Ụ́ꞌdụ́kọ́ múké
Lúkã
ní sĩí rĩ
Tã ẽ drị̃ íꞌdóngárá
1
1 Ãmbúgú Tõfílĩ, ꞌbá kárákará ꞌbị̃kí tã Múngú ní ngaá ꞌbá ãsámvú gé nõgó rĩ sĩí rá. 2 Kộpi sĩkí tã ꞌbá rĩ pi ní ũlũú ꞌbá ní rĩ, ꞌbá tã rĩ ũlũꞌbá rĩ pi ndrekí tã ĩ ꞌoꞌbá rĩ pi ĩ mị sĩ íꞌdóngárá gá ꞌdãá. 3 Ãmbúgú Tõfílĩ, á ꞌbã ẹ́sị́ tã rĩ pi ụ̃nị̃zú múké múké ĩri ní ꞌi íꞌdóngárá gá ꞌdãá, má ụ̃sụ̃ á lẽ tã ꞌi ngaápi rĩ sĩí sẽé mí ní. 4 Ãꞌdiãtãsĩyã mî nị̃ rí ꞌyozú kínĩ tã ĩ ní ímbá mí ní rĩ, ĩri tã áda.
Mãlãyíkã lũ Yũwánĩ Bãtízĩmũ sẽépi rĩ vé tịngárá ã tã
5 Lókí Ẽródẽ ní adrizú ꞌbãgúa rú ãngũ Yụ̃dáyã vé rĩ agá rĩ gé, átálágúb ãzi rụ́ ni Zãkãríyã ꞌi. Ágó rĩ íbí ĩfũú úyú atala rĩ pi vé rĩ agá, úyú Ãbíjã vé rĩ agá. Ũkú ni Ẽlĩsãbétã íbí ĩfũú úyú Ãrónã vé rĩ agá. 6 Kộpi ị̃rị̃trọ́ tã ꞌo pịrị Múngú ẹndrẹtị gé, kộpi ri tãị́mbị́ Úpí vé rĩ ꞌdụ nga rá, ãzini kộpi ri tã ĩ ní ẹzịị́ rĩ ꞌdụ nga rá. 7 Kộpi tịkí anji kuyé, ãꞌdiãtãsĩyã Ẽlĩsãbétã ní adrií úndó rú rĩ sĩ, kộpi ị̃rị̃trọ́ dẽkí kuú ãrãkã rú.
8 Ụ́ꞌdụ́ ãlu, Zãkãríyã ri ẹ̃zị́ ngaá Jó Múngú vé rĩc agá ꞌdãá, ãꞌdiãtãsĩyã ụ́ꞌdụ́ ꞌdãri gé, ngúlúmũ Ãbíjã vé rĩ pi rikí ẹ̃zị́ rĩ ngaá nĩ. 9 Ĩpẽkí Zãkãríyã ri mụụ́ ẹ̃jị́ngụ̃rụ́ zãá Jó Múngú vé rĩ agá ꞌdãá, sụ̃ mẽrẽ atala rĩ pi vé rĩ ní lẽé rĩ tị́nị. 10 Lókí ẹ̃jị́ngụ̃rụ́ zãzú rĩ kã ícó, ꞌbá ĩ úmúꞌbá rĩ pi rikí Múngú ri zịị́ ãmvé.
11 Kúru Úpí vé mãlãyíkãd ní índrézú Zãkãríyã ẹndrẹtị gé, mãlãyíkã rĩ tu pá vũrã ẹ̃jị́ngụ̃rụ́ zãzú rĩ gé drị́ ẹ̃ndẹ́pị gélésĩla. 12 Zãkãríyã kã mãlãyíkã rĩ ndreé, ẹ́sị́ ni tĩ rụ̃cụ̃, ụ̃rị̃ ị́mvụ́ ĩri ũnjí ũnjí. 13 ꞌBo mãlãyíkã rĩ ní ꞌyozú ĩri ní kĩnĩ, “Zãkãríyã, mî ꞌo ụ̃rị̃ sĩ ku! Múngú yị mívé zịngárá gí. Mî ũkú ni Ẽlĩsãbétã ri ímụ́ mí ní mvá ágó tị rá, ꞌí ꞌda mváŋá rĩ ã rụ́ Yũwánĩ ꞌi. 14 Ãyĩkõ ri ímụ́ mi fụ ambamba, mi únjí ãní rá. ꞌBá kárákará pi ímụ́ únjí ĩ ní ĩri tịị́ rĩ sĩ. 15 Ĩri ímụ́ adri ãmbúgú Úpí ẹndrẹtị gé. Mvụ vị́nyọ̃ ku, ãzini mvụ íwá ku, ĩri ẹ́pị́ Índrí Uletere rĩe sĩ íꞌdózú ẹ́ndrẹ́pị agá ꞌdãá. 16 Ĩri ímụ́ ꞌbá Ĩsẽrélẽ vé rĩ pi íjị́ kárákará ĩgõ ĩvé Úpí Múngú vúgá. 17 Ĩri ꞌde mụzú Úpí ní drị̃drị̃, Índrí Uletere rĩ ĩri ású, ãzini ĩri ũkpõ ị́sụ́ sụ̃ Ẽlíyãf vé rĩ tị́nị. Ĩri ímụ́ anji ẹ́tẹ́pị́ị vé ẹ́sị́ újá, kộpi ĩvé anji lẽ ãní lẽlẽ, ãzini ĩri ímụ́ ꞌbá drị̃ be ũkpó ũkpó rĩ pi újá tã nị̃ sụ̃ ꞌbá Múngú vé adriꞌbá pịrị rĩ pi ní tã nị̃ị́ rĩ tị́nị, ĩri ímụ́ ꞌbá rĩ pi údé ku ũrẽ Úpí ri ũtẽngárá gá.”
18 Zãkãríyã ní mãlãyíkã rĩ zịzú kĩnĩ, “Ma ícó nị̃ ámá íngóni ꞌyozú kínĩ tã ꞌdĩri ꞌi nga rá? Á dẽ kú ãrãkã rú gí, mâ ũkú ni dẽ kpá ãrãkã rú gí.”
19 Mãlãyíkã rĩ ní újázú ĩri ní kĩnĩ, “Ma Gãbũrélẽ ꞌi. Ma ãtíꞌbá Múngú vé ni, Múngú ĩpẽ ma ímụ́ mí ní ụ́ꞌdụ́kọ́ múké ꞌdĩri ũlũú. 20 ꞌÍ ndre drĩ ká, íꞌdózú ãndrũ sĩ, mî tị ri ọ̃zụ̃, mí átá ku, cĩmgbá ĩ ní mváŋá rĩ tịzú rĩ gé, ãꞌdiãtãsĩyã mí ẹ̃ꞌyị̃ tã má ní ꞌyoó ĩri ímụ́ ꞌi nga sâ pịrị ni gé rĩ kuyé.”
21 ꞌBá rĩ pi kâ rií Zãkãríyã ri tẽé, kộpi rikí ụ̃sụ̃ụ́ kínĩ, Zãkãríyã áwí Jó Múngú vé rĩ agá ꞌdãá sâ be ãco ꞌdíni ãsĩ. 22 Zãkãríyã kã ĩfũú ãmvé nõó, ícó átá kộpi be ku. Kộpi ní nị̃zú ámázú ꞌyozú kínĩ tã ãzi iꞌda ꞌi ĩri ní ị́ndrị́lị́kị́ agá Jó Múngú vé rĩ agá ꞌdãá gí, gõ rií kộpi ní tã rĩ ũlũú drị́ sĩ.
23 Zãkãríyã kã ívé ẹ̃zị́ dẹẹ́, ĩri ní mvizú mụzú ꞌbẹ̃tị́. 24 Tã ꞌdĩri ã vụ́drị̃ gé, koro ũkú ni Ẽlĩsãbétã ní ꞌa ị́sụ́zú, Ẽlĩsãbétã adri mbãá tọ̃wụ́ kú ꞌbẹ̃tị́. 25 Ĩri ní ꞌyozú kĩnĩ, “Tã Úpí ní ꞌoó mâ rụ́ꞌbá gá nõri, ꞌdụ drị̃njá má drị̃gé sĩ gí, sẽ ꞌbá rĩ pi ínjákí mâ drị̃ ku.”
Mãlãyíkã lũ Yẹ́sụ̃ vé tịngárá ã tã
26 Ẽlĩsãbétã vé ꞌa rĩ kã mbaá caá mbãá ázíyá, Múngú ní mãlãyíkã Gãbũrélẽ ri ĩpẽzú ímụ́zú kụ̃rụ́ Nãzẽrétã vé rĩ gé, ãngũ Gãlĩláyã vé rĩ agá, 27 ĩpẽ ĩri ímụ́ Mãríyã adriípi kácáŋá rú Yõsépã ní lẽé jeé ꞌí ní ũkú rú rĩ vúgá, Yõsépã ĩfũ úyú Dãwụ́dị̃g vé rĩ agá. 28 Mãlãyíkã rĩ ní fizú ĩri vúgá ꞌdãá, ꞌyozú ĩri ní kĩnĩ, “Mõdó mí ní, sẽkí mí ní tãkíri gí, Úpí ri mí be trụ́.”
29 Mãríyã ẽ drị̃ ábá céré céré tã mãlãyíkã rĩ ní ꞌyoó rĩ sĩ, ri ụ̃sụ̃ụ́ ꞌí ẹ́sị́ agá ꞌdãá, mõdó ꞌdĩri vé ífífí ãꞌdi. 30 Mãlãyíkã rĩ ní ꞌyozú Mãríyã ní kĩnĩ, “Mî ꞌo ụ̃rị̃ sĩ ku. Múngú ꞌbã tãkíri mí drị̃gé gí. 31 Mi ímụ́ ꞌa ị́sụ́, mi mvá ágóŋá tị, ꞌí ꞌda rụ́ ni Yẹ́sụ̃h ꞌi. 32 Ĩri ímụ́ adri ãmbúgú, ĩ ímụ́ ĩri zị Mvá Múngú ãmbúgú ꞌbá drị̃gé céré rĩ vé ni. Úpí Múngú ri ímụ́ sẽ ĩri ẹ́ꞌbị́pị Dãwụ́dị̃ vé mãlũngã rụ nĩ. 33 Ĩri ímụ́ adri ꞌbãgú rú sụ́rụ́ Yõkóbũi vé rĩ pi drị̃gé. Ĩri ímụ́ mãlũngã rụ mụzú ụ̃dụ̃ ãkó.”
34 Mãríyã ní mãlãyíkã rĩ zịzú kĩnĩ, “Ma drĩ ágó ãkó pírí, tã ꞌdĩri ímụ́ ꞌi nga mâ rụ́ꞌbá gá íngóni ngóni?”
35 Mãlãyíkã rĩ ní ꞌyozú Mãríyã ní kĩnĩ, “Índrí Uletere rĩ ímụ́ mi ású, ãzini ũkpõ Múngú vé rĩ ímụ́ mi ású rá. Mvá mí ní ímụ́ tịị́ rĩ, ĩri adri uletere, ĩ ĩri zị Mvá Múngú vé ni. 36 Mívé máríté Ẽlĩsãbétã ri nóni ꞌa be, ĩri ímụ́ mvá ágó tị rá, ị́sụ́zú dẽ kú ãrãkã rú, ꞌa ni mba nóni caá mbãá ázíyá, ꞌbá rĩ pi rikí ꞌyoó kínĩ ĩri úndó rú. 37 Tã ãzi Múngú ri ndẽépi ni ãluŋáni ꞌdãáyo.”
38 Mãríyã ní ꞌyozú kĩnĩ, “Ma ãtíꞌbá Úpí vé ni. Tã rĩ ã nga ꞌi mâ rụ́ꞌbá gá sụ̃ mí ní ꞌyoó rĩ tị́nị.” Kúru mãlãyíkã rĩ ní ĩri kuzú, ĩri ní ꞌdezú mụzú.
Mãríyã mụ Ẽlĩsãbétã vúgá
39 Sâ ꞌdãri gé, Mãríyã ní ꞌdezú mụzú rụ́ꞌbá sĩ kụ̃rụ́ ánga rú Yụ̃dáyã vé rĩ gé ꞌdãá, 40 ĩri ní mụzú kụ̃rụ́ Zãkãríyã ní adrizú rĩ gé, ĩri ní fizú Zãkãríyã vé jó agá ꞌdãá, ĩri ní Ẽlĩsãbétã ri ẹzịzú. 41 Ẽlĩsãbétã kã Mãríyã vé ẹzịngárá ꞌdĩri yịị́, mváŋá rĩ ní ꞌi úlózú Ẽlĩsãbétã agá ꞌdãá. Índrí Uletere rĩ ní Ẽlĩsãbétã ri ásúzú. 42 Ĩri ní íꞌdózú átázú ụ́ꞌdụ́kọ́ be ụrụ ꞌdãá kĩnĩ, “Ũkú rĩ pi ãsámvú gé, ꞌbãkí tãkíri mí drị̃gé gí, mvá mí ní ímụ́ tịị́ rĩ, ꞌbãkí tãkíri drị̃ ni gé gí! 43 ꞌBo ngá sẽépi Múngú ní ma ị̃njị̃zú, ĩri ní Úpí ẹ́ndrẹ́pị ri ĩpẽzú ímụ́zú ma ndrezú rĩ ãꞌdi? 44 Má kã mõdó mí ní sẽé rĩ yịị́, koro mvá má agá rĩ adri ãyĩkõ sĩ, úló ꞌi má ꞌa gá ꞌdãá. 45 Múngú ꞌbã tãkíri mí drị̃gé gí, ãꞌdiãtãsĩyã mí ãꞌyĩ tã Úpí ní ꞌyoó ĩri ꞌi nga mî rụ́ꞌbá gá rĩ rá.”
Mãríyã ngo úngó Múngú ri íngúzú
46 Mãríyã ní ꞌyozú kĩnĩ,
“Má íngú Múngú ri ẹ́sị́ be céré. 47 Mâ ẽ ẹ́sị́ ị́sụ́ ãyĩkõ Múngú ma Paápi rĩ sĩ.
48 Ãꞌdiãtãsĩyã ma ãtíꞌbá ĩ ní ndreé kuú ẹ̃zị́ ãkó ni, Múngú ụ̃sụ̃ mâ tã gí.
Íꞌdózú ãndrũ mụzú drị̃drị̃, anji ĩ ní ímụ́ tịị́ vúlé ꞌdĩí rĩ pi ímụ́ ꞌyo kínĩ, Múngú ꞌbã tãkíri má drị̃gé gí,
49 ãꞌdiãtãsĩyã Múngú Ũkpõ ꞌDị́pa ꞌo tã ãmbúgú mâ rụ́ꞌbá gá gí, ĩrivé rụ́ uletere.
50 Ẹ́sị́ ni ri adri ĩdríkídri ꞌbá ꞌi ruꞌbá ruru rĩ pi ní mụzú ꞌdániꞌdáni.
51 Inga ꞌî drị́ ũkpõ be rĩ tã ꞌozú ãní,
íré ꞌbá ãfú rú rĩ pi kpélékpélé.
52 Ísị́ ꞌbá ãngũ rụꞌbá rĩ pi ĩvé lúpá drị̃gé sĩ vũgá,
gõ ꞌbá tã be mãdã rĩ pi ingaá ụrụ.
53 Sẽ ngá múké nyaá ꞌbá ẹ̃bị́rị́ ní fụụ́ rĩ pi ní, ꞌbo pẽ ꞌbá ãꞌbú be rĩ pi mụzú drị́ be ule.
54 Ko ívé ãtíꞌbá Ĩsẽrélẽ vé rĩ pi ẽ ĩzã rá.
Ãvĩ ũyõ ꞌí ní sõó lẽzú ẹ́sị́ ĩdríkídri ꞌbãzú kộpi ní ꞌdãri ã tã sĩ kuyé.
55 Sõ ũyõ ꞌbá ẹ́ꞌbị́pị Ãbũrámãj ní ĩrivé úyú pi be kĩnĩ, ꞌi adri kộpi ní ẹ́sị́ be múké mụzú nyonyo.”
56 Mãríyã áwí adrií Ẽlĩsãbétã vé ãngá ꞌdãá mbãá na, ĩri ní kúru mvizú mụzú ꞌbẹ̃tị́.
Yũwánĩ Bãtízĩmũ sẽépi rĩ vé tịngárá
57 Sâ Ẽlĩsãbétã ní mváŋá rĩ tĩzú rĩ kã ícó, tĩ mváŋá rĩ ágóŋá. 58 ꞌBá ĩrivé jó gãrã gá rĩ pi máríté rĩ pi be kâ yịị́ kínĩ, Úpí ꞌbã ẹ́sị́ múké ĩri ní, tĩ mváŋá rĩ gí, kộpi adrikí ãní ãyĩkõ sĩ.
59 Mváŋá rĩ kã adrií caá ụ́ꞌdụ́ ãrõ, Zãkãríyã ẹ́ꞌdị́páa pi ĩrivé ũndĩ rĩ pi be, úmúkí ĩ mváŋá rĩ vé ágélé ẽ tị lịngárák gá, kộpi lẽkí kõdô mváŋá rĩ vé ẹ́tẹ́pị vé rụ́ Zãkãríyã ꞌdĩri ꞌdaá mváŋá rĩ ã rụ́ꞌbá gá. 60 ꞌBo ẹ́ndrẹ́pị gã sĩ, kĩnĩ, “Ã ꞌdakí mvá rĩ ã rụ́ Yũwánĩ.”
61 ꞌBá rĩ pi ní ꞌyozú kínĩ, “Mívé máríté rĩ pi ãsámvú gé, ꞌbá ãzi rụ́ be ꞌdíni ꞌdãáyo.”
62 Kúru kộpi rikí átá Zãkãríyã ní drị́ sĩ, kộpi lẽkí nị̃ị́ vú ni gé, lẽ ã ꞌdakí mvá rĩ ã rụ́ ãꞌdi ꞌi. 63 Zãkãríyã ní ngá kpọlọꞌbụ ni zịzú, ꞌî sĩ rí mváŋá rĩ ã rụ́ ãní, ĩri ní mváŋá rĩ ã rụ́ sĩzú kĩnĩ, “Rụ́ ni Yũwánĩ ꞌi.” ꞌBá rĩ pi céré ãyãkí tã ꞌdĩri sĩ ãyãyã. 64 Koro Zãkãríyã ẽ tị ní ꞌi zị̃zú, ádra ni ní ꞌi ọyụzú, ĩri ní íꞌdózú átángá átázú, Múngú ri íngúzú. 65 ꞌBá adriꞌbá ĩri ã gãrã gá rĩ pi ãrẽvú céré ãyãkí tã ꞌdĩri sĩ ãyãyã. ꞌBá adriꞌbá ãngũ Yụ̃dáyã vé ánga rú rĩ gé rĩ pi ãrẽvú céré rikí átá tã ꞌdĩꞌbée sĩ. 66 ꞌBá tã ꞌdĩri yịꞌbá rĩ pi ãrẽvú céré ngakí ãyãá tã ꞌdĩri sĩ ãyãyã, kộpi ní zịzú kínĩ, “Mváŋá ꞌdĩri úmvúlésĩ ímụ́ adri ꞌbá íngóni ni?” Ãꞌdiãtãsĩyã kộpi ndrekí, Úpí ri ĩri be trụ́.
Zãkãríyã ngo úngó Múngú ri íngúzú
67 Índrí Uletere rĩ ní mváŋá rĩ vé ẹ́tẹ́pị Zãkãríyã ri ásúzú, Zãkãríyã ní kúru ụ́ꞌdụ́kọ́ íngápi Múngú vúgálésĩ rĩ ũlũzú kĩnĩ,
68 “Ẽ íngúkí Úpí Múngú Ĩsẽrélẽ vé rĩ íngúngũ,
ãꞌdiãtãsĩyã ímụ́ ívé ꞌbá rĩ pi paá gí.
69 Ĩpẽ ꞌbá ní ꞌbá ũkpõ be ni ímụ́ ꞌbâ paá,
ĩpẽ íngázú ívé ãtíꞌbágú Dãwụ́dị̃ vé úyú agá.
70 Úpí ẹzị tã ꞌdĩri kú ívé nẹ́bị̃l uletere rĩ pi ní ọ́tụ́ ị́nọ́gọ́sị́,
71 kĩnĩ, ĩ ímụ́ ꞌbâ pa ꞌbávé ariꞌba rĩ pi drị́gé sĩ,
ãzini ꞌbá ꞌbâ ndreꞌbá ũnjí rĩ pi drị́gé sĩ rá.
72 Múngú kĩnĩ ꞌî ẹ́sị́ ri adri ĩdríkídri ꞌbávé ẹ́tẹ́pị́ị ní,
ãzini ꞌi ívé ũndĩ ꞌí ní rụụ́ uletere rĩ vé tã ígá rá.
73 Sõ ũyõ rĩ ꞌbá ẹ́ꞌbị́pị Ãbũrámã ní
74 kĩnĩ, ꞌi ꞌbâ pa ꞌbávé ariꞌba rĩ pi drị́gé sĩ rá,
ꞌbâ ngakí rí ꞌí ní ẹ̃zị́ ụ̃rị̃ ãkó,
75 ụ́ꞌdụ́ céré ꞌbâ adrikí rí uletere, ãzini ꞌbâ ꞌokí rí tã pịrị ꞌí ẹndrẹtị gé.
76 Mâ mvá rĩ, ĩ ímụ́ mi zị nẹ́bị̃ Múngú ũkpõ be ꞌbá rĩ pi drị̃gé céré rĩ vé ni,
ãꞌdiãtãsĩyã mi ímụ́ mụ drị̃drị̃ Úpí ní lẹ́tị údé.
77 Mi ímụ́ lũ ĩrivé ꞌbá rĩ pi ní, ĩ ícó kộpi pa rá,
Múngú trũ dõ kộpi ĩvé ũnjĩkãnyã agásĩ gí.
78 Múngú ní adrií ẹ́sị́ be múké rĩ sĩ,
ĩri ímụ́ ꞌbá ní ụ̃tụ́ŋá ĩpẽ ꞌbụ̃ gé ꞌdãásĩ dị̃ ꞌbá drị̃gé,
79 ĩri ímụ́ dị̃ ꞌbá adriꞌbée ị́nị́ŋá agá rĩ pi drị̃gé,
ãzini ꞌbá riꞌbá drãngárá ũtẽꞌbá rĩ pi drị̃gé,
ĩri ꞌbá ní lẹ́tị pịrị tãkíri ị́sụ́zú ni iꞌda.”
80 Yũwánĩ kã mbaá, Índrí Múngú vé rĩ sẽ ĩri ní ũkpõ. Yũwánĩ adri ãngũ ãꞌwí cínyáfã rú rĩ agá ꞌdãá cĩmgbá cazú ụ́ꞌdụ́ ĩ ní ĩri pẽzú mụzú ꞌbá Ĩsẽrélẽ vé rĩ pi ãsámvú gé rĩ gé.