Ambányɛ yɛ́ Ɛsɔ́ma háyɛ
Lúkas
ŋɔ yɔɔ́ŋɔ́kɔ́
Bɛsana bí nyitúme
1
1 Tiofil,
woómóomo u ɔɔcɔ !
ª O ŋoó menyi anyía baacɔ beéŋí ŋa bɔ́ bɛ́kánáka ɔwɔɔ́ŋɔ tufule a bɛsana a bɛ́ ŋaá bɛ́kɛ́láka aasɔ́ ɛ ɛkatɛ́katɛ́.
2 Bé ŋe bú biíbi ɔɔ́ŋɔ́kɔ háyɛ baacɔ e bé ŋe bú biíbi lɛcáka e nyitúme ŋa bɔ́ basɔ́ láákɛ́na ;
beébe eébé bá ŋa bɔ́ bá behúli Ambányɛ yɛ́ Ɛsɔ́ma.
3 Aámbáya,
yaŋɔ́ tɔ́na ɛ ŋa mɛ́ bátaka,
míɔ waambaka bɔmbányɛ bɔmbányɛ anyía yémi menyí anyána bɛsana eébí bikime ŋaa bɛ́kɛ́láka o otúme e nyitúme.
Búo mi bílénékíne buéŋí anyía yémi o tóŋgínyi anyána bɛ́ ŋaá bɛ́kɛ́láka.
4 Yaátɛ́ asana o kóó menyi taaká cɛ́ bɛsana ecí bé ŋo yóo weékúnyíki.
Kabiliyɛl ŋaá táŋáká na Sakali
5 Ɔ mɔɔ́sɛ́ emé *Elóot ŋaá bá otéŋí ú iisí ci *Besuif,
*mululi nyiínjie a mumɔtɛ́,
nyiínyi anyía Sakali.
U ŋaá bá ɔɔcɔ u ɔlɔŋɔ ú *beluli nyiínjie ú Abiya ;
oónyí ŋaá bá itónyi cɛ *Aálɔn,
nyiínyi ɛ́cɛ Ɛlɛ́sabɛt.
6 Bá ŋa bɔ́ bá bekime béfendí bɛtálɛ́mánánɔ́ bɛ́ baacɔ eé buúse bɔ́ *Bandɔ́mɛsɛ́,
bá látákɛ́na bɔmbányɛ bɔmbányɛ ne *bikotí bikime ne esúŋe ekime cá Bandɔ́mɛsɛ́.
7 Ta híáná,
bɔ́ tɛ ɔ́mɔ bɔ́ bá na ɔɔ́nɔ́,
anyía Ɛlɛ́sabɛt ŋaá bá ahúátá,
beébe bekime béfendí belúnénú.
8 Búmɔtɛ́ buɔ́sɛ́ Sakali ŋaá bá wɔ nyíɔkɔ búáyɛ́ buólí eé *Ciíbe cɛ Bandɔ́mɛsɛ́,
anyía nyihiite nyí buólí nyí uúbú ɔlɔŋɔ ú beluli nyiínjie nyɛ́ ŋaá bá.
9 Ɔɔsɔ yí buólí yí beluli nyiínjie ŋaá bá anyía bá táfa mululi nyiínjie a mumɔtɛ́ a mú á nyɛmána mu oluliki bɔɔlɔ.
Aáná bá ŋaá táfá Sakali anyía wé oofine eé Ciíbe ci Otéŋí a Waáŋ᪠o okoluli bɔɔlɔ.
10 Ekúlú ayɛ́ bá náŋa bé lúliki bɔɔlɔ,
nyɛkɔca nyɛ́ baacɔ nyikime bɛ́cɔ́kɔ́lɔ́kɛ́na Bandɔ́mɛsɛ́ a nɔháatɛ́.
11 Ekúlú eéyé Sakali ŋaá lɛ́ca *elilé yɛ́ bɔsɔ́ma yí Otéŋí a Waáŋá atálɛ́mánánɔ́ a aháŋá yɛ́ ɔɔbɔ́ ú manɔ́mɛ ú haála ahá bá náŋa bé lúliki bɔɔlɔ.
12 Ɛ́makɛ́la Sakali é yiíyi lɛ́ca,
u ŋa bálátána,
bulíkílíki ŋé wuúci tímbíé.
13 Mbá elilé yɛ́ bɔsɔ́ma yɛ́sɛ :
« Eti líkíméke,
Sakali,
Bandɔ́mɛsɛ́ maá lɔ́kɔ́ma uúwe ɔbɛ́cɔ́kɔ́lɛ́na,
uúwe oónyí Ɛlɛ́sabɛt kéé bíéne ɔɔ́nɔ́ ɔnɔ́mɔcɔ́,
wó wuúci lɔá nyiínyi anyía Sáaŋ.
14 O kóó bílénéke buéŋí,
baacɔ bé etémbí beéŋí ké bú bílénéke tɔ́na a asana na nyíáyɛ́ nyibíbíéne.
15 Yááŋa anyía u káá bá akɛ́ndánɔ́ yɛ́ ɔɔcɔ a nyɛlɛca nyí Otéŋí a Waáŋá.
U ti ké búle á múána meluku mekime e mé ŋe hiíténe.
U káá bá onyíóyónó ne *Efúúménénú yí Elilé o otúme a tɔɔna tú iinyí.
16 U káá kɛla anyía baacɔ beéŋí bé *Islayɛ́l á ka hálɔ́mɔ́na,
mbá bá cɔ́baka ná ciabɔ́ Síkíne Bandɔ́mɛsɛ́.
17 U káá cáŋa a faaya né Otéŋí a Waáŋá.
U káá bá onyíóyónó ne Elilé yɛ́ Bandɔ́mɛsɛ́ na makɛ́nda bɔkɔ búmɔtɛ́ háyɛ *muhémúnyi bɛsana Éli,
anyía wɔ́ kɔ́ŋɔ́náka ɛtɛ́má cí síkíne o oléne báábɔ́ baáná,
yó lébéke ba-tɛ-lɔ́kɔ́mɛ́na Bandɔ́mɛsɛ́ anyía bá bámɔ́kɔ́na ne injiŋé,
bɔ́ bɛ́cáŋáka bɛtálɛ́mánánɔ́ bɛ́ baacɔ.
U káá bándáka bunɔŋɔ bɔ́ baacɔ a bɔ́ káá bá bɔbɛ́tábɔ́nákánɔ́ o onyemi Otéŋí a Waáŋá. »
18 Mbá Sakali ɔsɛ :
« Aátɛ́ yí kéé mi tóŋínyi anyía asana eéyé áŋa taaká e ?
Yaŋɔ́ ooci elunyí yɛ́ ɔɔcɔ,
uumi oónyí na tuɔŋɔ tuéŋí. »
19 Mbá elilé yɛ́ bɔsɔ́ma yɛ́sɛ :
« Ya mɛ́ŋa Kabiliyɛl,
ɛ náŋa yámɛ tálɛ́mákɛ́na eé buúse bɔ́ Bandɔ́mɛsɛ́ o o wuúci kɛlɛna masɔ́ma ;
wuúci wá mɛ tɔ́ma nɔ́ɔ́wɔ anyía yámɛ ɔ laána ambányɛ yɛ́ ɛsɔ́ma eéyé.
20 Mbá kuɔŋɔ́ te olumitinine maamɛ mehúnyi,
meéme eémé ma káá bɛ́kɛ́láka e ekúlú ayɛ́ á yɛnyɛmánánɔ́ ;
yaátɛ́ asana o kóó limine múkúmúku,
a tɛ táŋa,
ɔ ɔkɔɔ́háma buɔ́sɛ́ abɔ́ bɛsana eébí ká bɛ́kɛ́láka. »
21 Ekúlú eéyé,
nyɛkɔca nyɛ́ baacɔ a nyɛ́ ŋaá bá nyɛ́ á tátáka Sakali ŋeé kéké,
anyía u ŋeé líhéke buéŋí eé Ciíbe cɛ Bandɔ́mɛsɛ́.
22 Mbá ayɛ́ ú ŋa háma a nɔháatɛ́,
u tɛ háná táŋa ne beébe ;
aáná bé ŋe bú menyí anyía wáŋa ɔlɛcánɔ́ ekéki yɛ́ bɔkɔ eé Ciíbe.
U ŋaá bá wá táŋáka ne beébe hú na aabá,
u ŋé limíne múkúmúku.
23 Yɛ́ ŋaá bá anyía ekúlú ayɛ́ Sakali ŋaa máná mááyɛ́ mɔɔ́sɛ́ me buólí eé Ciíbe cɛ Bandɔ́mɛsɛ́,
u ŋá hálɔ́mɔ́na e úúyé ooki.
24 E elime cɛ bɛsana eébí,
Ɛlɛ́sabɛt uuyé oónyí ŋé híite nyifume ;
u ŋé limíne e úúyé ooki iílí ɛ́táánɔ,
u tɛ háma,
u kɔɔnaka ɔsɛ :
25 « Otéŋí a Waáŋá meé mi kétunyi aámbáya,
anyía ú maá mɛ aáŋíá aatɔ́ ɔlama eé buúse bɔ́ baacɔ. »
Kabiliyɛl ŋaá táŋáká na Malíi
26 I iílí ítíndétú e elime cɛ bɛsana eébí,
Bandɔ́mɛsɛ́ ŋaá tɔ́ma *elilé yɛ́ bɔsɔ́ma Kabiliyɛl a bunɔŋɔ a búmɔtɛ́ bɔ́ *Kalilé,
nyiínyi ɛ́cɛ *Násalɛt,
27 o ooki ú ɔbɔ́la ewú ú ti ŋéé ményí banɔ́mɔcɔ́,
nyiínyi ɛ́cɛ Malíi ;
u ŋaá bá ɔkɔŋɛna yɛ́ ɔɔcɔ u hɛnyɛ́nɔ́ hɛ́ *Táfit,
nyiínyi ɛ́cɛ Yɔ́sɛb.ª
28 Elilé yɛ́ bɔsɔ́ma ŋá cɔ́ba nááyá mbá yɛ́sɛ :
« I ŋe mí o téŋíti !
Otéŋí a Waáŋá mó yóo boosiki,
wáŋa na kuɔŋɔ́. »
29 Aáná injiŋé cí Malíi ŋeé nyíme e mehúnyi eémé ;
u bɛ́bátáka ɔsɛ mbá nyɛnamá nyí mutéŋínyi nyɛ́ yaátɛ́ eenyi e ?
30 Mbá elilé yɛ́ bɔsɔ́ma yɛ́ Bandɔ́mɛsɛ́ yɛ́sɛ :
« Eti líkíméke,
Malíi,
anyía Bandɔ́mɛsɛ́ ŋɔ́ yɔ́ɔ kɛla bɔmbányɛ.
31 O kóó hiíte nyifume,
wó bíéne ɔɔ́nɔ́ ɔnɔ́mɔcɔ́ awɔ́ ɔ kɔ́ɔ́ lɔá nyiínyi anyía *Yésus.
32 U káá bá ɔɔcɔ a waáŋá,
bé wuúci lɔ́ŋɔ anyía Ɔɔ́nɔ́ u Bandɔ́mɛsɛ́ a wáŋa fáátɛ ɔ Ɔmuaná.
Otéŋí a Waáŋá Bandɔ́mɛsɛ́ kéé wuúci limisinyi a nɔkɔná nɔ́ cíáyɛ́ sɔ́kɔ́nɔ́ Táfit.
33 U kéé téŋgínyi baacɔ bé *Islayɛ́l e bikúlú bikime ;
búáyɛ́ Butéŋí tɛ káá mana ta buɔ́sɛ́. »
34 Mbá Malíi ɔsɛ né elilé yɛ́ bɔsɔ́ma :
« Anyána ya mɛ́ŋa wu obíéne,
yaŋɔ́ tɛ́ka ne omenyi banɔ́mɔcɔ́ e ? »
35 Elilé yɛ́sɛ :
« *Efúúménénú yí Elilé káá fáaya nɔ́ɔ́wɔ,
wó hiite nyifume.
Yaátɛ́ asana ɔɔ́nɔ́ ewú u kéé bíbíéne káá bá ofúúménénú,
wuúci Ɔɔ́nɔ́ u Bandɔ́mɛsɛ́.
36 Lɛcá !
Ɛlɛ́sabɛt awɔ́ nua nɔ́ŋa eé yiíbe ne wuúci ŋeé hííte nyifume hɛ́nánɔ iílí ítíndétú.
Ta yɛ́ cáŋa á bá anyía u ŋaá bá ú me lune,
u kéé bíéne ɔɔ́nɔ́ ɔnɔ́mɔcɔ́,
wuúci awɔ́ bá ŋaá lɔ́á nyiínyi anyía ahúátá yí oónjú.
37 Menyi anyía Bandɔ́mɛsɛ́ áŋa wu ɔkɛlaka bɔkɔ bukime. »
38 Malíi ɔsɛ :
« Ya mɛ́ŋa munyiɔnɔ mu Otéŋí a Waáŋá,
yá bɛ́kɛ́láka híáná náámɛ háyɛ ɔ́ mɔɔ́ kɔɔna.
» Elilé yɛ́ bɔsɔ́ma yɛ́ Bandɔ́mɛsɛ́ nyisúéte eényí.
Malíi ma cɔ́ba ɔ ɔkɔlɛ́ca Ɛlɛ́sabɛt
39 E elime eécí,
Malíi ŋa hátɔ́na,
yó tényí cɔba a tɔkɔndɔ a bunɔŋɔ a búmɔtɛ́ bú *Yuté.
40 Ɛ́makɛ́la ú kaáhámá,
u ŋó oofíne o ooki ú Sakali,
u ŋé téŋíti Ɛlɛ́sabɛt.
41 Hú ayɛ́ u ŋeé wuúci téŋíti,
ɔɔ́nɔ́ ŋé bínyíétínyi a tɔɔna tɔ́ Ɛlɛ́sabɛt.
U ŋó nyíóyo ne *Efúúménénú yí Elilé,
42 u ŋé túme ɔtáŋa buáŋá ɔsɛ :
« Bandɔ́mɛsɛ́ mɔ́ yɔ́ɔ sáyabɛna ɔ ɔhɔla beénjú bekime.
Bíáyɛ́ bɛsaya áŋa ná ɔɔ́nɔ́ ewú o kóó bíéne !
43 Ya mɛ́ŋa nyɛnamá nyi oónjú nyɛ́ yaátɛ́ enyí iinyí ci uumi Otéŋí áŋa wu ɔfaaya náámɛ e ?
44 Ɛ ŋa mɛ́ ɔ laana anyía hí ekúlú eyí óo mi téŋíti,
ɔɔ́nɔ́ ŋé bínyíétínyi ne obíléne aámɛ a tɔɔna.
45 Ɔ ɔ́ŋa ɔmbányɛ anyía ó moó lumitinine anyía bɛsana ebí *elilé yɛ́ bɔsɔ́ma yɛ́ Bandɔ́mɛsɛ́ ŋɔ yɔ́ɔ laakɛna e nyiínyi nyɛ́ Bandɔ́mɛsɛ́ káá bɛ́kɛ́láka. »
Malíi ŋe bíkétinyi baacɔ bɔmbányɛ bɔ́ Bandɔ́mɛsɛ́
46 Malíi ɔsɛ :
« Úúmi ɔtɛ́má ŋe nyémi buáŋá bú Otéŋí a Waáŋá.
47 Aáná yáámɛ́ elilé ŋe bíléníne buéŋí Bandɔ́mɛsɛ́,
muamɛ Munohi,
48 anyía u ŋáa mɛ bɛ́táá,
yaŋɔ́ muayɛ́ munyiɔnɔ e muénjú eémi e nyilimíné e nyitíkítíki ;
o otúme aámbáya,
tɔɔya tɔ́ baacɔ tukime ké búle aá mɛ lɔ́ŋɔ anyía oónjú u ɛbɔla,
49 anyía Bandɔ́mɛsɛ́ Alámakɛ́nda áŋa ɔ mɛ kɛlákánɔ́ bɛmbányɛ bɛ́ bɛsana.
nyíáyɛ́ nyiínyi áŋa nyifúúménénú.
50 Yááyɛ́ ambányɛ yɛ́ ɔtɛ́má áŋa a tɔɔya tɔ́ baacɔ tukime e tú ŋé wuúci kéke.*
51 Wáŋa na makɛ́nda ma ɔkɛlaka bɛandándá bɛ́ bɛsana ;
u ŋa sása baacɔ a bá bɔ́ŋa na bumálá a bɛsana abɛ́ bá ŋa bɔ́ bɛ́táá e cííbú ɛtɛ́má.
52 U ŋa yááŋía baacɔ bá makɛ́nda a túábɔ́ tɔkɔná,
yó béétíki eebe e bé ŋe bú bílóosi.
53 U ŋe yíínjie bɛnyɛ́ma bɛ́ ɔnyíá biéŋí ná baacɔ abá ɛcaná ŋá nuana,
mbá u ŋɔ yɔ́ɔŋɛ́na ɛnɔ́mɛ cɛ́ baacɔ,
cíɔ́ hálɔ́mɔ́kɔ́na aabá éfendí.
54 Ú mɔ yɔ́ɔ́lɛ́ta *Islayɛ́l,
muayɛ́ munyiɔnɔ,
anyía u tɛ ɔ́mɔ́ bɛ́hɔ́ya otóŋínyi yááyɛ́ ambányɛ yɛ́ ɔtɛ́máª
55 na ná *Abɛ́laham ne né uuyé ɔɔ́nɔ́ bikúlú bikime
háyɛ ú ŋaá bɛ́tánɛ́na cíísú sɔ́kɔ́nɔ́. »
56 Aáná Malíi ŋe límékíne o ooki ú Ɛlɛ́sabɛt hoóhi iílí ɛ́tátɔ́,
nyɛhálɔ́mɔ́na eényí a búáyɛ́ bunɔŋɔ.
Nyibíbíéne nyɛ́ Sáaŋ Batis
57 Ekúlú ayɛ́ Ɛlɛ́sabɛt ŋa nyɛ́mana wu obíéne ŋa kaáháma,
u ŋé bíéne ɔɔ́nɔ́ ɔnɔ́mɔcɔ́.
58 Aáná na baacɔ a bá ŋa bɔ́ bá hoóhi ne wuúci na baacɔ bá yááyɛ́ yiíbe ŋa bɔ́ lɔ́kɔ́máká bé bíkétiki anyía Otéŋí a Waáŋá ŋeé wuúci bɛ́cáma mahana buéŋí,
bé ŋé túme obíléne ɔlɔŋɔ.
59 Ɔ mɔɔ́sɛ́ manamanyɛ́,
bá ŋa bɔ́ cɔ́bá o okoó wuúci aaca ;
bá ŋa sɛ́ bébú wuúci lɔá nyiínyi anyía Sakali,
nyiínyi nyí síkíne.
60 Mbá iinyí ɔsɛ :
« Eéʼeé,
nyíáyɛ́ nyiínyi káá bá anyía Sáaŋ. »
61 Baacɔ báyɛ :
« Ta ɔɔcɔ oówo eé ciíbe cɛ baacɔ tɛ á bá ne nyiínyi eényí. »
62 Bá ŋá báta síkíne na aabá anyía anyána ú ŋa yáamba o búle lɔ́ŋɔ uuyé ɔɔ́nɔ́ e ?
63 Aáná Sakali ŋa báta anyía bé wuúci íínjíé táfɛ́lɛ,
bé ŋé iínjíé ;
u ŋɔ́ ɔ́ɔ́ŋɔ́kɔ ɔsɛ :
« Nyíáyɛ́ nyiínyi áŋa Sáaŋ.
» Aáná bekime ŋe bú kéké.
64 Hí e ekúlú eéyé Sakali ŋa háná é túmé ɔtáŋa,
u nyemiki Bandɔ́mɛsɛ́ okelú ɔ ɔmuaná.
65 Aáná baacɔ bekime bá hɔ́á ŋe bú líkíméke,
bé bíkétiki bɛsana eébí bikime a tɔkɔndɔ tukime tú iisí ci Yuté.
66 Baacɔ bekime a bá ŋa bɔ́ bá bábɔ́ lɔ́kɔ́máká bɛsana eébí ŋaá bá bébú biíbi hákɛ́na a bɛɛtɔ́,
bá bɛ́bátáka báyɛ :
« Aátɛ́ ɔɔ́nɔ́ ooci káá bɛ́cáŋa e ?
» Bá ŋa bɔ́ kɔ́ɔna aáná anyía makɛ́nda me Otéŋí a Waáŋá ŋaá bá taaká nááyá.
Sakali ŋe nyémi Bandɔ́mɛsɛ́, u hémúkúnyínyi baacɔ bɛsana
67 Aáná *Efúúménénú yí Elilé ŋeé nyióyó ɔ ɔtɛ́má ú Sakali,
síkíne cɛ Sáaŋ,
u hémúkúnyi bɛsana ɔsɛ :
68 « Nuúmi a bámɔ́kɔ́nɛ́na né Otéŋí,
Bandɔ́mɛsɛ́ ci *Islayɛ́l,
anyía ú ma fáaya ɔ ɔkɔháŋɔ́na bááyɛ́ baacɔ.
69 Ú maá basɔ́ tɔ́mɛ́na ɔkɛndákɛ́nda ɔ ɔ basɔ́ nóhi,
u ŋeé húle eé ciíbe cɛ baacɔ cɛ muayɛ́ munyiɔnɔ Táfit.
70 Híáná u ŋaá bɛ́tánɛ́na feeké bááyɛ́ *behémúnyi bɛsana e befúúménénú ;
71 ú meé wuúci tɔ́ma anyía wá basɔ́ nóhi a aabá na cá báásɔ́ beliŋine
na cá baacɔ a bá ŋa bɔ́ áamba ɔ basɔ́ kɛ́la bɔɔbɛ́.
72 U ŋaá bɛ́tánɛ́na cíísú sɔ́kɔ́nɔ́ anyía u keé beébe tóŋínyi yááyɛ́ ambányɛ yɛ́ ɔtɛ́má
ɔ ɔbɛ́táá yááyɛ́ efúúménénú yɛ́ nyɛlata
73 ayɛ́ ú ŋaá súátɛ́ná ɔkɛla eé buúse bɔ́ cíásɔ́ sɔ́kɔ́nɔ́ *Abɛ́laham,
74 anyía ekúlú ayɛ́ u káá basɔ́ kátɔ́náka a aabá cá báásɔ́ beliŋine,
ɛ́ɛhɛ́ tu ké sú wuúci nyiɔkɛna buólí tɛ́ka ne bulíkílíki ;
75 túó límine bɛtálɛ́mánánɔ́ bɛ́ baacɔ e befúúménénú eé buúse bɔ́ Bandɔ́mɛsɛ́
mɔɔ́sɛ́ mekime me úúsú olíhe.
76 Mbá kuɔŋɔ́,
uumi ɔɔ́nɔ́,
bé ké búle ɔ yɔ́ɔ lɔ́ŋɔ anyía *muhémúnyi bɛsana mɔ Bandɔ́mɛsɛ́,
ooci awɔ́ á hɔ́láka baacɔ bekime ɔ Ɔmuaná,
anyía ɔ kɔ́ɔ́ cáŋa ɔfaaya ne Otéŋí a Waáŋá ɔ ɔkɔtábɔ́na úúyé ohónyí.
77 Kuɔŋɔ́,
o kóó weékúnyíki bááyɛ́ baacɔ anyía u kéé beébe nohiki
ɛ́cɛ ú meé beébe nyɛ́anakɛnɛna maabɔ́ maabɛ́.
78 Ciasɔ́ Bandɔ́mɛsɛ́ áŋa na ambányɛ yɛ́ ɔtɛ́má,
u káá basɔ́ númisikinyi eese e yí ŋeé húle ɔ Ɔmuaná,
yɛ́ hɔ́áka nyɛháma nyɛ́ ɔɔ́cɔ́.
79 U kéé númisikinyi eese a baacɔ a bá bɔ́ŋa ne i ibíne noómi na a haála ehé owé áŋa ;
*
u kéé kéndiki cáásɔ́ akɔlɔ́ i ihényí cí bumbénú. »
80 Aáná ɔɔ́nɔmbɔ́ ŋaá bá wɔ yɔ́ɔmbɔkɔ,
ciayɛ́ injiŋé ɔɔ́nɔ́kɛ́na.
U ŋeé limékíne i iisí cɛ ɔsɛ́bɛ́á ɔ ɔkɔɔ́háma buɔ́sɛ́ ebú ú ŋeé bítóŋínyi eé buúse bɔ́ baacɔ bé Islayɛ́l.