Ekitabho kya Obhwambiro
Obhukangati
Omungʼoori
Ekitabho kya Obhwambiro nkyo ekitabho kya mbere, mubhitabho ebhitaanu bhya Musa. Ebhitabho bhiyo, bhimanyikeeni kwa eriina rya Etorati, yaani Amaragiriryo.
Eribhaga rya okungʼoora
Ekitabho kinu, kyangʼoorwa eribhaga Abhaisiraeri bhaaringa bharagenda kukibhara hanú bhaarwanga mukyaro kya Misiri na eribhaga riyo, bhaaringa bhatarasoha mukyaro kya Kanaani (maaha mukitabho kya Okuhuruka 12:51 na Okubhara 14:34). Orugendo runu rwaringa haangʼi na emyaka ekiku kimwi, magana gane na mirongo etaanu, hanú Kiristu yaari akyari okwibhurwa (maaha mukitabho kya 1 Abhakama 6:1).
Abhantu bhanú bhaangʼorerwa
Musa yaaringa arengeri Abhaisiraeri abharikyaye bhanú bhaaringa kurugendo hamwi nawe. Bhaaringa bheekeeri kya abhageni Misiri eyo kwa eribhaga eritambi bhukongʼu. Hanú bhaaja okurwa Misiri, bhaaringa kunjira bharahunjuka mukyaro kinú bhataaringa bhamanyiri. Musa yeenderwanga okubhoorokya ega, Waryubha akare yaaringa aseemerye bhagye mukyaro kinu. Bhaaringa bhamanyiri Waryubha aringi hamwi nabho, nawe, Musa yeendanga okubhoorokya ega, Waryubha yaaringa hamwi na bhajaaji waabho okwambira akare.
Ensonga ya ekitabho
Ekitabho kinu kirahairira obhusimuka bhwa amangʼana gonsego mukyaro. Kirakyukya amabhuuryo kya ganu, “Kwaki turiho?” Waryubha omwene yaatubhumba. “Kwaki obhuhoru ni-nyanko enene?” Kwa ekisigo kya ameehiimo ga obhusarya. “Waryubha ngʼ-wa egaki?” M-Mukuru kwa okubhumba ekyaro na egintyenyi, na kora eginjota, eryubha na omweri. M-Murabhu, atakutura okwigumirirya obhusarya bhwetu. Kweki areenda tubhe hamwi nawe, na weeki omwene aratubheera enjira ya okuhunjuka kubhumwi nawe.
Obhuseemya
Mukitabho kinu, kyahukeeni mara kabhiri. Ahasi ha okwamba harahairira amangʼana ga obhusimuka ageene, okubhumbwa kwa ekyaro na kya ego obhusarya bhwasoha mukyaro. Ahasi ha kabhiri harahairira ehisitoria ya bhajaaji bha ekyaro kya Isiraeri, okwambira Abhurahamu.
Obhusimuka bhwa ekyaro
Obhubhumbi 1:1-2:3
Okusoha kwa obhusarya 2:4-4:26
Orwibhuro rwa Adamu 5:1-32
Amangʼana eguru ya Nuhu 6:1-9:29
Orwibhuro rwa abhaana bha Nuhu 10:1-32
Okwijonganʼya kwa ebhigambo 11:1-9
Orwibhuro rwa Shemu 11:10-26
Amangʼana eguru ya bhajaaji bha ekyaro kya Isiraeri
Amangʼana eguru ya Abhurahamu 11:27-25:11
Orwibhuro rwa Ishimaeri 25:12-18
Amangʼana eguru ya Esaaka 25:19-26:35
Amangʼana eguru ya Yakobho 27:1-35:29
Orwibhuro rwa Esau 36:1-43
Amangʼana eguru ya Yusufu 37:1-50:26
Amoonjooro eguru ya eginjota kya inu *
Oratura okurora ega, kubhuteero bhwa eringʼana, eriho enjota enke kya *. Eginjota giyo ensonga yaagyo niiga, omaahe mubhuteero bhwa ekiseku kiyo, insi, naho okunyoora obhubheeri bhwa okumanya ensonga ya ahasi hanú orasoma. Insi hayo, oranyoora-ho amoonjooro kwa obhutambi, kumangʼana amakongʼu, kweki giroorokya ahasi ahandi hanú haringi mubhitabho ebhindi mu Bhibhuria. Ekirengekanʼyo kya obhonjoori bhwa amangʼana amakongʼu, maaha mukitabho kya Obhwambiro 3:24, oraamaahe,
Hanú yaamara okubhakenyia, akatuura amakerubhi* orubhaara rwa bhuturira-ryubha rwa omugunda gwa Edeni, bharingi na omuhyu gwa omururo, gunú gweekyukyanga mbaara gyonsego, okwiyangararira enjira ya okugya kumuti gwa okuhaana abhantu obhuhoru.
* 3:24 Amakerubhi. Bhanu n-kabhira ya bhamaraika, bhanú bhaana amabhabha na amaguru gane.
Ekirengekanʼyo kya okoorokya ahasi hanú haringi mubhitabho ebhindi mu Bhibhuria, maaha mukitabho kya Obhwambiro 6:18, oraamaahe
Nawe, ndikora eriragano ryani na uuwe.*
* 6:18 Maaha mukitabho kya Obhwambiro 9:9-17.
Amoonjooro ga amariina ga Waryubha
Ekitabho kya Obhwambiro na Eriragano rya Akare ryonsego, bhyangʼoorwa mukigambo kya Ekiebhurania. Mu Kiebhurania, Waryubha yaaringa amanyikeeni bhukongʼu kwa amariina gabhiri: Erohimu na Yahwe.
Erohimu - Erohimu, mu Kiswahiri m-Mungu. Eriina rinu riratumika okukomererya ekyeo kyaye kya obhukuru bhwa ekyaro. Mukitabho kinu, twahunjura eriina riyo ega, Waryubha.
Yahwe - Yahwe, mu Kiswahiri BWANA, maheene riyo ndyo eriina ryaye. Mukitabho kya Obhwambiro, eriina rya Yahwe riratumika bhukongʼu. Nawe, OMUKURU yonjoora eriina riyo na ensonga yaaryo mukitabho kya Okuhuruka (maaha mukitabho kya Okuhuruka 3:14). Ensonga yaaryo niiga, Oni Ndiho Unú Ndiho. Atariho oundi unú yaakora abhe-ho. Twahunjura eriina rya Yahwe riyo, kwa eriina rinu OMUKURU.
Okurekana na omugiro gwa kasatu (maaha mukitabho kya Okuhuruka 20:7), Abhayahudi bhataaringa bharatubhura eriina ryaye. Bhakaabheeri bharasoma Ebhibhuria kwa eriisi erinene, bhakaagambiri ega, “Omukuru” okukira okutubhura eriina rinu, Yahwe. Abheetegeereeri bhakaamanyiri ega, unú arasoma arahairira eriina rya Waryubha. Enteemo inu, yaagwatwa na abhahunjuri bha embere, abha Eriragano rya Akare. Hanú bhaahikanga kuriina rya Yahwe mumangʼoore ga Ekiebhurania, bhatangʼooranga eriina ryaye, bhaahunjura kwa okungʼoora eringʼana OMUKURU.
Kwa ekisigo kiyo, bheetu bhonse ahasi hanú haragamba Yahwe, tuhunjwiri ega, OMUKURU.
Mukiseku ekya kabhiri na ekya kasatu, eriina Yahwe, ringʼoorerwe hamwi na eriina Waryubha. Hayo oratura okumaaha gangʼoorerwe ega, OMUKURU Waryubha.