Ŋgasegele ŋgele kè tɛgɛ
13
1 Kona, a Yawe Yɛnŋɛlɛ lì si para Moyisi naa Arɔn* pe ni ma yo fɔ: 2 «Na yaritinŋge ka yiri lere wa na nakoma sagbanga ŋga ki yɛn titigiti, nakoma laga ka mbe kɔn kila yɛngɛlɛ wi witige ki na paa yayɛnwɛ* yɛn, ye pan wi ni wa saraga wɔfɔ* Arɔn wi yeri, nakoma wa wi setirige piile nuŋgba yeri. 3 Yama pi yɛn witige sɛlɛgɛ ŋga na, saraga wɔfɔ wi yaa ki wele jɛŋgɛ. Na wiga ki laga ki sire ti yan tì filige, nakoma mbege yan kì jugo jɛnri ma ye wa wire kara ti ni, kona yayɛnwɛ wi. Yama pi weleŋgɔlɔ, saraga wɔfɔ wi yaa ki yo mbege naga fɔ ki lerefɔ wi yɛn fyɔngɔ* ni. 4 Ɛɛn fɔ, na kaa pye wire ti laga ŋga kì kɔn na yɛngɛlɛ, kii jugo mbe ye jɛnri wa wire kara ti ni, na ki sire tii si filige, pa kona saraga wɔfɔ wi yaa yaŋa wi tɛgɛ wi yɛ laga ka ni fɔ sa gbɔn yapelege nuŋgba. 5 Pilige kɔlɔshyɛn wogo ki na, saraga wɔfɔ wi yaa wi wele naa jɛŋgɛ. Na wiga yama laga ki yan, ka si taga ki na, pii sɛlɛgɛ ki li mbe wɛ koŋgbanŋga ki na, pa wi yaa yaŋa wi tɛgɛ wi yɛ naa yapelege nuŋgba. 6 Ki yapelege ki pilige kɔlɔshyɛn wogo ki na, saraga wɔfɔ wi yaa yama laga ki wele naa jɛŋgɛ ki shyɛn wogo na. Na wiga ki yan yama pila koo, pi woro na sɛlɛgɛ ki nii na gbogo, pa kona sasambara ri. Saraga wɔfɔ wi yaa ki yo mbege naga fɔ ki lerefɔ wi yɛn fyɔngɔ fu. Pa kona ki lerefɔ wi yaa wi yaripɔrɔ ti jogo mbe pye fyɔngɔ fu. 7 Ɛɛn fɔ, saraga wɔfɔ wiga yaŋa wi wele mbe kɔ mbege yo mbege naga fɔ wi woro fyɔngɔ ni, ko puŋgo na sasambara laga ki sila wire ti nii kila gbogo, wi daga mbe sɔngɔrɔ wa saraga wɔfɔ wi yeri. 8 Saraga wɔfɔ wi yaa wi wele naa. Na wiga ki yan sasambara laga kì sɛlɛgɛ ki li ma gbɔgɔ, wi yaa ki yo mbege naga fɔ ki lerefɔ wi yɛn fyɔngɔ ni, fɔ yayɛnwɛ pi yɛn wi na.9 «Na yayɛnwɛ ka to lere wa na, pe yaa kari wi ni wa saraga wɔfɔ wi yeri. 10 Saraga wɔfɔ wi yaa wi wele. Na wiga ki yan yaritinŋge kì yiri wi wire sɛlɛgɛ ki na ma filige, a ki laga ki sire tì filige, a ki kara tì yanlaga, 11 pa kona yayɛnwɛ wi, mba pì mɔ wi na. Saraga wɔfɔ wi yaa ki yo mbege naga fɔ wi yɛn fyɔngɔ ni. Wiga ka yo wi yaa wi tɛgɛ laga ka na wi yɛ, katugu kì jɛn ma filige fɔ wi yɛn fyɔngɔ ni. 12 Ɛɛn fɔ, na saraga wɔfɔ wiga ki yan yaritinŋge kì lerefɔ wi witige sɛlɛgɛ lagapyew ki li, maa wire ti tɔn wi na mbege lɛ wa wi go ki na fɔ wa wi tɔndagala ke na, 13 kona wi yaa wi wele naa. Na wiga ki yan yaritinnde tùu wire lagapyew ki tɔn wi na, wi yaa ki yo mbege naga fɔ yaŋa wi woro fyɔngɔ ni; katugu yama pùu witige lagapyew ki filige wi na, wi woro fyɔngɔ ni. 14 Ɛɛn fɔ, pilige ŋga ni paga sagbanga yɛgɛ ki yan kì kɔn ma yanlaga wi na, pa wi yaa pye fyɔngɔ ni. 15 Saraga wɔfɔ wi yaa sagbanga ki yɛgɛ ŋga kì kɔn ma yanlaga ki wele jɛŋgɛ, mbe sigi yo mbege naga fɔ ki lere wi yɛn fyɔngɔ ni. Katugu ki kayɛnrɛ ti yɛn fyɔngɔ ni, ti yɛn naga nari fɔ yayɛnwɛ pi yɛn wi na. 16 Na ki laga ki kayɛnrɛ tiga kanŋga mbe filige, ki lerefɔ wi sɔngɔrɔ wa saraga wɔfɔ wi yeri, 17 wi saa wele. Na wiga sagbanga ki yɛgɛ ki yan kì kanŋga ma filige kaselege, wi yaa ki yo mbege naga fɔ yama pi se ya lere kan wi pye fyɔngɔ ni, kona ki lerefɔ wi yaa pye fyɔngɔ fu.
18 «Na naŋgbanga ka yiri lere wa na, mbe ka kɔ, 19 ko puŋgo na, yaritinŋge fige mbe yiri wa ki titɛgɛ ki ni, nakoma ki laga ki kɔn kì filige ki yanlaga gbanliŋgbanli, kona ki lerefɔ wi yaa saa yɛɛ naga saraga wɔfɔ wi na. 20 Saraga wɔfɔ wi yaa yama pi wele jɛŋgɛ. Na wiga ki yan ki laga kì jugo ma ye wa wire ti sɛlɛgɛ ki ni jɛnri, a ki laga ki sire tì filige, wi yaa ki yo mbege naga fɔ yaŋa wi yɛn fyɔngɔ ni, fɔ yayɛnwɛ pì to wa naŋgbanga titɛgɛ ki ni. 21 Ɛɛn fɔ, na saraga wɔfɔ wiga yama pi wele mbege yan ki laga ki sire ti woro ma filige, kii si jugo mbe ye jɛnri wa wire ti sɛlɛgɛ ki ni, na kaa pye ki yɛn na koo, pa wi yaa yaŋa wi tɛgɛ laga ka na wi yɛ piliye kɔlɔshyɛn ni. 22 Ko puŋgo na, na saraga wɔfɔ wiga yama pi yan pì jaraga wa witige sɛlɛgɛ ki na, pa wi yaa ki yo mbege naga fɔ ki lerefɔ wi yɛn fyɔngɔ ni, yayɛnwɛ pi yɛn wi na. 23 Ɛɛn fɔ, na yama piga koro le pi yɔn lɛlɛ li ni, na ka si taga pi na, kona naŋgbanga titɛgɛ koyi, pa saraga wɔfɔ wi yaa ki yo mbege naga fɔ ki lerefɔ wi yɛn fyɔngɔ fu.
24 «Na kasɔn ka lere wa sogo wi witige laga ka na, na laga ka ka yiri wa witige laga ŋga kì sogo ki ni mbe wɔlɔgɔ, mbe filige mbe yanlaga gbanliŋgbanli, 25 saraga wɔfɔ wi yaa ki laga ki wele. Na wiga ki yan ki laga ki sire tì filige, ma jugo ma ye wa wire ti sɛlɛgɛ ki ni, kona yayɛnwɛ pì to wa kasɔn sogosaga ki ni. Pa wi yaa ki yo mbege naga fɔ ki lerefɔ wi yɛn fyɔngɔ ni. 26 Na saraga wɔfɔ wiga ki wele mbege yan ki laga ki sire ti woro ma filige, kii si jugo mbe ye wa wire ti sɛlɛgɛ ki ni, na wiga ki yan ki yɛn na koo, kona wi yaa yaŋa wi tɛgɛ laga ka na wi yɛ piliye kɔlɔshyɛn ni. 27 Pilige kɔlɔshyɛn wogo ki na, na saraga wɔfɔ wiga ki yan yama pì sɛlɛgɛ ki li ma gbɔgɔ, wi yaa ki yo mbege naga fɔ ki lere wi yɛn fyɔngɔ ni; katugu yayɛnwɛ pì to wi na. 28 Ɛɛn fɔ, na yama piga koro le pi yɔn lɛlɛ li ni, na ka si taga pi na, ɛɛn fɔ, na ki ka pye pì kɔ, pa kona kasɔn sagbantitɛgɛ yi. Pa saraga wɔfɔ wi yaa ki yo mbege naga fɔ ki lerefɔ wi yɛn fyɔngɔ fu, katugu kasɔn sagbantitɛgɛ yi.
29 «Yama mba pi ma to witige sɛlɛgɛ ki na, na pa ka to naŋa nakoma jɛlɛ wa go na, nakoma wa wi tugbila wi na, 30 saraga wɔfɔ wi yaa yama pi wele. Na wiga pi yan pì jugo ma ye wa wire ti sɛlɛgɛ ki ni, a ki sire tì cɛn pa nɛŋgɛ muwɛ yɛn ma yiri yaliyali, kona wi yaa ki yo mbege naga fɔ ki lerefɔ wi yɛn fyɔngɔ ni; katugu dagbaraga yi, ki yɛn yayɛnwɛ mba pì to wa wi go ki na nakoma wa wi tugbila wi na. 31 Na saraga wɔfɔ wiga yama pi wele mbege yan pii jugo mbe ye wa wire ti sɛlɛgɛ ki ni, na siwɔrɔ woro wa ki laga ki ni, wi yaa yaŋa wi tɛgɛ laga ka na wi yɛ piliye kɔlɔshyɛn ni. 32 Pilige kɔlɔshyɛn wogo ki na, saraga wɔfɔ wi yaa yama pi wele naa fɔnŋgɔ. Na wiga ki yan ka si taga dagbaraga ki na, na ki laga ki sire ti si woro paa nɛŋgɛ muwɛ yɛn, kii si jugo mbe ye wa wire ti sɛlɛgɛ ki ni, 33 kona yaŋa wuu go ki kulu, dagbaraga ki yɛn laga ŋga na wi ko yaga. Ko puŋgo na, saraga wɔfɔ wi yaa wi tɛgɛ laga ka na wi yɛ naa piliye kɔlɔshyɛn ni. 34 Ki yapelege shyɛn wogo ki pilige kɔlɔshyɛn wogo ki na, saraga wɔfɔ wi yaa yama pi wele naa fɔnŋgɔ. Na wiga ki yan dagbaraga kii sɛlɛgɛ ki li mbe gbɔgɔ, kii si jugo mbe ye wa wire kara ti ni, wi yaa ki yo mbege naga fɔ ki lerefɔ wi yɛn fyɔngɔ fu. Kona ki lerefɔ wi yaa wi yaripɔrɔ ti jogo, pa wi yaa pye fyɔngɔ fu. 35 Ɛɛn fɔ, na saraga wɔfɔ wiga ki wele mbege yo mbege naga fɔ ki lerefɔ wi yɛn fyɔngɔ fu, ko puŋgo na, dagbaraga ki sɛlɛgɛ ki li ki gbɔgɔ, 36 pa saraga wɔfɔ wi yaa ki wele naa fɔnŋgɔ. Na wiga ki yan kaselege kì sɛlɛgɛ ki li ma gbɔgɔ, wi se cɛn mbe yo wi yaa ki sire ti wele na kaa pye ti yɛn paa nɛŋgɛ muwɛ yɛn, katugu ki lerefɔ wi yɛn fyɔngɔ ni. 37 Na yama piga koro le pi yɔn lɛlɛ li ni, siwɔrɔ mbaa yinrigi wa ki titɛgɛ ki ni, kona yaŋa wì sagala ma pye fyɔngɔ fu. Pa saraga wɔfɔ wi yaa ki yo mbege naga fɔ ki lerefɔ wi yɛn fyɔngɔ fu.
38 «Na lafire fire ka yiri naŋa nakoma jɛlɛ wa witige na, 39 saraga wɔfɔ wi yaa wi wele; na wiga ki lara ti yan tì filige jɛnri, kona kawa wì yiri wa wi witige ki na, ki lerefɔ wi yɛn fyɔngɔ fu.
40 «Na naŋa wa go ka pɛ wi na, wi yɛn yumbɛgɛ fɔ. Wi yɛn fyɔngɔ fu. 41 Na wi go kiga pɛ laga walɛgɛ kɛɛ yeri, ko yɛn go ŋga kì pɛ walɛgɛ na; wi yɛn fyɔngɔ fu. 42 Ɛɛn fɔ, go ki nandogomɔ laga ŋga kì pɛ, nakoma walɛgɛ ŋga kì pɛ, na yama ka to wa ki na mbe kɔn mbe filige mbe yanlaga gbanliŋgbanli, kona yayɛnwɛ pì to wa wi go ki na. 43 Saraga wɔfɔ wi yaa yama pi wele. Na wiga ki yan go ki nandogomɔ laga ŋga kì pɛ nakoma walɛgɛ ŋga kì pɛ, yaritinŋge yiri wa ki na ma filige ma yanlaga gbanliŋgbanli paa yayɛnwɛ yɛn, 44 kona yayɛnwɛ pì to ki naŋa wi na. Wi yɛn fyɔngɔ ni. Saraga wɔfɔ wi yaa ki yo mbege naga fɔ ki naŋa wi yɛn fyɔngɔ ni, yama mba pì to wa wi go ki na pi kala na.
45 «Yayɛnwɛ ka to lere ŋa na, wi yaa yaripɔrɔ kɔnrɔkɔnrɔ le, mboo go ki yaga sagara. Wi yaa yaraga ka tɛgɛ mboo yɔn ki fo mbaa jɔrɔgi fɔ: ‹Mi yɛn fyɔngɔ ni, mi yɛn fyɔngɔ ni†.› 46 Mbege yama pi ta wi na sanga ŋa fuun ni, wi yaa pye fyɔngɔ ni. Ki kala na, wi cɛnsaga ki yaa pye ki yɛ leele sanmbala pe wogo ki ni, wa paara yinrɛ cɛnsaga* ki puŋgo na.
Yaara nda
47 «Na laga ka ka fyɛnwɛ yaripɔgɔ ka na ŋga ki yɛn simbasire wogo, nakoma lɛn* jese wogo na, 48 nakoma pariyɛɛgɛ na, nakoma tiriko ŋa pè ti lɛn jese ni nakoma simbasire ni wa na, nakoma sɛlɛgɛ na, nakoma yaraga ŋga fuun pè gbegele sɛlɛgɛ ni ka na, 49 na ki laga ki yɛgɛ cɛnwɛ piga pye paa yantipirige yɛn, nakoma yɛngɛ gbanliŋgbanli wa yaripɔgɔ ki na, nakoma wa sɛlɛgɛ ki na, nakoma wa pariyɛɛgɛ ki na, nakoma wa tiriko wi na, nakoma wa yaraga ŋga fuun pè gbegele sɛlɛgɛ ni ka na, kona yaraga ŋga ki ma fyɛnwɛ yaripɔgɔ na ko kayi. Ki daga pe saga naga saraga wɔfɔ wi na. 50 Yaraga ŋga ki laga ka fyɛnwɛ, saraga wɔfɔ wiga ki wele mbe kɔ, wi yaa ki tɔn laga ka ni fɔ sa gbɔn piliye kɔlɔshyɛn. 51 Pilige kɔlɔshyɛn wogo ki na, wi yaa ki wɔ mbe laga ŋga kì fyɛnwɛ ki wele naa. Na wiga ki yan kì fyɛnwɛ ma gbɔgɔ ma kari yɛgɛ wa yaripɔgɔ ki na, naa wa pariyɛɛgɛ nakoma wa tiriko wi na, naa wa sɛlɛgɛ ki na, nakoma wa yaraga ŋga pè gbegele sɛlɛgɛ ni ki na, ki yɛn fyɛnwɛ mba pi ma fyɛnwɛ yaraga na po pa. Kiga pye ma, ki yaraga ki yɛn fyɔngɔ ni. 52 Laga ŋga kì fyɛnwɛ ki yɛn yaripɔgɔ ŋga na, pariyɛɛgɛ yi wi yo, tiriko ŋa pè ti simbasire ni nakoma lɛn jese ni wo wa wi yo, nakoma yaraga ŋga fuun pè gbegele sɛlɛgɛ ni ko kayi yo, saraga wɔfɔ wi yaa ki sogo; katugu ki yɛn fyɛnwɛ mba pi se ya laga ki na. Kiga pye ma, ki daga pege yaraga ki sogo pege wɔ wa. 53 Ɛɛn fɔ, na saraga wɔfɔ wiga ki wele mbege yan laga ŋga kì fyɛnwɛ kii gbɔgɔ mbe jaraga wa yaripɔgɔ ki na, pariyɛɛgɛ yi wi yo, tiriko ŋa pè ti simbasire ni nakoma lɛn jese ni wo wa wi yo, nakoma yaraga ŋga fuun pè gbegele sɛlɛgɛ ni ko kayi yo, 54 wi yaa ti pege jogo, ko puŋgo na, wi yaa ki tɔn laga ka ni naa yapelege nuŋgba. 55 Yaraga ki jogoŋgɔlɔ, wi yaa ki wele naa, na wiga ki yan laga ŋga kì fyɛnwɛ kii kanŋga, ali mbege ta ka si taga ki na, ki yaraga ki yaa la jate fyɔngɔ ni. Ki daga pege sogo, ali na kiga pye ki yɛgɛ nakoma ki puŋgo ko kì fyɛnwɛ ma jɔgɔ o. 56 Ɛɛn fɔ, ki jogoŋgɔlɔ, na wiga ki wele mbege yan ki fyɛnwɛ jɛnri, wi yaa ki laga ki kɔn mbege wɔ wa yaripɔgɔ ki na, naa wa sɛlɛgɛ ki na, naa pariyɛɛgɛ nakoma wa tiriko wi na. 57 Ko puŋgo na, na paga fyɛnwɛ pa yan naa wa yaripɔgɔ ki na, nakoma wa pariyɛɛgɛ naa tiriko nakoma wa yaraga ŋga pè gbegele sɛlɛgɛ ni ki na, kona ki yɛn na fyɛnwɛ na gbogo na kee yɛgɛ. Kona yaripɔgɔ ŋga ki laga kà fyɛnwɛ ki na ki daga pege sogo.
58 «Na yaripɔgɔ, nakoma pariyɛɛgɛ, nakoma tiriko, nakoma yaraga ŋga pè gbegele sɛlɛgɛ ni ka ka fyɛnwɛ a pège jogo ki fyɛnwɛ pì laga ki na, pe yaa ki jogo naa jogosaga shyɛn wogo na; pa kona ki yaa pye fyɔngɔ fu.»
59 Laga ŋga ki ma fyɛnwɛ yaripɔrɔ nda pè ti simbasire ni ti na, nakoma lɛn jese ni ti na, nakoma pariyɛɛrɛ ti na nakoma tirikoye pe na, nakoma yaara nda fuun pè gbegele sɛlɛgɛ ni ti na, ŋgasele na lì tɛgɛ ki wogo na, loli yɛɛn. Ki ŋgasele li maa ki nari na kiga pye ki yaraga ki yɛn fyɔngɔ fu nakoma ki yɛn fyɔngɔ ni.