu, náayenoonii akee ti ñíhampaatiin ña pakati kéeyinane ka.ⁿ

Pucoonool Pútuun pa lamma pucoonoole. An apucoonool, añaŋaa hicuku tak samat nii fa Pútuun pa mpílafiye fa apucuk. Ti hilim ha hiti Pútuun pa, pucoonool ayem: “Láfi Ateeteyo Pútuun pa pitii, ti himuumi púlooŋ, ti kunuuwi púlooŋ, ti yaani púlooŋ, ti sempeyi púlooŋ niŋ ti ecohatoyi púlooŋ. Lompo láfi akinooli samat nii fa állafiye fa faŋi.”^o Yéesu lamayoo kóŋ ayina eehe íhinu. Pale, kamma eeha Yéesu náahine ha, Pútuun pa mpucok pakan paka kéeyinane ka tempo nkanapan po, keecoonoole.^p

Púlunta pa Emantiŋ ya nkasok “Dúniyaa ya”. Hilim ha hiti Pútuun pa hisok nii Pútuun pa piliile púlunta pa. Pikina lompo piliile pakan paka púlooŋ niŋ púlukuleen pa púlooŋ niŋ waah óo waah weeyem ti púlunta pa.^q Ta Pútuun pa mpiliile ta púlunta pa, púlunta pa pinapaanap meemak pale fiye, mpimeeŋ heenaput kamma pakan paka nkamuuyene ti Pútuun pa.^r Ti hilim ha hiti Pútuun pa, naasokaa púlunta pa, ekina eyem pikee pa waah weenaput.^s

Room Ekina eyem saatee ya enfakat ya eti mah ma miti Itali. Ti caanak ca citi Yéesu, pakati Room kayekanaayekan mah meemeeŋe focaa Israyel. Pakati Israyel nkawufanwufan kúncoo ya eteyii pakati Room. Nkanatii fo nkálafiyii káfulan ti mah ma miteyii. Amansa óo amansa enfakat ati Room nasokee Sesaal.

Ti oom caanak, pikee pa niŋ pusoocaali pa pakati Room kakaayaa hilamu saatee, pakati saatee ya nkacooncoon piyeno ti kayine ka kiti Room. Tempo, pakati Room káyiniyiiyini kaalehanool niŋ keekine ka Room. Niŋ an áhinaa héesuume pakati Room, káyiniyooyini íhinu ápiyenoonii lompo ati Room, oom an aneetaat fiye akaawoola, kaatuko hilim ha heesiiŋanee ha hiti amansa ya enfakat a ati Room híkinkanoo-kínkan.^t Niŋ kayonkalaa an a aŋuu kíiti, áyiniyini kaayonkal amansa ya enfakat a ati Room kati áhinoo kíiti.^u

Saak Ankale kaŋ nkasok “James”, falans kaŋ nkasok “Jacques”. Pakan kéelinke nkasokee Saak ti hilim ha hiti Pútuun pa, pale keehaŋee ka kameye, poko kayem pákasupak paka payenke:

1. Saak Yéesu atuwoo.^v Akina akiice leetal ya eti Saak.

2. Saak Saŋ púnuwoo, apoñapoñ ati Yéesu. Helot Akilipa faaf a amukoo. ^w

Samali Samali mah meeyem ti pututa Judaay niŋ Galilee. Púcook puu pakati Samali hínum Pusuwif pale káacokaatiyii ka hilim ha heesiiŋanee ha hiti Móyiis, sitiil seemeeŋe seemuuse nkasayool niŋ keeneetaat ka Pusuwif. Ekina écoopii píciitool pa ti Pusuwif pa niŋ pakati Samali.

Pusuwif pa niŋ pakati Samali kásiyoolut la nkakaakaay hítuulu Pútuun pa. Pusuwif pa, teyii, Jerusalem eyem la nkañaŋe la hítuulu Pútuun pa. Ti pakati Samali, ti tíntiŋ ya eti Kelisim nkañaŋe po hítuulu.^x

Háati ti píñakalool empuu, Yéesu naasok pupoñapoñ pa pakateyoo kátuunan ekooŋan ya éesuume ya Samali, ancuk kati kafakanee.^y

Saŋ Ankale kaŋ nkasok “John”, falans kaŋ nkasok “Jean”. Ti hilim ha hiti Pútuun pa, pakan kéelinke kasokee Saŋ, keehaŋee ka kameye kayem:

1. Saŋ-Patis. Akina ayem Elisabet niŋ Sakaliya añiinii.^z Ayaamakoola ya aŋa eewañale ya pítin pa piti Yéesu.^a

2. Saŋ Saak atuwoo, aŋe ayem apoñapoñ ati Yéesu. Akina nkasoke nii eekiice pakiical pa piti Saŋ niŋ Káyisan ka.

3. Saŋ-Mark, akina anapoole niŋ Pool niŋ Barnabas ti kaakaawool ka kiti páhin pa piti Pútuun pa.^b

Seetaani Ekina eyem amansa ya ati kísaalumant ka. Ankale kaŋ nkasok “the devil”, falans kaŋ nkasok “le diable”. Caacaw Seetaani ciyem “Anookala ya”. Nkasokoo lompo: “Pelesepul”,^c “Akamoola ya”,^d “Amukala ya”,^e “Faaf ñincaama ña”,^f “Alúuŋa ya”,^g “Kaafepa ka”.^h

Seetaani hínum maleekoo eemiñale nii ecaaŋan. Ehaŋa hamake pikee pumaleekoo pa púlooŋ. Pale fa néelafiye fa ihaŋu hamake Pútuun pa himuum etempo, Pútuun pa mpítahii yo t’etaam.ⁱ Efomanoolo eteyyo étahii yo.^j Kikee kísaalumant ka kiyem pumaleekoo pa peemuuyene pa ti kanapan Seetaani ya.

Pútuun pa mpuwufan Seetaani sempe siti piyeno áhampaatiin a ati púlunta pa.^k Ekina eyem amansa ya ati kéeyinanut ka ti Pútuun pa. Necaakool-caakool pakan paka, neeŋes híluuŋuyii kápihin heenaput neeyoop hikituyii káyinan ti Yéesu.^l Nécoopiicoop káakuuñu ti pakan paka.^m Eyíniyini pinako ti keemamale ka piyeno pikamool Pútuun pa.

Pale Seetaani eyinaat himuusu Pútuun pa la mpilehane yo la.ⁿ Yéesu, ta naakete ta naaheeke Seetaani. An óo an éeyinane ti Yéesu afaa lompo aheek Seetaani ya, ti sempe sa siti caacawoo.^o Niŋ Yéesu áñohooniyoo, afaawant yo ti seemak siti cancowiyaaw.^p

Sekel Sekel eeyem ya mañ ma miti Israyel. Sekel yoonool eyem máamun soŋ epootak eti uli.

Sesaal Amansa óo amansa enfakat ati Room nasokee Sesaal. Pakati Room kaheekaaheek mah meemeeŋe. Sesaal ayeniye ati hikaw ha ati mah emmuu fiye púlooŋ. Hícump pakan nkacokii nii ñútuun niŋ pifakana pa pakati púlunta pa.

Siriya Caacaw citi mah menfakat meekoloole niŋ Israyel. Kéeyinane ka keeyem ka ti saatee ya eti Antiyok Siriya kapoñe Póol ti ukaawool wa uteyoo kati átuunan ekooŋan ya éesuume ya ti hícump mah.^q

Solomon Dawid añiinoo.^r Naayeno amansa enfakat ati pakan paka pakati Israyel.^s

Hikee hánant Pútuun pa mpúfulii ti Solomon ti éyawut mpicakanoo weyme náalafiye pupuwufanoo. Solomon naasok po puwufanoo ecohato eti kayekan pakan etempo, pakati Israyel. Pútuun pa mpuwufanoo ecohato enfakat.^t Akina ayem amansa ya eehaŋe ya ecohato.^u Pútuun pa mpuwufanoo lompo hisaanumate henfakat.^v

Solomon alute ekumpaan ya enfakat ya eti Pútuun pa éyaañ ya.^w Ekina eñohiye ti ékuut ya enfakat ya eti Pútuun pa la Pusuwif pa nkátuul la píyaañ pa Pútuun pa. Ekumpaan ya enfakat ya néewalli fo muus.

Tenali Mañ miti Room.^x Tenali yoonool eyem cooy hinoom hoonool hiti áhina ti caanak ca citi Yéesu.