Tafsiir al‑kalimaat al‑gaasiyiin
Afraayim: Hi akbar gabiila al‑gaaʼide fi mamlakat Israaʼiil fi l‑munchaakh. Wa fi kutub al‑anbiya, al‑usum Afraayim yimassil mamlakat Israaʼiil kullaha. (Éphraïm)
araba/arabaat: Al‑araba fi l‑zaman daak, hi kaarro al‑yukurruuh be kheel le yihaarubu beyah. (chariot)
arch: Da kursi Allah fi l‑samaawaat. (trône)
armala/araamil: Al‑armala hi mara al‑raajilha maat khallaaha. (veuve)
arwaah: Dool jamiʼ hana kilmit ruuh. (esprits)
arz: Al‑arz hu chadar kubaar al‑yugumm fi balad Lubnaan. Fi l‑wakit daak, hatab al‑arz muhimm lahaddi astaʼmalooh fi buna beet Allah wa gusuur al‑muluuk. (cèdre)
balad Aasiya: Fi l‑zaman hana l‑Ahad al‑Jadiid, Aasiya usum hana balad sakhayre al‑tinlagi fi kharib Turkiya. (Asie)
al‑bakaan al‑mukhaddas marra waahid: Da bakaan waahid fi beet Allah. Beet Allah mugassam ale talaata bakaan wa humman khurfit al‑madkhal wa l‑bakaan al‑mukhaddas wa l‑bakaan al‑mukhaddas marra waahid. Wa fi l‑bakaan al‑mukhaddas marra waahid da bas, khatto sanduug muʼaahadat Allah wa da l‑bakaan al‑foogah hadarat Allah. (le lieu très saint)
bakhuur: Hu dukhkhaan halu al‑yigaddumuuh le Allah. (encens)
beet Allah, al‑beet al‑mukhaddas: Da beet al‑ibaada hana Allah fi Madiinat al‑Khudus. (le Temple)
al‑Cheetaan: Hu da kabiir al‑chawaatiin al‑maʼruuf be Ibliis. (Satan)
chiraaʼ: Hu gumaach al‑yarbutuuh foog fi l‑safiina wa beyah al‑riih tuguud al‑safiina. (la voile d’un bateau)
churuut al‑Tawraat: Dool al‑gawaaniin al‑fi kitaab al‑Tawraat hana Muusa. (la Loi)
daami: Da uud al‑yukhuttuuh fi l‑kataafe wa yangulu beyah khumaam. (joug)
dahiiye/dahaaya: Hi bahiime al‑yadbahooha wa yigaddumuuha le Allah. (sacrifice)
daraayib: Da l‑miiri al‑yichiiluuh min budaaʼat al‑tujjaar. (taxe)
direʼ: Al‑direʼ hu hana farwa aw hadiid al‑yalbasooh al‑naas fi suduurhum achaan ma yinjarhu fi wakt al‑harib. (armure)
dubb: Hu haywaan al‑ma binlagi fi Tchad wa hu kabiir wa khatari misil al‑duud. (ours)
dugul: Hu uud mukanjar al‑yihittu beyah al‑chadar le l‑bahaayim. (bâton de berger)
fada/yafda: Naadum yanti maal achaan yihill naadum aakhar al‑makruub fi sijin aw fi damaana. Wa l‑fidya di, hi al‑maal al‑hu yantiih. (racheter)
faaris/furraas: Hu raajil fahal wa chadiid. (homme vaillant)
Fariiziyiin: Humman naas al‑yitaabuʼu tariiga yahuudiiye wa munkaribiin foog churuut al‑Tawraat ziyaada min al‑Yahuud al‑aakhariin. (Pharisiens)
Filistiyiin: Wa dool naas hana balad Filisti al‑humman jiiraan maʼa Bani Israaʼiil fi wakit al‑malik Dawuud. Humman ma nafs al‑naas al‑binaaduuhum Falistiiniyiin hana l‑yoom. (Philistins)
Firʼoon: Da al‑usum al‑yantuuh le ayyi malik min muluuk Masir al‑gadiime. (Pharaon)
gurma/guram: Da asaame hana juduud al‑yihaasubuuhum al‑waahid baʼad al‑aakhar. (généalogie)
hajar zaawiye: Da l‑hajar al‑yukhuttuuh fi l‑rukun hana asaas al‑beet. Wa da l‑hajar al‑muhimm fi l‑buna. (pierre principale)
hakiim/hukama: Al‑hukama humman naas al‑induhum hikma wa humman bas mustachaariin al‑muluuk. (sage)
al‑haawiye: Di nugra kabiire al‑ma indaha hadd. Wa hi timassil al‑moot wa l‑halaak. (abîme)
hikma: Hi al‑ilim wa l‑maʼrafa. Al‑hikma tinlagi min Allah wa l‑naadum al‑indah al‑hikma yiʼiich haya saalhe. (sagesse)
Hamal Allah: Isa al‑Masiih bimassuluuh be hamal wa binaaduuh Hamal Allah achaan hu anta nafsah dahiiye le yinajji al‑naas. Wa da misil al‑humlaan al‑dabahoohum fi Masir fi wakit malak al‑moot katal awlaad al‑bikir hana l‑Masriyiin. (l’Agneau de Dieu)
Huuriib: Da usum aakhar hana jabal Siinaaʼ. (Horeb)
Ibliis: Hu kabiir al‑chawaatiin wa adu le Bani Adam. (Satan)
Ibn Allah: Al‑usum da maktuub fi l‑Kitaab al‑Mukhaddas wa hu usum min asaame hana Isa al‑Masiih. Al‑usum Ibn Allah ma yuguul kadar Allah wilid wileed. La ! Wa laakin al‑usum da indah maʼana kabiir fi l‑iimaan. Wa Ibn Allah hu nuur Allah al‑majiid wa suurat tabiiʼtah. (Fils de Dieu)
Ibn al‑Insaan: Da usum al‑Isa antaah le nafsah. Wa battaan da usum hana naadum waahid al‑antooh al‑sulta wa l‑majd fi kitaab Danyaal fasul 7. (Fils de l’homme)
Ibn Dawuud: Da usum al‑antooh le l‑malik Suleymaan wileed al‑malik Dawuud. Wa battaan kula, antooh le Isa al‑Masiih al‑hu min zurriiyit Dawuud. (Fils de David)
al‑Ibraaniyiin: Da usum hana l‑zurriiyaat al‑marago min Yaakhuub wileed Ishaakh wileed abuuna Ibraahiim wa da nafs al‑naas al‑binaaduuhum Bani Israaʼiil. (les Hébreux)
iid al‑Fisha: Da iid al‑yizzakkaro beyah yoom Allah rassal malak al‑moot le yuchugg balad Masir wa katal awlaad al‑bikir hana l‑Masriyiin wa laakin baara buyuut Bani Israaʼiil. Kilmit fisha fi l‑asli maʼanaatha baara. (Pâques)
ijil al‑bahar: Da haywaan al‑yaskun fi l‑bahar al‑Ahmar wa farwitah adiile le l‑khiyam. Bano beeha kheemat al‑ijtimaaʼ. (phoque, dauphin)
Isa: Al‑usum da yaji min usum Yachuuʼ be kalaam ibraani wa da maʼanaatah Allah yinajji. Wa naas waahidiin yinaaduuh Yasuuʼ. (Jésus)
jamaaʼat al‑muʼminiin: Hi majmuuʼa hana naas Masiihiyiin al‑yaʼabudu fi bakaan waahid. (église)
jidaam: Fi l‑wakit daak, ayyi marad al‑jismi binaaduuh jidaam kan hu al‑jidaam al‑sahiih walla ayyi marad aakhar hana l‑farwa kula. (lèpre)
kaloota: Hi beet al‑yidissu foogah al‑nachaachiib. (carquois)
kattaan: Hu nabaat al‑yitirruuh wa yisawwu beyah khulgaan buyud. Wa fi l‑zaman daak, al‑gumaach da indah khiima. (lin)
khadab: Da l‑zaʼal al‑chadiid hana Allah. (colère)
khanaadig: Da l‑turaab al‑yilimmuuh al‑askar le yidaarighum fi l‑harib. (retranchements)
khardal: Hu nabaat waahid al‑teeraabah dugaag bilheen. (moutarde)
khasi: Hu naadum al‑kassaro galagaatah le ma yalda. (eunuque)
khattas/yikhattis: Fi l‑wakit daak, kan yikhattusu naadum, yidissuuh fi lubb al‑almi wa yamurguuh battaan. Wa da alaama al‑tiwassif kadar al‑naadum da chaal niiye yitaabiʼ Allah wa Allah kula yajʼalah saalih. (baptiser)
khayyuur: Allah khayyuur maʼanaatah indah khiira. Wa da, maʼanaatah Allah ma yidoor yaʼabudu maʼaayah ilaah aakhar. (jaloux)
kheemat al‑ijtimaaʼ: Hi beet al‑ibaada al‑chaalooh maʼaahum Bani Israaʼiil wakit chaggo al‑sahara maachiin balad Kanʼaan. (le Tabernacle)
khitim: Hu taabiʼ hana masʼuul al‑yukhuttah fi katkat wakit yichiil kharaar aw yaktib maktuub wa yirassilah. (cachet)
khulgaan al‑tooba, khulgaan al‑hizin: Dool khulgaan cheeniin al‑yalbasoohum al‑naas achaan yiwassufu toobithum aw hizinhum. (toile de sac)
khurba: Al‑khurba di kan naas yamchu yaskunu fi balad ma baladhum. (exil)
khuul: Hu haywaan al‑bikhawwif. Al‑naas bihajju beyah wa laakin ma baʼarfuuh hu kikkeef. (Léviathan, dragon)
Laawiyiin: Humman zurriiyit Laawi al‑min iyaal Yaakhuub. Minhum humman bas Allah azal rujaal al‑diin wa l‑naas al‑yisaaʼuduuhum fi l‑khidme hana beet Allah. (les Lévites)
liihaan al‑muʼaahada: Humman al‑liihaan al‑itneen hana hajar al‑Allah katab fooghum al‑wasaaya al‑achara wa antaahum le Muusa. (tables de l’alliance)
looz: Hu chadar al‑indah zuhuur samhiin. (amandier)
madbah: Da bakaan al‑yigaddumu foogah dahaaya le Allah. (autel)
Madiinat al‑Khudus: Hi madiina al‑foogha beet Allah al‑mukhaddas. Wa awwal usumha Uruchaliim. (Jérusalem)
maha/yamha: Maʼanaatah gachcha al‑cheyy aw sawwaah ma fiih. Masalan Allah yuguchch al‑zunuub aw yakhfirhum. (effacer)
majlas: Hu majmuuʼa hana naas masʼuuliin fi l‑balad. Wakit al‑majlas yilimm, yichiilu kharaar wa yagtaʼo chariiʼa. (Sanhédrin, conseil d’anciens)
malʼuun: Da l‑naadum al‑wagaʼ foogah al‑laʼana wa naas waahidiin buguulu manʼuul. (maudit)
manna: Hu akil al‑Allah nazzalah le Bani Israaʼiil wakit humman fi l‑sahara. Hi tichaabih iyaal al‑kussubarra wa loonha abyad wa taʼamha misil kaʼak be asal. (manne)
masah/yamsah: Da wakit Allah yaʼazil naadum wa yamsahooh wa yidarrujuuh mukhassas le Allah le khidme muhimme misil raajil diin aw malik. (oindre)
masal/amsaal: Al‑masal hu kalaam gisayyir al‑yanti taʼliim wa hikma le l‑naas. (proverbe, parabole)
al‑Masiih: Da l‑usum al‑naado beyah Isa al‑Masiih wa maʼanaatah Allah azalah wa darrajah wa rassalah le yinajji kulla l‑naas min al‑zunuub. (le Messie, le Christ)
miglaaʼ: Hu habil matbuug al‑yazurgu beyah hajar. (fronde)
mooj: Hu hiyaaj al‑bahar wakit yugumm wa yihizz al‑almi lahaddi yisawwi rikhwe. (vague)
mukhassas: Al‑naadum al‑mukhassas hu bigi khaass le Allah yaʼni azalooh le khidmit Allah. Al‑kilme mukhassas be l‑lukhkhaat al‑asliyiin maʼanaatha mukhaddas yaʼni Allah yisawwi chaʼabah « mukhaddasiin ». (consacré)
mukhattis: Fi l‑Ahad al‑Jadiid, Yahya sammooh al‑Mukhattis achaan hu yikhattis al‑naas fi l‑almi. (celui qui baptise les gens)
munajjimiin: Humman naas al‑bichawwufu be l‑nujuum. (mages)
murtazakha: Dool askar al‑yiʼajjuruuhum min balad chig le yihaarubu. (mercenaires)
muʼaahada: Istifaag al‑Allah sawwaah maʼa chaʼabah. Da nafs al‑maʼana maʼa kilmit ahad misil al‑Ahad al‑Gadiim wa l‑Ahad al‑Jadiid. (alliance)
nawwaahiin/nawwaahaat: Dool naas al‑yiʼajjuruuhum le yabku fi l‑moot. (pleureurs, pleureuses)
nazir: Hu al‑waʼad al‑insaan yisawwiih maʼa Allah wa yuguul kan Allah yisawwi leyah chokhol misil da, hu kula yisawwi le Allah chokhol misil da. (voeu)
nuwaah: Da baki wa indah foogah madih wa chukur le l‑mayyit. (lamentation)
raaye: Hi gitʼe al‑yarbutuuha fi raas uud wa rafaʼooha foog misil alaama. (drapeau, étendard)
radmiiye: Hu al‑turaab al‑yusubbuuh wara durdur al‑madiina le yisahhil dakhuul al‑askar al‑muhaajimiin. (remblai)
al‑Ruuh al‑Khudduus: Hu Ruuh Allah al‑yantiih le l‑naas le yuguudhum. (l’Esprit Saint)
rujaal al‑diin: Humman al‑naas al‑mukallafiin le yinazzumu ibaadat Allah fi beetah al‑mukhaddas wa humman yukuunu daayman min zurriiyit Haaruun. (prêtre)
sabt: Al‑sabt hu yoom khaass le Allah wa Allah gaal le chaʼabah ma yakhdumu fi l‑yoom da wa yikarrumuuh. Fi l‑wakit daak, Bani Israaʼiil karramo yoom al‑saabit misil yoom al‑sabt. Achaan fi sitte yoom, Allah khalag al‑samaawaat wa l‑ard. Wa laakin hu ma khadam fi l‑yoom al‑saabiʼ. Achaan da, hu baarak al‑yoom al‑saabiʼ wa jaʼalah mukhaddas leyah. (sabbat)
Sadduukhiyiin: Humman min kubaaraat Bani Israaʼiil fi wakit hana Isa al‑Masiih. Al‑naas dool yitaabuʼu tariiga yahuudiiye wa ma yisaddugu be l‑buʼaas. (les Sadducéens)
Saduum: Hi al‑hille al‑Allah dammaraaha fi wakit Luut be sabab zunuub siyaadha. (Sodome)
safiina/sufun: Di markaba kabiire al‑yisaafuru beeha fi l‑bahar min balad le balad. (bateau)
Sahyuun: Da l‑jabal al‑bano foogah Madiinat al‑Khudus al‑foogha beet Allah. (Sion)
saliib: Hu al‑uud al‑allago foogah Isa al‑Masiih be masaamiir wa katalooh. (croix)
salwa: Humman tuyuur al‑Allah nazzalaahum le Bani Israaʼiil fi l‑sahara maʼa l‑manna wa humman bichaabuhu al‑halfo. (caille)
al‑Saamira: Hi aasima hana mamlakat Israaʼiil al‑gaaʼide fi munchaakh al‑balad. (Samarie)
Saamiriyiin: Humman sukkaan al‑Saamira wa naas Bani Israaʼiil yichiifuuhum misil naas al‑tihit minhum. (Samaritains)
sanduug al‑muʼaahada: Da sanduug al‑khatto foogah al‑liihaan al‑maktuubiin fooghum al‑wasaaya al‑achara. Wa l‑sanduug da khattooh fi l‑bakaan al‑mukhaddas marra waahid fi lubb beet Allah. (coffre de l’alliance)
sibir: Da nabaat murr marra waahid al‑bisawwu beyah riihe. (myrrhe)
sirriiye/sirriiyaat: Al‑sirriiye hi khaadim al‑siidha yichiilha wa yisawwiiha misil martah. (concubine)
suluh: Hu al‑musaamaha been al‑khusmaan. Wa fi l‑kitaab da, al‑suluh hu al‑musaamaha been Allah wa chaʼabah al‑aasiyiin. (réconciliation)
tahdiid: Da l‑kalaam al‑yihaddudu beyah naadum wa yikhawwufuuh. (menace)
tahziir: Da kalaam al‑yikallumu beyah le naadum le yufukku adaanah. (avertissement)
tarah/yatrah: Maʼanaatah rumaaye hana l‑bahaayim. (avortement)
Tawraat: Al‑Tawraat hu al‑kitaab al‑indah foogah al‑kalaam al‑Allah antaah le Muusa. Hu mukawwan be khamsa kutub al‑induhum fooghum al‑wasaaya al‑achara wa gawaaniin aakhariin kula. (Torah, la Loi de Moïse)
tiin: Hu chadar al‑yanti iyaal haluwiin al‑bichaabuhu tamur. Wa l‑tiin hu chadara al‑beeha al‑anbiya massalo Bani Israaʼiil. (figue)
tooba: Da wakit al‑insaan yikhalli zunuubah wa yigabbil le Allah. (repentance)
uchur/uchuur: Da maʼanaatha al‑waahid min al‑achara. Fi kitaab al‑Tawraat, Allah amar Bani Israaʼiil yantu le Allah al‑uchur min kulla maalhum wa intaaj ziraaʼithum. (dîme)
udriiye: Hi bineeye al‑lissaaʼha ma chaafat raajil. (vierge)
ulama: Humman majmuuʼa hana naas al‑induhum ilim katiir fi l‑diin aw fi ilim aakhar. (scribes)
ummat al‑Masiih: Da l‑usum le kulla l‑Masiihiyiin al‑gaaʼidiin fi l‑dunya. (Eglise)
al‑Uriim wa l‑Tummiim: Dool al‑achya al‑yikhattit beehum kabiir rujaal al‑diin le yasʼal Allah. Uriim maʼanaatah anwaar wa Tummiim maʼanaatah tamaam. (Ourim et Toummim)
Uruchaliim: Da usum al‑awwal le Madiinat al‑Khudus. (Jérusalem)
al‑wasaaya al‑achara: Dool al‑gawaaniin al‑muhimmiin fi l‑Tawraat al‑Allah antaahum le Bani Israaʼiil wa katabaahum fi liihaan al‑muʼaahada. (les dix commandements)
waaʼad/wuʼuud: Da kan tuguul le naadum tantiih cheyy aw tisawwi leyah cheyy. (promesses)
witid/wutaad: Da l‑uud al‑yarbutu foogah habil wa yutugguuh le yisabbutu beyah al‑kheema. Aw hu hadiid tagiil al‑yinazzuluuh min al‑safiina fi lubb al‑almi achaan hi tagiif bakaan waahid. (piquet, ancre)
Yuunaan: Hi balad fi Uruubba. Al‑rasuul Buulus saafar hinaak wa ballakh be Isa al‑Masiih wa assas jamaaʼat al‑muʼminiin. (Grèce)
zawaahif: Humman kulla l‑haywaanaat al‑dugaag al‑yinkarro be butuunhum fi l‑ard hatta kan induhum rijle kula. (reptiles)
zift: Da zeed takhiin al‑bichaabih al‑gutraan. (bitume)
zuufa: Da nabaat al‑indah suuf wa yistaʼmalooh le yuruchchu beyah. (hysope)