Luki Wulujii
wɔ sɛbɛ-i Yesu bi ki sun
Luki yɔ awɔ sɛbɛ ki tan ŋuŋ ki bi-a Tewofili tɛ
1
1-3 Jɛntɔnŋ Tewofili, bi wɔ̀ri ma-i yibɛ̀ɛ̀ tɛ kwumaŋ, míŋ yɔ niŋ ni sɛbɛ wɔri ta-a miŋ tɛ. Koŋ mwɔɔnna niŋ bi kiri sɛbɛ-i kɔ. Nwɔ̀ri Yesu ja-i arì ɲaninaŋ na kabi bi kiri cɛtu waari ki ru, Kirinŋ wɔ wulu ki birama ki cinŋ ki i wɔri kí tɛ, niŋ ni bi kiri rakali-i yibɛ̀ɛ̀ tɛ ɲaan wɔ̀ tɛ, yìrì sɛbɛtɔnŋ kiri yìrì sɛbɛ-i, ŋì i kɛɲɛ niŋ ni wɔ bimaan ki wu. Niŋ ki ra, míŋ yɛri ki nanɔri tan-i niŋ bi kiri sun kabi yìrì cɛtu waari ki ru, ŋí i yìrì rufɔɔ, ŋí i nʼja tu míŋ yɛri ki yìrì sɛbɛ gban arìmaŋ na, ŋí i yìrì wɔri ta miŋ tɛ, nʼtu niŋ a ji bi shɔɔrinŋ i, 4 nwɔma, ŋi i nʼtɔ, tu miŋ bi wɔ̀ri kali Yesu bi ki sun, tu niŋ ni sɛli fɔ ki yɛrima ki i.Mɛlɛkɛn ki Wutɔnŋ Yuhana ji wulu ki bi-i
5 Ɛrɔdi wuru Yude kɛniŋ ki masa ki i waarinŋ wɔ̀ ru, Kirinŋ tɛ sarakawɔrɔtɔnŋ bɛɛ wuru maŋ, niŋ tɔ ki wuru tu Jakaliya. Abiyaa Kirinŋ tɛ sarakawɔrɔtɔnŋ kwuru wɔ̀ sɔɔ wuru i, Jakaliya wuru niŋ nu. Ntiŋ wɔ mari ki tɔ ki wuru Elisabɛti. Nmari wuru Aruna nupo, Aruna wɔ̀ wuru Kirinŋ tɛ sarakawɔrɔtɔnŋ kiri ŋununtiŋ i. 6 Jakaliya fa awɔ mari Elisabɛti telimaan wuru i Kirinŋ ɲaanfɛ. Kí kulumaan wuru Ŋuntiŋ Kirinŋ wɔ baara bimaan kiri fa nwɔ̀ sariya kiri bataa tɛ fɔɔbi wu. 7 Daŋ wuru kí gbɛ ki, niŋ i kila, Elisabɛti wuru danjibali i, niŋ fa kí koŋ fuuli ki bwuubi so wuru sɛbɛ.
8 Jibi bɛɛ, Jakaliya ta wuru Kirinŋ tɛ saraka wɔri baara ki ra, niŋ i fa nʼtɔnŋ so wuru ntiŋ wɔ kwuru ki sun. 9 Ŋì i kɛɲɛ Kirinŋ tɛ sarakawɔrɔtɔnŋ kiri wɔ ladaŋ kiri wu, kí koŋ ɲaannashi wuru-i tu ntiŋ de Kirinfusinaŋ ki Maniwɔlinŋ maŋ ki ru, tu ntiŋ i wusunaŋ saraka ki ŋɔni. Niŋ shikaŋ koŋ ɲaannashimaan ki fu wuru Jakaliya. 10 Ntiŋ wuru wusunaŋ ki ŋɔni-na waarinŋ wɔ̀ ru, jama ki bataa wuru Kirinŋ nafɛ-a tanŋ ki ra. 11 Niŋ waarinŋ ki ru, Ŋuntiŋ Kirinŋ wɔ mɛlɛkɛn bɛɛ i a yɛri ji ntiŋ wu. Niŋ mɛlɛkɛn ki tu wuru wusunaŋ sarakaŋɔnɔmaŋ ki pantɛ. 12 Jakaliya niŋ mɛlɛkɛn ki ja-i waarinŋ wɔ̀ ru, ntiŋ tɔnŋ i cɛn, kɛmi i de ntiŋ nu.
13 Mɛlɛkɛn ki tu ntiŋ tɛ: «Jakaliya, fa kɛni ki, Ŋuntiŋ Kirinŋ mɔɔn nafɛ ki mwu-i. Mɔɔn mari Elisabɛti ki a na daŋ shuru ji wɔri miŋ tɛ, ŋi i na nʼtɔ ki ye tu Yuhana. 14 Niŋ daŋ ki bi ki a na ji yoori miŋ gbɛ, nʼjimaan ki a koŋ mwɔɔnna ciirudi sɛbɛ. 15 Ŋì i kila nwɔ̀ fan, daŋ ki a na ji Ŋuntiŋ Kirinŋ wɔ koŋ sinaŋ i. Ŋì a na dunfɛnŋ walima mwunufinŋ juumaan tɔri ri mwunu ki, nʼfaamaan na na ji Ɲiniwɔlinŋ ki ra kabi a ɲiŋ ki ciiru. 16 Ŋì a na ji Isirayɛlitɔnŋ ki mwɔɔnna pwulu ŋuŋ u, kí i nʼpa arì Ŋuntiŋ Kirinŋ cɛfan. 17 Ŋì a na tiri Ŋuntiŋ ki jɛŋ Ɲiniwɔlinŋ ki wɔ so wu, miŋ tu cintɔnŋ Eli, ŋì i nwɔ̀ saa ki ramɔni. Nwɔma, tiŋ fa daŋ wulu i fu, koŋ kaanmaan kiri ɲakili kiri rapwulu, fɔ ŋì i koŋ telimaan ɲakili wɔri kí tɛ, kí i ji koŋ kulumaan ni Kirinŋ wɔ saa ki fan. Niŋ ɲaan ki tɛ, ŋì a na konanbi ki bɛɛ ramɔni bo Ŋuntiŋ ki jɛŋ, nwɔ̀ a ji nwɔ̀ konanbi.»
18 Jakaliya tu mɛlɛkɛn ki tɛ: «Míŋ a bili niŋ na dɔɔkunŋ? Míŋ fa n’wɔ́ mari ki bwuubi so-i kɔ!» 19 Mɛlɛkɛn ki i Jakaliya dariwulu lupwulu, ŋì i nʼbi: «Míŋ ki yɔ Jibirili ki i. Míŋ ki yɔ Kirinŋ tɔntɛ, ŋí i nwɔ̀ cinŋ kiri ma-ni. Mìŋ ki míŋ cin-i tu míŋ na ka wulujii ka sunjo miŋ tɛ. 20 Nʼshɛɛli, miŋ a ji bubu. Ŋi a so wulubi-i ki, fɔ ŋì i ta so bi kari ma jibi ki sun. Niŋ i kila mɔɔn bilibalibi ki ra mɔ́ɔ́n wulu kiri ra, nka, niŋ bi kiri dumiŋ i ji-a ma arì ma waari ru.»
21 Jama ki tu wuru faa-a tanŋ ki ra, kí i Jakaliya suu-ri. Ntiŋ cinka jɛ ki Kirinfusinaŋ ki Maniwɔlinŋ ki ru, niŋ i bo konaŋ ki bataa tɔnŋ sun. 22 Ntiŋ na-i po tanŋ ki ra waarinŋ wɔ̀ ru, ntiŋ so wulu bi-i konaŋ ki tɛ ki. Niŋ ki ra, kí i nʼtɔ tu Kirinŋ finŋ bɛɛ ji ntiŋ wu Maniwɔlinŋ ki ru. Ntiŋ so wulubi-i ki, ntiŋ i tu a gbɛ ruti-a kí tɛ. 23 Ntiŋ wɔ Kirinŋ tɛ baara ma jibi kiri na-i nafaa waarinŋ wɔ̀ ru, ntiŋ i a pwulu tiri awɔ mani nu.
24 Niŋ kɔɔtɛ, Jakaliya wɔ mari Elisabɛti i na ciishi. Nmari i a radu cii ki wu fɔ ɲɛ taanŋ. Nmari tu: 25 «Ŋuntiŋ Kirinŋ bi wɔ̀ ma-i míŋ tɛ, niŋ yɔ ka a: Ŋì míŋ ja-i, danjibalibi ɲaankwunŋ wɔ̀ wuru míŋ pa-a konaŋ kiri ɲaanna, ŋì niŋ ɲaankwunŋ ki san-i míŋ sun.»
Mɛlɛkɛn ki Yesu ji wulu ki bi-i
26-27 Elisabɛti wɔ cii ki ɲɛ taanmanitɔnŋ ki, Kirinŋ mɛlɛkɛn Jibirili cin ta-i maannaanŋ bɛɛ tɛ, kili bɛɛ ra, nwɔ̀ yɔ Galile mari ki ru, niŋ kili ki tɔ ki wuru tu Nansarɛti. Maannaanŋ shurubi tɔbali wuru i, nwɔ̀ sunpamaan wuru shuru bɛɛ tɛ. Niŋ shuru ki tɔ ki wuru tu Yusufu. Yusufu wuru masa Dawuda nupo. Maannaanŋ ki tɔ ki i ji tu Mariyamu. 28 Mɛlɛkɛn ki de-i nmari fan, nʼtu nmari tɛ: «Coolinŋ ki mwu, Mariyamu, Ŋuntiŋ Kirinŋ yɔ miŋ fan, ŋì shɔɔrinŋ sinaŋ ma-i miŋ tɛ.» 29 Niŋ wulu kiri i Mariyamu ciirufɔni, nmari i tu a miiri-ra: «Ka wulu ka kwuru ki daŋ ki nʼdanwɔ?» 30 Niŋ na, Mɛlɛkɛn ki tu nmari tɛ: «Mariyamu, fa kɛni ki, sabu Kirinŋ shɔ-i miŋ sun. 31 Nʼshɛɛli, miŋ a na ciishi, ŋi i daŋ shuru ji, ŋi i nʼtɔ ki ye tu Yesub. 32 Ŋì a na ji koŋ sinaŋ, kí a na nʼdɔri-ri tu Sobataatiŋ Kirinŋ Danshuru. Ŋuntiŋ Kirinŋ na na nʼsɔɔ a tiŋ cɛɛnni Dawuda wɔ masabi waalinŋ ki sun. 33 Ŋì a na ji masabi ki sun Yakuba nupo kiric ŋununnu waarinŋ bataa ru. Daŋ a na ji nwɔ̀ masabi ki ra ki.» 34 Mariyamu tu mɛlɛkɛn ki tɛ: «Niŋ a so ma-i dɔɔkunŋ? Míŋ shurubi tɔ-a ki.»
35 Mɛlɛkɛn ki i nʼnupwulu tu: «Ɲiniwɔlinŋ ki a na jɛri miŋ sun, Sobataatiŋ Kirinŋ na na awɔ so ki la miŋ sun miŋ tu shiifɛ. Niŋ ki ra, miŋ a na daŋ shuru wɔlinŋ wɔ̀ ji, niŋ a na dɔri tu Kirinŋ Danshuru. 36 Nʼshɛɛli, miŋ kontiŋ Elisabɛti fa awɔ bwuubi ki sun, nmari daŋ shuru ciishi-i. Konaŋ kiri wuru nʼbi-a tu mìŋ nmari wɔ̀ danjibali, nmari wɔ cii ki ɲɛ taanmanitɔnŋ ki i ka a. 37 Sɛli ki ra, Kirinŋ waa-ra bi tɔri ra ki.» 38 Niŋ ki ra, Mariyamu i nʼbi tu: «Míŋ yɔ Ŋuntiŋ Kirinŋ ki wɔ jonmari, míŋ yɔ nwɔ̀ sɔɔ ru. Ŋì nʼma míŋ tɛ, miŋ tu miŋ nʼbi-i ɲaan wɔ̀ tɛ.» Niŋ kɔɔtɛ, mɛlɛkɛn ki i a san Mariyamu ɲaanfɛ.
Mariyamu ta-i po Elisabɛti tɛ
39 Niŋ ki ra, mìŋ sunŋ fuulaaŋ ki ru, Mariyamu i jɔrɔkɔ, nmari i a rukwulu tiri Yude tɔnŋ maŋ ki ru, kili bɛɛ ra. 40 Nmari ta-i so niŋ kili ki ra, nmari i ta Jakaliya wɔ mani nu, nmari i ta Elisabɛti co. 41 Elisabɛti Mariyamu wɔ coolintan wulu ki rama-i mani wɔ̀ ru, nmari wɔ daŋ ki i a ruti nmari ciiru. Elisabɛti i faa Ɲiniwɔlinŋ ki ra, 42 nmari i fali faanna, nmari i nʼbi Mariyamu tɛ tu: «Kirinŋ baraka de-i miŋ nu, ŋì i fwuu mari ri bataa sun, ŋì i baraka de miŋ ciiru daŋ ki ru sɛbɛ. 43 Míŋ nkɛnŋ i sa, fɔ míŋ Ŋuntiŋ ki ɲiŋ ki i na po míŋ tɛ? 44 Nʼshɛɛli, míŋ mɔɔn coolintan wulu ki rama-i waarinŋ wɔ̀ ru, míŋ daŋ ki ciirudika jɛ ki a ruti-i míŋ cii ki ru. 45 Mariyamu, Ŋuntiŋ Kirinŋ shɔɔrinŋ ma-i miŋ tɛ, miŋ wɔ̀ bili-i nwɔ̀ wulu kiri ra nʼtɛ, tu yìrì bataa ra ma.»
Mariyamu wɔ Kirinŋ gbɛ shu ki
46 Niŋ ki ra, Mariyamu i nʼbi: «Míŋ yɔ Ŋuntiŋ ki gbɛ-a nʼtɔnŋ na.
47 Míŋ ciirudi-i fɔ ŋì i so a daŋ na *nʼMwutɔnŋ Kirinŋ tɛ.
48 Sabu, ŋì a tu-i, ŋì i awɔ jonmaraaŋ ki ɲaanfɛ shɛɛli.
Niŋ ki ra, ŋì i shi jiŋ sun, waarinŋ bataa ru konaŋ ni a na nʼbi-ri tu Kirinŋ shɔɔrinŋ ma míŋ tɛ,
49 Niŋ i kila, Sotiŋ Kirinŋ ki bi sinaŋ ni ma-i míŋ tɛ,
wɔlɔnbi tɔ yɔ nʼna.
50 Nʼyɔ a jɛŋ kɛnitɔnŋ kiri fa arì daŋ kiri fa arì nupo kiri sunmakwulupa-a waarinŋ bataa ru.d
51 Ŋì a gbɛ barakamaan ki sɔɔ, ŋì i kabakobi ri ma:
ŋì i nagbɛbi ɲakilitiŋ kiri jeɲe.
52 Ŋì i masa kiri jɛri san arɔ̀ɔ̀ masabi sɔɔfinŋ kiri sun.
Ŋì i koŋ tɔnsunfilimaan kiri fɛshi.
53 Bɛɛkɔni kiri, ŋì i niŋ ni gbɛ faa-a finŋ bataa shɔɔrinŋ na,
fintiŋ kiri, ŋì i niŋ ni gbɛwɔ bo.e
54 Kirinŋ ye-i Isirayɛlitɔnŋ kiri tɛ, awɔ baaramatɔnŋ kiri,
55 ŋì a ɲakili tu-i awɔ konanbi ki sunmakwulupamaanna ki ra waarinŋ bataa ru,
miŋ tu ŋì nʼbi wuru yibɛ̀ɛ̀ tiŋ cɛɛnni Aburahamu fa a nupo kiri tɛ ɲaan wɔ̀ tɛ.»
56 Mariyamu ɲɛ byaŋ bishi ma-i Elisabɛti fan. Niŋ kɔɔtɛ, nmari i a pwulu awɔ mani nu.
Wutɔnŋ Yuhana ji bi ki
57 Niŋ ɲaan ki tɛ, Elisabɛti jɛri waari na-i so, nmari i daŋ shuru ji. 58 Nmari sɔɔshi kiri fa nmari koŋ kiri nʼnama-i tu Ŋuntiŋ Kirinŋ nmari sunmakwulupa, kí bataa ciiru i di, ŋì i bo nmari sun.
59 Daŋ ki ji ki sunŋ fulupɔnɔtɔnŋ ki, kí i na nʼsɔɔpeefɛmaŋ ki ru. Kí i ji nʼtɛ arì i nʼtiŋ ki tɔ ki ye nʼna, nwɔ̀ yɔ Jakaliya. 60 Nka daŋ ki ɲiŋ ki i nʼbi: «Aayi, nʼtɔ ki a ye tu Yuhana.» 61 Kí tu nmari tɛ: «Mɔɔn koŋ tɔri tenŋ dɔri-ra ka tɔ ka ra ki dɛ!» 62 Kí i arì gbɛ ruti tiŋ ki tɛ, tu niŋ i nʼtɛ tu tɔ danwɔ i ye a daŋ ki ra. 63 Niŋ ki ra, Jakaliya i buaŋ ceeli kí gbɛ. Ntiŋ i sɛbɛ tan nʼsun tu: «Nʼtɔ ki yɔ Yuhana.» Niŋ i bo kí bataa tɔnŋ sun. 64 Mìŋ manaanŋ tenŋ ki ru, Jakaliya tɔnŋ ki fa ntiŋ nɛninɛŋ ki i napili, ntiŋ i so wulubi-i, ntiŋ i baraka wɔri-ri Kirinŋ tɛ. 65 Kɛmi i de kí sɔɔshi kiri fa kí tonfantɔnŋ kiri bataa ru. Yude tɔnŋ maŋ ki ru, kí bataa i niŋ bi mamaan kiri rakali de-ri arìmaŋ tɛ.
66 Koŋ finŋ woo finŋ niŋ wulu ki rama-ni, niŋ ni wuru nʼbo-a arì ciiru, kí i nʼbi-ri kɔɔn: «Ka daŋ ka a na ji nfɛnŋ koŋ i sa?» Sɛli ki ra, Ŋuntiŋ Kirinŋ wɔ sotinbi gbɛ ki wuru nʼfan.
Jakaliya wɔ cintɔnbi wulu kiri
67 Jakaliya, daŋ ki tiŋ ki, niŋ faamaan ki Ɲiniwɔlinŋ ki ra, Kirinŋ i awɔ wulu ki de ntiŋ daru, ntiŋ i nʼbi:
68 «Yi baraka wɔri Ŋuntiŋ Kirinŋ tɛ, nwɔ̀ yɔ Isirayɛli wɔ Kirinŋ i.
Sabu, nʼna-i ye awɔ konanbi ki tɛ, ŋì i kí ŋunsan.
69 Ŋì i Mwutɔnŋ barakamaan wɔri yibɛ̀ɛ̀ tɛ,
ŋì i po masa Dawuda nupo kiri ru, ninwɔ̀ wuru nwɔ̀ baaramatɔnŋ i,
70 miŋ tu ŋì nʼbi wuru awɔ fɔlɔfɔlɔ cintɔnŋ wɔlinŋ kiri tɔnŋ na ɲaan wɔ̀ tɛ:
71 afinŋ a na yibɛ̀ɛ̀ mwu yi ɲa kiri wu,
a i yi po san yi bijuuntɛtɔnŋ kiri bataa gbɛ fɛ.
72 Kirinŋ yibɛ̀ɛ̀ tiŋ cɛɛnni kiri sunmakwulupa wuru ka ɲaan ka tɛ,
Ŋì i a ɲakili tu awɔ Tɔnwɔri wɔlinŋ ki ra:
73 Sɛli yɛ, ŋì a tɔnŋ wɔri wuru yibɛ̀ɛ̀ tiŋ cɛɛnni Aburahamu tɛ,
74 tu afinŋ a na yibɛ̀ɛ̀ mwusan yi ɲa kiri gbɛ fɛ,
nwɔma, yibɛ̀ɛ̀ ɲakili sɔɔmaan i so afinŋ gbɛ-i,
75 fɔɔbi niŋ fa telibi wu,
yɔ̀ɔ̀ ɲaninkulutɔnbi ki bataa ciiru afinŋ ɲaanfɛ.»
76 Niŋ kɔɔtɛ, Jakaliya tu a daŋ ki tɛ:
«Miŋ kɔniŋ, míŋ daŋ, miŋ a na dɔri-ri tu Sobataatiŋ Kirinŋ wɔ cintɔnŋ i,
sabu miŋ a na tiri de Ŋuntiŋ ki jɛŋ,
ŋi i Nwɔ̀ saa ki ramɔni,
77 mɔɔn cinŋ ki a na ji ka a,
ŋi i Ŋuntiŋ ki wɔ konanbi ki ɲaan ji-ri, arì mwuka ɲaan ki sun nʼgbɛ arɔ̀ɔ̀ bijɛ kiri tu nʼtɛmaan ki ra.
78 Sɛli ki ra, yibɔ̀ɔ̀ Kirinŋ ki yɔ sunmakwulupatɔnŋ sinaŋ, daŋ nwɔ̀ ra ki.
Niŋ ki ra, ŋì a na manisarinŋ po yibɛ̀ɛ̀ tɛ, ŋì i yiri cuunŋ, miŋ tu siira suntɔnŋ sarinŋ i,
79 nwɔma, nwɔ̀ri sɔɔ mancinŋ ki fa beŋ ki jɛŋ kɛmi ki ru, niŋ ni i maannaja.
Ŋì i yi ŋuniŋ napwulu bo ɲaanfɛfili saa fan.»
80 Yuhana wuru gbɛ-a, Ɲiniwɔlinŋ ki i baraka wɔri-ri ntiŋ tɛ. Ntiŋ wuru jaŋ fan, ŋì i na so ntiŋ yɛri ji jibi ki sun Isirayɛlitɔnŋ kiri wu.