11
1 Medi tara wunlunaŋa Dariyusi wi wunluwɔ pi yɛlɛ koŋgbanna li ni, mi jate mìla pye wa Mishɛli* wi ni mbe ta mboo saga.2 Koni mi yaa kaselege ki naga ma na.»
Wunlumbolo pele yaa ka
A mɛrɛgɛ* wì sho fɔ: «Wele, wunlumbolo taanri pele yɛgɛ yaa ka yiri wa Pɛrisi tara ti ni. Poro puŋgo na, tijɛrɛ woo yaa ka yiri, wo yaa ka pye yarijɛndɛ lɛgɛrɛ tafɔ mbe wɛ sanmbala pe ni fuun pe na. Na wiga ka yawa ta wi yarijɛndɛ lɛgɛrɛ ti kala na sanga ŋa ni, wi yaa ka leele pe ni fuun pe sun mbe pe wa Yavan tara wunluwɔ pi na.
3 «Ɛɛn fɔ wunlunaŋa kotogofɔ wa yaa ka yiri mbaa wi wunluwɔ pi piin yawa gbɔɔ ni. Ŋga fuun ka kaa ndanla, ko wi yaa kaa piin. 4 Ɛɛn fɔ, na wiga ka gbegele mbe cɛn sanga ŋa ni, pa wi wunluwɔ pi yaa to mbe walagi walagi mbe kari dunruya wi go tijɛrɛ ki na. Pi se ka kan wi setirige piile poro yeri pe cɛn wa wi yɔnlɔ. Pi yaa ka shɔ wi yeri, mbe kan pele yɛgɛ yeri. Pi se ka fanŋga ta paa yɛgɛ ŋga na pìla pye. 5 Yɔnlɔparawa kalige kɛɛ wunluwɔ† wi fanŋga ki yaa ka gbɔgɔ fɔ jɛŋgɛ, ɛɛn fɔ wi maliŋgbɔɔnlɔ teele nuŋgba yaa ka fanŋga ta mbe wɛ wi fanŋga ki na mbe cɛn tegere ti na. Wi wunluwɔ fanŋga ki yaa ka gbɔgɔ fɔ jɛŋgɛ.
6 «Na yɛgɛlɛ kele ka ka toro jɛnri, wunlumbolo pe yaa ka yɔn finliwɛ* le pe yɛɛ ni. Yɔnlɔparawa kalige kɛɛ wunlunaŋa wi sumboro wi yaa ka pɔri yɔnlɔparawa kamɛŋgɛ kɛɛ wunlunaŋa wi yeri mbege yɔn finliwɛ pi le. Ɛɛn fɔ, sumboro wi fanŋga ki se ka koro wa. Wi pyɔ wi se ka go ta. Wo jate pe yaa kaa gbo mbe pinlɛ mbele pàa pan wi ni pe ni, naa wi to wi ni konaa ŋa wìla pye wi sagafɔ wagati jɛnri ni wi ni.
7 «Ɛɛn fɔ ki jɛlɛ wi sege woo wa yaa ka yiri mbe cɛn wa wi to wi yɔnlɔ. Wi yaa ka yiri yɔnlɔparawa kamɛŋgɛ kɛɛ wunlunaŋa wi maliŋgbɔɔnlɔ ŋgbelege ki kɔrɔgɔ. Wi yaa ka sa ye wa wi malaga sigeca ki ni, mboo nandanwa kala li pye wi na, mbe ya wi ni. 8 Wi yaa ka ki wunlunaŋa wi yarisunndo naa yaara yanlɛrɛ nda pè tugurɔn yan mari gbegele, naa tɛ piiri yaara konaa warifuwe yaara nda ti yɛn wi yarisunndo ti woro ti koli mbe kari ti ni wa Ezhipiti tara. Ko puŋgo na, yɛgɛlɛ jɛnri ni, wi yaa laga yɔnlɔparawa kamɛŋgɛ kɛɛ wunlunaŋa wi na. 9 Ko wunlunaŋa wo yaa ka yiri mbe kari wa yɔnlɔparawa kalige kɛɛ wunluwɔ pi ni, mbe ta mbe to pi na, ko puŋgo na mbe si sɔngɔrɔ mbe kari wa wi tara.
10 «Yɔnlɔ parawa kamɛŋgɛ kɛɛ wunlunaŋa wi pinambiile pe yaa ka pe yɛɛ gbɛgɛlɛ malaga ki mɛgɛ ni, mbe maliŋgbɔɔnlɔ lɛgɛrɛ ŋgbelege ka gbogolo, mbele pe yɔn ki se ka jɛn. Pe ni, nuŋgba yaa ka kari malaga ki na wi maliŋgbɔɔnlɔ pe ni, mbe jaraga paa lafogo tɔnmɔ yɛn, mbe tara ti ni fuun ti yin mbe kari. Wi sɔngɔrɔsaga, pe yaa malaga ki gbɔn fɔ sa gbɔn wa yɔnlɔparawa kalige kɛɛ wunlunaŋa wi malaga sigeca ki na mbe to ki na. 11 Kona, yɔnlɔparawa kalige kɛɛ wunlunaŋa wi yaa ka kɔnrɔ ta, mbe yiri mbe sa to yɔnlɔparawa kamɛŋgɛ kɛɛ wunlunaŋa wi na. Wo yaa ka maliŋgbɔɔnlɔ lɛgɛrɛ gbogolo, ɛɛn fɔ poro yaa ka ye yɔnlɔparawa kalige kɛɛ wunlunaŋa wi kɛɛ.
12 «Na paga ka ya ki maliŋgbɔɔnlɔ pe ni mbe kɔ, pa yɔnlɔparawa kalige kɛɛ wunlunaŋa wi yaa yin yɛɛ gbɔgɔwɔ ni mbe lelɛgɛrɛ gbo, ɛɛn fɔ wi cew tawa pi se kari yɛgɛ. 13 Katugu yɔnlɔparawa kamɛŋgɛ kɛɛ wunlunaŋa wi yaa nuru naa mbe maliŋgbɔɔnlɔ lɛgɛrɛ pele gbogolo mbe wɛ koŋgbanmbala pe na. Na wagati wa ka ka toro, na yɛgɛlɛ jɛnri ka toro, wi yaa sɔngɔrɔ mbe pan malaga mɛgɛ ni wa Ezhipiti tara, maliŋgbɔɔnlɔ lɛgɛrɛ ni konaa maliŋgbɔnyaara lɛgɛrɛ ni. 14 Ko sanga wo ni, lelɛgɛrɛ yaa ka yiri yɔnlɔparawa kalige kɛɛ wunlunaŋa wi kɔrɔgɔ. Lewɛlimbɛlɛ pele yaa ka yiri wa mboro Daniyɛli ma woolo pe ni, mbe sa to wi na, jaŋgo ŋga kì yo wa yariyanga ki ni, kigi yɛɛ yɔn fili, ɛɛn fɔ pe se ka ya.
15 «Kona yɔnlɔparawa kamɛŋgɛ kɛɛ wunlunaŋa wi yaa ka pan, mbe maliŋgbɔɔnlɔ cɛnsaga kan, mbe tara gbogolo mberi pye lugusaga malaga sigeca ka tanla, mbe sigi shɔ. Kona, yɔnlɔparawa kalige kɛɛ maliŋgbɔɔnlɔ ŋgbeleye yi se ya yere mboo sige, ali maliŋgbɔɔnlɔ mbele pe yɛn kotogo ni, pe se ya fanŋga ta mbe yere. 16 Ŋa wi yaa pan mbe ye mbe laga ki shɔ, wi yaa kaa piin paa yɛgɛ ŋga na kuu ndanla. Lere kpɛ se ka ya mbe yere mboo sige. Wi yaa ka sa cɛn wa tara nda tì yɔn ma wɛ ti ni fuun na ti ni, mbe jɔgɔwɔ pye ti na.
17 «Wi yaa kaga kɔn mbege tɛgɛ, mbe pan wi wunluwɔ yawa pi ni fuun pi ni. Wi yaa ka yɔn finliwɛ le yɔnlɔparawa kalige kɛɛ wunlunaŋa wi ni, mboo sumborombyɔ wi kan wi yeri pɔrɔgɔ na, jaŋgo mbaa ki jaa mbe yɔnlɔparawa kalige kɛɛ wunluwɔ pi jɔgɔ. Ɛɛn fɔ ki wogo ki se ka pye. Ki wunluwɔ pi se ka ye wi kɛɛ. 18 Kona, wi yaa kanŋga mbe yɛgɛ wa wa kɔgɔje yɔn tara ti yeri, mberi lɛgɛrɛ shɔ. Ɛɛn fɔ wi yɛɛ nagawa kapyere, maliŋgbɔɔnlɔ togbɔɔ wa yaa ka yiri mberi kɔ, mbe ti ki kapyere ti fɔgɔ mbe tɔn wi na. 19 Ko puŋgo na, yɔnlɔparawa kamɛŋgɛ kɛɛ wunlunaŋa wi yaa ka sɔngɔrɔ wa wi yɛɛra tara malaga sigecara ti kɔrɔgɔ, ɛɛn fɔ wi yaa ka fige mbe to mbe kɔ mbe wɔ wa.
20 «Kona, ŋa wi yaa cɛn wa wi yɔnlɔ, wi yaa ka nizara shɔfɔ torogo wa wunluwɔ tara ti laga ŋga ki yɛn gbɔgɔwɔ ni ki ni, mbe saa nizara shoo leele pe yeri fanŋga na. Na wagati wa ka ka toro jɛnri, pa pe yaa ki wunlunaŋa wi gbo; ɛɛn fɔ ki se ka pye naŋgbanwa ni nakoma malaga na.
21 «Naŋa wa yaa ka cɛn wa wi yɔnlɔ, ŋa wi yɛn ma leele pe mbɛn, mbe sigi ta wunluwɔ pi gbɔgɔwɔ pe suu kan wi yeri. Ɛɛn fɔ wi yaa kaa yɛɛ tɛgɛ wunluwɔ pi na yɛyinŋge sanga ni tijinliwɛ pee sɛnrɛ ni. 22 Maliŋgbɔɔnlɔ ŋgbelege gbɔgɔ ŋga ki yaa ka jaraga mbe tara ti tɔn, paa lafogo ma kaa yin ma jaraga, ki yaa ka pɛ mbe kɔ mbe wɔ wa wi yɛgɛ sɔgɔwɔ. Kundigi ŋa wìla yɔn finliwɛ pi le, wo fun wi yaa jɔgɔ mbe wɔ wa. 23 Na paga ka yɔn finliwɛ pi le wi ni mbe kɔ, wi yaa kaa nambara piin. Wi fanŋga ki yaa kaa gbogo mbaa kee yɛgɛ, ali mbege ta wi woolo pee lɛgɛ. 24 Yɛyinŋge sanga ni, wi yaa ka ye wa kinda wi laga ŋga kì tanla ki ni fuun na ki ni, mbe ŋga wi teele, naa wi tɛlɛye wa kpɛ sila pye ki pye. Wi yaa ka tara ti yaara naa ti yarijɛndɛ ti koli mberi yɛɛlɛ wi woolo pe na. Wi yaa ka pyelɔmɔ ja mbe ta mbe to cara nda pè malaga sigemboro kan ma maga ti na, ko yaa pye wagati jɛnri ni.
25 «Ko puŋgo na, wi yaa wi fanŋga ki lɛ mbe kotogo le yɛɛ ni, mbe kari sa to yɔnlɔparawa kalige kɛɛ wunlunaŋa wi na maliŋgbɔɔnlɔ ŋgbelege gbɔgɔ ni. Kona, yɔnlɔparawa kalige kɛɛ wunlunaŋa wi yaa yiri wi kɔrɔgɔ maliŋgbɔɔnlɔ ŋgbelege gbɔgɔ ni, ŋga ki yɛn fanŋga ni; ɛɛn fɔ wi se ka ya yere mboo sige, katugu pe yaa ka yɔn le wi na. 26 Mbele pe yaa kaa nii wa wi tabali wi na, pe yaa kaa gbo. Pe yaa ka ya wi maliŋgbɔɔnlɔ ŋgbelege ki ni pew, maliŋgbɔɔnlɔ lɛgɛrɛ yaa ka wɛlɛgɛ mbe to mbe ku. 27 Ki wunlumbolo shyɛn pe yaa kaa ki jaa wa pe kotogo na mbaa tipege piin. Na paga ka fili wa tabali nuŋgba wi na mbaa jaa mbe li, pe yaa ka yagbogowo sɛnrɛ yo mbe pe yɛɛ kan. Ɛɛn fɔ ŋga paa jaa mbe pye, ki se ka yɔn, katugu ki kɔwɔ pi se gbɔn na wagati ŋa wì kɔn ma tɛgɛ wi fa gbɔn.
28 «Kona yɔnlɔparawa kamɛŋgɛ kɛɛ wunlunaŋa wi yaa sɔngɔrɔ wa wi tara yarijɛndɛ lɛgɛrɛ ni. Yɛnŋɛlɛ lì yɔn finliwɛ pi le leele mbele ni, wi yaa kaa tipege jate wa wi nawa pe ni, mbe ŋga wì kɔn ma tɛgɛ mbe pye pe na ki pye, ko puŋgo na, mbe si sɔngɔrɔ wa wi tara.
29 «Wagati ŋa wì kɔn ma tɛgɛ na wiga ka gbɔn, wi yaa yiri naa malaga ni yɔnlɔparawa kalige kɛɛ wunluwɔ pi kɔrɔgɔ, ɛɛn fɔ ko malaga ko se ka pye paa koŋgbanŋga ki yɛn. 30 Leele pele yaa ka yiri wa Mediterane kɔgɔje wi yɔnlɔ tosaga kɛɛ yeri, wa Kitimu ca, tɔnmɔkɔɔrɔ tugbɔɔrɔ ni mbe pan malaga ni wi kɔrɔgɔ. Ki yaa kaa wire ti fanla wi na, kona, wi yaa sɔngɔrɔ mbe kari wi tara. Yɛnŋɛlɛ lì yɔn finliwɛ pi le leele mbele ni, wi yaa ka yiri pe kɔrɔgɔ naa fɔnŋgɔ. Mbele pe yaa kaa ki yɔn finliwɛ pi jogo, wo naa poro pe yaa ka gbogolo. 31 Maliŋgbɔɔnlɔ ŋgbeleye yan wi yaa ka tun, yi yaa ka yiri mbe lajɛŋgɛ kpoyi* konaa malaga sigeca ki tɛgɛ fyɔngɔ* ni. Yi yaa ka saraga* ŋga ki maa woo pilige pyew ki wɔmɔ pi sa, mbe si yaritijaanga ŋga ki maa jɔgɔwɔ pi piin ki gbegele mbege tɛgɛ wa lajɛŋgɛ kpoyi ki ni†. 32 Wi yaa ka mbele pe yaa ka yɔn finliwɛ pi jɔgɔ pe fanla mbe pe puŋgo wi tijinliwɛ pee sɛnrɛ ti ni. Ɛɛn fɔ leele pe ni, mbele pè Yɛnŋɛlɛ li jɛn, poro yaa ka fanŋga ta mbe yere mbaa kapyere piin. 33 Leele pe ni, mbele tijinliwɛ yɛn pe ni, poro yaa kaa lelɛgɛrɛ nari. Ɛɛn fɔ wagati jɛnri ni, pe yaa ka pele gbo tokobi ni, naa kasɔn yinnɛ ni, naa kaso lemɛ ni konaa mbe pe yaara ti koli pe yeri. 34 Na paga kaa pe kuun sanga ŋa ni, pe se ka sagawa jɛmbɛ ta, katugu lelɛgɛrɛ yaa ka pe yɛɛ taga pe na, mbaa ki piin kopiire ni. 35 Ki tijinliwɛ fɛnnɛ pe ni, leele pele yaa ka ku, jaŋgo ki wamawelewe pi ta pi pe pye fyɔngɔ fu, mbe pe pye kpoyi konaa mbe pe pye pe laga fɔ sa gbɔn ki kɔwɔ wagati wi na, katugu ki kɔwɔ pi yaa gbɔn wagati ŋa wì kɔn ma tɛgɛ wo ni.
36 «Ki wunlunaŋa wi yaa kaa wi yɛɛra nandanwa kala lo piin, mbaa wi yɛɛ yinrigi mbaa wi yɛɛ gbogo yarisunndo ti ni fuun ti na. Wi yaa kaa sɛnrɛ nda tii daga yowo ni ti yuun Yɛnŋɛlɛ na lì wɛ yarisunndo ti na li na. Wi kagala ke yaa kaa yɔngɔ la kee yɛgɛ, fɔ sa gbɔn Yɛnŋɛlɛ li naŋgbanwa pi sa pi yɛɛ yɔn fili, katugu ŋga kì kɔn ma tɛgɛ, ki yaa pye†. 37 Wi se kaa wi tɛlɛye pe yarisunndo ti jate konaa yarisunŋgo ŋga ki kala li yɛn ma gbɔgɔ jɛɛlɛ pe ni ki ni. Wi se kaa yarisunŋgo ka kpɛ jate, katugu wi yaa kaa wi yɛɛ gbogo ti ni fuun ti na. 38 Ɛɛn fɔ yarisunŋgo ŋga ki yɛn malaga sigecara ti go na, wi yaa kaa ki gbogo. Yarisunŋgo ŋga wi tɛlɛye pe sila jɛn, wi yaa kaa ki gbogo mbaa ki kaan tɛ ni, naa warifuwe ni, naa sinndɛɛrɛ sɔnŋgbanga woro ni konaa yaara sɔnŋgbanga woro ta yɛgɛ ni. 39 Cɛnlɛ la yɛgɛ yarisunŋgo yaa kaa saga wi sa to malaga sigecara ta na. Mbele pe yaa kaa wi jate, wi yaa ka gbɔgɔwɔ kan pe yeri, mbe pe tɛgɛtɛgɛ lelɛgɛrɛ go na, mbe tara ti yɛɛlɛ pe na, ti pye pe tɔnli.
40 «Na ki kɔsanga wiga ka gbɔn, yɔnlɔparawa kalige kɛɛ wunlunaŋa wi yaa ka yiri malaga ni wi kɔrɔgɔ. Kona, yɔnlɔparawa kamɛŋgɛ kɛɛ wunlunaŋa wi yaa sa to wi na paa tifɛliŋgbɔgɔ yɛn wi malaga gbɔnwotoroye pe ni, naa wi shɔn lugufɛnnɛ pe ni konaa tɔnmɔkɔɔrɔ tugbɔɔrɔ lɛgɛrɛ ni. Wi yaa kaa yiin tara ti ni, mbaa pe jogo mbaa toro paa yɛgɛ ŋga na lafogo ma kaa yin ma jaraga. 41 Wi yaa ye wa tara nda tì yɔn ma wɛ ti ni fuun na ti ni mbe lelɛgɛrɛ gbo. Ɛɛn fɔ Edɔmu cɛnlɛ woolo, naa Mowabu cɛnlɛ woolo konaa Amɔ cɛnlɛ woolo kundigile pe yaa ka shɔ wi legbogo ki kɛɛ. 42 Wi yaa ka cɛn fanŋga ki na tara lɛgɛrɛ go na. Ezhipiti tara fun ti se ka shɔ mbe to. 43 Wi yaa ka Ezhipiti tara tɛ, naa warifuwe konaa yaara sɔnŋgbanga woro ti ni fuun ti koli. Libi tara fɛnnɛ naa Etiyopi* tara fɛnnɛ pe yaa ka taga wi na. 44 Wi yaa ka sɛnrɛ ta logo mbe yiri wa yɔnlɔ yirisaga naa yɔnlɔparawa kamɛŋgɛ kɛɛ yeri, to yaa kaa sunndo wi kɔn wi na. Kona, wi yaa yiri wa tara ti ni naŋgbanwa gbɔɔ ni, mbe sa lelɛgɛrɛ tɔngɔ mbe pe kɔ mbe pe wɔ wa. 45 Wi yaa ka wi wunluwɔ paara yinrɛ* ti kan wa kɔgɔjeye pe sɔgɔwɔ, wa yanwiga tiyɔngɔ kpoyi ki na. Ko puŋgo na, wi yaa kɔ mbe wɔ wa, lere kpɛ wo se ka sa saga wi na.»