Bbaruha gya Pau̱lo hali
Baru̱u̱mi̱
Kwanjuura
Bbaruha gigi gya Baru̱u̱mi̱ giteekerezeb̯wa kubba gyahandi̱i̱ki̱i̱rwe Pau̱lo, mukwenda wa Yesu̱ Ku̱ri̱si̱to. Yaagi̱handi̱i̱ki̱i̱ri̱ mu rub̯uga Koli̱nso cali yei̱calengi̱ ha b̯wi̱re b̯u̱b̯wo. Yaagi̱handi̱i̱ki̱ri̱ harabi̱ri̱hoona myaka, mili hakati̱ wa 54 na 58, Yesu̱ Ku̱ri̱si̱to amaari̱ kubyalwa.
Pau̱lo yaali atakab̯ungiranga Rooma, nahab̯waki̱kyo yaahandi̱i̱ki̱ri̱ bbaruha gigi kulamba beikiriza ba Yesu̱ Ku̱ri̱si̱to, Bayudaaya na Banyamahanga bensei̱ hamwei̱, banyakwicalanga Rooma. Mu biro bi̱byo, Pau̱lo yaalingi naakuteekaniza kub̯ungira kitebe kya beikiriza ba Ku̱ri̱si̱to kya Rooma aleke abakoremwo mulimo gwa Ruhanga, bamusagike yeeteeryeyo agyende mu nsi gya Si̱payi̱ni̱. Pau̱lo yaahandi̱i̱ki̱ri̱ bbaruha gigi naagyendeera kusoboora nka ku̱yeetegereza nzikiriza gya Ku̱ri̱si̱to nakwolokya nti bantu bensei̱ ba mu mahanga gensei̱ bakuteekwa kwikiririza mu Yesu̱ Ku̱ri̱si̱to kandi bamwegwe (16:26).
Bbaruha gigi gili gya mugasu hoi̱ hali beikiriza ba Ku̱ri̱si̱to benseenya ku̱si̱gi̱ki̱ra Pau̱lo nka ku̱yaasoboleeri̱ kurungi, kujunwa kutukusobora kutunga kuraba mu Yesu̱ Ku̱ri̱si̱to. Basomu̱ banene bakoba nti lukaara lu̱handu̱ hoi̱ mu bbaruha gigi lwolwo lukoba nti, “…Makuru Garungi gakukwatagana na Yesu̱ Ku̱ri̱si̱to ti̱gankwati̱sya nsoni̱ kugatebya: googo maani ga Ruhanga gagwo gajuna yogwo yensei̱ akwikiririza mu Ruhanga, kutandikira ha Bayudaaya ku̱doosya ha Banyamahanga.” (1:16)
Bicweka bibiri bi̱handu̱, bya b̯ukwenda b̯uli mu kiki kitabbu byobyo bibi:
(a) Suura 1—12 zikira kubaza hali Ruhanga
(b) Suura 13—15 zilamba beikiriza ba Ku̱ri̱si̱to ha mu̱li̱ngo gwakwicaliramwo.
Bicweka Bi̱handu̱ bya mu Bbaruha gigi nka Ku̱bi̱honderegeeni̱
(i) Pau̱lo niyeebazaho kandi ni̱yolokya bab̯wo bantu bayaahandi̱i̱ki̱i̱ri̱ Bbaruha 1:1-15
(ii) Pau̱lo naabaza ha mbeera gya bantu na ha kujunwa kutukusobora kutunga kuraba mu Yesu̱ Ku̱ri̱si̱to 1:16—11:36
(iii) Pau̱lo ni̱yeegesya beikiriza ba Yesu̱ nka kubakusemeera kwicalanga 12:1—15:13
(iv) Pau̱lo naamaliira bbaruha gigi na ku̱ramu̱kya bantu banene ba mu kitebe kya beikiriza kya Rooma 16