Jacob
Hay Aat Ten Liblu
Hay Nangitudo' eten Liblu: hi Jacob (1:1). Hiyay ohan agin Jesu Kristu (Mk. 6:3), ya hi Jakobus di ustuh ngadanah nan hapit di iGreece. Ya ta"on un hiyah ne ngadanah nan Biblian di iGermany, ya iNetherlands, ya nan udumnan babluy mu James di ngadanah nan Biblian di English an ta"on un adagwiy aatna ti nob'on. Ya manu ay hiyah ne ngadanah nan Biblian di English ti hidin penghanad England ya impibalud nan udum an a'ali ya queen nan tatagun waday Bibliana ti Roman Catholic daten a'ali, ya kinulugda an anggay nan papadiy way biyangnan mumbahah nan Hapit Apo Dios. Ya nan udumnan dida an Romanon ali ya impipuulday nangibalin hi Hapit Apo Dios hinan hapit di i'England an umat ay da John Hus (1369-1415 A.D.) ay John Wycliffe (1320-1384 A.D., mu hi Wycliffe ya anggay di tungalnah pinuulanda ti natoy, at unda innal di odolnah lubu'). Mu palpaliwan ya waday balbalun alin nipallog ay didan Romano an nan Alin hi James I (1566-1625 A.D.), ya Protestanti hiya, ya inyuldina an ma'ahhapul an mibalin nan Hapit Apo Dios hinan hapit di i'England ta an amin nan ahimbahimba'an hidi an Protestanti ya waday oha mah ni' hi bagida. Henen Biblia ya ma'ali an King James Version, ya ni-published hidin 1611 A.D. Ya wa han ohan algaw hidin agguy ni' nalpahan nan nibalin ya impa'innilan nan Alin hi James hinan mangibalin ta olom ya iddumda nan ngadanah nan Biblia, mu numanomnomda ti mid ah ngadan an James hinan Biblia. At hay ninomnom nan mangibalin ya maphod hi un mahukatan nan ngadan Jakobus ta hi James di mihukat ta punyamanandah nan alida ti hiyay ad nomnom hinan nibalin. At inatda an ta"on hi unda inilan pikuwonay imbalinda. Ya henen nibahhawanda ya nitolmatolman an nipabnopabnoh hi an ami'amin an Biblian di English ta engganah nan Bibliadad ugwan, ya ta"on hinan Maphod an Ulgud Jesu Kristu an nitudo' hinan hapit di iBatad ti na'usal nan ngadan James (unu Jaime hinan hapit di iSpain) ti niyunnudan hinan English an bo'on nan Biblian di iGreece. Mu heten balbalun nibalin ya mipabangngad hinan ustun ngadana ta mapogpog mahkay di nibahhawandah din amatagun nan Alin hi James.
Hay Nangitud'an Jacob eten Liblu: nan tatagun Apo Dios an niwa'at hinan abablubabluy (1:1).
Hay Pohdon nan Ngadan ten Liblun Ibaga: eyedonah mu'ud, ya hay ituduna ya nan bumalbali (Gen. 25:26).
Hay Gutud hi Nangitud'anan ten Liblu: hidin numbattanan di 40 A.D. hi engganah din 60 A.D., mu mid mapto' ya nitudo' hidin 43 A.D.
Hay Teman ten Liblu: hay maphod hi aton nan kimmulug ta maphod nan ugalida.
Hay Outline ten Liblu:
Hay maphod hi aton nan kimmulug ta maphod nan ugalida ya MUNDENOLDA (1:1-18)
Hay maphod hi aton nan kimmulug ta maphod nan ugalida ya UNUDONDA NAN DONGLONDA (1:19-27)
Hay maphod hi aton nan kimmulug ta maphod nan ugalida ya PAPADDUNGONDAY PANGATDAH NAN TATAGU (2:1-13)
Hay maphod hi aton nan kimmulug ta maphod nan ugalida ya IPATTIGDAY PANGATDA AN DUMALAT NAN PANGULUGDAN APO DIOS (2:14-26)
Hay maphod hi aton nan kimmulug ta maphod nan ugalida ya IHAMADDAY HAPITONDA (3:1-12)
Hay maphod hi aton nan kimmulug ta maphod nan ugalida ya NANOMNOMANDA (3:13-18)
Hay maphod hi aton nan kimmulug ta maphod nan ugalida ya ADIDA AMNAWAN NAN MAPHOD AN WAH TUN LUTA (4:1-10)
Hay maphod hi aton nan kimmulug ta maphod nan ugalida ya ADIDA PAHALON NAN IBBADA (4:11-12)
Hay maphod hi aton nan kimmulug ta maphod nan ugalida ya ADIDA MUMPAHIYA (4:13-17)
Hay maphod hi aton nan kimmulug ta maphod nan ugalida ya ADI PALIGATON NAN ADANGYAN NAN BUMO'LA (5:1-6)
Hay maphod hi aton nan kimmulug ta maphod nan ugalida ya MEHODANDA (5:7-11)
Hay maphod hi aton nan kimmulug ta maphod nan ugalida ya ADIDA MUNHAPATA (5:12)
Hay maphod hi aton nan kimmulug ta maphod nan ugalida ya MUNLUWALUDA (5:13-18)
Hay maphod hi aton nan kimmulug ta maphod nan ugalida ya TUGUNONDA NAN KIMMAPUY (5:19-20).