Nuyen-yuoa pitǝm
Hani ali, dǝ cagu bǝ pisu Nuyen-yuoa a n twangǝ kǝm a tuoa bǝ́ cendǝ A bǝ́ tei tu Y.
Abǝraham (Abraham) Abǝraham nwam Isǝrayelǝ yiebǝ hala-katau e. Yeni yi u ya bǝ́ tǝ u yisǝ u tintuom bǝ́ tei tintuom dǝ n nagǝ bǝ́ u mwanǝ-mǝm u n tinu. U yisǝ bǝ́ n sindǝ bǝ pa. U yi pǝ hyá hyani. U sim bǝ́ cándǝ magǝrǝ bǝ sa fi bǝ́ hyambǝ dǝ í tintuom. Bǝ wusǝ dǝ í tintuom e bǝ yagǝ Isǝrayelǝ. Yeni yi paa dwopǝtu bǝwagǝnu Abǝraham. Dǝ u ya bǝ́ tǝ dǝ yí u pa habisi dǝ sǝ wosǝ magǝrǝ. Abǝraham yéi bǝ́ tǝ Yeni yí paa bǝ nwanu dǝ n ya kǝm. Dǝ í habisi e bǝ n wusǝ-si bǝ yagǝ Suifǝdyebǝ. Saan n kunu dǝ Yesu Kirisu dǝ Polǝ, bǝ yi cagu hirǝbǝ bǝ́ tǝ Abǝraham habisi nwa sǝ casi n nǝm karǝ-si Yeni n yi cousǝ n dyeli. Hirau n ba dyeu sai yéi Yeni toyeni bǝ nwanu Abǝraham n yi yéi kama, u magǝrau yí karǝ Yeni n cousǝ-i. N dyeu sai yéi Yeni toyeni, u e Abǝraham habigǝ.
Amen (Amen) Suifǝdyebǝ twagǝsǝm hyahǝ, Amen nagǝ bǝ́ cagǝ bǝ́ tǝ: «Dǝ n nwam kǝhyamǝ», dǝ nagǝ bǝ́ cagǝ bǝ́ tǝ: «Magǝri e». Bwosi wasǝm sabi hyahǝ 3.14, bǝ wusǝ Yesu bǝ yagǝ Amen bǝ maa u e n nǝm paa-u Yeni n cousǝ n dyeli sai.
Babilonǝ (Babylone) Babilonǝ yi nwam syeli ceti e. Dǝ taam magǝrǝ dǝ í syeli hirǝbǝ n yi taasǝnu Isǝrayelǝ yiebǝ bǝ́ bǝ twahǝkǝ bǝ́ mwei hirǝbǝ pwompwom bǝ́ hura Babilonǝ bǝ́ bǝ kwansa ywomba. Isǝrayelǝ yiebǝ kwana hyan hau byena pwisi pǝlei. Fiigǝm sabi hyahǝ 14.8, 17.5 dǝ 18.1-24 twagǝsu syeli hini yem dǝ bǝ dǝ wusǝ bǝ yagǝ Babilonǝ. Dǝ í syeli hirǝbǝ pǝ hau Yeni.
Candǝm (Circoncision) Suifǝdyebǝ tahi, dǝ nwam kukworu e dǝ bǝ kwandǝnu bǝ́ candǝ́ dapǝkǝ bǝ n sandǝ-kǝ dǝ kǝ toú daa nei. Yeni e n yi ya-i bǝ halau Abǝraham bǝ́ tǝ u n pahu dǝ í kukworu. Dǝ fiigu bǝ́ tǝ bǝ nwam Yeni hirǝbǝ e. Yesu maanǝm, Suifǝdyebǝ pwompwom mwana bǝ hyim Yesu, ama tuobǝ nam n kwarǝ bǝ yagǝ n dyebǝ n pǝ nwam-bǝ Suifǝdyebǝ, bǝ́ fi bǝ kwandǝ yenyaam-magǝrǝbǝ, bǝ kwandǝnu bǝ́ candǝ́ e. Polǝ kangǝ, bǝ́ tǝ haami nwa dǝ bǝ yí candǝ́ hirau n pǝ nwam-u Suifǝ. U sǝ hirau n candǝ́-u dǝ n dyeu n pǝ candǝ́-u, bǝ fi Yeni u cigǝrǝ, u kwandǝnu bǝ́ yéi Yesu Kirisu e. N dyeu nagǝ, u wondǝ Romǝ yiebǝ 2.25-29; 4.1-29; Galasi yiebǝ 5.2-12; 6.12-15 tahi.
Dafidǝ (David) Dafidǝ yi nwam Isǝrayelǝ hyahǝ begau n yi paanu begǝbǝ sai. U e n yi mwanǝ-u bǝ beí Yeni tǝpu-kataau. U diemsǝ yuni pwompwom dǝ i bou yuni sabi hyahǝ. Yeni yi mwanasǝ dǝ toyencagǝrǝbǝ cagǝ dǝ n nǝm twonanǝm Dafidǝ habigǝ kǝ maanǝ bǝ́ pwasa dǝ hirǝbǝ. Dǝ yi ywonu Yesu e. N e n mwanǝm dǝ bǝ wusǝ Yesu bǝ́ yagǝ Dafidǝ dapau.
Dahǝkantwangǝbǝ (Disciples) Nwam hirau n toú-u byensǝkau dǝ u u byensu. Dǝ nwanu dakobigǝ yiem e. Yesu dahǝkantwangǝbǝ yi tǝn u sanu bǝ byekǝ u byensǝm.
Dwopǝtu (Alliance) Isǝrayelǝ hyahǝ yi tǝn nwa, hirǝbǝ yi tǝn nagǝ n toú cesǝm bǝ́ ham e bǝ huba toyeni, tuou cagǝ u n nǝm paa-i tuou, tuou masǝ cagǝ u nǝm u paa-i. Ama, dǝ́ tuou paanu tuou, n dyeu n paa-u hyau, u e n nǝm cagǝ-u u n paanu hyau u n nǝm paa-i. Ama, Yeni hyani, dǝ ba e n terǝ-i bǝ́ tǝ dǝ nagǝ bǝ́ n nwam hirǝbǝ Yombǝtu bǝ́ n bǝ pugǝ dǝ́ bǝ yéi dǝ nui. Coú n dia e dǝ n cǝsǝm bǝwagǝnu hirǝbǝ bǝ́ huba toyena:
Cembǝm, Yeni yi dyem bǝ́ cesǝnu bǝwagǝnu Abǝraham e bǝ́ bea nui bǝ́ tǝ dǝ yí paa u habisi suu. Ama Abǝraham yi kwandǝnu bǝ́ yéi dǝ nui bǝ́ twangǝ hyani dǝ cari. Dǝ í cesǝm yi kwandǝnu bǝ́ fiigǝ candǝm tahi yi e. Abǝraham yi kwandǝnu bǝ́ candǝ́ bǝ sagǝ candǝ́ u bisi sai. Dǝ sagǝ yi mwana yibu Moyisǝ Sinayi tali hyáhǝ. Dǝ yi ya bǝ́ tǝ dǝ́ bǝ twanga dǝ í yibu dǝ n kwandǝnu kǝm, bǝ yi n nwam dǝ hirǝbǝ e. Ama hirau yi kwa n dyeu n yi fi-u bǝ́ twanga dǝ í yibu. Yeni yi cagǝ hyamǝm e dǝ toyencagǝrǝbǝ bǝ́ tǝ dǝ yí yegǝ paa cesǝm tuom.
Cesǝ-diakǝm nwam hweru taami yem e. Yesu Kirisu e n maanǝ-u bǝ́ yia bǝ́ yegǝ furǝ, m paa. N dyeu sai n yéi-u Yesu Kirisu, u yi n toú bwosi. Dǝ í cesǝm wuum buri sai e.
Dwosa hyau, dwosa hyamǝ (Prêtre, Sacrificateur) Nwam hirau yi tǝn pahu dwosa bǝ muom Yeni, dǝ tǝpuu hyahǝ Yerusalem syeli hyahǝ. Bǝ yi tǝn toú bǝ ciau dǝ bǝ u wusu bǝ yagǝ dwosa hyamǝ ciau. U e u carau n yi tǝn doabu byeni hyahǝ coú n carǝm Yeni tǝpuu hyahǝ, hani bǝ n yi tǝn wusǝ-i bǝ yagǝ hani n deesǝ-i magǝrǝ. Dwosa hyamǝ sai yi tǝn yerǝkunǝ Aronǝ habisi hyahǝ e dǝ Lefi furu hyahǝ.
Farisiendyebǝ (Pharisiens) Nwam cagi hini hirǝbǝ e Suifǝdyebǝ buru hyahǝ. Bǝ yi humsu magǝrǝ Moyisǝ yibu dǝ bǝ kukworu yem bǝ nagǝ n dyeu sai u bǝ twanga su. Hyamǝm hyáhǝ bǝ sa yi maam bǝ yagǝ bǝ fu dǝ Yeni n nagǝ kǝm e.
Hirǝkwogǝ Bigǝ (Fils de l'homme) Bǝ́ fi bǝ sandǝ Yesu, dǝ Yeni toyencagǝrau Danielǝ yasǝ dǝ dǝ taam magǝrǝ bǝ́ tǝ Yeni yí twonanǝ hirau dǝ u hiri yagǝ Hirǝkwogǝ Bigǝ. Yesu n yi maanǝm, u yi tǝn narǝnu u hyim wusǝm bǝ yagǝ Hirǝkwogǝ Bigǝ. U yi nagǝ fiigǝ bǝ́ tǝ u e Yeni n u twonanǝ-u bǝ sagǝ mwana hyau e dǝ bansǝm.
Kirisu (Christ) Kirisu dǝ Mesi, dǝ nwam n carǝm e. Mesi nwam Hebǝredyebǝ twagǝsǝm hyahǝ; Kirisu n nwam Gǝrekǝdyebǝ twagǝsǝm í hyahǝ. Dǝ í hiri nagǝ bǝ́ cagǝ bǝ́ tǝ bǝ n wutǝ n dyeu yuoi hyáhǝ e wuum. Suifǝdyebǝ yi tǝn wutǝ hirau yuoi hyáhǝ wuum bǝ nagǝ bǝ́ fiigǝ bǝ́ tǝ Yeni e n u terǝ-i bǝ nagǝ u dyahǝ dǝ twamǝm. Bǝ yi tǝn pahu dǝ í kukworu begǝbǝ yuoa hyáhǝ dǝ dwosa hyamǝ yuoa hyáhǝ, sani tuoli Yeni toyencagǝrǝbǝ yuoa hyáhǝ. Yeni yi beasǝ nui bǝ́ tǝ dǝ yi twonanǝ hirau dǝ u yí pwasa dǝ hirǝbǝ, Isǝrayelǝ yiebǝ; bǝ́ hana dǝ begi dǝ dǝ pwa wasǝ dai hini. Suifǝdyebǝ yi bei de hyau maanǝm e bǝ yagǝ bǝ bei Mesi. U masǝ ba tǝ hyamǝ bǝ́ maanǝ. Bǝ wusǝ hyau e bǝ yagǝ Yesu. Ama, Suifǝdyebǝ sai nwa n yéi-bǝ bǝ́ tǝ Yesu nwam Mesi e. Mesi dǝ Kirisu pǝ nwam Yesu sandǝ-hiri nwa; u n maanǝ bǝ́ dyahǝ twamǝm n dyemǝm e n mwanǝ-mǝm u dahǝkantwangǝbǝ mandǝ bǝ́ tǝ u nwam Mesi e, bǝ́ n u wusu bǝ yagǝ kǝhyamǝ.
Kundǝhu (Baptême) Yenyaamǝ kundǝhu kaam-nu bialǝbǝ yohu. Dapuoi hyahǝ bǝ wusǝ bǝ yagǝ «baptême» e. Dǝ í nuyeni yeinǝ twagǝsǝm bǝ n wusǝ-mǝm bǝ yagǝ gǝrekǝ e. Dǝ í twagǝsǝm hyahǝ bǝ wusǝ bǝ yagǝ «baptisma» dǝ dǝ toú cagǝm dia. Dǝ nagǝ cagǝ bǝ́ tǝ hyuum bǝ sagǝ nagǝ bǝ́ cagǝ bǝ́ tǝ bǝ́ dwona dǝ ha tei bǝ́ wutǝ. Saan n kunu yi maanǝ hyamǝ e bǝ́ n cagǝ hirǝbǝ bǝ yagǝ bǝ kwandǝnu bǝ mandǝ bǝ hweru bǝ́ tǝ kaam bǝ́ mwanǝ bǝ́ bǝ kundǝ. N e n mwanǝm bǝ n u wusǝ bǝ yagǝ Saan-Batisǝ. Dǝ nagǝ cagǝ bǝ́ tǝ Saan n kunu-u e. Yenyaam-kundǝhu nagǝ bǝ́ cagǝ bǝ́ tǝ bǝ n kundǝ n dyeu, u mandǝ u hweru e bǝ́ tǝ kaam. Bǝ́ wasǝ bǝ́ n toú Yesu hyáhǝ daamǝm. Dǝ sagǝ nagǝ bǝ́ cagǝ bǝ́ tǝ u yéi e bǝ́ yí twanga Yesu.
Kwecua boi (Fête des tentes) Suifǝdyebǝ n yi tǝn houm bǝ diru bǝ́ wasǝ, bǝ yi tǝn borǝ e; bǝ tǝn pwom kwecua bǝ́ n bou hyahǝ bǝ kwana kari. Bǝ yi tǝn nagǝ siirǝ bǝ halabǝ n yi tǝn kuum-mǝm kwecua hyahǝ yendu hyahǝ bǝ kwana byena pwisi naasi.
Lefi (Lévi) Lefi nwam hirǝbǝ bǝ n wusǝ-bǝ Lefitǝdyebǝ bǝ halau e. Lefi yi nwam Sakobǝ bigǝ e. Sakobǝ yi toú pwigǝm bisi dia e. Lefitǝdyebǝ yi tǝn dyahǝsu Yeni tǝpuu hyahǝ bǝ tiim dwosa hyamǝ. Dwosa hyamǝ magǝrǝbǝ yi nwam Lefi habisi e.
Mamari (Autel) Bǝ n yi meim Yerusalem hyahǝ Yeni tǝpuu, bǝ yi mei hyahǝ mamari bǝ n nǝm pahu tahi dwosa. Bǝ yi tǝn paa fwani hyahǝ bǝ n nǝm pahu tahi daám; bǝ́ paa mamai hyáhǝ doru n nǝm dumbu tahi. Suifǝdyebǝ yi dwosu dwosa bǝwagǝnu doru e. Dwosa hyamǝ yi tǝn mwanǝ dǝ daám n bou sani sǝsai. Dǝ́ hirau maanu u dobu, bǝ dumba hyahǝ bǝ́ dwosǝ.
Mandǝhu, mandǝtu, mandǝ-diakǝtu (Apôtre) Nwam hirau Yesu n twona-u e. Bǝ wusǝ pwigǝm hirǝ-diakǝbǝ Yesu n yi terǝ-bǝ hyamǝ bǝ́ bǝ twona bǝ yagǝ mandǝtu. U yi bǝ twona byaga sai bǝ́ tǝ bǝ tei bǝ́ cagǝ toyen-su-pei.
Manǝ (Manne) Isǝrayelǝ yiebǝ n yi yei byeni Esipǝtǝ hyahǝ, bǝ́ diigǝ yendu hyahǝ bǝ́ kwana daa pwisi naasi. Dǝ sani, Yeni e n yi bǝ pwam-i diru dǝ bǝ hyim. Dǝ í diru e bǝ n wusǝ-tu bǝ yagǝ Manǝ. Tǝ yi tǝn dwasunǝ tagau hyáhǝ da-sǝsai dǝ hirǝbǝ cosu bǝ hyim. Tǝ yi tǝn pǝ dwasunǝ Suifǝdyebǝ fuusǝm dai e dǝ cari.
Melǝkisedekǝ (Melkisédec) Melǝkisedekǝ nagǝ ya bǝ́ tǝ Begau n twangǝ-u tingǝsi. Kǝ yi nwam Salemu begau e bǝ sagǝ nwa Yeni Yencambu dwosa hyau. Kǝ e n yi turǝ-kǝ Abǝraham dǝ u yeinǝ taabu bǝ twahǝkǝnǝ Kedorǝlaomerǝ begau. Abǝraham kǝ mwana u n yi twahǝkǝ bǝ́ fihǝrǝ ninsi n dyesi.
Moyisǝ (Moïse) Yi nwam Isǝrayelǝ yiebǝ ciau n dyeu yi pǝ mwam e. Isǝrayelǝ yiebǝ n yi bou sani Esipǝtǝ hyahǝ bǝ nwam ywomba, Yeni yi terǝ Moyisǝ e dǝ yi tei bǝ́ bǝ yeira Esipǝtǝ hyahǝ bǝ́ bǝ teinu Yeni n yi bǝ mwana tahi. Moyisǝ yi kwahǝ Isǝrayelǝ yiebǝ bǝ́ pa dǝ í tihǝ e Yeni u mwana dǝ yibu coú hyahǝ.
Moyisǝ yibu (Loi de Moïse) Nwam Yeni n yi mwana yibu n dyebu hyambu Moyisǝ Sinayi tali hyáhǝ. Dǝ í yibu bou Yeni sabǝ-wuri hyahǝ. Dǝ í yibu cagu Yeni hirǝbǝ, bǝ n kwandǝnu bǝ́ n boukǝm. Dǝ bou Yeni sabǝ-wuri hyahǝ, sabǝ-nundǝ-cemba hyahǝ. Cirǝm sabi e n nwam-i kataai.
N nyosu-bǝ Moyisǝ yibu (Enseignant de la loi, Scribes) Bǝ yi nwam Suifǝdyebǝ n yi hyá-bǝ magǝrǝ Yeni yibu bǝ bǝ byensu hirǝbǝ. Bǝ sagǝ bou yabwotu hyamǝ hyahǝ. Yesu n yi bou sani tihǝ hyahǝ, n nyosǝ-bǝ Moyisǝ yibu bǝ hyahǝ wosi yi bou Farisiendyebǝ cagi hyahǝ.
Nampomwatǝbǝ (Collecteurs d'impôts) Yesu n yi bou sani, Romǝ yiebǝ e n yi tinu-bǝ Suifǝdyebǝ. Romǝ yiebǝ yi tǝn terǝ Suifǝdyebǝ hyahǝ hirǝbǝ mangǝm dǝ bǝ cau bǝ sagǝ muou nampou. Bǝ n yi dyahǝsǝm hyamǝ Romǝ yiebǝ twamǝm, bǝ Suifǝ-diakǝtwobǝ yi tǝn pǝ bǝ fwa bǝ maa Romǝ yiebǝ nwam Suifǝdyebǝ hunkantiibǝ e. Bǝ sagǝ yi tǝn yuhu hirǝbǝ bǝ tǝn kaám pei dǝ í pǝ nindǝ kǝhyamǝ.
Olifǝ tiisi (Oliviers) Olifǝ tiisi sanu bia dǝ a hiri yagǝ olifǝ. Bǝ pigu sǝ bia e bǝ pahu wuum. Bǝ yi tǝn sahǝru dǝ í wuum bǝ sagǝ m saagu. M sagǝ yi pahu ninsi tuosi pwompwom. Dǝ í tiisi yi tǝn yeirǝku tali hini hyáhǝ, dǝ dǝ pǝ taam dǝ Yerusalem. N e n mwanǝm dǝ bǝ dǝ wusu bǝ yagǝ olifǝ tali.
Pantekotǝ boi (Fête de Pentécôte) Dǝ́ Suifǝdyebǝ Pakǝ boi twei bǝ toú daa pwisi num, Suifǝdyebǝ tǝn toú boi tuoli. Bǝ wusǝ hyani e bǝ yagǝ Pantekotǝ boi. Pantekotǝ nagǝ bǝ́ cagǝ bǝ́ tǝ daa pwisi num e. Dǝ nwam bo-ceti e Suifǝdyebǝ tahi. Dǝ í boi dai, Suifǝdyebǝ tǝn twambu e Yeni bǝ n hou di-patu yem. Bǝ sagǝ tǝn siirǝ Yeni n yi mwanǝm Moyisǝ yibu Sinayi tali hyáhǝ. Dǝ í boi dai e Yeni n singanǝm dǝ Cicirǝkǝ cembǝm hirǝbǝ n yi mwanǝ-bǝ bǝ hyim Yesu Kirisu. Sunswamǝ yenyaamǝ boru Yeni Cicirǝkǝ sindǝnǝm boi e dǝ dai.
Peu swambi (Pain sans levain) Suifǝdyebǝ Pakǝ boi daa hyahǝ, peu n dyeu hyahǝ tiim bou, u pǝ kwandǝnu bǝ́ n bou tǝpuu hyahǝ. Bǝ yi kwandǝnu bǝ́ n hwobu peu n dyeu hyahǝ tiim kwa.
Pilatǝ (Pilate) Bǝ sagǝ i wusu hyau e bǝ yagǝ Ponsǝ Pilatǝ. U yi nwam Sude cienhu ciau e. Romǝ yiebǝ e n yi u twona-bǝ bǝ́ tǝ u n wuúm Sude, Samari dǝ Idume byaga. Bǝ n mwei dai Yesu, bǝ u teinu u tahi e. U e n mwana-u coú bǝ kwáhǝ Yesu.
Sadusiendyebǝ (Sadducéens) Nwam Suifǝdyebǝ cagi hini e. Bǝ wosǝ bǝ nwam dwosi hyamǝ e. Bǝ byensu hirǝbǝ Moyisǝ yibu cicarǝbǝ e. Bǝ pǝ yuou bǝ yagǝ hirau yí yia bǝ́ furǝ. Bǝ pǝ yuou bǝ yagǝ Yeni twontwondǝbǝ bou. Bǝ sagǝ pǝ yuou bǝ yagǝ ningǝ hingǝ bou dǝ a sa pwa kǝ hyambǝ. Dǝ hyamǝ dǝ Farisiendyebǝ, bǝ yi pǝ you bǝ tuobǝ dǝ hyahǝ e.
Sagǝn-hwarǝbii (Etoile du matin) Yeni sabǝ-wuri hyahǝ, hirǝbǝ tahi sagǝn-hwarǝbii yi tǝn nwam twahǝkǝm e. Bǝ yi wusu Kirisu e dǝ í hiri bǝ maa u e n nǝm twahǝkǝ-u bǝ́ n tinu.
Samari (Samaria) Bǝ wusu hirǝbǝ n bou-bǝ e Samari byagu bǝ yagǝ Samari yiebǝ. Samari bou Sude dǝ Galile dǝ dacahu hyahǝ e. Samari yiebǝ yi pugǝ Yeni sabǝ-wuri, sabǝ-nundǝkataa e. Bǝ yi dwondu Yeni Karisim tali hyáhǝ e. Bǝ yi bei Moyisǝ tuou maanǝm e. Samari yiebǝ dǝ Suifǝdyebǝ, bǝ yi pǝ tagǝsu bǝ tuobǝ tei hyáhǝ.
Sampwora Ciau (Satan, Diable, Mauvais) Sampwora Ciau nwam Yeni hunkantiau e. Dapuoi hyahǝ, bǝ dǝ wusu bǝ yagǝ Satan e. Satan dǝ diable nwam hirau carau e twagǝsǝm dia hyahǝ. Satan nwam hebǝre hyahǝ dǝ diable nwam gǝrekǝ hyahǝ. Dǝ sagǝ e bǝ n wusǝ-i bǝ yagǝ Belǝsebulǝ dǝ Hwerau.
Sion (Sion) Sion nwam kwondi hiri e. Bǝ yi mei Yerusalem syeli dǝ í kwondi hyahǝ e. Sion dǝ Yerusalem dǝ nwam n carǝm e. Dǝ sagǝ nagǝ cagǝ bǝ́ tǝ: Yeni n terǝ hirǝbǝ n dyebǝ dǝ n nwa syeli n bou-i tagau.
Sonasǝ (Jonas) Sonasǝ yi nwam Yeni toyencagǝrau e. Dai hini, Yeni u twona bǝ́ tǝ u tei cagǝ dǝ toyeni syeli hini dǝ bǝ dǝ wusǝ bǝ yagǝ Ninifǝ. U yi pǝ nagǝ teim, bǝ́ doú batu bǝ́ nagǝ tei byagi tuoli. Nicamǝm hyáhǝ, Yeni yaasǝ ya-cetǝm cetǝ fugǝrǝm, batu n nagǝ bǝ́ mu. U tǝ hyamǝ bǝ́ cagǝ tuobǝ bǝ́ tǝ u e n mwanǝ-u dǝ dǝ n nwam kǝhyamǝ. U sǝ bǝ u kaamsu niim hyahǝ, bǝ́ pwatǝ hyamǝ. Bǝ u pirǝ bǝ́ kaam niim hyahǝ. Yangǝ u níim niim hyahǝ. U n toú daa tari yági tari yangǝ dosi hyahǝ. U yi dwondu Yeni yangǝ dosi hyahǝ. Yeni mwanǝ yangǝ u twahǝrǝ bwadoi. U yisǝ tei Ninifǝ u n yi kangǝ hau hyamǝ teim. U tei bǝ́ cagǝ Yeni toyeni, hirǝbǝ cesǝ bǝ́ yoosǝ magǝrǝ, bǝ́ kaam bǝ pupahǝ-hwera. Yeni bǝ taam bǝ hweru, dǝ sa pǝ wua dǝ í syeli yiebǝ.
Suifǝdyebǝ boa (Fêtes des Juifs) Suifǝdyebǝ boa yi wosǝ. Ntǝ boa mangǝm bǝ n yi tǝn borǝ-ha: Suifǝdyebǝ Pakǝ boi, Pantekotǝ boi, Peu swambi boi, Yeni tǝpuu byerǝ dai siirǝm boi. Dǝ í boa sai, a bou sabi ali dǝ hyahǝ.
Suifǝdyebǝ fuusǝm dai (Sabbat) Nwam Suifǝdyebǝ tahi da-pǝleiri e, hirau pǝ kwandǝnu bǝ́ dyahǝ dǝ dai. Bǝ yi tǝn cetǝ dasintam dai e yapeem dǝ Yeni dwatǝ bǝ́ wasǝ kwahiri dai yapeem dǝ Yeni sagǝ dwatǝ. Suifǝdyebǝ sani, dǝ́ hirau yi nagǝ bǝ́ n wagǝ bǝ bounu Yeni, u yi kwandǝnu bǝ́ n deisǝ. Ninsi yi tǝn hywangǝ-si hirǝbǝ, sǝ yi wosǝ: Dǝ́ a nibǝ hudurau, pwahau n sandǝ-u peim, hirau n bwam-u kwamǝm. Bǝ́ fi bǝ́ deegǝ, a kwandǝnu bǝ́ tei bǝ́ hyambǝ dwosa hyau, bǝ́ paa dwosi. Ama Yesu ya bǝ́ tǝ hirǝkwogǝ yamaa e n kǝ hywangu-ha Yeni tahi.
Suifǝdyebǝ Pakǝ boi (Pâque) Nwam Suifǝdyebǝ bo-ceti hini e. Yesu sani, hirǝbǝ yi tǝn ciru Yerusalem bǝ boru dǝ í boi. Isǝrayelǝ yiebǝ ywombǝtu hubǝrǝm Esipǝtǝ tintuom hyahǝ í boi yi e. Dǝ pǝ wagǝsǝnu yagǝ Pakǝ boi tǝ n boru-i ali. Tǝ n boru-i ali sunswamǝ, dǝ nwam Yesu furǝ dai boi e.
Suifǝdyebǝ yaandii (Synagogue) Nwam sagi Suifǝdyebǝ n yi tǝn wagǝsu tahi bǝ yaam, bǝ yuum sabǝ-deesa bǝ sagǝ byensu yaantu toyeni. Suifǝdyebǝ yi tǝn wagǝsu hyahǝ Suifǝdyebǝ fuusǝm dai e. Bǝ yi pǝ pahu dwosa. Bǝ yi ciru Yerusalem bǝ pahu dwosa.
Surǝdenǝ (Jourdain) Nwam Isǝrayelǝ tintuom hyahǝ barǝ-ciehu e.
Swolabii, Yeni Swolabii (Agneau, Agneau de Dieu) Yeni yi ya Suifǝdyebǝ bǝ́ tǝ dǝ́ hirau paa hweru, bǝ pirǝ swolagǝ dǝ kǝ toú byeni cari dǝ kǝ hyáhǝ kwa karǝlangǝ bǝ́ catǝ, kǝ hiim wutǝ. Dǝ fiigǝ bǝ́ tǝ hirau hyau u hweru sara e; u sa yegǝ kwa hweru. Bǝ wusǝ Yesu bǝ yagǝ Yeni Swolabii dǝ n nwa Swolabii bǝ maa u yéi bǝ u wua u hiim wutǝ bǝ́ mwanǝ Yeni tǝ taam tǝ hweru.
Tagau begi (Royaume des cieux) Tagau begi dǝ Yeni begi, dǝ nwam n carǝm e. Wondǝ Yeni begi tahi.
Toyen-su-pei (Bonne Nouvelle) Nwam toyeni n cagǝ-i hirǝbǝ Yeni n pirǝ kǝm Yesu bǝ́ pwasa hirǝkwosi. Dǝ cagǝ Yesu n maanǝ kǝm handuni hyahǝ, u n dyahǝ kǝm bǝ́ cagǝ Yeni toyeni bǝ sagǝ pahu dyengǝm. Dǝ sagǝ cagu u n yia kǝm dopagǝra hyáhǝ dǝ u n furǝ kǝm.
Yabwo-candu, Yabwotu (Sanhédrin) Dǝ í yabwotu hyahǝ, yabwotu hyamǝ yi tweisǝ hirǝbǝ pwisi pǝlei. Suifǝdyebǝ hyahǝ hirǝbǝ n yi nwam-bǝ hirǝ-subǝbǝ e. Dwosa hyamǝ ciau e n yi nwam-u bǝ ciau. Bǝ yi bweisu yaantu hau. Dǝ í yabwotu hyamǝ e n yi bwei-bǝ Yesu, ama, bǝ nwa n yi u wua-bǝ bǝ maa Romǝ yiebǝ e n yi toú-bǝ coú bǝ yi wua hirau.
Yeni begi (Royaume de Dieu) Dǝ nagǝ bǝ́ cagǝ bǝ́ tǝ Yeni nwam begau e bǝ e n tinu-i handuni sai. Dǝ́ bǝ ya bǝ́ tǝ hirau doú Yeni begi hyahǝ, dǝ nagǝ cagǝ bǝ́ tǝ u mwana u hyim Yeni e, Yeni kwandǝ u begau. Hirau n tǝn mwana tahi u hyim Yeni bǝ nagǝ dǝ kwandǝ u begau, Yeni begi tǝn maanǝ e hyan tahi. Yesu n yi maanǝ handuni hyahǝ u cagǝsǝ Yeni begi yem. U yi paasǝ ninsi n yi fiigǝ-si bǝ́ tǝ dǝ í begi nindǝnǝ. U yi byerǝ coú bǝ nagǝ hirǝbǝ doú Yeni begi hyahǝ bǝ́ kwandǝ dǝ hirǝbǝ. Yesu n nǝm yatǝnǝ dai, Yeni yí kwandǝ peipei hirǝbǝ sai begau. Suifǝdyebǝ yi tǝn wusu bǝ yagǝ Tagau begi bǝ maa bǝ yi tǝn pǝ nagǝ bǝ́ wusǝ Yeni hiri e. Yeni begi dǝ Tagau begi dǝ nwam ningǝ carǝkǝ e.
Yeni Cicirǝkǝ (Esprit de Dieu, Saint-Esprit) Cicirǝkǝ Hebǝredyebǝ dǝ Gǝrekǝdyebǝ twagǝsǝm hyahǝ, dǝ nagǝ cagǝ bǝ́ tǝ yaam e. Yeni Cicirǝkǝ nagǝ cagǝ bǝ́ tǝ Yeni yaam. Dapuoi hyahǝ bǝ n wusǝ-i bǝ yagǝ «Saint-Esprit» pǝ nagǝ cagǝ bǝ́ tǝ Cicirǝkǝ n sui-kǝ dǝ n nwa Cicirǝkǝ n deesǝkǝ. Dǝ nagǝ cagǝ bǝ́ tǝ Cicirǝkǝ n nwam-kǝ Yeni yiegǝ.
Yeni sugǝhu (Tabernacle) Isǝrayelǝ yiebǝ n yí bou sani yendu hyahǝ, Yeni ya Moyisǝ bǝ́ tǝ u pwom sugǝhu bǝ́ dǝ mwana. Dǝ yi u cagǝsǝ hu n kwandǝnu bǝ́ nwam kǝm, u n nǝm pwom bǝwagǝnu kwandu n dyetu buru, bǝ́ kwom bǝwagǝnu n dyeli. Dǝ í sugǝhu hyahǝ, hana yi bou a dia e: Hanǝ-deesi dǝ hanǝ-deesǝ-magǝri. Isǝrayelǝ yiebǝ tweim sai, bǝ yi tǝn hu surǝ e bǝ n pa bǝ́ tou. Dǝ́ bǝ n nindǝ tahi bǝ hu tumba. Dǝ í sugǝhu hyahǝ Yeni dwopǝtu kwogǝhu n yi boum. Hyani dǝ Isǝrayelǝ yiebǝ, bǝ dwopǝtu kwogǝhu yi e. Yeni yibu bǝ n yi diem-bu hyamu hwangǝ-caagi hyáhǝ, bǝ sagǝ yi bou dǝ í sugǝhu hyahǝ. Isǝrayelǝ yiebǝ yi tǝn pahu dǝ í sugǝhu tahi e dwosa bǝ muom Yeni bǝ́ n kwandǝnu bǝ meim Yeni tǝpuu.
Yeni tǝpuu (Temple) Kataam sani yi nwa, Isǝrayelǝ yiebǝ yi tǝn dwondu yeni sugǝru hyahǝ. Bǝ́ n pa pa, bǝ mei Yeni tǝpuu Yerusalem syeli hyahǝ. Dǝ í tǝpuu yi bou u caru e. Isǝrayelǝ yiebǝ yi tǝn boru hyani e bǝ boa, bǝ sagǝ pahu hyani bǝ dwosa.
Dǝ í tǝpuu yi pǝ mwam bǝ sagǝ sui. Kasǝdwoga yi bou dǝ du-cetǝhu sagǝ yi bou. Sugǝru yi bou hyahǝ dǝ n nyosǝ-bǝ Suifǝdyebǝ sagǝ yi bou hyahǝ bǝ nyosu hirǝbǝ.
N dyeu n yi nwam-u Suifǝ, bǝ deesǝ, u yi fi bǝ́ doú du-diakǝhu hyahǝ bǝ́ dwondǝ Yeni bǝ sagǝ mwana u paabu bǝ́ dyahǝ Yeni twamǝm. Du-tarǝhu hyahǝ, dabǝ carǝbǝ n yi doabu-bǝ hyahǝ. Dwosa hyamǝ dǝ n dyebǝ nagǝ bǝ́ paa dwosa.
Dǝ í tǝpuu hyahǝ, hana yi bou a dia e bǝ nwanu Yeni sugǝhu hyahǝ n yi nwam kǝm. Hanǝ-deesi dǝ hanǝ-deesǝ-magǝri.
Sagǝ-deesi hyahǝ, mamari yi bou dǝ bǝ kougu dǝ hyáhǝ yisǝtu bǝ muom Yeni. Tabǝtu sagǝ yi bou hyani dǝ bǝ dumba tǝ hyáhǝ Yeni peu dǝ fira.
Sagǝ-deesǝ-magǝri hyahǝ, bwegǝ yi kwa ba kǝ carǝkǝ. Hirau hiau yi pǝ doabu hyahǝ dǝ́ dwosa hyamǝ ciau pǝ nwa. U sagǝ yi doabu byeni hyahǝ n carǝm e (wondǝ Hebǝredyebǝ 9.1-10).
Kala-cetǝhu hinhu yi tǝn cám hyahǝ bǝ tutǝ saga hyaa. Yesu n yia dai, hu cierǝ bǝ́ tutǝ byaga dia, bǝ́ cetǝ hu tagau hyáhǝ bǝ́ tei bǝ́ tu hu tihǝ. Dǝ nagǝ cagǝ bǝ́ tǝ Yesu byerǝsǝ coú dǝ hirau n dyeu sai yí fi bǝ́ bwasǝkǝ Yeni tahi.
Yeni tǝpuu byerǝ dai siirǝm boi (Fête de la Dédicace) Isǝrayelǝ yiebǝ hunkantiibǝ yi dou bǝ yaandii hyahǝ bǝ́ dǝ hywanga. Dau hiau dǝ bǝ u wusu bǝ yagǝ Sudasǝ Makabe, u dǝ dwosǝ bǝ́ mwanǝ hirǝbǝ yegǝ bǝ́ n yaam dǝ hyahǝ. Isǝrayelǝ yiebǝ yi tǝn borǝ dǝ dai i boi e bǝ nagǝ n sii dǝ i dai.
Yeni toyencagǝrau (Prophète) Nwam hirau Yeni n yi terǝ-u bǝ tǝn u cagǝ dǝ toyeni u tei twagǝsa tuobǝ. Eli dǝ Esayi, bǝ yi nwam Yeni toyencagǝrǝbǝ.
Yeni twontwondau (Ange, Envoyé de Dieu) Nwam hirau n bou Yeni tahi e dǝ dǝ u twondǝ hirǝkwosi tahi. U kaam-nu hirǝkwo-magǝrǝkǝ bǝ maa u pǝ nwam dau, u sagǝ pǝ nwam pwahau. Hirǝbǝ pǝ u hyambu sani sǝsai. Dǝ́ u nagǝ hirau u hyambǝ, u nwana u hyim hirǝkwogǝ.
Yenyaam-cagi (Assemblée) Nwam hirǝbǝ n yi tǝn wagǝsu-bǝ e bǝ yaam. Yaandia yi tǝn kwa bǝ nwanu yaagǝ bǝ n tǝn mei ama saga bǝ́ yaam hyahǝ.